Ofurukile omumakuru

Ofurukile omuli ebilimu

Ebishoborozo Ebyongeirweho

Ebishoborozo Ebyongeirweho
  1.  Okwo Wakubasa Kumanya Babiloni Rubamba

  2.  Masiha Yakuzokire Maki?

  3.  Entamba Ekweteho Obwamba

  4.  Omushaija Kulekera Omukazi Anga Omukazi Kulekera Omushaija

  5.  Ebiro Bikuru n’Esherehe

  6.  Endwara Ezili Kutulira

  7.  Ekikwete Abiashara n’Ekisheria

 1. Okwo Wakubasa Kumanya Babiloni Rubamba

Nitumanya tutai nk’okwo “Babiloni Rubamba” nemanyisa edini zona ez’ebishuba? (Okushurulirwa 17:5) Tekeleza ebintu ebi ebili kuhonderaho:

  • Ali omu nsi yona. Babiloni Rubamba nashobororwa kuba mukazi ashuntamire eiguru “y’embaga n’amahanga.” Aina “abakama abali kutwara ensi.”​—Okushurulirwa 17:15, 18.

  • Wenene ti mufumo gwa kisiasa anga ogw’ekibiashara. “Abakama be nsi” na “abafanyabiashara” tibali silikibwa nawe.​—Okushurulirwa 18:9, 15.

  • Nahabisa amazima agakwete ahali Katonda. Nayetwa mumalaya aha rw’enshonga akozire endagano n’abakama b’ensi abase kwehigira eitunga n’amagoba agandi. (Okushurulirwa 17:1, 2) Nahabisa abantu abamahanga gona. Kandi akozire abantu bangi kabafa.​—Okushurulirwa 18:23, 24.

Shuba enyuma aisomo lya 13 aha kintu kikuru ekya 6

 2. Masiha Yakuzokire Maki?

Ebibulia ekaranga nk’okwo Masiha kwija kuzoka yakurabireho amalimansi 69.​—Shoma Danieli 9:25.

  • Amalimansi 69 gakabanza maki? Gakabanza omu mwaka gwa 455 K.W.K. Omu kanya ako, Gavana alikwetwa Nehemia akagoba Yerusalemu abase “kwombeka buhya n’okugaruraho” ekigo ekyo.​—Danieli 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.

  • Amalimansi ago 69 gakaba gaina buraki? Nk’okwo kili omu burangi nanka obuli omu Bibulia, ekiro kimo nikimanyisa omwaka gumoi. (Orubara 14:34; Ezekieli 4:6) Kityo, eilimansi limoi nilimanyisa emyaka mushanju. Omu burangi obu, amalimansi 69 niyo myaka 483 (nikwo kukwata, 69 emirundi 7).

  • Amalimansi ago 69 gakawa maki? Katulikubara emyaka 483 kubandiza omwaka 455 K.W.K. netugobya omu mwaka gwa 29 W.K. * Ogwo nigwo mwaka ogwo Yesu yabatizibwe n’okuba Masiha!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Shuba enyuma aisomo lya 15 aha kintu kikuru ekya 5

 3. Entamba Ekweteho Obwamba

Entamba nanka netamu kukozesa obwamba obw’omurwaire wenene. Abakirisito tibali kwikiliza entamba nanka omuli ezo. Obulebero nibwobu, kuchangira omuntu obwamba anga omuntu kubika obwambabwe atakakoleirwe bupasuaji.​—Obwijukiro Bw’ebiragiro 15:23.

Kyonkai, rundi entamba ezindi zakwikilizibwa. Entamba ezo nizitamu kwihwamu obwamba kugya kukolerwa ebipimo, kuchuja n’okusafisha obwamba (hemodialysis), uzimuaji wa damu (hemodilution), kukozesa emashini y’okurokara echembe z’obwamba (cell-salvage) n’emashini elikujuna omwoyo anga amapafu kukora emilimo (heart-lung bypass machine). Buli Mukirisito nayetagwa kwekolera oburamuzi wenene nka wenene okw’obwambabwe burakozibwa omu kanya k’okutambirwa, okwo burakolerwa ebipimo, anga nka buraihwamu n’okugarurwa omu mubili butabikirwe. Rundi buli dakitari yakukozesa embinu ezo omu kwahurana na dakitari ondijo. Kityo, buli Mukirisito nayetagwa kumanya kurungi okw’obwambabwe burakozibwa atakaikilize kukolerwa bupasuaji, ebipimo, anga entamba endijo yona yona. Tekerezaho ebibazo ebili kuhonderaho:

  • Kili kitai kabarakozesa emashini kushohoza obwamba bwange enja y’omubili, n’okwemereza omuzunguko gw’obwamba omu kanya nanka? Isi, ishenkazi mutima yange eranjubura kubona obwamba obwo nk’okwo bukyali bumoiho omu kichwe ky’omubili gwange na nk’okwo tibuli kwetagwa ‘kusheshwa aha nsi’?​—Obwijukiro Bw’ebiragiro 12:23, 24.

