Angaanga Anga i Roto i te “Kainga” i Mua Ake i te Tuatau Kokoti Anga

KUA oripu ua te au pipi a te Puapii Maata. Koi akakite ua atura a Iesu i tetai tua poto ua no runga i te titona e te au titania. Ko tetai ia o te au parapore tana i tuatua i taua ra ra. I te akamutu anga aia, kua akaruke te maata anga o te aronga akarongo. Inara kua kite tana au pipi e penei e aite anga tikai tetai ki tana au parapore​—koia tikai i te titona e te au titania. Kua kite ratou e kare a Iesu i te tangata akakite meitaki ua i te tua.

Te ripoti maira a Mataio e kua ui ratou: “E akakite mai koe ia matou i te parabole o te zizania ki roto i te kainga ra.” Te pau anga, kua akamarama atu a Iesu i te parapore, te totouanga i te apoteiti maata te ka tupu i rotopu i tana au pipi tutu ua. (Mataio 13:​24-30, 36-38, 43) Kua tupu teia, e kua totoa viviki te apoteiti i muri ake i te matenga te apotetoro ko Ioane. (Angaanga 20:​29, 30; 2 Tesalonia 2:​6-12) Kua totoa tikai to te reira au tupu anga e kua tau  i te akaraanga te ui anga ta Iesu i ui, tei rekotiia ia Luka 18:8, e: “Kia tae maira te Tamaiti a te tangata nei, e kitea ainei e ia te akarongo i te enua nei?”

Ka akairo to Iesu tae anga mai i te akamata anga o te “kokoti” anga i te au Kerititiano mei te titona rai te tu. E akairo te reira i te “openga o teianei ao,” tei akamata i te 1914. No reira kare te reira e akapoitirere ia tatou e kua akamata tetai i te inangaro i te tuatua mou Pipiria i roto i te tuatau te taki ra ki te akamata anga o te kokoti anga.​—Mataio 13:39.

Te akakite maira te akara meitaki anga i te rekoti tuatua enua mei te 15 anere mataiti tikai e aere atu ki mua, kua akakeuia te au manako, kua pera rai i roto i te maata anga o Kerititome mei te “zizania” rai, me kore au Kerititiano tutu ua. I te mea ka rauka ua te Pipiria e kua akapapaia te au concordance Pipiria, kua akamata te au tangata ngakau tika i te akara meitaki i te au Tuatua Tapu.

Akakakaia te Marama

Ko tetai o te au tangata i te akamata anga o te 19 anere mataiti ko Henry Grew (1781-1862), no Birmingham mai, i England. I te 13 mataiti, kua teretere atu aia ma tona pamiri ki tetai tua i te Atlantic ki Marike, i te taeanga ia Tiurai 8, 1795. Kua noo ratou ki Providence, Rhode Island. Kua akatupu tona nga metua ki roto iaia i te inangaro i te Pipiria. I te 1807, i te 25 mataiti, kua patiia a Grew kia tavini ei orometua no te Baptist Church i Hartford, Connecticut.

Kua akono pakari aia i tana au apainga apii anga e kua tauta i te tauturu i te aronga tana e akono ra kia akono rotai ma te au Tuatua Tapu. Inara, kua irinaki aia i te akono anga e kia ma te putuputuanga mei tetai tangata te puareinga ra i te rave i te ara. I tetai au taime, kua tuaruia (akaatea) aia, e tetai atu au tangata apainga i roto i te ekaretia, i te aronga tei rave i te poneia me kore te rave ra i etai au angaanga viivii.

