Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Badi benza mudimu mu “budimi” kumpala kua dinowa

Badi benza mudimu mu “budimi” kumpala kua dinowa

Badi benza mudimu mu “budimi” kumpala kua dinowa

BAYIDI ba Mulongeshi Munene, bivua bishala bibelesha meji bikole. Yezu uvua ufuma ku dibalondela lusumuinu lua mponda ne lupela, lumue lua ku nsumuinu ivuaye mubelele dituku adi. Pakajikijaye, bamuteleji ba bungi bakumbuka kaba aku. Kadi bayidi bende bavua bamanye bimpe ne: nsumuinu eyi ivua yumvuija bualu kampanda, nangananga mufuanu wa mponda ne lupela. Bavua bamanye bimpe ne: Yezu kavua anu muedi wa nsumuinu patupu nansha.

Matayo udi ulonda ne: bakamukonka ne: ‘Utujinguluile lusumuinu lua lupela luakadi mu budimi.’ Yezu wakabumvuija lusumuinu alu, kubambila bua butontolodi bunene buvua ne bua kumueneka munkatshi mua bavua mua kudiamba mudibu bayidi bende. (Matayo 13:24-30, 36-38, 43) Ke tshiakenzeka, butontolodi buakatangalaka lukasa kunyima kua lufu lua mupostolo Yone. (Bienzedi 20:29, 30; 2 Tesalonike 2:6-12) Buakatangalaka bikole, ne lukonko lua Yezu ludi mu Luka 18:8 e kumueneka luakanyine bushuwa. Yezu wakebeja ne: ‘Palua Muana wa muntu, neasangane ditabuja pa buloba anyi?’

Dilua dia Yezu divua ne bua kuleja ntuadijilu wa ‘dinowa’ dia bena Kristo batudi mua kufuanyikija ne mponda. Dinowa edi divua ne bua kuikala tshimanyinu tshia ‘nshikidilu wa tshikondo etshi,’ wakabanga mu 1914. Nunku kabitukemeshi to bua muakatuadija bamue bantu kukeba bulelela bua mu Bible mu tshikondo etshi tshiakalua kufikisha too ne ku ntuadijilu kua dinowa.​—Matayo 13:39.

Patudi tukonkonona malu a kale, tudi tumona ne: kubangila nangananga mu lukama lua bidimu lua 15, ngenyi ya bantu yakashintuluka, nansha munkatshi mua bena Bukua-buena-Kristo bavua bafuane ‘lupela,’ peshi bena Kristo badingidiji ba malu. Bu mukavua bantu bapeta Bible kakuyi lutatu ne balongolole mikanda ya miaku ya mushinga ya mu Bible (concordance), bantu ba mitshima milulame bakatuadija kukebulula malu mu Mifundu ne lubatshi.

Butoke budi bukenka

Henry Grew (1781-1862) wa mu tshimenga tshia Brimingham, mu ditunga dia Angleterre, uvua umue wa ku bantu abu ba mu lukama lua bidimu lua 19. Pavuaye ne bidimu 13, bakenza luendu ku mazuwa ne dîku diabu kusabukabu Mbuu wa Atlantike batangile ku États-Unis, kuakafikabu mu dia 8 Kashipu 1795. Bakasombela mu tshimenga tshia Providence, mu Rhode Island. Baledi bende bakamuambuluisha bua kunanga Bible. Mu 1807, pavua Grew ne bidimu 25, bakamuteka mpasata mu Ekeleziya wa ba-Batiste mu tshimenga tshia Hartford, mu Connecticut.

Wakangata mudimu wende wa kulongesha ne muoyo umue ne wakakeba bua kulongesha bantu bavuaye utangila bua kuikalabu ne nsombelu uvua umvuangana ne Mifundu minsantu. Kadi, uvua witabuja muanda wa se: tshisumbu tshivua ne bua kuikala kezukezu kamuyi muntu uvua wenza mpekatu ku bukole. Imue misangu, yeye ne bakuabu bavua ku mutu kua ekeleziya bavua ne bua kumbusha (peshi kuipata mu ekeleziya) bantu bonso bavua benda masandi anyi bavua ne bikadilu bikuabu bibi.

