1.  Zaba Babilone ya Yinene ni nti

2.  Ntia ntangu Masiya kaketi moneka?

3.  Mpila za bukila zisarilaka menga

4.  Hambana kwa mu makwela

5.  Malaki

6.  Bimbevo bisambukilaka

7.  Misamu mia nkari na mitariri misiku mia hata

 1. Zaba Babilone ya Yinene ni nti

Bwe tuzabiri ti “Babilone ya Yinene” ni mabundu mamansoni ma bungungu? (Nzabukusu 17:5) Tataluzula misamu mitatu:

• Lutumu lwandi mu nza yayansoni lwena. Bibila mbo ditâka ti Babilone ya Yinene ha zulu “yungi dia bantu na makanda” kazakale. “Timfumu tie nandi ha zulu mitinu mia mutoto.”​—Nzabukusu 17:15, 18, NWT.

• Ka tiena timfumu tia politike na tia nkari ko. Diangana, “mitinu mia mutoto” na “bitê bia nkari “ mbo bavûka mu ntangu ya mfukulu’andi.​—Nzabukusu 18:9, 15.

• Mabanza ma mbi kabutisaka mu Nzambi. “Tiyala” bamutâka mu bungu ti luwawanu kasaka na guvernema mu baka mbongo na ndandu zakaka. (Nzabukusu 17:1 ,2) Bantu ba makanda mamansoni kahunaka. Lufwa lwa bantu ba nkatika babingi katulumunaka.​—Nzabukusu 18:23, 24.

Kâla mu timoko 13 diambu 6

 2. Ntia ntangu Masiya kaketi moneka?

Bibila diatâ ti tumingu 69 twaketi yôka ntete Masiya katûla.​—Tanga Daniele 9:25.

• Tumingu 69 ntia ntangu twabatika? Mu muvu wa 455 N.M.B. Mu ntangu yina, guvernere Nehemi watûla ku Yerusaleme “mu kârisa na mu vutu tunga” hata.​—Daniele 9:25; Nehemi 2:1, 5-8.

• Tumingu 69 ntangu zikwa twazingila? Mu mbikululu zakaka, tilumbu timosi tifwanane na mvula yimosi. (Lutangu 14:34; Ezekiele 4:6) Buna, muna lumingu lufwanane na mvula nsambwari. Mu mbikululu yi, tumingu 69 tufwanane na mvula 483 (69 x 7).

• Tumingu 69 ntia ntangu twasuka? Tamana konta mvula 483 tûka 455 N.M.B., mbo tubwa mu muvu wa 29 M.B. a Diangana, muvu ni wo Yezu kabatusu mpe kabâ Masiya!​—Like 3:1, 2, 21, 22.

Kâla mu timoko 15 diambu 5

 3. Mpila za bukila zisarilaka menga

Mpila za bukila ze kô zi basarilaka menga ma muntu. Mpila zakaka Mukristo ka wutambulaka zo ko. Mu tifwani, bantu bakaka menga mawu bahanaka peleko menga mawu balundisaka ngatu basarila mo bu ba basala mu tumingu tulanda. Kâ Mukristo ka saka bo ko.​—Lubambu 15:23.

Diangana, mpila ze kô balendi tambula. Mu mpila zango mwe na, ekzame ya menga, hémodialyse, hémodilution, peleko mbo basarilaka appareil de récupération cellulaire ya cœur-poumon artificiel. Muna Mukristo fweti sola mpila yi basarila menga mandi mu mpila zo za bukila, mu sa ekzame ya menga, peleko mu bukusu. Muna doktere yilendi sarila mpila’andi. Buna, ntete katambula bamusala, kasa ekzame ya menga peleko bamubuka, Mukristo wufweti zaba mpila yi basarila menga mandi. Tataluzula biyuvu bita landa:

• Tala ti bayôkese menga mani mu tima tiakaka mpe ka mata vutu yôka ko ntangu fioti? Ngano mbo nibanza ti menga mo mu nitu’ani kwa matiri peleko ngindu’ani mbo yikuntuma batsamuna mo “ha mutoto”?​—Lubambu 12:23, 24.

• Tala ti bu bata kumbuka, babongele menga mani, basukuri mo mpe bakarisi mo mu nitu’ani? Ngano ngindu’ani ya longo mu Bibila mbo yibeba peleko ndendi sarila mpila yo ya bukila?

Kâla mu timoko 39 diambu 3

 4. Hambana kwa mu makwela

Bibila kwe mukento na bakala ditâka mu lembo hambana, mpe mbo ditomo songelaka ti hambana ka kuhanaka nzila ko kwe wumosi mu bawu mu vutu kwela muntu wakaka. (1 Bisi-Korente 7:10, 11) Kâ, misamu mie kô misaka ti Bakristo bakaka badinga mu hambana.

• Kala mu kipa nsatu za kanda: Bakala dita kala mu kipa nsatu za tinsuni za kanda diandi, mpe kanda dimengi bio bie mfunu mu luzingu.​—1 Timote 5:8.

• Miangu mia ku nzo: Miangu mia ku nzo milendi sa ti tikolela peleko luzingu lwa bakala peleko lwa mukento lwabâ mu mpasi.​—Bisi-Ngalate 5:19-21.

• Kotesa tindiku tia muntu na Yehova mu mpasi: Bakala peleko mukento wuta kabakasa mpwana’andi mu sarila Yehova.​—Bisalu 5:29.

