Ukubomba mu “Cilime” Ilyo Ukuseepa Kushilafika

ABASAMBI ba kwa Kasambilisha Mukalamba balipelenganishiwe. Yesu e lintu apwile fye ukushimika ilyashi ilipi pa lwa ngano na mankumba. Ili lyashi lyali ni limo ilya milumbe aumine ubo bushiku. Ilyo apwile, bakomfwa wakwe abengi balisalangene. Lelo abakonshi bakwe balishibe ati kufwile kuli ubupilibulo bumo ku milumbe yakwe—na kucilisha umulumbe wa ngano na mankumba. Balishibe ukuti Yesu tali fye kashimika wacenjela.

Mateo ashimika ukuti baipwishe abati: “Twilwileni umulumbe wa mankumba ya mu cilime.” Na o Yesu pa kwasuka, abelwilile umulumbe, asobele ubusangu bukalamba ubwali no kutendeka pa kati ka baleitunga ukuba abasambi bakwe. (Mateo 13:24-30, 36-38, 43) Ici calicitike, kabili ubusangu bwalisalangene bwangu bwangu pa numa ya mfwa ya mutumwa Yohane. (Imilimo 20:29, 30; 2 Abena Tesalonika 2:6-12) Ifyali no kufuma mu busangu fyali  no kusalangana icine cine ica kuti ilipusho Yesu aipwishe ilyalembwa pali Luka 18:8, camoneke fyo lyali ilyalinga sana. Aipwishe ati: “Umwana wa muntu ilyo akesa, bushe akasange citetekelo pano nse?”

Ukufika kwa kwa Yesu kwali no kwishibisha ukutampa kwa “kuseepa” Abena Kristu bapale ngano. Ico cali no kuba e ciishibilo ca “mpela ya nshita,” iyatendeke mu 1914. Kanshi teti tupape ukwishiba ukuti ilyo inshita ya kuseepa yaleya ilepalama, abantu balesokota sana ukufwaya icine ca mu Baibolo.—Mateo 13:39.

Nga twabebeta imilandu ya ku numa, cilamonekesha ukuti abantu balitendeke ukufwayafwaya, no kucilisha ukutendeka mu mwanda wa myaka walenga 15, nangu fye ni balya aba mu Kristendomu abapala “amankumba,” nelyo Abena Kristu ba kabepesho, na bo balefwayafwaya. Ilyo amaBaibolo yatendeke ukufulilako ukwabula ifibindo na lintu amabuuku ya kwafwilisha ukusanga amashiwi ya mu Baibolo yalelembwa, aba mitima ya bufumacumi batendeke ukusokota mu Malembo.

Ulubuuto Lwabalika

Pa bantu ba musango yo, ilyo umwanda wa myaka uwalenga 19 waletendeka, pali Henry Grew (1781-1862), uwa ku Birmingham, mu England. Ilyo ali ne myaka 13, aile capamo no lupwa lwakwe ukwabuka bemba wa Atlantic ukuya ku United States, kabili bailefika pa July 8, 1795. Baileikala mu Providence, pa cishi ca Rhode Island. Abafyashi bakwe bamusambilishe ukutemwa Baibolo. Mu 1807, ilyo Grew ali ne myaka 25, alitilwe ukuyaba pasta mwi calici lya Baptist mu Hartford, ku Connecticut.

Alipooseleko amano sana ku misambilishishe yakwe kabili aleesha ukwafwilisha abo alesambilisha ukuti baleikala umwabela ifya mu Malembo. Lelo, asumine ukuti icilonganino cifwile ukuba ica busaka no kukanasungilila ababembukila ku mumbo. Inshita shimo, wene, na bambi abaletungulula mwi calici, balitamfishe aba bulalelale nelyo abalecita fimbi ifishasanguluka.

Kwali amafya yambi mwi calici ayalemusakamika. Balesuminisha abashalepepa kuli ili calici ukubombela pa fya makwebo ye calici e lyo  no kwimbishako inyimbo mu calici. Aba bantu balevotako ilyo kuli imilandu ya cilonganino kabili ico calengele baletungululako icilonganino. Ukushimpa pa cishinte ca kupaatukako ku calo, Grew acetekele sana ukuti abaume fye ba busumino e balingile ukubomba iyi milimo. (2 Abena Korinti 6:14-18; Yakobo 1:27) Wena alecimona ati ukulekelela abashatetekela baleimbila Lesa isha malumbo wali musaalula. Pa mulandu wa kucetekela muli fi, mu 1811, Henry Grew balimutamfishe mwi calici. Aba mu calici bambi abatetekele ifyo atetekelemo na bo balimukonkele ukufuma mwi calici.

