Amazwi na Yanji
1. Ukulondolola Babiloni Mukulu
Twamanya wuli ukuti e“Babiloni Mukulu” akakwimililako imipepele yawufi yonsinye? (Ukuwumbulika 17:5) Lola vyo-o ivisinka vino vyakonkapo:
-
Wawa insi yonsi. E Baibolo ikalondolola Babeloni Mukulu ngati wikala pa “wantu wansi zyonsi, nindimi ndekane-lekane.” Yamulondolola nu kuti “akaya kakulu kano kanyata, kateka izyamfumu zyamunsi.”—Ukuwumbulika 17:15, 18.
-
Asa kawungwe ka mapolitiki nanti akavya wukazi. “Imfumu zya munsi” na “walonsi” wataliwonona ponga nawe.—Ukuwumbulika 18:9, 15.
-
Akakwelengula Leza. Akakwitwa ukuti we cilende amuno akawombela ponga na mawuteko pakuti awe ni ndalama nanti vinji. (Ukuwumbulika 17:1, 2) Akasovya awantu wa munsi yonsinye. Swinya wakomesya awantu awavule.—Ukuwumbulika 18:23, 24
Nyocelani kwi sambililo 13 icisinka 6
2. Ampindi ci pano Mesiya walinji nu kuloleka?
E Baibolo yalandizile lyankani ukuti palinji nu kupita imyaka 483 pakuti e Mesiya ayize.—Wazya Daniel 9:25.
-
Uzye imyaka 483 yatalisile mpindi ci? Mu mwaka wa 455 B.C.E., e Nehemiya wafisile ku Yerusalemu ‘mukulimbuzya’ umusumba.—Daniel 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8
-
Uzye imyaka 483 yasizile mpindi ci? Nga twapenda imyaka 483 ukufuma mu mwaka wa 455 B.C.E. yikutufisya mu 29 C.E. a Mwe wonye umwaka apano e Yesu wabatizizwe nu kuwa Mesiya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Nyocelani kwi sambililo 15 icisinka 5
3. Imipozezye Muno Mwawa Ukuwomvya Uwazi
Kwawa imipozezye yino yikasanzyamo ukuwomvya uwazi wa mulwale. Awina Klistu wakakana imipozezye yimwi iya musango wo-o. Ku cakulolelako, wamwi wakapako wanji uwazi wawo. Nanti ukuwusunjisya pakuti wize wawuwomvye pano wakuwalepula. Lelo awina Klistu wasicita ica musango wo-o.—Amasundo 15:23.
Nanti ciwe wo-o, kwawa inzila zimwi izya kupozezyamo zino zitawipa. Pe zyo-o pawa ukupimisya uwazi, ukuwuswefya ukuwomvya camashini (hemodialysis), ukuwusundula (hemodilution), ukusunga uwazi wuno wukufuma pano wakulepula (cell-salvage) nanti ukutalika ukupisizya uwazi mwe ca mashini pano wakuwombela ku mwezo nanti kwapwapwa. Umwina Klistu awino azipizile ukuyisolela umweneco vino waliwomvya uwazi wakwe pano wakumulepula, wakumupima na pano wakumupozya ukuwomvya inzila zinji. Vino cila dokota angacita pa kukonka zyo-o inzila vingapusanako na vino winji angacita. Acino pano mutani musolepo ukuwomvya inzila yimwi pa kumilepula, ukumipiima nanti pa kumipozya, umwina Klistu wensinye azipizile ukumanya vino waliwomvya uwazi wakwe. Lola amawuzyo yano yakonkapo:
-
Nga ca kuti uwazi wane wawufumya mu muwili wawupisya na mwe ca mashini swinya pamwi pa mpindi yimwi waleka ukupita mu muwili, uzye e kampingu yane ilinzumilizya ukulola wo-o uwazi ukuti awane nukuti wutazipizile ukwitilwa vye“pansi”?—Amasundo 12:23, 24.
-
Uzye e kampingu yane yino nasambilizya ne Baibolo yitaliwampa imilandu nga ca kuti pano waliwampozya walifumya uwazi wumwi, wawuzifye, nga pano wawunyosezye mu muwili wane?
