Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Oaritik kan

Oaritik kan
  1.  Kasawih Dahkot Papilon Lapalap

  2.  Iahd me Mesaia Pahn Pwarada?

  3.  Wiepen Palien Wini me Pid Nta

  4.  Tohrohrpeseng nan Pwopwoud

  5.  Holiday kan oh Kasarawi kan

  6.  Soumwahu me Kak Doupeseng

  7.  Pesines oh Repenpwung kan

 1. Kasawih Dahkot Papilon Lapalap

Ia duwen atail ese me “Papilon Lapalap” kin wehwehki pelien lamalam likamw koaros? (Kaudiahl 17:5) Medewehla ire pwukat:

  • E kin kamwakid sampah pwon. Paipel kasalehda me Papilon Lapalap kin mwomwohd pohn ‘lapalahn pokon kan oh wehi kan.’ E kin “kaunda nanmwarkien sampah kan.”—Kaudiahl 17:15, 18.

  • E sohte kak wia palien politik de pesines. “Nanmwarki kan en sampah” oh “sounnet kan” sohte pahn iang ih kamwomwmwomwla.—Kaudiahl 18:9, 15.

  • E sohte kin kasalehda dahme mehlel duwen Koht. E adaneki lihen netiki paliwere pwehki e kin ehuiong koperment kan pwehn kak ale mwohni oh pil soahng teikan. (Kaudiahl 17:1, 2) E kin pitih tohnwehi kan koaros. Oh e kin pwukoahki mehlahn aramas tohto.—Kaudiahl 18:23, 24.

Ire mehn kasukuhl 13 ire 6

 2. Iahd me Mesaia Pahn Pwarada?

Paipel kohpada me e pahn mie wihk 69 lao Mesaia pahn pwarada.—Wadek Daniel 9:25, NW. a

  • Iahd me wihk 69 tepida? Nan pahr 455 Mwohn Krais. Ni ahnsowo, Kepina Nehmaia lella Serusalem pwehn “onehda sapahl oh pwurehng kauwada” kahnimwo.—Daniel 9:25, NW; Nehmaia 2:1, 5-8.

  • Ia uwen reirei en wihk 69? Nan ekei kokohp en Paipel kan, rahn ehu kin wehwehki sounpar ehu. (Nempe 14:34; Esekiel 4:6) Eri, wihk ehu kin wehwehki sounpar isuh. Nan kokohp wet, wihk 69 patpene wiahda sounpar 483 (wihk 69 x rahn 7).

  • Iahd me wihk 69 imwisekla? Wadek sounpar 483 sang nan pahr 455 Mwohn Krais pahn lella pahr 29. b Ih pahr wet me Sises papidaisla oh wiahla Mesaia!—Luk 3:1, 2, 21, 22.

Ire mehn kasukuhl 15 ire 5

 3. Wiepen Palien Wini me Pid Nta

Mie wiepen palien wini me kin doadoahngki en aramas soumwahwo nta. Kristian kan sohte kak ale ekei soahng pwukat. Karasepe, ekei aramas kin kihda ar nta. De ekei kin nekidala ar nta ong pwal me pahn wiawi mwuhr. Ahpw Kristian akan sohte pahn wia mepwukat.—Deuderonomi 15:23.

Ahpw, Kristian kan ele kak ale ekei wiepe teikan. Me duwehte keseun nta, misihn en mwidihlik (hemodialysis), hemodilution, de doadoahngki misihn en katikala luslahn nta (cell-salvage), de me kin kihsang nta en kohla nan mohngiong oh ngolungol (heart-lung bypass). c Emenemen Kristian anahne pein pilada ia duwen eh nta pahn kadoadoahk ong wiepe ehu, keseu de epwel me e pahn ale ahnsowo. Dahme toahkte kan kin wia me pid wiepe pwukat kakete ekis wekpeseng. Eri, Kristian men anahne esehda dahme toahkte pahn wiahiong eh nta, mwohn eh pahn pwungki en ale wiepen pwal, keseu de soangen epwel ehu. Medewe peidek pwukat:

  • Ia duwen ma ekei ei nta pahn kohsang nan paliwerei oh pwilipwil en ntao kakete uhdi ahnsou kis? I pahn medewe me nta wet wiahte kisehn paliwerei, de kadeikpen loalei pahn kahrehiong ie I en medewe me met anahne ‘kakerdiong nanpwel’?—Deuderonomi 12:23, 24.