Kuvua malu makuabu mu ekeleziya eu avua amutonda. Kuvua bantu bavua kabayi bena ekeleziya bavua bikale batangila malu a ekeleziya ne bimbisha misambu dîba dia masangisha. Bantu aba bavua kabidi ne dîyi mu malu avua atangila ekeleziya bibapesha mene nansha bukenji kampanda mu malu atshi. Bu muvua Grew muimanyine pa dîyi didi dilomba bua kuditapulula ne bena panu, uvua witabuja bikole menemene se: anu bantu ba lulamatu ke bavua ne bua kuenza midimu eyi. (2 Kolinto 6:14-18; Yakobo 1:27) Buende yeye, bivua kupenda Nzambi pavua bantu bavua kabayi bena kuitabuja bimba misambu ya kutumbisha nayi Nzambi. Bua bualu ebu, mu 1811, ekeleziya wakipata Henry Grew. Bakuabu bavua bakuate ku tshiende bakumbuka pabu mu ekeleziya musangu au.

Ditapuluka ne Bukua-buena-Kristo

Bantu aba, ne Henry Grew pende, bakatuadija kulonga Bible bua kuakaja nsombelu ne malu abu bilondeshile mibelu ya mu Bible. Malu avuabu balonga akabapetesha lukasa ngumvuilu muimpe wa bulelela bua mu Bible ne kubafikisha ku diela patoke bilema bia Bukua-buena-Kristo. Tshilejilu, mu 1824, Grew wakafunda malu a meji avua aleja mudi dilongesha dia Busatu Bunsantu dikale dia dishima. Tangila lungenyi ludi mu tshitupa etshi tshia malu akafundaye: “‘Bua dituku adi, ne dîba adi muntu ki mmumanye, nansha banjelu badi mu diulu, nansha Muana, kadi amu TATU.’ [Mâko 13:32] Monayi mudi mianzu ya aba badi ne muoyo milondangane muaba eu. Muntu, Banjelu, Muana, Tatu. . . . Mukalenge wetu udi utulongesha ne: anu Tatu nkayende ke uvua mumanye dituku adi. Kadi bualu ebu ki mbua bushuwa to bikala Tatu, Dîyi ne Spiritu Munsantu bikale bantu basatu mu Nzambi umue, mushindu udi bamue bamba; bualu, bilondeshile [dilongesha edi, dia Busatu Bunsantu,] . . . Muana uvua mudimanye mushindu wa muomumue ne Tatu.”

Grew wakela patoke lubombo lua bamfumu ba bitendelelu ne bamfumu ba basalayi bavua bamba muvuabu basadila Kristo. Mu 1828 wakamba ne: “Tudi mua kuela meji kayi bua diamba malu mushindu, ne kuenza munga mushindu: muena Kristo upatuka mu kazubu muvuaye usambidila baluishi bende, ne pashishe utumina basalayi bende dîyi bua kuambulabu bingoma ne kushipa baluishi aba ne tshikisu tshikole? Eku ujinga kufuana Mfumuende ukadi pa kufua; kadi ku lukuabu luseke mmufuane nganyi? Yezu wakasambila bua bantu bakamushipa. Kadi bena Kristo buobu badi bashipa bantu badibu basambidila.”

Grew wakafunda kabidi ne dishindika dikole ne: “Ndîba kayi dituitabuja Wa-Bukole-Buonso udi utujadikila ne: kabatu ‘bamuseka?’ Ndîba kayi dituajingulula ngikadilu, lungenyi lua tshitendelelu tshinsantu atshi tshidi tshitulomba bua kulekela ‘bubi nansha bukese?’ . . . Atshi ki ndishiminyina Muana wa mubeneshibue malu, bua kuamba ne: tshitendelelu tshiende tshidi tshilomba muntu bua kuenza malu bu muanjelu mu nsombelu kampanda, ne mu nsombelu mukuabu tshimuanyishila bua kuenza malu bu demon anyi?”