Nyocelani kwi sambililo 39 icisinka 3
4. Ukupatukana
E Baibolo yisiwomelezya awatwalane ukupatukana. Swinya yitapita na mumbali ukulanda ukuti awatwalane nga wasolapo ukupatukana wasiwa nu wuntungwa wakutwala nanti ukutwalwa kwe winji. (1 Wakorinte 7:10, 11) Lelo kwawa vimwi vino vingalenga awina Klistu wamwi ukupingulapo ukupatukana.
-
Ukuvilwa ukusakamala ulupwa ku mufulo: Umulume nga akukana ukusakamala ulupwa ku mufulonye ica kuti awa pa ng’anda wakwikala ukwasowa indalama nanti ivya kulya.—1 Timoti 5:8
-
Nga ca kuti akuuma sana e wakwakwe: Nga ca kuti wumwi akuuma sana e wakwakwe, ica kuti e wakwakwe watalika nu kulola ukuti wangamucisa nanti ukumukoma.—Wagalatiya 5:19-21.
-
Nga akucita vino vingalenga e wakwakwe avilwe ukuwa e ciwuza wa kwe Yehova: Umulume nanti umuci nga akucita vino vingalenga e wakwakwe awavilwa ukuwombela nanti ukutontela Yehova.—Imilimo 5:29.
5. Amaholide nu Kuzevya Kunji
Awina Klistu wasizevyako amaholide yano yasisecelesya Yehova. Lelo umwina Klistu wenga na wenga azipizile ukuyisolelapo umweneco nga ciza ku vyakuzevya ukulingana ne kampingu wino wasambilizwa ne Baibolo. Katulanjilile.
-
Wumwi nga wati, “Mwalila Klisimasi,” nanti “Mwalila Umwaka Wupya [New Year]” Ungati vye “nasalifya.” Nga akulonda ukumanyilapo na vinji ungamulondololela umulandu wuno usizevezya holide nanti amaholide yanji.
-
Nga cakuti e wakwako wino asa we Nte wakwita mu kulya icakulya pe holide na walupwa. Nga cakuti e kampingu yakuzumilizya ukuya, uzipizile ukulondololela wakwako lya nkani ukuti nga cakuti pe ko-o ukuzevya wakakonka intambi zino zisikwivwana ne vino Baibolo ikasambilizya lyo utalicitako vino weni waliwacita.
-
Nga cakuti wino wakwinjizya incito wakulundilako impiya pe Klisimasi nanti pa maholide yanji. Uzye uzipizile ukukana? Kweni asa vino cingawa. Pano utani upoke zyo-o ndalama uzipizile ukwelenganya pe lyo-o iwuzyo: Uzye wakulundilako pa mulandu we holide? nanti anzilavye yakukulanjizizyamo ukuti akusalifya pe vino ukuwomba icete?
-
Nga cakuti wumwi wakupa icawupe pe holide. Wino wakupa icawupe angakunena ukuti, “namanya ukuti usizevya holide, nomba tenativye nkupeko co-o icawupe “ Mpamwi weyo umuntu akulonda vye ukukupako cimwi. Naponye uzipizile ukumanya nga cakuti akukwelezyavye nanti akulonda nawenye uzevyeko holide. Nga wamanya cino cilenzile akupe uwupe, ungasolapo ukupoka nanti ukukana. Vyonsinye vino wasolapo ukucita vizipizile ukukusya ne kampingu umuzima, nukutwalilila ni cisinka kwe Yehova.—Imilimo 23:1.
Nyocelani kwi sambililo 44 icisinka 1
6. Indwala Zino Zikakwambucila
Pa mulandu wakuti twakunda awantu, tusilonda ukuwambucizya indwala. Acino nga tumanyile ukuti tulwile, nanti tukwelenganya ukuti tulwile indwala yino tungambucizya wanji, tuzipizile ukuwikako sana amano pakuti tutakawambucizye. Tukacita wo-o amuno e Baibolo ikatunena ukuti: “Uwakunda umuwuyo ndivino wayikunda.”—Waroma 13:8-10.