Te vai katoa ra tetai au manamanata i roto i te ekaretia tei akataitaia iaia. Te raverave ra tetai au tangata kare i te au mema ekaretia i te au mea pitiniti a te ekaretia e te arataki ra i te imeneanga i te ngai akamori anga. Kua rauka katoa i  teia au tangata i te voti i te au tumu te manakoia ra e te putuputuanga e raukai i te akaaere i to te reira au mea. Kua akanooia ki runga i te kaveinga kia akaatea mai mei to te ao, kua irinaki pakari a Grew e kua tau e na te au tangata tiratiratu anake e rave i teia au angaanga. (2 Korinetia 6:​14-18; Iakobo 1:27) I tona manako, kia akariro i te aronga irinaki kore kia imene i te au imene akapaapaa ki te Atua e pikikaa ia. No teia turanga, i te 1811, kua kopaeia a Henry Grew e te ekaretia. Kua akaatea katoa mai etai au mema ma taua manako rai mei te ekaretia i taua taime ra.

Akaateaanga mai Mei ia Kerititome

Kua akamata teia pupu, kapiti mai ia Henry Grew, i te apii i te Pipiria ma te akakoroanga e kia akatano i to ratou au oraanga e te au angaanga ki ta te reira ako anga. Kua taki viviki atu ta ratou au apii anga ia ratou kia marama maata i te tuatua mou Pipiria e kua akakeu ia ratou kia akamaeu i te au tarevake o Kerititome. Ei akaraanga, i te 1824, kua tata a Grew i tetai patoi anga akamarama meitakiia o te Toru Tai. Ka akara ana i te manako tau i roto i teia aerenga manako mei tana au tataanga: “‘No taua ra, e te ora kare rava e tangata e kite, kare te au angera i te rangi ra, kare te Tamaiti, mari ra ko te METUA.’ [Mareko 13:32] Ka akara ana i konei i te au tuke anga o te au mea ora e vaira. Te Tangata, te au Angera, te Tamaiti, te Metua. . . . Te apii maira to tatou Atu kia tatou e ko te Metua ua tei kite i taua ra. Inara kare teia i tika, me ka, manako etai, i te Metua, te Logo, e te Vaerua Tapu e nga peretana e toru i te Atua okotai; no te mea, kia tau ki teia [akoanga, te apiianga Toru Tai,] kua . . . kite te Tamaiti e ma te Metua katoa.”

Kua akamaeu a Grew i te tu pikikaa o te au orometua e te au akaaere vaeau tei rave i te angaanga tutu ua kia Karaiti. I te 1828 kua akakite aia: “Ka rauka ainei ia tatou i te manako ma te patoi maata, e i tetai Kerititiano e aere ra mei tona ngai, koi oti ua akera iaia i te pure no tona au enemi, e kua akaue i tona au pupu vaeau kia opara i tana au apinga tamaki tamate rikarika, ki roto i te au ngakau o taua au enemi ra? I tetai tua, te akatutu mataora ra aia i tona Pu te mate ra; inara koai tikai tana e akatutu maira i tetai tua? Kua pure a Iesu no te au tangata i tamate iaia. Te tamate ra te au Kerititiano i te aronga ta ratou e pure ra.”

Ma te maro tikai, kua tata a Grew: “Aea tatou e irinaki ei i te Mana Katoatoa tei akapapu mai kia tatou e auraka aia e ‘kia aviriia?’ Aea tatou e marama ei i taua tu, te kite tikai, o taua akonoanga tapu tei umuumu maira ia tatou kia akaruke i te ‘akara anga kino?’ . . . Kare ainei e kino ia ki te Tamaiti akameitakiia, kia manako e te umuumu maira tana akonoanga i tetai tangata kia akatutu mai mei tetai angera rai i tetai tua, e kia akatika iaia kia akatutu mai mei tetai temoni rai i tetai tua?”

Oraanga Mutu Kore Kare i te Tumu Maata

I taua au mataiti i mua ake i te reitio e te tivi, ko tetai mataara rongoia no te akakite anga i to tetai manako koia oki kia tata e kia tua aere i te au pepa. Vaitata i te 1835, kua tata a Grew i tetai pepa puapinga tei akamaeu i te au apii anga i te meta mate kore e te ai era e kare i roto i te irava. Kua manako aia e te akakino ra teia au apiianga i te Atua.

Kia akatotoa mamao ia te au tupu anga o teia pepa. I te 1837, kua kitea e George Storrs e 40 mataiti tetai kopi i runga i te rerue. No Lebanona mai a Storrs, New Hampshire, te noo ra i taua taime ra i Utica, New York.