  • Ia duwen ma erein epwelpen palien wini ehu, ekis ei nta anahne kohsang, wekidekla oh kapwurpwurlong nan paliwereiet? Met pahn kapwunode kadeikpen loalei me kaiahnda sang Paipel, de I pahn kak ale epwelpen wini wet?

Ire mehn kasukuhl 39 ire 3

 4. Tohrohrpeseng nan Pwopwoud

Paipel mahsanihong ohl oh lih pwopwoud en dehr tohrohrpeseng oh e kasalehda ni sansal me ma ira tohrohrpeseng, sohte ara pwuhng en pwurehng pwopwoudida. (1 Korint 7:10, 11) Ahpw, mie soangen irair kan me ekei Kristian kin medewe en tohrohrasang ar pwoud.

  • Kahng apwalih peneinei: Ohl pwopwoud me kahng apwalih anahn en eh peneinei me kahrehda sohla mehkot me peneineio kak momourki.—1 Timoty 5:8.

  • Tiahk lemei me inenen keper: Emen me kin lamaih eh pwoud kak kahrehiong en eh pwoudo roson oh mour eh mihla nan keper.—Kalesia 5:19-21.

  • Uhwong laud me kin irehdihsang emen en kaudokiong Siohwa: Ma eh pwoudo kin kahrehiong ih en sohte kak papah Siohwa.—Wiewia 5:29.

Ire mehn kasukuhl 42 ire 3

 5. Holiday kan oh Kasarawi kan

Kristian kan sohte kin wia holiday kan me Siohwa sohte kin ketin kupwurki. Emenemen Kristian anahne doadoahngki kadeikpen loale me kaiahnda sang Paipel pwehn pilada dahme e pahn wia nan irair me pidada holiday pwukat. Medewehla ekei karasepe kan.

  • Ma emen rahnmwahwihkin uhk kasarawien holiday ehu. Ele ke kak ndahte, “Kalahngan.” Ma aramaso men wehwehki laudsang met, mwein ke kak kawehwehda dahme kahrehda ke sohte kin kasarawi holiday wet.

  • Ma omw pwoudo me kaidehn emen Sounkadehdehn Siohwa lukeiuk ken iang peneinei mwenge ni holiday ehu. Ma kadeikpen loalomw mweidohng uhk ken kohla, eri mwohn mwo, ke kak kawehwehiong omw pwoudo me ma mie tiahk en kaudok likamw pahn wiawi ni ahnsoun mwengeo, ke sohte pahn iang wia met.

  • Ma omw kaunen doadoahk kihong uhk mwohni ni ahnsoun holiday ehu. Ia duwe, ke pahn soikala? Mwein soh. Omw kaunen doadoahko kin wiahki mwohnio kisehn kasarawio, de e wiahte met pwehn kasalehda eh kalahnganki omw doadoahk mwahu?

  • Ma emen kiskiseiuk ni ahnsoun holiday ehu. Me kiskiseiuko kakete nda: “I ese me ke sohte kin iang kasarawi holiday wet, ahpw I men kihong uhk met.” Mwein aramaso men kadekohng uhk. Ahpw ia duwe, ke medewe me e wia met pwehn kasonge omw pwoson de e wia met pwe ken iang kasarawi holiday wet? Mwurin omw medemedewe met, ke kak pilada ma ke pahn ale kisakiso de soh. Nan pilipil koaros me kitail wiahda, kitail men kolokol nsenmwakelekel oh lelepek ong Siohwa.—Wiewia 23:1.

Ire mehn kasukuhl 44 ire 1

 6. Soumwahu me Kak Doupeseng

Pwehki kitail kin poakohng aramas, kitail kin uhdahn kanahieng en dehr kadaurehng meteikan soumwahu. Ma kitail ese me kitail iangada soumwahu ehu, de ma kitail medewe me kitail kakete ahneki soumwahu ehu oh kadaurohng meteikan, kitail uhdahn anahne kanahieng. Kitail kin wia met pwehki Paipel kehkehlingki: “Ke anahne poakohng mehn mpomw duwen omw kin poakohng pein uhk.”—Rom 13:8-10.