Uzye wino alwile indwala ya lwambu, angalanjizya wuli ukuti wakunda wanji? Atazipizile ukucita vino vingalenga awambucizye, ndi vino ukuwalamuka ku makasa, ukuwakumbatila nanti ukuwafyompa. Atazipizile ukufulwa nga cakuti wamwi wakana ukumwita ku mang’anda pamulandu wakuti wakulonda ukucinjilila indupwa zyawo. Swinya nga cakuti akulonda ukubatizwa, azipizile ukunenela lyankani e kampanya wi wumba lya eluda pa ndwala yino walwala pakuti wamubatizye mu nzila yino ingacinjilila nawanji wano wakubatizwa. Wino wawa ni ndwala yino yingambucila wanji pano atani atalike ukuvwambana na wumwi pakuti wize watwalane, azipizile ukuyikundila ukutalicila ukupimisya uwazi. Ukucita wo-o kulilanjizya ukuti wawika amano kwe wanji swinya lyo ‘akusecelesya wanji, nanti kuyisechelesya umwenecho wenga.’—Wafilipi 2:4.
Nyocelani kwi sambililo 56 icisinka 2
7. Imilandu ya vya Wukazi nu Kutwalana ku Makoti
Ukulembesyanya pe vyonsinye vino vikumile ivya wukazi kungatucinjilila nkaninye ku ntazi imvule. Mungacita wo-o na ku mwina Klistu umuwuyo nye. (Jeremiya 32:9-12) Lelo kwawa imilandu na yinji nye iyitici yino yikumile ivya ndalama yino awina Klistu wangapusanilapo. Nga cawa wo-o wazipizile ukwivwana zuwa mu mutende pano wali vye wonga.
Nomba tungacita wuli nga cakuti wumwi watucenjezya nanti watononela izina? (Wazya Mateyu 18:15-17.) E Yesu watunenile ivintu vitatu ivya kucita:
-
Yelezyani ukumala intazi mweweneco.—Lola e vesi 15.
-
Nga cakuti mwapotwa ukwivwana, ungasendako e songo mu vya kwe Leza wenga nanti wawili pakuti azanwepo pano mukulanzyanya.—Lola e vesi 16.
-
Nga cakuti napanye vyakaninkana, apano unganena waeluda.—Lola e vesi 17.
Mu milandu imivule, tutazipizile ukutwala uwanawitu na wankazi kumakoti, amuno co-o cingalenga awantu wakwelenganya iviwipe pe Yehova na pi wungwe. (1 Wakorinte 6:1-8) Lelo nanti ciwe wo-o, kwawa imilandu yino tungatwala ku koti ndi vino: ukulekana, ukumanya wino aliwasunga awana, wino azipizile ukulipila umuwuye nga walekana, ukupinda indalama zya inshuwalansi, Imilandu ya kwiyala bizinesi pamulandu wakuwa ni nkongole, nanti ukulemba ivipepala vyakulanjizya wino alisyala akulolecesya pa viya ngu mweneco wiza wafwa. Umwina Klistu wino watwala imilandu ya musango wo-o ku koti nu kumala imilandu mu mutende lyo atakupilikana na masundo ya mu Baibolo.
Nga kwacitika imilandu imikulu nkani, ndi vino ukucenda wumwi, ukucenda umwana nanti ukumucuzya, ukulwisya wumwi nu kumucisa, uwung’o, nanti ukukoma, nga cakuti umwina KIistu watwala yo-o imilandu ku koti lyo atasuzile amasundo ya mu Baibolo.
a Ukufuma mu 455 B.C.E. ukufika mu 1 B.C.E. amyaka 454. Ukufuma mu 1 B.C.E. ukufika mu 1 C.E. amwaka wonga pakasi (kutalinji umwaka wuno watalicilanga pe zilo ) Swinya ukufuma kwe 1 C.E. ukufika kwe 29 C.E. amyaka 28. Nga twasenda imyaka 454 twayisanzya pe wo-o umwaka wonga (1) nga ni myaka 28, yikwiza mukutupa imyaka 483.
