Go na content

Go na table of contents

Wroko na Tapu a „Gron”—Bifo a Kotiwroko

Wroko na Tapu a „Gron”—Bifo a Kotiwroko

Wroko na Tapu a „Gron”​—Bifo a Kotiwroko

WAN sani ben trobi den disipel fu a Bigi Leriman. Dyonsrode Yesus ben fruteri wan syatu tori fu takru wiwiri nanga tarwe. Dati ben de wán fu den agersitori di a ben fruteri a dei dati. Di Yesus ben kaba fruteri den tori fu en, dan furu fu den arkiman ben gowe. Ma den bakaman fu en ben sabi taki den agersitori fu Yesus ben musu wani taki wan spesrutu sani — spesrutu na agersitori fu a takru wiwiri nanga a tarwe. Den bakaman fu Yesus ben sabi taki Yesus no ben de wan sma di e fruteri switi tori fu soso.

Mateus e taki dati den ben aksi: „Tyari na agersitori fu a takru wiwiri na tapu a gron, kon na krin gi wi.” Fu dati ede Yesus ben tyari na agersitori kon na krin; èn nanga dati a ben taki na fesi taki furu sma di ben taki dati den na disipel fu Yesus, ben o fadon komoto na bribi (Mateus 13:24-30, 36-38, 43). A sani disi ben pasa trutru, èn ipi-ipi sma bigin fadon komoto na bribi baka di na apostel Yohanes dede (Tori fu den Apostel 20:29, 30; 2 Tesalonikasma 2:6-12). A bakapisi fu dati ben de so kefalek, taki Yesus ben poti wan aksi di fiti heri bun èn na aksi dati skrifi na Lukas 18:8: „Te a Manpikin fu libisma e doro, a sa feni trutru a bribi na grontapu?”

Te Yesus doro, dan dati ben o marki a bigin fu „a kotiwroko” fu den Kresten di gersi tarwe. Dati ben sa de a marki fu a ’bosroiti fu a seti fu sani disi’, di ben bigin na ini 1914. So bun, a no musu fruwondru wi taki wan tu sma ben bigin poti prakseri na Bijbel waarheid na ini a pisi ten fosi a kotiwroko ben bigin.—Mateus 13:39.

Te wi e ondrosuku historia tori, dan dati e sori taki spesrutu sensi a di fu 15 yarihondro, sma ben bigin poti prakseri na Bijbel, srefi na mindri den ipi-ipi sma fu Krestenhèit di ben de leki den „takru wiwiri”, noso den wan di no ben de tru Kresten. Di Bijbel ben kon de makriki fu kisi èn di sma ben meki buku nanga index fu wortu fu Bijbel, dan dati ben meki taki opregti-ati sma ben bigin ondrosuku den Buku fu Bijbel finifini.

A Leti E Kon Moro Krin

Di a di fu 19 yarihondro ben kon na wan kaba, yu ben abi den man dati di ben ondrosuku Bijbel; èn wán fu den ben de Henry Grew (1781-1862) fu Birmingham, Ingrisikondre. Di a ben abi 13 yari, a ben go nanga seiriboto na tapu na Atlantisch Se. Grew nanga en osofamiri ben de na tapu a seiriboto, èn den ben doro Amerkankondre tapu 8 yuli 1795. Den ben seti den libi na ini wan presi di abi leki nen Providence, Rhode Island. A papa nanga mama fu Henry Grew ben yepi en fu lobi a Bijbel. Na ini 1807, di Grew ben abi 25 yari, a ben kisi a kari fu dini leki domri na ini a Baptist Kerki na Hartford, Connecticut.

A ben teki en leriwroko leki wan seryusu sani; èn a ben pruberi fu yepi den bakaman fu en, so taki den ben kan libi akruderi san den Buku fu Bijbel e taki. Ma Henry Grew ben bribi taki a ben musu hori a gemeente krin fu ibriwan sma di fu espresi ben du sondu. Ten na ten, Grew, makandra nanga tra man di ben tyari frantwortu na ini a kerki, ben musu puru den wan di ben e huru noso di ben e du fisti sani.