E orometua akangateiteiia aia i roto i te Methodist-Episcopal Church. I te tatauanga i te pepa, kua umere tikai aia e ka rauka tetai maro anga pakari mei te reira i te tataia te patoi anga i te au apii anga a Kerititome, tei kore rava i ekokoia e ia i mua ana. Kare aia i kite e naai i tata i te reira, e i tetai au mataiti i muri mai, i te 1844, kua aravei aia ia Henry Grew koi noo ei nga tangata e rua i Philadelphia, Pennsylvania. Inara, kua apii a Storrs i taua tumu manako koia ua no tetai toru mataiti, te tuatua ua anga ki tetai atu au orometua no runga i te reira.

I te openga ra, i te mea kare e rauka i tetai i te patoi i te au mea tana e apii ra, kua iki a George Storrs e kare aia e tiratiratu ki te Atua me ka noo ua atu aia ki roto i te Methodist Church. Kua  akaruke aia i te 1840 e kua neke atu ki Albany, New York.

I te akamata anga o te tupu anga rau i te 1842, kua oronga a Storrs i te au ako anga e ono i te au epetoma e ono te tumu tuatua “E Kimikimi Anga​—E Mate Kore Ainei te Aronga Kino?” Kua maata tikai te inangaro e kua tata akaou aia i te reira e kia neneiia, e i te 40 mataiti i aru mai, kua taeria te tua aerenga o te reira ki te 200,000 i Marike e i Peritane. Kua taokotai a Storrs raua ko Grew no te taumaro anga i te apii anga meta mate kore. Kua tutu maroiroi ua atu a Grew e tae ua atu ki tona matenga ia Aukute 8, 1862, i Philadelphia.

I muri poto ua mai kua oronga a Storrs e ono ako anga tei taikuia i runga akenei, kua inangaro mai aia i te tutuanga a William Miller, tei tapapa i te oki mai anga kiteaia o Karaiti i te 1843. No tetai rua mataiti, kua o maroiroi a Storrs ki roto i te tutuanga i teia tuatua i te tua itinga tokerau o Marike. I muri mai i te 1844, kare aia i aru i te akanooanga i tetai ra no te oki mai anga o Karaiti, inara kare aia i patoi ana me kua inangaro tetai i te akara meitaki i te papaanga. Kua irinaki a Storrs e te vaitata maira te oki mai anga o Karaiti e e mea puapinga no te au Kerititiano kia vai araara e kia matakite i te pae vaerua, kia papa no te ra akara anga. Inara kua akaruke aia i te pupu o Miller no te mea kua ariki ratou i te au apiianga kare i roto i te irava, mei te mate kore o te meta, te tutungi anga i te ao, e kare e manakonakoanga ora mutu kore no te aronga kite kore tei mate ra.

Ka Taki atu te Inangaro i te Atua ki Teaa?

Kua uri ke mai a Storrs mei te manako o te Adventist e ka akatu mai te Atua i te aronga kino te akakoroanga koia oki kia tamate akaou ia ratou. Kare i kitea e ia tetai akakite anga i roto i te au Tuatua Tapu no te reira ravenga puapinga kore e te ta ua i te tua o te Atua. Kua manako pakari a Storrs e tona au taeake e kua taopenga e kare te aronga kino e akatuia mai. Noatu e kua ngata ia ratou i te akamarama i te au irava tei taiku i te tuakaouanga o te aronga tuatua tika kore, ta ratou i taopenga i ta ratou akaraanga te rotai maata ra ki te tu inangaro o te Atua. Kare e roa atu ka tupu mai te marama anga i te akakoroanga a te Atua.

I te 1870, kua makiia a Storrs e kare i rauka i te angaanga no etai au marama. I taua taime ra, kua rauka iaia i te akara akaou i te au mea pouroa tana i kite mai i tona 74 mataiti. Kua taopenga aia e kua ngaro iaia tetai tuanga puapinga o te akakoroanga a te Atua ki te tangata ravarai mei tei akakiteia i roto i te koreromotu a Aberahama​—koia oki ‘ka meitaki te pa enua katoa o te ao nei no te mea kua akarongo a Aberahama i te reo o te Atua.’​—Genese 22:18; Angaanga 3:25.