Ukupaatukako Kuli Kristendomu

Ili bumba, capamo na Henry Grew, lyatendeke ukusambilila Baibolo no bufwayo bwa kulenga imikalile yabo ne mibombele fyumfwane ne fisambilisha Baibolo. Amasambililo yabo bwangu bwangu yabalengele ukumfwikisha icine ca mu Baibolo no kusansalika ifilubo fya macalici yaitunga ubuKristu yambi. Ku ca kumwenako, mu 1824, Grew alembele imilandu isuma sana iya kukaaninapo ukuti balesa tababa batatu. Moneni ukupelulula kuli muli fi alembele: “‘Ulwa bushiku bulya, na kashita takuli umuntu uwaishiba, nangu ni bamalaika ba mu muulu, nangu Mwana, kano TATA.’ [Marko 13:32] Moneni pano ubupusano mu mikonkanine ya bantu. Umuntu, Bamalaika, Umwana, Tata. . . . Shikulwifwe aletusambilisha ukuti ni Wishi eka e waishibe ubo bushiku. Lelo teti cibe fyo nga ca kuti Wishi, Cebo, no Mupashi wa Mushilo baba bantu batatu muli Lesa umo, filya bamo basosa; pantu ukulingana ne ci [cisambilisho ca kuti balesa baba batatu,] ninshi . . . Umwana na o alishibe fintu Wishi aishibe.”

Grew alisansalike ubumbimunda bwa bashimapepo na bamushika ba bashilika abalebepekesha ukubombela Kristu. Mu 1828 alandiilepo fye ati: “Kupilikana nshi ukwacila pali uku tumona ukwa kuti Umwina Kristu afuma mu muputule wakwe uwa mu kati ka ng’anda umo acilapepela abalwani bakwe, pa numa ayakambisha abashilika ukuyalasa abo bene balwani ifyanso mu bukali bwakaluka? Lubali lumo, apala sana Shikulu wakwe uulefwa; lelo ku lubali lumbi nani apala? Yesu apepeele abalemwipaya. Abena Kristu bepaya abo bene bapepela.”

Grew alembele ne fyaluma ukucilapo ati: “Ni lilali tukatetekela Uwa maka yonse uwatweba bwino bwino ukuti ‘tasentekwa?’ Ni lilali tukomfwikisha imibele ya kulya kupepa kwa mushilo, ne fya kukwishibilako ififwaya ukuti tutaluke na ku ‘kumoneka fye nga babifi?’ Bushe te konaula ishina lya Mwana wa wapaalwa, nga tuleti ukupepa kwakwe kufwaya umuntu ukuba nga malaika lubali lumo, e lyo lubali lumbi ukuba nge cibanda?”

Umweo wa Muyayaya Tawaba mu Kati Kesu

Muli ilya myaka ilyo kushilaba redio na televishoni, inshila yaseekele iya kwishibishishamo abantu ifyo uletontonkanya yali kupulinta utupepala no kusabankanya. Mupepi na 1835, Grew alembele akapepala kacindama nga nshi ku kusansalika icisambilisho ca kuti umweo taufwa ne ca kuti ku helo kwaba umulilo, ukuti ifi te fya mu malembo. Mu mano yakwe, ifi fisambilisho fyalesaalula Lesa.

Aka kapepala kali no kuleta ifingi nga nshi. Mu 1837, George Storrs uwa myaka ya bukulu 40 atuliile pali aka kapepala kapulintwa mwi shitima. Storrs ali mwikashi wa mu Lebanon wa mu New Hampshire, uyo pali iyi nshita aleikala ku Utica, mu New York.