Tra problema ben de na ini a kerki, èn Henry Grew ben broko en ede nanga dati. Den ben abi man di no ben de fu a kerki, ma den man disi ben du den moni afersi fu a kerki èn den ben tiri den wan di ben singi na ini a kerki. Den man disi ben kan stem tu na ini afersi di ben abi fu du nanga a gemeente èn na so fasi den ben basi den gemeente afersi pikinso. Grew ben bribi tranga dati na soso getrow man ben musu du den sortu sani disi, èn dati a ben puru fu a gronprakseri di e sori taki Kresten no musu de wan pisi fu grontapu (2 Korentesma 6:14-18; Yakobus 1:27). Grew ben prakseri taki te sma di no de na bribi e singi prèisesingi gi Gado, dan den e kosi Gado fu di den a no bribiman. Fu di Henry Grew ben bribi taki na so a tori de, dati meki na ini 1811 a kerki no ben wani en moro. Tra sma fu a kerki di ben prakseri neleki Henry Grew, ben komoto fu a kerki tu na a ten dati.

Komoto fu Krestenhèit

A grupu disi, pe Henry Grew ben de na ini tu, ben bigin studeri Bijbel; den ben du dati fu di den ben abi na prakseri fu libi soleki fa Bijbel e sori den. Heri-esi a studeri di den ben studeri, ben meki den frustan Bijbel waarheid moro bun; èn dati ben meki taki den ben kan puru den fowtu fu Krestenhèit kon na doro. Fu eksempre, na ini 1824, Grew ben skrifi wan tori pe a ben tyari buweisi di a ben ondrosuku bun fosi, fu sori taki a no ben agri nanga a leri fu a Dri-wánfasi. Luku a krin fasi fa a ben skrifi dati na ini a pisi disi: „ ’Fu a dei dati, èn fu a yuru dati no wan man no sabi, so srefi den engel di de na ini hemel no sabi, èn so srefi a Manpikin no sabi, ma soso a TATA’ [Markus 13:32]. Luku dyaso wan krinkrin fasi fa a e taki fu a wan go na a trawan, Man, Engel, Manpikin, Tata. . . . A Masra fu wi e leri taki na soso a Tata sabi a dei dati. Ma dati no kan de so, soleki fa wan tu sma e taki, efu a Tata, a Wortu, nanga a Santa Yeye na dri sma na ini wán Gado; bika soleki fa a leri disi [a leri fu a Dri-wánfasi] e taki, dan a . . . Manpikin musu sabi dati tu neleki a Tata.”

Grew ben puru a hoigrifasi fu den kerki fesiman kon na doro èn so srefi fu den srudati ofsiri, di ben e du neleki den e du kefalek diniwroko gi Krestes. Na ini 1828 a ben fruklari: „Wi kan prakseri fu wan moro bigi hoigrifasi leki disi, taki wan Kresten e komoto fu en inisei kamra pe a ben kaba begi gi en feanti, èn e go fu komanderi den legre fu en fu teki den fetisani, èn na wan ogri-ati fasi sutu den srefi feanti dati na ini na ati fu den? Na ini a wán kefal, a e prisiri fu de neleki en Masra di e dede, ma leki suma a de na ini a tra kefal? Yesus ben begi gi den kiriman fu en. Kresten e kiri den wan di den ben begi gi.”

Grew ben skrifi moro krakti wortu srefi: „O ten wi sa bribi na Almaktiwan di e gi wi a dyaranti taki wi no kan ’spotu nanga en’? O ten wi sa frustan a fasi fu en, na opregtifasi, fu a santa kerki dati di e aksi wi fu tan farawe srefi fu a sori di takrudu e sori ensrefi? . . . A no afrontu yu e afrontu a Manpikin fu Gado, te yu e taki dati a kerki fu en e aksi fu wan man fu handri leki wan engel na a wan sei, ma na a tra sei a e gi en pasi fu handri leki wan ogri yeye?”

Wan Sma No E Gebore Nanga Têgo Libi

Na ini den yari fosi yu ben kisi radio nanga telefisi, dan wan pôpi fasi fu sori fa yu ben denki, ben de te yu ben skrifi èn ben prati pamflet. Lontu 1835, Grew ben skrifi wan prenspari pamflet di ben tyari kon na krin taki a leri fu a dede di a sili no man dede èn a leri fu a helfaya, na leri di no komoto fu Bijbel. Grew ben firi taki den sortu leri disi ben de neleki wan sma ben kosi Gado.