  • Kili kitai omu kanya k’okutambirwa kendaihwamu obwamba buke omu mubili gwange bakabutwara kugya kubusafisha n’okubugarura omu mubili gwange? Isi, ekyo kiraita kubi ishenkazi mutima yange emanyizibwe Ebibulia, anga ninyija kwikiliza entamba egyo?

Shuba enyuma aisomo lya 39 aha kintu kikuru ekya 3

 4. Omushaija Kulekera Omukazi Anga Omukazi Kulekera Omushaija

Ekigambo kya Katonda nikiragira omushaija n’omukazi batalekerangana kandi nikigamba kabutekere nk’okwo okulekerangana tikulikuha juburo wena wena ehaki y’okushuba kushwera anga kushwerwa. (1 Abakorinto 7:10, 11) Kyonkai, Abakirisito nanka baramwire kulekerangana aha rw’enshonga nanka.

  • Kwanga omu kyekundo kutekatekera eka ametage: Orwo omushaija alikwanga kutekatekera ekaye ametage g’omubili, kugoba akanya k’ekaye kuburwa ametage g’omugasho omu mikalire.—1 Timoteo 5:8.

  • Kukolerwa kubi n’okuhutazibwa omubili: Omunya bushwere orwo ali kukolerwa kubi anga kuhutazibwa omubili kugoba akanya k’oburorabwe kugya omurushengo.​—Abagarasia 5:19-21.

  • Kwenda kwitira kimoi obukwatane bw’omuntu ahali Yehova: Omunya bushwere kali kugingiza muno omushaija anga mukaziwe kugoba aha kanya k’okulemwa kukolera Yehova.​—Ebikorwa 5:29.

Shuba enyuma aisomo lya 42 aha kintu kikuru ekya 3

 5. Ebiro Bikuru n’Esherehe

Abakirisito tibali kwetahya omubiro bikuru ebitali kushemelera Yehova. Kyonkai buli Mukirisito nayetagwa kuhaburwa na ishenkazi mutimaye emanyizibwe Ebibulia kuramura okwo arakora orwo abantu abandi bali kushemeza ebiro bikuru ebyo. Tekelezaho ebintu bike.

  • Orwo omuntu alikukwiyukya n’ekiro kikuru. Nobasa kumuhorora oti, “Wakora.” Omuntu ogwo karaba nagonza kumanya bingi ebishagireho, nobasa kumushoborora kubaki otali kushemeza biro bikuru ebyo.

  • Omunya bushwere wawe, atali Mujulizi wa Yehova, orwo alikukunyegeza mulye ekyakulya hamoi n’abanyaruganda omu kanya k’ekiro kikuru. Ishenkazi mutima yawe keraba nekujubura kugenda, nobasa kushoborora karai omunya bushwere wawe nk’okwo ekyakulya ekyo kakiraba kinamu emimanyilire yona yona ey’ekipagani, tolikwija kwetahya mumimanyilire egyo.

  • Ow’olikukolera emilimo karakuha ezawadi y’amahela omukanya k’ekiro kikuru. Isi, noyetaga kwanga amahela ago? Nobasa kugaikiliza. Isi, ow’olikukolera emilimo nabona amahela ago kuba zawadi y’ekiro kikuru, anga nagonza kukwolekya esiimi aha rw’enshonga y’emilimo mirungi ey’olikumukolera?

  • Omuntu nanka nakugemulira omu kanya k’ekiro kikuru. Rundi omuntu ogwo yakukugambira ati: “Nimanya okwo otali kushemeza kiro kikuru eki, kyonkai ningonza kukuha ekigemuro eki.” Rundi omuntu ogwo nagonza kukwolekya ekisha. Kyonkai, isi, aliho enshonga yona yona elikwolekya nk’okwo narengesa omwesigo gwawe anga nayenda oyetaye omu kiro kikuru ekyo? Orwo oli kumara kwekonja ebintu ebyo byona, iwe orayeramulira kutora anga kwanga ekigemuro ekyo. Orwo tulikukora oburamuzi bwona bwona, nitwenda kusigara twina ishenkazi mutima eli nungi n’okugendelera kuba besigwa ahali Yehova.—Ebikorwa 23:1.