Ali shimapepo wacindikwa sana uwa mwi calici lya Methodist-Episcopal. Ilyo abelengele kalya kapepala, alitemenwe ukumone fyo umuntu kuti asuusha na maka ififundisho fya Kristendomu ifyo ashatalile atwishikapo. Taishibe uwalembele kalya kapepala mpaka ilyo papitile imyaka, nangu mu 1844, e lyo akumenye Henry Grew ilyo bonse babili baleikala mu Philadelphia, ku Pennsylvania. Lelo, Storrs asomene uyu mulandu pa lwakwe eka pa myaka itatu, alelanshanyapo fye na bashimapepo banankwe.

Apo takwali nangu umo uwingasuusha ifyo alesambilila, George Storrs apingwilepo ukuti tengatwalilila uwa busumino kuli Lesa nga tafumine mwi calici lya Methodist. Alifumine muli ili calici mu 1840 no kukuukila ku Albany, mu New York.

 Mu kutendeka kwa shinde wa mu 1842, Storrs alandile amalyashi 6 mu milungu 6 kabili alelanda pa mutwe wa kuti “Ukufwailisha—Bushe Ababifi Ni ba Munshifwa?” Abantu balitemenwe nga nshi ica kuti alilembulwile aya malyashi no kuyabika mu lupapulo, kabili pa myaka yakonkelepo 40, ulu lupapulo lwalisabankanishiwe ukufika ku mpendwa ya 200,000 mu United States na Britain. Storrs na Grew baleikatana mu kulanshanya kwa kulwisha icifundisho ca kuti umweo taufwa. Grew alitwalilile ukushimikila mu kupimpa mpaka ne mfwa yakwe pa August 8, 1862, mu Philadelphia.

Pa numa fye Storrs alandile amalyashi 6 aya tulumbwile, aishiletemwa sana ifyalesambilisha William Miller, uwaleenekela ukuti Kristu akamoneka pa kubwela mu 1843. Pa myaka napamo ibili, Storrs aipoosele sana mu kushimikila ubu bukombe ukupulinkana incende ya pa kati ka kabanga na kapinda ka kuso aka United States. Pa numa ya 1844, alilekele ukubombela pamo na baletunganya ubushiku bwa kubwela kwa kwa Kristu, lelo talesuusha abalefwaisha ukupende nshita. Storrs acetekele ukuti ukubwela kwa kwa Kristu kwali mupepi, no kuti calicindeme Abena Kristu ukuba abalola no kupempwila lwa ku mupashi, abaiteyanishisha ku bushiku bwa cipempu. Lelo alipaatukene ne bumba lya kwa Miller pantu basumine mu fifundisho fimo ifishali fya mu Baibolo, pamo nge cifundisho ca kuti umweo taufwa, icalo cikapya, ne ca kuti takwaba isubilo lya mweo wa muyayaya ku bafwa mu bumbuulu.

Ni Kwi Ukutemwa kwa kwa Lesa Kwali no Kutungulula?

Storrs aliselaushiwe ne mitontonkanishishe ya ba Adventist iya kuti Lesa kuti abuusha ababifi pa kuti abepaye fye na kabili. Tasangilepo mu Malembo apo calembwa aciti Lesa kuti acita icintu ca musango yo icabula ubuyo kabili ica kulandula. Lelo Storrs na banankwe bena bafikile ukwalepa no kusoso kuti ababifi tabakabuushiwe fye na kubuushiwa. Nangula ca kuti calebakosela ukulondolola amalembo yamo ayalanda pa kubuuka kwa bashalungama, ifyo basosele fyalemoneka ukumfwana no kutemwa kwa kwa Lesa. Mu kwangufyanya, kwali no kuba ukumfwikisha na kumbi ukwa mifwaile ya kwa Lesa.

Mu 1870, Storrs alilwele nga nshi kabili alifililwe ukubomba pa myeshi ingi. Alishukile iyi nshita ya kulwala ku kubebeta na kabili fyonse ifyo asambilile pa myaka 74. Aishilesanga ukuti alipushile ulubali lwacindama ulwa mifwaile Lesa akwatila abantunse nga fintu calangililwa mu cipingo ca kwa Abrahamu ukuti ‘indupwa shonse sha pano nse shali no kuifwailo kupaalwa pantu Abrahamu aumfwile ishiwi lya kwa Lesa.’—Ukutendeka 22:18; Imilimo 3:25.