Ia duwen aramas emen me alehdi soumwahu ehu eh kak kasalehda soangen limpoak wet ong meteikan? Aramas emen me ahnekihda soumwahu ehu en dehr song en kasalehda limpoak sang ni eh pwoalehdi de metik meteikan. En dehr nsensuwedkihla ma meteikan sohte luhkehla ni imwarailo, pwehki ar men pere arail peneinei. Oh mwohn eh pahn papidaisla, e anahne kehsehki soun koasoanehdi pwihn en elder kan duwen eh soumwahwo, pwe koasoandi en kak wiawihda en pere meteikan me pil pahn iang papidais. Aramas emen me kakete ahneki soumwahu ehu anahne pein kohla ale keseun nta mwohn eh pahn tepida kapehse ong emen. Ni omw kin wia met, ke kin kasalehda me ke ‘kin raparapahki kamwahupen meteikan, a kaidehn ahmwte.’—Pilipai 2:4.

Ire mehn kasukuhl 56 ire 2

 7. Pesines oh Repenpwung kan

Kitail kak soikala kahpwal tohto sang ni atail wiahda kontirak kan duwen mwohni oh pesines ni nting, mehnda ma pil rehn emen Kristian. (Seremaia 32:9-12) Ahpw, ekei pak e kakete mie kisin sawehwe nanpwungen Kristian kan duwen mwohni de soahng teikan. Ira anahne mwadang kamwahwihala met ni popohl oh en wiawi nanpwungarahte.

Ahpw, ia duwen atail pahn kamwahwihala kahpwal laud kan me duwehte widing de karaunlikamw? (Wadek Madiu 18:15-17.) Sises ketikihong kitail kahk siluh me kitail anahne idawehn:

  1. Nantihong kamwahwihala kahpwalo nanpwungamwa.—Kilang iretikitik 15.

  2. Ma met sohte pweida, peki rehn emen de riemen Kristian koahiek nan mwomwohdiso en iang uhk.—Kilang iretikitik 16.

  3. Ma kahpwalo sohte mwahula, eri, ih ahnsowo me ke pahn tuhkihong elder kan.—Kilang iretikitik 17.

Pali laud en ahnsou, kitail sohte pahn lelki riatail Kristian kan nan mwoalen kopwung pwehki met pahn kahdsuwedihala Siohwa oh mwomwohdiso. (1 Korint 6:1-8) Ahpw, mie ekei soahng kan me mweinele anahne kapwungpwungla nan mwoalen kopwung: mweipeseng en pwopwoud, child custody, alimony payments, me pid insurance, me pid bankrupt de me pid koasoanehdi sohso. Kristian men me kohla mwoalen kopwung pwehn kapwungala soahng pwukat ni popohl sohte kin kauwehla kaweid en Paipel.

Ma kauwehla kosonned me duwehte, angkehlail, tiahk suwedih seri, tiahk lemei, pirap laud kan de kamaramas me wiawi, eri, Kristian men me ripohtkilahng mepwukat kempahn kolokol onepek oh meleilei sohte kin kauwehla kaweid en Paipel.

Ire mehn kasukuhl 56 ire 3

a Daniel 9:25: “Ke anahne ese oh wehwehki me mwurin kehkehliko eh kohda en onehda sapahl oh pwurehng kauwada Serusalem, lao lel pwarodohn Kaun Mesaia, e pahn mie wihk 7, pil wihk 62. Serusalem pahn onohnsapahlda oh pwurehng kokouda, iangahki wasahn tuhpene ehu oh warawar pidakihpene, ahpw aramas akan pahn wia met ni ahnsou apwal.”

b Sang pahr 455 B.C.E. lel pahr 1 B.C.E. iei sounpar 454. Sang pahr 1 B.C.E. lel pahr 1 C.E. iei sounpar ehu (sohte pahr sero). Oh sang pahr 1 C.E. lel pahr 29 C.E. iei sounpar 28. Kapatapene met wiahda sounpar 483.

c Ong kawehwehpen wiepe pwukat, menlau kilang km 11/06, “Iaduwen Ahi Madamadau ohng Mehkan me Kisehn Nta oh Wiepen Doadoahk en Imwen Wini kan me Pahn Pwurehng Doadoahngki Pein Ahi Nta?