Shuba enyuma aisomo lya 44 aha kintu kikuru ekya 1

 6. Endwara Ezili Kutulira

Aha rw’enshonga nitugonza abantu, titulikwenda kubatulira ndwara. Nitwelinda kukora tutyo katuraba turwaire oburwaire obuli kutulira anga twina enshonga y’okwesiga nk’okwo rundi twatulirwe. Nitukora tutyo tubase kukunira eiteka elili omu Bibulia elilikugamba liti: “Ogonzega mutahi wawe nk’okwo iwe oli kwegonza.”—Abaroma 13:8-10.

Omuntu aina oburwaire bw’okutulira nabasa atai kukunira eiteka elyo? Omuntu ogwo talikwetagwa kulengesa kukwatangana anga kunywegera abantu abandi. Tali kwetagwa kunigara k’abandi barayanga kumunyegeza omu maka gabo aha rw’enshonga nibagonza kulinda eka zabo. Atakabatizibwe, nayetagwa kumanyisa omuratibu w’orukiiko rw’abagurusi ekikwete aha burwailebwe abase kubatizibwa omu ngeli eralinda abandi abarabatizibwa. Atakabandize kushelera anga kushelerwa, omuntu aina oburwaile bw’okutulira nayetagwa kwikiliza omu bweyendezi kupimwa obwambabwe. Kora kora otyo, orayolekya nk’okwo ‘tolikweyenda iwe wenene wenkai, shana nogonza kushemeleza n’abandi.’​—Abafilipi 2:4.

Shuba enyuma aisomo lya 56 aha kintu kikuru ekya 2

 7. Ekikwete Abiashara n’Ekisheria

Nitubasa kwelinda ebyemba bingi omu kuandikirana ekikwete amahela, n’orwo ekyo kiraba kikwete aha Mukirisito mutahi waitu. (Yeremia 32:9-12) Kyonkai, rundi yakubaho ebyemba ebikei bikei aha Bakirisito ebikwete amahela n’ebintu ebindi. Nibetagwa kumara ebyemba ebyo bwangu kandi omu milembe.

Kyonkai, nitwetagwa kukora tutai orwo alikubaho ebyemba ebili bihango nk’obutapeli anga okubeiyelerwa? (Shoma Matayo 18:15-17.) Yesu akegesa eatua ishatu ezili kwetagwa kuhonderwa:

  1.  

  2.  

  3.  

Omu bisa bingi, tituli kwetagwa kutwara barumuna baitu mahakamani aha rw’enshonga ekyo nikibasa kuhagaza eibara lya Yehova n’enteko. (1 Abakorinto 6:1-8) Kyonkai, aliho ebisa ebili kwetagwa kumarwa kisheria: obulebero nibwobu, emishango ekwete aha talaka, kuhabwa ejuburo n’emahakama ey’okutunza n’okulera abana, kuramura amalipo g’etalaka, kuhabwa amalipo g’ebima, emishango ekwete aha kufilisika, anga kuidhinisha eosia. Omukirisito alikugya mahakamani kugya kumara ebintu ebyo omu ngeli y’emilembe naba atachwire buhanuzi obuli omu Bibulia.

Ekisa ekyo kakiraba kikweteho obufu obuli buhango nk’okuamba, okuamba omwana, okuterwa, okwibwa ebintu ebili bingi muno, anga okwita, Omukirisito orwo alikutoa etalifa omu batwazi naba atachwire buhanuzi obuli omu Bibulia.

Shuba enyuma aisomo lya 56 aha kintu kikuru ekya 3

^ Kubandiza omu mwaka gwa 455 K.W.K. kugoba omu mwaka gwa 1 K.W.K. niyo myaka 454. Kubandiza omu mwaka gwa 1 K.W.K. kugoba omu mwaka gwa 1 W.K. nigwo mwaka gumoi (hakaba ataliho mwaka gwa sufuri). Kubandiza omu mwaka gwa 1 W.K. kugoba omu mwaka 29 W.K. niyo myaka 28. Kolikujumulisha niyo myaka 483.