A pamflet disi ben abi bakapisi di ben go nanga langa. Na ini 1837, George Storrs di ben abi 40 yari, ben feni wan fu a pamflet di a ben de na ini wan loko. Storrs ben de wan sma fu Lebanon, New Hampshire, ma ben tan na Utica, New York, na a ten disi.

Sma ben abi furu lespeki gi Storrs leki wan domri fu a Methodist Kerki. Di a ben leisi a pamflet, dan a ben naki en ati taki so tranga sani ben kan taki teige den fondamenti leri fu Krestenhèit; èn en fu en sei noiti ben tweifri na den leri dati bifo. Storrs no ben sabi suma ben skrifi a pamflet. A ben de wan tu yari baka dati, na ini a pisi ten fu 1844, taki a ben miti Henry Grew di den ala tu ben tan na ini Philadelphia, Pennsylvania. Ma Storrs ben ondrosuku a tori en wawan dri yari langa, èn a ben taki fu dati soso nanga tra domri.

Te fu kaba, fu di no wan sma ben kan taigi George Storrs taki den sani di a ben leri no ben de tru sani, dati meki a ben kon na a bosroiti taki a no kan de getrow na Gado èn na a srefi ten tan na ini a Methodist Kerki. A ben gowe libi a kerki na ini 1840 èn a ben froisi go tan na Albany, New York.

Na ini a bigin fu a lente fu 1842, Storrs ben gi so wan siksi lezing na ini wan pisi ten fu siksi wiki. Den lezing ben taki fu a tori „Wan Aksi — A De So Taki den Godelowsuwan No Man Dede?” So furu sma ben wani yere a tori, taki Storrs ben poti a tori na ini wan buku fu tyari en kon na doro, èn na ini den 40 yari baka dati, so wan 200.000 ben prati na ini Amerkankondre nanga Ingrisikondre. Storrs nanga Grew ben wroko makandra fu hori takimakandra pe de ben sori taki den no e agri nanga a leri fu a sili di no man dede. Grew ben go doro fu preiki fayafaya teleki a dede tapu 8 augustus 1862, na ini Philadelphia.

Syatu baka di Storrs ben pristeri den siksi lezing fu en di wi ben kari didyonsro, dan a preikiwroko fu William Miller ben hari en prakseri; William Miller ben fruwakti taki libisma ai ben o si fa Krestes ben o drai kon baka na ini 1843. So wan tu yari langa, Storrs ben preiki a boskopu disi na ini a heri noord-owstusei fu Amerkankondre. Baka 1844, dan a no ben wani poti wan dei moro o ten Krestes ben o drai kon baka; ma a no ben feni en wan fowtu sani tu efu trawan ben o wani ondrosuku fa sani ben o pasa a wan baka a trawan. Storrs ben bribi taki heri esi Krestes ben o drai kon baka èn taki a ben de prenspari gi Kresten fu tan na ai èn no fadon na sribi na yeye fasi, èn taki den ben musu de srekasreka gi a dei te Krestes e kon fu ondrosuku sani. Ma Storrs ben gowe fu a grupu fu Miller, bika den ben abi wan tu leri di no ben komoto fu Bijbel; den sortu leri dati ben de a dede di a sili no man dede, a bron di grontapu o bron, èn taki den wan di dede sondro fu kisi leri no abi no wan howpu fu libi fu têgo.

Pe a Lobi Di Den Ben Lobi Gado, Ben O Tyari Den Go?

Storrs ben tegu fu a sani di na Advent kerki ben denki; den ben denki taki Gado ben sa opo godelowsu sma baka nomo fu kiri den baka. A no ben man si no wan buweisi fu dati na ini den Buku fu Bijbel, taki Gado ben o du so wan bita-ati sani somarso. Storrs nanga den kompe fu en ben abi wan heri tra denki baka, taki den godelowsuwan no ben o opobaka srefisrefi. Ala di a ben muilek gi den fu fruklari wan tu tekst di ben sori taki den onregtfardikiwan sa opo baka, toku den ben prakseri taki san den ben denki ben e kruderi moro bun nanga a lobi fu Gado. Heri esi den ben o frustan moro sani fu den sani di Gado ben abi na prakseri.