Muntu katu uledibua muikale ne muoyo wa tshiendelele

Mu bidimu abi bia kumpala kua kuenzabu tshisanji ne televizion, bua kumanyisha ngenyi yende kudi bakuabu, muntu uvua ufunda tukanda ne pashishe utuabanyinangana. Tuvua bu mu 1835, dîba diakafunda Grew kakanda kimpe kavua kapisha dilongesha dia ne: anyima katu ufua ne dia inferno wa kapia, e kulejaye muvuawu kaayi a mu Mukanda wa Nzambi. Uvua wela meji ne: malongesha aa avua asendeka Nzambi.

Kakanda aka kakalua kuenza malu manene. Mu 1837, George Storrs (uvua ne bidimu 40) wakangula kakanda aka mu dikadika dia kawulu. Storrs uvua muena mu tshimenga tshia Lebanon, mu New Hampshire, uvua musombele tshikondo atshi mu tshimenga tshia Utica, mu New York.

Uvua mpasata uvuabu banemeka bikole mu Ekeleziya wa ba-Metodiste. Pakajikijaye kubala kakanda aku, wakakema bua muvuabu bafile bijadiki bia bukole bivua bitonkola malongesha aa manene a Bukua-buena-Kristo, avuaye katshia kayi muanji kuela mpata. Kavua mumanye muntu uvua mufunde kakanda aku to, ne kakuakapita bidimu bia bungi to, tuamba bu mu 1844, wakapetangana ne Henry Grew pavuabu bonso babidi basombele mu tshimenga tshia Philadelphie, mu Pennsylvanie. Nansha nanku, Storrs wakadilongela bualu ebu nkayende bidimu bisatu bijima, uyikila anu ne bampasata bakuabu pa bualu ebu.

Kadi bu muvua muntu nansha umue kayi mua kuleja ne: malu avuaye ulonga avua a dishima, George Storrs wakadiambila ne: kavua ne bua kushala mu Ekeleziya wa ba-Metodiste biajingaye bua kutungunuka ne kulamata Nzambi. Mu 1840 wakapatukamu, kuyaye kusombela mu tshimenga tshia Albany, mu New York.

Ku ntuadijilu wa muvu wa printemps wa tshidimu tshia 1842, Storrs wakenza miyuki isambombo milondangane mu mbingu isambombo pa tshiena-bualu etshi: “Tudi tukeba bua kumanya bualu ebu: Bantu babi kabatu bafua anyi?” Bantu bakasanka bikole bua tshiena-bualu etshi, kumufikishabi ku ditshifundulula ne kutshipatula bu mukanda. Mu bidimu 40 biakalonda, bakayipatula bungi butue ku 200 000 mu ditunga dia États-Unis ne dia Grande-Bretagne. Storrs ne Grew bavua benza mudimu tshiapamue bua kuleja se: dilongesha dia ne: anyima katu ufua ndia mafi. Grew wakatungunuka ne kuyisha ne lukunukunu too ne pakafuaye mu dia 8 Tshimungu 1862, mu Philadelphie.