Ici calengele atampe ukutontonkanya pali fimbi.  Nga ca kuti “indupwa shonse sha pano nse” shali no kupaalwa, bushe ninshi bonse tabafwile ukumfwako imbila nsuma? Kuti baumfwa shani? Bushe kale kale imintapendwa ya bantu tabafwa? Ilyo abebetele Amalembo na kabili, asangile ukuti kwaba amabumba yabili aya “babifi” abafwa: abo abakaaninine ukutemwa kwa kwa Lesa e lyo na bafwile abambuulu.

Storrs asondwelele ukuti abafwile abambuulu, bali no kubuushiwa pa kuti bakapeelwe ishuko lya kumwenamo mwi lambo lya cilubula ilya kwa Kristu Yesu. Abakatetekela muli ili lambo kuti baikala umuyayaya pe sonde. Abakakaana kuti baonaulwa. Storrs asumine ukuti takuli ukabuushiwa na Lesa ukwabula ukumupeelapo isubilo ilili lyonse. Na mu kupelako, takuli ukafwila pa lubembu lwa kwa Adamu, kano fye Adamu umwine! Lelo ni shani pa bakabako mu nshita ya kubwela kwa kwa Shikulu Yesu Kristu? Storrs asukile asanga ukuti kufwile ukuba lulu wa kushimikila mwi sonde lyonse ukuti onse akomfweko imbila nsuma. Taishibe nangu panono ifyo ici cingabombwa, lelo mu kutetekela alembele ati: “Lelo abantu abengi nga tabamwene ifyo icintu cingacitwa, balacikaana, kwati nalimo Lesa kuti afilwa ukucicita pantu fye bena tabamwene ifyo cingacitwa.”

George Storrs afwile mu December 1879, pa mwakwe mu Brooklyn, ku New York, lwa mupepi na pa cifulo icali no kwisaba e cishinte ca lulu wa kushimikila kwa mwi sonde lyonse uko alelolela no kufulukisha.

Ulubuuto Lwabalikisha Lwalekabilwa

Bushe balya bantu pamo nga Henry Grew na George Storrs balyumfwikishe icine bwino bwino nga fintu twacumfwikisha lelo? Iyo. Bali abaibukila ulwa kushomboka bali na ko, nga fintu Storrs alandile mu 1847 ati: “Tulingile ukulaibukisha ukuti e lyo fye twafumine mu nshita bakapepa bali mu mfifi ya ku mupashi; kabili tatufwile ukusunguka nga twasanga ukuti fimo ifyo twasumina ukuti e cine, fyaba fisambilisho fya cina Babele.” Ku ca kumwenako, Grew alitesekeshe cilubula Yesu apeele, lelo taumfwikishe ukuti cali “cilubula calinganako,” e kuti, ubumi bwapwililika ubwa kwa Yesu ukupeelwa mwi punda lya bumi bwapwililika ubo Adamu alufishe. (1 Timote 2:6, NW) Henry Grew na kabili alilubile pantu asumine ukuti Yesu ali no kumoneka pa kubwela kabili akateka pano pene pe sonde. Lelo, Grew alyangilweko ku mulandu untu abengi mu mwanda wa myaka uwalenga bubili C.E. bashayangilweko. Uyu mulandu wali pa lwa kushishiwa kwe shina lya kwa Yehova.

George Storrs na o taumfwikishe bwino bwino ifishinka fimo ifyacindama. Alemona ubufi ubo bashimapepo baletwala pa ntanshi, lelo inshita shimo na o alecishamo. Ku ca kumwenako, alicishishemo ukwankulako ku fintu bashimapepo ba cikaya balelanda pa lwa kwa Satana, kabili wena atile Kaseebanya te muntu wa cine cine. Alikeene ukuti takwaba Balesa Batatu; nalyo line taishibe bwino bwino nampo ngo mupashi wa mushilo muntu nelyo iyo, mpaka fye ilyo ali ku  matelo ya bumi bwakwe. George Storrs aleenekela ukuti Kristu pa kubwela intanshi tatwakamumone, lyene mu kupita kwa nshita e lyo akamoneka. Nangu ni fyo, cilemoneka kwati aba baume babili bali abafumacumi kabili abafumaluka, kabili balipalamine ku kwishibe cine ukucila abengi aba muli ilya nshita.