Na ini 1870, Storrs ben kon siki srefisrefi èn a no ben man wroko wan tu mun langa. Na ini a pisi ten disi, a ben man luku baka ala den sani di a ben leri na ini den 74 yari fu en libi. Storrs ben kon na a bosroiti taki a ben misi wan prenspari sani fu den sani di Gado abi na prakseri gi a libisma famiri; a sani dati ben de fu si na ini a frubontu nanga Abraham pe ben skrifi taki ’ala den famiri fu grontapu ben o blesi densrefi fu di Abraham ben arki na Gado en sten’.—Genesis 22:18; Tori fu den Apostel 3:25.

A sani disi ben gi en wan heri nyun denki. Efu „ala den famiri” ben o kisi blesi, dan a no alamala ben musu yere a bun nyunsu? Fa den ben sa yere dati? A no ben de so, taki milyunmilyun sma dede kaba? Di a ben ondrosuku den Buku fu Bijbel moro fara, dan a ben kon na a bosroiti taki tu grupu fu dede „godelowsuwan” ben de: den wan di no ben wani teki a lobi fu Gado kwetikweti, nanga den wan di dede sondro taki den kisi na okasi fu leri sabi a lobi disi.

Storrs ben kon na a bosroiti taki a lasti grupu ben sa musu opo baka so taki den ben sa man kisi winimarki fu a frulusu-ofrandi fu Krestes Yesus. Den wan di ben o teki dati, ben o libi fu têgo na grontapu. Den wan di no ben o wani teki dati, ben o kisi pori. Iya, Storrs ben bribi taki wan sma no kan kisi wan opobaka fu Gado, sondro taki Gado o gi a sma dati a howpu fu wan bun tamara. Te fu kaba, no wan sma ben o dede fu a sondu fu Adam ede, boiti Adam srefi! Ma fa a de nanga den wan di ben o de na libi te Masra Yesus Krestes ben o drai kon baka? Te fu kaba, Storrs ben kon si taki wan preikiwroko ben musu du na heri grontapu so taki sma ben sa man sabi dati. A no ben sabi kwetikweti fa so wan sani ben musu du, ma na ini bribi a ben skrifi: „Toku furu sma, te den no man si fa so wan sani musu pasa, no wani du dati, neleki a de wan sani di Gado no kan du, nomo fu di den no man si fa a wroko disi musu du.”

George Storrs dede na ini december 1879, na ini en oso na Brooklyn, New York, no so fara fu a moro prenspari presi pe baka ten sani ben seti fu preiki na heri grontapu; a sani di Storrs ben wani nomonomo taki a musu pasa.

Moro Leti De Fanowdu

A de so, taki den man leki Henry Grew nanga George Storrs ben frustan a waarheid so krin leki fa wi e frustan en nownow? Nôno. Den ben sabi taki a ben de wan muilek sani gi den, soleki fa Storrs ben taki dati na ini 1847: „Wi musu memre bun taki wi komoto fu den dungru yarihondro fu den kerki; èn a no musu fruwondru wi te wi sa si taki wi e teki wan tu ’Babilon bribi’ ete leki waarheid.” Fu eksempre, Grew ben warderi a lusu-paiman di Yesus ben gi, ma Grew no ben frustan taki a ben de wan „srefi sortu lusu-paiman”, dati wani taki, a volmaakti libisma libi fu Yesus di ben gi ini a presi fu a lasi volmaakti libisma libi fu Adam (1 Timoteus 2:6). Henry Grew ben meki wan fowtu tu di a ben bribi taki Yesus ben o drai kon baka èn taki Yesus ben o tiri na grontapu na wan fasi di ala sma ben o man si. Ma Grew ben broko en ede nanga a santa di a nen fu Yehovah ben musu kon santa, wan tori di a no furu sma ben broko den ede nanga dati sensi a di fu tu yarihondro G.T.

