Ir al contenido

Ir al índice

Sutʼinchaykuna

Sutʼinchaykuna
  1.  Jatun Babilonia

  2.  Mesías chayamun

  3.  Wakin tratamientoswan jampichikunamanta

  4.  Separakuymanta chayri tʼaqakuymanta

  5.  Fiestaswan costumbreswan

  6.  Onqoyninchejta mana contagianapaj

  7.  Negociosmantawan demandasmantawan

 1. Jatun Babilonia

¿Imaraykutaj “Jatun Babilonia” tukuy llulla religioneswan ninakun? (Apocalipsis 17:5). Kinsa imasrayku.

  • Mundontinpi kashan. Bibliaqa nin Jatun Babilonia ashkha runaspa, nacionespa patanpi kashasqanta. Chantapis nillantaj: “Reina jina jallpʼapi kaj reyesta kamachishan”, nispa (Apocalipsis 17:15, 18).

  • Jatun Babiloniaqa mana politicoswanchu, nitaj comercianteswanchu ninakun. Bibliaqa nin, Jatun Babilonia chinkachisqa kajtin ‘jallpʼapi kaj reyespis’, ‘comerciantespis’ kakushanankutaraj (Apocalipsis 18:9, 15).

  • Diosta sajrapaj qhawachin. Bibliaqa Jatun Babiloniata ‘khuchi warmi’ nispa sutichan. Imaraykuchus qolqerayku chayri waj imasrayku gobiernoswan ujchakun (Apocalipsis 17:1, 2). Chantapis mundontinmanta runasta chʼaukiyan, ashkha runas wañusqankumantataj juchayoj (Apocalipsis 18:23, 24).

Lección 13, punto 6 nisqaman kutiy

 2. Mesías chayamun

Bibliaqa nerqaña 69 semanas tukukuyta Mesías chayamunanta (Daniel 9:25 leey).

  • ¿Maykʼajtaj 69 semanas qallarerqa? 455 watapi Jesús niraj jamushajtin. Chay watapi kamachej Nehemiasqa Jerusalenman chayarqa, chay llajta “watejmanta sayarichisqa kananpaj, watejmantataj ruwasqa kananpaj” (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8).

  • ¿Mashkha tiempotaj 69 semanas karqa? Wakin profeciaspi uj diaqa uj watawan ninakun (Números 14:34; Ezequiel 4:6). Chayrayku uj semana qanchis wataswan ninakun, 69 semanastaj 483 wataswan ninakun (69 x 7).

  • ¿Maykʼajtaj 69 semanas tukukorqa? 29 watapi tukukorqa. Sichus 483 watasta yupanchej 455 watamantapacha Jesús niraj jamushajtin chayqa, 29 wataman chayanchej. a Jesustaj 29 watapipuni bautizakorqa, Mesiasmantaj tukorqa (Lucas 3:1, 2, 21, 22).

Lección 15, punto 5 nisqaman kutiy

 3. Wakin tratamientoswan jampichikunamanta

Wakin tratamientostaqa jampichikojpa yawarninwan ruwanku. Cristianosqa mana yawarninchejta wajman qonchejchu, nitaj saqenchejchu yawarninchejta niraj operachikushajtinchej orqhoytawan waqaychanankuta (Deuteronomio 15:23).

Jinapis cristianosqa yawarmanta analisista ruwachikunku, yawarninkuta chʼuwayachinankuta (hemodilución), uj maquinawan llimphuchanankuta (hemodiálisis), chayri operachikushaspa yawarninkuta wakin aparatoswan chʼonqachispa kutiykuchipunankuta (recuperación de sangre), bomba de derivación cardiopulmonar nisqa maquinawan yawarninkuta tukuy cuerponkuman chayachinankuta saqenku. Sapa uj ajllanan tiyan imatachus yawarninwan ruwanankuta operachikushajtin, analisista ruwachikushajtin chayri ima tratamientotapis ruwachikushajtin. Mana tukuy doctoreschu chayta kikinta ruwanku. Chayrayku niraj chay imasta ruwachikushaspa, yachanaraj tiyan imatachus yawarninchejwan ruwanankuta. Chaypaj ñaupajta kayta tapurikuna:

  • Sichus yawarniyta orqhowanqanku, nitaj chay ratochu kutiykuchipuwanqanku chayqa, ¿sonqoy juchachawanqachu watejmanta chay yawarniyta kutiykuchipuwajtinku? (Deuteronomio 12:23, 24).