Matuku makese kunyima kua Storrs mumane kuenza miyuki isambombo eyi, wakatuadija kusanka bua malu avua William Miller uyisha. Miller uvua mutekemene dipingana dia Kristo ku buntu mu 1843. Mu bidimu bu bibidi, Storrs wakatuadija pende kuyisha bikole mukenji eu mu tshitupa tshionso tshia ku Nord-Est kua États-Unis. Kunyima kua 1844, kakatungunuka kabidi ne kuakula bua tshidimu menemene tshivua Kristo ne bua kupingana to, kadi kavua umona bualu bubi bu bakuabu mua kujinga kukebulula bua kumanya mushindu uvua malu ne bua kulondangana munkatshi mua bidimu. Storrs uvua witaba ne: dipingana dia Kristo divua pabuipi ne bivua bualu bua mushinga bua bena Kristo kushalabu batabale mu nyuma, badiakaje bua dituku dialua Nzambi kukontolola malu. Kadi wakatapuluka ne bena tshisumbu tshia Miller bualu malongesha avuabu bitaba buobu kaavua a mu Bible to. Tshilejilu, bavua bitaba ne: anyima katu ufua, kabidi ne: neboshe buloba ebu ne se: bantu bavua bafue kabayi bamanye Nzambi kabena mua kutekemena bua kupeta muoyo wa kashidi to.

Nkuepi kudi dinanga dia Nzambi ne bua kufikisha?

Storrs kavua witaba tshivua ba-Adventiste bamba ne: Nzambi neabishe bantu babi ku lufu bua kulua kubashipa tshiakabidi. Kakamona bualu nansha bumue mu Mukanda wa Nzambi buvua bujadika muanda eu wa tshianana ne wa didisombuela uvua Nzambi ne bua kulua kuenza to. Kadi Storrs ne bena diende buobu e kunekesha, kufikabu ku diamba mene ne: kabakubisha bantu babi ku lufu to. Nansha muvuabu ne lutatu bua kumvuija imue mvese ivua yakula bua dibika ku lufu dia bantu badi kabayi bakane, bakamona ne: nkomenu wabu uvua upetangana ne dinanga dia Nzambi. Bakavua pa kupeta ngumvuilu mukuabu wa tshivua Nzambi mulongolole bua kuenza.

Mu 1870, Storrs wakasama bikole, kushalaye panshi kayi wenza mudimu munkatshi mua imue ngondo. Mu tshikondo etshi, wakafika ku dikonkonona tshiakabidi malu onso akavuaye mulonge munkatshi mua bidimu biende 74. Wakalua kuamba ne: uvua mujimije tshitupa tshia mushinga mukole tshia bualu buvua Nzambi mulongoluele bantu bu mudibu buleja mu tshiovo tshiakadiaye ne Abalahama, tshia ne: ‘mêku onso a pa buloba avua ne bua kudibenesha bualu Abalahama uvua muteleje dîyi dia Nzambi.’​—Genese 22:18; Bienzedi 3:25.

Bualu ebu buakamupa lungenyi lukuabu. Wakamba ne: bikala “mêku onso” ne bua kubeneshibua, nanku bantu bonso kabavuaku ne bua kumvua lumu luimpe anyi? Mmunyi muvuabu mua kulumvua? Bantu miliyo ne miliyo ki mbamane kufua anyi? Pakakonkononaye kabidi Mukanda wa Nzambi, wakalua kuamba ne: kuvua tusumbu tubidi tua bantu “babi” bakavua bafue: aba bavua babenge babengelamu dinanga dia Nzambi, ne aba bavua bafue kabayi bamanye Nzambi.

Storrs wakafika ku nkomenu wa ne: bantu bavua bafue kabayi bamanye Nzambi nebabajule ku lufu bua kubapesha mushindu wa kupetabu pabu masanka ku diambuluisha dia mulambu wa Kristo Yezu udi upikula bantu. Aba bikala mua kuitaba mulambu eu nebapete muoyo wa kashidi pa buloba. Aba baubenga nebababutule. Bushuwa, Storrs uvua witabuja ne: Nzambi kavua mua kujula muntu nansha umue ku lufu ne kubenga kumupesha ditekemena dia kuikala ne muoyo. Bua kuamba bimpe, muntu nansha umue kavua ne bua kufua bua mpekatu wa Adama. Anu Adama nkayende ke uvua ne tshia kufua! Kadi tuambe tshinyi bua bantu bikala ne muoyo mu tshikondo tshia dipingana dia Mukalenge Yezu Kristo? Bua bualu ebu, Storrs e kulua kumona ne: mudimu munene wa diyisha uvua ne bua kuenzeka pa buloba bujima bua kuambuluisha bantu abu. Kavua ne lungenyi nansha lukese lua muvua mudimu eu ne bua kuenzeka to, kadi bua ditabuja divuaye nadi, wakafika ku difunda ne: “Bantu ba bungi batu babenga bualu kampanda, padibu kabayi bamona mushindu mene udibu mua kuenzeka, bienze bu se: Nzambi kêna mua kubukumbaja anu bualu buobu bine kabena bamona mushindu udibu buenzeka.”