Kâla mu timoko 42 diambu 3

  5. Malaki

Mukristo ka wukembelaka malaki malembo yangirikaka Yehova ko. Kâ Mukristo wufweti sarila ngindu’andi ya longo mu Bibila mu zaba nti kasa mu ntangu bantu bakaka bakembelaka malaki mo. Tataluzula bifwani.

• Tala ti muntu kutêlele bonne fête. Lendi tâ kwa, “Matondo.” Tala ti zololo katomo zaba, lendi mu têla mu bungu dia nti lembo kembelaka malaki mango.

• Muntu wu wakwela wulembolo Mbangi ya Yehova, ku lombele lwe lwadia kwe kanda diandi mu ntangu ya malaki. Tala ti ngindu’aku yikuheni nzila mu kwenda, lendi toko mu têla ti kwamana bâ bikulu bia bapaye bu ludia, kusa bio ko.

• Mfumu’aku ya tisalu ku yikiriri mbongo mu ntangu ya malaki. Ngano fweti kala mbongo zo? Kampe kâni. Ngano kwe mfumu’aku mbongo zo mu bungu dia malaki kakuhanini zo peleko mu ku tonda mu bungu dia tisalu tiaku tia mbote?

• Muntu ku heni kabu mu ntangu za malaki. Muntu wuta ku hana kabu wulendi tâ: “Nzebi ti ku kembelaka mo malaki ko, kâ nzololo nakuhana tima eti.” Kampe muntu wo nsayi kwa kata songela. Ku lweka lwakaka, ngano misamu mie ko mita songela ti timinu tiaku kata zolo kotesa mu ntontolo, peleko mbo kakutuma mu kembela malaki? Bu mana taluzula misamu mio, nge beni sola tala ti kabu dio tambula peleko kâni. Mu nzengolo zeto zazansoni, tuzololo tabâ na ngindu ya mbote mpe tabâ ba kangama kwe Yehova.​—Bisalu 23:1.

Kâla mu timoko 44 diambu 1

 6. Bimbevo bisambukilaka

Mu bungu ti bantu tuzoloko, keba tusaka mu lembo samburila timbevo kwe bantu bakaka. Wa matieleka wena tala ti timbevo tisambukilaka tie neto, peleko tuta banza ti tulendi bâ na timbevo tisambukilaka. Ni bo tusaka mu bungu ti Bibila ditulombele ti: “Fweti zolo mpwana’aku ntiana nge beni.”​—Bisi-Rome 13:8-10.

Ngano bwe muntu we na timbevo wulendi songela luzolo kwe bantu bakaka? Muntu we na timbevo ka wufweti’â wabumbaka, mpe ka wufweti’â we hani bize kwe bantu ko. Yandi kafweti’â kafwema ko tala ti bantu bakaka ka bamutâka mbila ku nzo zawu ko, mu kengerela makanda mawu. Ntete kabatusu, fweti tâ musamu’andi kwe ntwarisi ya timvuka tia bakuluntu, ngatu bakubika misamu mu kengerela bantu bakaka babatusu. Muntu weri na bweso bwa baka timbevo tisambukilaka, ntete kabatika misamu mia makwela (fréquentations), fweti tarisa menga mandi mu zaba tala ti timbevo tie nandi. Bu sila bo, mbo songela ti bantu bakaka belokelaka lwaka bu ‘lembo kwe dingi kwa bubote bwa nge beni; kâmpe, na bwa bantu bakaka.’​—Bisi-Filipe 2:4.

Kâla mu timoko 56 diambu 2

 7. Misamu mia nkari na mitariri misiku mia hata

Tulendi tikengerela mu misamu miamingi bu tudingaka mu sarisa mukanda, mu misamu miamiansoni mia nkari mi tukôtaka​—ni wubâ na mpangi zeto za bukristo. (Yeremi 32:9-12) Ntangu zakaka mpe, Bakristo balendi mingana na bantu bakaka mu bungu dia mbongo, peleko misamu miakaka. Bawu, bafweti yirika misamu miawu mu ntinu na mu tidzunu, ha bawu kaka.

Kâ, bwe tufweti yirikilaka misamu mia minene, ntiana bumbaki na bungungu? (Tanga Matie 18:15-17.) Yezu watuhana bitini bitatu:

1. Yêleno mu yirika musamu wango ha beno bole.​—Tala verse 15.

2. Tala ti ka bubêle’â ko, lomba kwe muntu wumosi peleko bole ba yela mu timvuka bakutûrisa.​—Tala verse 16.

3. Tala ti ka bubêle’â ko mpe, ni buna kwa lufweti monekena bakuluntu.​—Tala verse 17.

Vula-vula, ka tufweti’â tafundaka mpangi zeto ku tribinale ko, mu bungu ti mbo wumonekesa Yehova na timvuka mu mpila ya mbi. (1 Bisi-Korente 6:1-8) Kâ, misamu mie kô mi balendi yirikila kwa ku tribinale: honda kwa makwela, lunda kwa bala, mfutulu ya mbongo za bidia, assurances, mbwilu ya nkari peleko misamu mia fwa dia kanda. Mukristo wusarilaka tribinale mu yirika misamu mio mu tidzunu, ka wuvwezaka malongi ma Bibila ko.

Tala ti musamu wa nkatika mpasi wubwiri​—ntiana vukasa kwa nitu mu ngolo (viol), busafu (abus) kwe mwana fioti, miangu, bwivi bwa ngolo peleko honda kwa muntu—​buna Mukristo wunata musamu wango kwe luyalu ka ta vweza malongi ma Bibila ko.

Kâla mu timoko 56 diambu 3