Kua akatupu teia i tetai manako ou ki tona manako. Me “[ka akameitaki ia] te pa enua  katoa” ra, kare ainei e e tau kia akarongo te katoatoa i te tuatua meitaki? Akapeea ratou i te rongo anga i te reira? Kare ainei e au mirioni i runga atu i te au mirioni kua mate ke ana? Te akara meitaki anga i te au Tuatua Tapu, kua taopenga mai aia e te vaira e rua pupu o te aronga mate “kino” ra: te aronga tei patoi tikai i te inangaro o te Atua e te aronga tei mate ma te kite kore.

Te mea openga ra, i taopenga ei a Storrs, ka akatuia mei te mate kia oronga i tetai tuatau no ratou kia puapinga mei te atinga oko o Iesu Karaiti. Te aronga tei ariki i te reira ka ora e tuatau ua atu. Te aronga tei patoi i te reira ka takoreia. Ae, kua irinaki a Storrs e kare etai e akatuia mai e te Atua ma te kore i orongaia te manakonako anga ki te reira. I te openga ra, kare tetai e mate mei te ara a Adamu mari ra ko Adamu! Inara akapeea te aronga e ora ra i te tuatau e oki mai ei te Atu ko Iesu Karaiti? Kua kite mai a Storrs i te openga ra e ka raveia tetai oroanga tutuanga i te koropu kia itaeia ratou. Kare aia i kite e akapeea te reira me raveia, inara na roto i te akarongo kua tata aia: “Inara te maata, me kare ratou e kite e akapeea tetai apinga me raveia ka kopae i te reira, mei te mea atura e kare e rauka i te Atua i te rave i te reira no te mea kare ratou e kite ana i te tere anga.”

Kua mate a George Storrs ia Titema 1879, i tona kainga i Brooklyn, New York, i nga mea ngai te ka riro mai i muri mai ei ngai maata no te oroanga tutuanga i te koropu tana i tapapa rekareka ra.

Anoanoia Tetai atu Marama

Kua marama ainei taua nga tangata ko Henry Grew raua ko George Storrs i te tuatua mou mei ta tatou i kite meitaki i teia tuatau? Kare. Kua kite raua i to raua kotinga, mei ta Storrs i akakite i te 1847: “Ka meitaki tatou kia maara e koi aere ua maira tatou mei roto i te au tuatau poiri o te ekaretia; e kare te reira e tuke me ka kitea etai ‘au kakau Babulonia’ te aao ia ra rai e tatou no te tuatua mou.” Ei akaraanga, kua ariki a Grew i te oko tei orongaia mai e Iesu, inara kare aia i marama e “ei oko,” koia oki, te oraanga apa kore o Iesu kua orongaia ei taui no te oraanga apa kore tangata o Adamu tei ngaro ra. (1 Timoteo 2:6) Kua irinaki katoa a Henry Grew ma te tarevake e ka oki mai a Iesu e ka tutara kiteaia ki runga i te enua. Inara, kua manako rai a Grew no runga i te akangateitei anga i te ingoa o Iehova, e tumu manako tei riro ei mea inangaro uaia ra e tetai au tangata tokoiti ua mei te rua anere mataiti T.N.

Kare katoa a George Storrs i marama tika no runga i etai au tumu tuatua puapinga. Kua kitea e ia te pikikaa tei akamaataia e te orometua, inara i etai taime kua manako pakari aia. Ei akaraanga, kua tupu te riri i te au orometua otototi no to ratou manako ia Satani, kua kopae a Storrs i te manako e e peretana tika tikai te Tiaporo. Kua kopae aia i te Toru Tai; inara, kare aia i papu ana e tae ua atu i mua ake  ka mate ei me e peretana rai te vaerua tapu. Koi tapapa ei a George Storrs e me oki mai a Karaiti kare e kiteaia, kua manako aia i te openga e ka kiteaia. Noatu rai, te akara anga kua tuatua tika nga tangata e te ngakau tae, e kua vaitata mai raua ki te tuatua mou i tetai atu.