Mu ngondo wa dikumi ne muibidi mu 1879, George Storrs wakafuila kuende ku Brooklyn, mu New York, pabuipi ne muaba uvuabu pashishe ne bua kulua kulombuela mudimu munene wa diyisha bantu pa buloba bujima uvuaye mudianjile kutela ne muoyo mujima.

Bivua bikengela butoke bukuabu

Bantu bu muvua Henry Grew ne George Storrs bavuaku bumvue bulelela bimpe mushindu utudi tubumvua lelu anyi? Tòo. Bavua bamanye bimpe muvuabu batata, anu muakamba Storrs mu 1847 ne: “Mbimpe tumanye ne: tutshidi tufuminaku mu mîdima ya ekeleziya; ne kabiena ne bua kutamba kutukemesha bu tuetu mua kumona ne: tutshidi ne bimue ‘bilamba bia buena Babulona’ babivuale bu bulelela.” Tshilejilu, Grew uvua wangata tshia-bupikudi tshivua Yezu mufile ne mushinga wa bungi, kadi kavua mujingulule ne: tshivua “tshia-bupikudi tshiakanangane,” mbuena kuamba ne: muoyo wa muntu mupuangane Yezu mufila bu tshia-nshinta bua kupeta tshivua muntu mupuangane Adama mujimije. (1 Timote 2:6, NW) Henry Grew uvua kabidi mutupakane bualu uvua witabuja ne: Yezu uvua ne bua kupingana bua kukokesha ku buntu pa buloba. Kadi Grew uvua uditatshisha bua kusantuisha dîna dia Yehowa, muanda uvua anu bantu bakese tshianana batangila kubangila mu lukama lua bidimu luibidi B.B.

Bia muomumue George Storrs kavua ne ngumvuilu muakane wa amue malu a mushinga to. Uvua mumanye mua kutandula malu a dishima avua bamfumu ba bitendelelu balongesha, kadi imue misangu uvua yeye pende utupakana uya mu disangu dikuabu. Tshilejilu, bimueneka ne: uvua ubenga wosha ne munu muiku mushindu uvua bamfumu ba bitendelelu bumvuija tshidi Satana muikale, Storrs wakafika ku dibenga nansha lungenyi mene lua ne: Diabolo mmuntu wa tshia bushuwa. Wakabenga dilongesha dia Busatu Bunsantu; kadi, too ne matuku makese kumpala kua kufuaye, kavua mujadike ne: spiritu munsantu uvua muntu anyi kavua muntu. Nansha muvua George Storrs mutekemene se: dipingana dia Kristo divua ne bua kuikala kadiyi dimueneka, uvua ku lukuabu luseke wela meji ne: ku ndekelu Kristo uvua ne bua kumueneka. Nansha nanku, bidi bimueneka ne: bantu babidi aba bavua bena muoyo umue, ne bakamba kulenga bulelela kupita bantu bakuabu ba bungi.

Bia mu “budimi” buvua Yezu mumvuije mu lusumuinu lua mponda ne lupela kabivua bianji kukola anyi kufika pa dîba dia kubinowabu to. (Matayo 13:38) Grew, Storrs ne bakuabu bavua benza mudimu mu “budimi” bikale badianjila kulongolola mudimu wa dinowa.