  • ¿Sonqoy juchachawanmanchu doctores yawarniyman waj imasta churaykuspa, chayri yawarniymanta waj imasta orqhospa watejmanta churaykapuwajtinku chayri chaywan uj tratamientota ruwawajtinku?

Lección 39, punto 3 nisqaman kutiy

 4. Separakuymanta chayri tʼaqakuymanta

Bibliaqa mana ninchu separakuna kasqanta. Astawanpis nin separakojkunaqa chayri tʼaqakojkunaqa ama wajwan casaranankuta (1 Corintios 7:10, 11). Jinapis wakin cristianosqa kay imas kajtin separakuyta atinkuman:

  • Qosa familianta mana uywayta munajtin. Qosa familianmanta kajkunaman, imatachus necesitasqankuta manapuni qojtin separakuyta atinkuman (1 Timoteo 5:8).

  • Qhari chayri warmi anchata maqajtin. Uj qosa warminta anchata maqajtin manachayri uj warmi qosanta anchata maqajtin, pichus sufrejqa separakuyta atinman kausaynin wañuy patapi kasqanrayku (Gálatas 5:19-21).

  • Jehovata manapuni yupaychajta saqejtin. Uj qosa chayri uj warmi, separakuyta atinman qosan chayri warmin manapuni Jehovata yupaychajta saqejtin, nitaj kamachisqasninta kasukojta saqejtin (Hechos 5:29).

Lección 42, punto 3 nisqaman kutiy

 5. Fiestaswan costumbreswan

Cristianosqa Jehovaj chejnisqan fiestasta mana ruwankuchu. Jinapis sapa cristiano allinta tʼukurinan tiyan imatachus ruwanan kasqanta chay kutispi, ajinamanta sonqon mana juchachananpaj.

  • Pillapis “feliz navidad” chayri “feliz año nuevo” niwajtinchej. Chay kutispi “gracias” nillasunman. Imaraykuchus chay fiestasta mana ruwasqanchejta yachayta munajtenqa sutʼincharisunman.

  • Mana testigo qosanchej chayri warminchej uj fiesta diapuni familiaresninwan mikhoj rinata niwajtinchej. Sonqonchej mana juchachawasqanchejrayku rinata ninchej chayqa, ñaupajmantaña qosanchejman chayri warminchejman sutʼincharina mana chay fiestaman chhapukunanchejta, nitaj chay fiestaj costumbresninta ruwananchejta.

  • Navidad diaspi chayri waj fiestaspi patronninchej qolqeta chayri uj regalota qoyta munawajtinchej. Noqanchejmanta kashan japʼikunanchej chayri mana japʼikunanchej. Ima yuyaywanchus qoshawasqanchejpi piensarina. Ichapis fiestaj costumbren kasqanrayku qoshawanchej chayri paypaj llankʼasqanchejmanta agradecekuwasqanchejrayku.

  • Uj fiesta diapuni pillapis uj regalota qoyta munawajtinchej. Ichapis niwasunman: “Yachani kay fiestata mana ruwasqaykita, jinapis kayta regalariyta munayki”, nispa. Chay kajtin kaypi piensarina: “¿Kʼacha kasqanraykuchu chayta nishawan, chayri pantachinawanpajchu, chayri chay fiestapi chhapukunayta munasqanraykuchu?”. Chaypi piensariytawan ajllana tiyan japʼikunatachus manachus. Jehová Diosta kasukuyta munasqanchejrayku allintapuni ajllayta munanchej, nitaj munanchejchu sonqonchej juchachanawanchejta (Hechos 23:1).