Na a srefi fasi, George Storrs no ben frustan wan tu prenspari sani soifri leki fa den ben de. A ben kan si a hoigrifasi fu den kerki fesiman, ma sontron Storrs ben go na wan heri tra sei. Fu eksempre, di a no ben man srefisrefi nanga a fasi fa den ortodox kerki fesiman ben prakseri fu Satan, dan Storrs no ben wani teki a denki moro taki Didibri na wan trutru sma. Storrs no ben teki a leri fu a Dri-wánfasi, ma syatu bifo a dede, a no ben sabi seiker efu a santa yeye ben de wan sma noso efu a santa yeye no ben de wan sma. Ala di biginbigin George Storrs no ben fruwakti taki libisma ai ben o man si Krestes drai kon baka, toku a ben prakseri taki te fu kaba libisma ai ben o si a sani dati. Awansi fa a no fa, a gersi taki ala den tu man ben de opregti man, èn den ben kon moro krosibei fu a waarheid moro leki furu tra man.

Di Yesus ben fruteri fu a „gron” na ini na agersitori fu a takru wiwiri nanga a tarwe, dan a „gron” dati no ben klari ete gi a kotiwroko (Mateus 13:38). Grew, Storrs, nanga trawan ben wroko na tapu a „gron” fu sreka a „gron” gi a kotiwroko.

Carles Taze Russell, di ben bigin fu tyari a tijdschrift disi kon na doro na ini 1879, ben skrifi fu den fosi yari fu en: „Masra ben gi wi furu yepi fu studeri a wortu fu En; wi lobi brada George Storrs di ben owru kaba, ben de wan yepi krinkrin; a ben yepi wi furu nanga den sani di a ben taki èn den sani di a ben skrifi; ma wi no e suku fu waka baka libisma, awansi den libisma disi bun èn den koni, ma wi e suku fu de ’Bakaman fu Gado leki lobi pikin’”. Iya, opregti Bijbel studenti ben kan nyan bun fu den muiti di man soleki Grew nanga Storrs ben du, ma toku a ben de kefalek prenspari ete fu ondrosuku Gado Wortu, Bijbel, leki a trutru presi pe sma e feni a waarheid.—Yohanes 17:17.

[Faki/​Prenki na tapu bladzijde 26]

San Henry Grew Ben Bribi

A nen fu Yehovah kon doti, èn a nen dati ben musu kon santa.

A Dri-wánfasi, a dede di a sili no man dede, nanga a helfaya na alamala falsi leri.

A Kresten gemeente no musu de wan pisi fu grontapu.

Kresten no musu teki prati na den feti fu den nâsi.

Kresten no musu hori densrefi na wan Sabadei tapu satra noso sonde.

Kresten no musu go na ini sikrit organisâsi, soleki di fu Loge.

Kresten no musu prati na mindri tu grupu soleki kerki fesiman na a wan sei èn den sma di e go na kerki na a tra sei.

Den titel di den e gi den Kerki fesiman e kon fu na antichrist.

Ala den gemeente musu abi wan skin fu owruman.

Owruman musu de santa na ini ala fasi fa den e tyari densrefi.

Ala Kresten musu preiki a bun nyunsu.

Sma sa de di sa libi na ini wan Paradijs na grontapu fu têgo.

Kresten singi musu gi prèise na Yehovah nanga Krestes.

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Fowtow: Collection of The New-York Historical Society/​69288

[Faki/​Prenki na tapu bladzijde 28]

San George Storrs Ben Bribi

Yesus ben pai nanga en libi leki wan lusu-paiman gi a libisma famiri.

A bun nyunsu no preiki ete (na ini 1871).

Fu dati ede, a kaba no ben kan de krosibei na a ten dati (na ini 1871). Wan tra ten ben sa de te a preikiwroko ben sa musu feni presi.

Sma sa de di sa kisi libi fu têgo na grontapu.

Ala sma di dede sondro fu leri sabi a waarheid, sa kisi wan opobaka. Den wan di e teki a frulusu-ofrandi fu Krestes, sa kisi têgo libi na grontapu. Den wan di no wani teki dati, sa kisi pori.

A dede di a sili no man dede, nanga a helfaya, na falsi leri di no e sori lespeki gi Gado.

A Memrefesa fu Masra na wan fesa di musu hori ala yari tapu 14 Nisan.

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Fowtow: SIX SERMONS, fu George Storrs (1855)

[Prenki na tapu bladzijde 29]

Na ini 1909, C. T. Russell, skrifiman fu „Zion’s Watch Tower”, ben froisi go na Brooklyn, New York, Amerkankondre