Charles Taze Russell, wakatuadija kupatula tshibejibeji tshiudi ubala etshi mu 1879, wakafunda bua bidimu biende bia ku ntuadijilu ne: “Mukalenge uvua mutupeshe bantu ba bungi bavua batuambuluishe bua kulonga dîyi Diende, munkatshi muabu tudi tumonamu George Storrs, mukuluetu musuibue wa bidimu bia bungi, uvua mutukuatshishe bikole bua kuakula ne kufunda; kadi katuvua bakebe bua kulonda bantu to, nansha buobu mua kuikala bena malu mimpe anyi bena meji, kadi tuakakeba bua kuikala ‘Balondi ba Nzambi bu bana bende basuibue.’” Bulelela, balongi ba Bible ba muoyo umue bavua mua kumanya malu a bungi ku diambuluisha dia mudimu mukole wakenza bantu bu mudi Grew ne Storrs, kadi bivua bia mushinga bua kukonkonona kabidi Bible, Dîyi dia Nzambi, bualu bulelela budimu.​—Yone 17:17.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Malu avua Henry Grew ulongesha

Mbapepeje dîna dia Yehowa, bidi bikengela kudisantuisha.

Dilongesha dia Busatu Bunsantu, dia ne: anyima katu ufua ne dia inferno wa kapia mmalongesha a mafi.

Tshisumbu tshia bena Kristo tshidi ne bua kuditapulula ne bena panu.

Bena Kristo kabena ne bua kuluangana mvita to.

Bena Kristo kabena ne bua kulonda mukenji wa Nsabatu wa Disambombo anyi wa Dia lumingu to.

Bena Kristo kabena ne bua kuikala mu bisumbu bidi bienzela malu muinshi muinshi to, bu mudi etshi tshia ba-Fran-mason.

Bena Kristo kabena ne bua kuikala batapulula mu kasumbu ka bamfumu ne ka bena kuitabuja to.

Mianzu ya bumfumu mu malu a Nzambi nya kudi muluishi wa Kristo.

Bisumbu bionso bidi ne bua kuikala ne kasumbu ka bakulu.

Bakulu badi ne bua kuikala ne tshikadilu tshimpe mu malu onso, kabayi kadiwu.

Bena Kristo bonso badi ne bua kuyisha lumu luimpe.

Nekuikale bantu basomba kashidi mu Mparadizu pa buloba.

Misambu ya bena Kristo idi ne bua kuikalaku anu bua kutumbisha Yehowa ne Kristo.

[Mêyi a dianyisha]

Foto: Collection of The New-York Historical Society/​69288

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Malu avua George Storrs ulongesha

Yezu wakafila muoyo wende bu mushinga udi upikula bantu.

Diyisha lumu luimpe ki ndianji kuenzeka to (mu 1871).

Bua bualu abu, nshikidilu kavua mua kuikala pabuipi mu tshikondo atshi to (mu 1871). Tshikondo tshia kuyisha tshivua ne bua kulua mu matuku atshivua kumpala.

Nekuikale bantu bapiana muoyo wa kashidi pa buloba.

Bantu bonso bavua bafue mu dipanga nebabike ku lufu. Aba bitaba mulambu wa Kristo udi upikula bantu nebapete muoyo wa kashidi pa buloba. Aba babenga nebababutule.

Dilongesha dia ne: anyima katu ufua ne dia inferno wa kapia mmalongesha a dishima adi kaayi apa Nzambi lumu.

Didia dia Dilolo dia Mukalenge mmusekelelu wa kuenza musangu umue ku tshidimu mu dia 14 Nisana.

[Mêyi a dianyisha]

Foto: MIYUKI ISAMBOMBO, mienza kudi George Storrs (1855)

[Bimfuanyi mu dibeji 29]

Mu 1909, C. T. Russell, mupatudi wa “Tshibumba tshia Nsentedi tshia Siona” [Angl.] wakaya kusombela ku Brooklyn, New York, mu États-Unis