Lección 44, punto 1 nisqaman kutiy

 6. Onqoyninchejta mana contagianapaj

Runa masinchejta munakusqanchejrayku mana ima onqoytapis paykunaman chimpachiyta munanchejchu. Chayrayku imamantapis onqosqa kaspaqa mana wajkunaman chimpachinapaj cuidakunchej. Imaraykuchus Bibliaj nisqanta kasukunchej. Biblia nin: “Runa masiykita munakunayki tiyan qan kikiykita jina”, nispa (Romanos 13:8-10).

Onqosqa kaspaqa, Bibliaj nisqanta kasukusqanchejrayku mana pitapis muchʼaykunchejchu, abrazaykunchejchu, nitaj makinchejtapis jaywanchejchu. Chantapis onqosqa kasqanchejrayku wajkuna mana wasinkuman wajyariwajtinchejqa, mana phiñakunanchejchu tiyan. Wajkunaman chimpachinapaj jina onqoyniyoj kaspaqa, niraj bautizakushaspa coordinador jina llankʼaj ancianoman chayta willana, mana wajkunaman onqoyninchejta chimpachinapaj. Onqosqa runaswan karqanchej chaytaj, yawarmanta analisista ruwachikuna onqosqachus manachus kasqanchejta yachanapaj, astawanraj pillawanpis rejsinakuyta qallarishanchej chayqa. Chay imasta ruwanchej, runa masinchejpa allinninta maskʼasqanchejrayku. Noqanchejqa mana allinnillanchejtachu maskʼanchej, “manachayqa wajkunaj allinninkutapis” (Filipenses 2:4).

Lección 56, punto 2 nisqaman kutiy

 7. Negociosmantawan demandasmantawan

Hermanosninchejwan chayri pillawanpis mana problemaspi kanapajqa, qolqeta mañakuspa, mañaspa chayri uj negociota ruwaspa uj documentota ruwanapuni tiyan (Jeremías 32:9-12). Jinapis wakin kutisqa qolqerayku chayri waj imasrayku problemas kanqapuni. Jina kajtenqa, mana phiñanakuspalla usqhayta allinchana, noqanchej ukhullataj.

¿Imatá ruwasunman pillapis engañawajtinchej chayri qhasillamanta tumpawajtinchej? (Mateo 18:15-17 leey). Jesús nisqanman jina kay kinsa imasta ruwana:

  1. Ima problematapis noqanchej ukhulla allinchana (Mateo 18:15 qhawariy).

  2. Manapuni allinchayta atispataj congregacionmanta uj hermanowan chayri iskay hermanoswan yanapachikuna (Mateo 18:16 qhawariy).

  3. Nipuni chaywanpis allinchayta atinchejchu chayqa, recién ancianosman willana (Mateo 18:17 qhawariy).

Hermanosninchejpa contranpi ima quejallapis kapuwanchej chayqa, mana allinchu kanman juezkunaman demandaj rinanchej. Chayta ruwaspaqa Jehovata, hermanostapis mana allinpajchu qhawachisunman (1 Corintios 6:1-8). Jinapis wakin kutisqa wakin problemasta allinchanapaj juezkunamanpuni rina tiyan. Chay problemas kanman: divorcio, wawas piwanchus quedakunankumanta demandas, pensiones, seguros nisqa pagakunanmanta, uj negocio chayri uj empresa mana allinchu risqanrayku wisqʼakusqanmanta, testamentosmanta demandas ima. Chaykunatataj juezkunaman rispa allillanmanta allinchasunman. Chayta ruwaspaqa mana Bibliaj nisqanta pʼakishanchejchu.

Nillataj Bibliaj nisqanta pʼakishanchejchu kay imasmanta denunciata churaspa: pillatapis violajtinku, wawasta abusajtinku, runasta maqajtinku, suwakojtinku, chayri runasta wañuchejtinku.

Lección 56, punto 3 nisqaman kutiy

a 455 watamanta J.n.j., 1 watakama yupanchej chayqa, ruwakun 454 watas. 1 watamanta J.n.j., 1 watakamaqa 1 watalla ruwakun. 1 watamanta 29 watakamaqa 28 watas ruwakun. Enteronpitaj ruwakun 483 watas.