Te “kainga” ta Iesu i akataka i roto i te parapore o te titania e te au titona kare i papa ake no te kokotiia. (Mataio 13:38) Te angaanga ra a Grew, Storrs, e tetai atu i roto i te “kainga” ei akapapa anga no te kokoti anga.

Kua tata a Charles Taze Russell, tei akamata i te nenei i teia makatini i te 1879, no runga i tona au mataiti mua: “Kua oronga mai te Atu kia matou e manganui te au tauturu i te apii anga i Tana tuatua, i tei rongonui, to matou taeake akaperepere ruaine ko te taeake ko, George Storrs, tei, tauturu mai na roto i te tuatua e te tata anga ia matou; inara te tauta nei matou auraka e aru i te au tangata, noatu te meitaki e te pakari, mari ra ei ‘Aronga Aru i te Atua ei au tamariki akaperepere ra.’” Ae, kua puapinga te aronga apiipii Pipiria mei te au tauta anga a te au tangata mei ia Grew raua ko Storrs, inara te puapinga ra rai e kia akara meitakiia te Tuatua a te Atua, te Pipiria, e ko te tumu tikai o te tuatua mou.​—Ioane 17:17.

[Pia/​Tutu i te kapi 26]

Ta Henry Grew i Irinaki

Kua akakinoia to Iehova ingoa, e te anoanoia ra te reira e kia akatapuia.

Te Toru Tai, mate kore o te meta, e te ai era e au apiianga pikikaa ia.

Kia akatakake mai te putuputuanga Kerititiano mei te ao.

Auraka te au Kerititiano e piri atu ki roto i te au tamaki pa enua.

Kare te au Kerititiano i raro i te ture Maanakai e te Tapati.

Auraka te au Kerititiano e piri atu ki tetai akapupu anga muna, mei te Freemasons.

Kare e anoanoia te au pupu orometua me kare au tangata teitei i roto i te au Kerititiano.

No ko mai te au taoonga akonoanga i te patoi anga ia Karaiti.

Kia rauka te pupu aronga pakari i roto i te au putuputuanga.

Kia tapu te aronga pakari i to ratou tu, auraka e kia akakinoia.

Kia tutu aere te au Kerititiano katoatoa i te tuatua meitaki.

Ka noo tetai au tangata e tuatau ua atu i Parataito i te enua nei.

Te imene Kerititiano ka tau ei au akapaapaa anga kia Iehova e Karaiti.

[Akameitakianga]

Photo: Collection of The New-York Historical Society/69288

[Pia/​Tutu i te kapi 28]

Ta George Storrs i Irinaki

Kua tutaki a Iesu i tona oraanga ei oko no te tangata ravarai.

Kare i raveia ake te tutu aerenga i te tuatua meitaki (i te 1871).

No te reira ra, kare te openga i vaitata mai (i te 1871). Ka vai tetai tuatau ki mua i roto i te reira ka raveia te angaanga tutu aerenga.

E au tangata tetai te ka tu i te oraanga mutu kore i te enua.

E akatuanga to te aronga katoatoa tei mate ma te kite kore. Te aronga tei ariki i te atinga oko o Karaiti ka rauka te ora mutu kore i te enua. Te aronga tei patoi ka takoreia.

Te mate kore o te meta e te ai era e au apiianga pikikaa te akangateitei kore ra i te Atua.

E akamaara anga i te mataiti ravarai te Kaikai Aiai a te Atu ia Nisana 14.

[Akameitakianga]

Photo: SIX SERMONS, by George Storrs (1855)

[Au Tutu i te kapi 29]

I te 1909, kua neke atu a C. T. Russell, e etita o te “Punanga Tiaki o Ziona,” ki Brooklyn, New York, U.S.A.