Ifya mu “cilime” ico Yesu alondolwele mu mulumbe wakwe uwa ngano na mankumba fyali tafilapya pa kuti fiseepwe. (Mateo 13:38) Grew, Storrs, na bambi balebomba mu “cilime” ku kupekanishisha ukuseepa.

Charles Taze Russell, uwatendeke ukulemba uno magazini mu 1879, alembele pa lwa myaka yakwe iya kutendekelako ati: “Shikulu alitupeele aba kutwafwa abengi mu kusambilila icebo Cakwe, umo uwapulilemo pali bene, ni munyinefwe umukoloci watemwikwa, George Storrs, uwatwafwile sana mu fyo alesosa no kulemba; lelo tatwalefwaya ukuba abakonshi ba bantu nangu panono, nangu bawame shani no kucenjela, twalefwaya ukuba ‘Abakonshi ba kwa Lesa nga bana batemwikwa.’” Cine cine, abasambi ba Baibolo abafumaluka kuti bamwenamo mu kubombesha kwa bantu pamo nga Grew na Storrs, lelo calicindeme nalyo line ukubebeta Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, pamo nge ntulo ine ine iya cine.—Yohane 17:17.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 26]

Ifyo Henry Grew Asuminemo

Asumine ukuti: Ishina lya kwa Yehova lyaliseebanishiwa, kabili likabila ukushishiwa.

Ukuti ififundisho fya kuti kwaba Balesa Batatu, umweo taufwa, ne ca kuti ku helo kwaliba umulilo fya bufi.

Ukuti icilonganino ca Bwina Kristu cifwile ukupaatukako ku calo.

Ukuti Abena Kristu tabafwile kuyobeka mu nkondo sha fyalo.

Ukuti Abena Kristu tabakabila kusunga Isabata lya pa Cibelushi nelyo pa Mulungu.

Ukuti Abena Kristu tabafwile kuba mu tubungwe twa mu bumfisolo, pamo nga kabungwe ketwa Freemasons.

Ukuti pa kati ka Bena Kristu tapafwile kuba ubupusano pali bashimapepo na bantuuntu fye.

Ukuti ukwitwa amalumbo ya fya mipepele misango ya kwa mukaanyakristu.

Ukuti icilonganino cimo na cimo cifwile ukukwata ibumba lya baeluda.

Ukuti baeluda bafwile ukuba ne mibele yasanguluka, iishileta museebanya.

Ukuti Abena Kristu bonse bafwile ukushimikila imbila nsuma.

Ukuti kukaba abakekala muli Paradise pe sonde umuyayaya.

Ukuti inyimbo sha Bwina Kristu shilingile ukulumbanya Yehova na Kristu.

[Abatusuminishe]

Icikope: Collection of The New-York Historical Society/69288

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 28]

Fintu George Storrs Asuminemo

Asumine ukuti: Yesu alipile ubumi bwakwe ngo mutengo wa kulubula abantunse.

Ukuti ukushimikila imbila nsuma takulati kubombwe (umu mwali mu 1871).

Ukuti pa mulandu wa ico, impela ifwile icili ukutali (umu ni mu 1871). Kuli no kuba inshita ku ntanshi ilyo kuli no kuba ukushimikila.

Ukuti kuli no kuba abantu bakapyana umweo wa muyayaya pe sonde.

Ukuti kuli no kuba ukubuuka kwa bonse abafwile abambuulu. Abakatetekela ilambo lya cilubula ilya kwa Kristu bakapokelela umweo wa muyayaya pe sonde. Abakakaana bakonaulwa.

Ukuti icifundisho ca kuti umweo taufwa ne ca kuti ku helo kwaba umulilo fya bufi kabili filaseebanya Lesa.

Ukuti umulalilo wa kwa Shikulu ufwile ukucitwa umuku umo pa mwaka, pa Nisani 14.

[Abatusuminishe]

Icikope: AMALYASHI 6, aya kwa George Storrs (1855)

[Ifikope pe bula 29]

Mu 1909, C. T. Russell, kalemba wa “Zion’s Watch Tower,” akuukile ku Brooklyn, mu New York, ku U.S.A.