A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

I Sum Nge I Duh I Nunna?

I Sum Nge I Duh I Nunna?

I Sum Nge I Duh I Nunna?

Suamhmangin an mi suamte hmaia silai chuktuah chunga: “I sum nge i duh i nunna?” tia an vau ṭhîn hi i hre tawh mai thei. Tûn laiah hian he ṭawngkam lâr tak hi a chi dangin a lo lang a; chu chu kan zain, abîk takin ram hausa taka awmte’n kan tawng a ni. Nimahsela, tûn ṭuma min vautu chu suamhmangte an ni lo. Mit’en tangka sum leh khawvêl thil hausakna an dah pawimawh tawlh tawlhna hi a ni, tûn laia min vautu chu ni.

CHUTIANGA tangka sum leh khawvêl thil hausakna dah pawimawhna chuan buaina leh lungkhamna thar a awmtîr a ni. A nih leh thil engpawh thâp hial khawpin tangka sum leh khawvêl thil hausakna hi ûm tûr em ni ang? Tlêma hausa lo deuh pawhin kan lungawi thei lâwm ni? Mite hian hausak an tumna lamah “nunna taktak” chu an chân em ni zâwk? Tangka sum chu nun hlimna thlentu a ni em?

Tangka Sum Âtchilhna

Mihringte duhzâwng leh châk ngawih ngawihte zîngah chuan​—⁠a ṭha emaw, ṭha lo emaw pawh ni se​—⁠tangka sum ngainatna hian hma a hruai tlat a. Mipat hmeichhiatna leh ei leh in châkna ang lo tâkin, tangka sum âtchilhna chuan tâwp chin rêng a nei lo. Kum upatna chuan tangka sum âtchilhna a tinêp chuang lo niin a lang. A tlângpui thuin kum upatna chuan tangka sum leh a lei theihte ngaihtuah leh buaipuina a tizual thei zâwk a ni.

Tangka sum lama duhâmna chu a zual telh telh zêl niin a lang a. Film lâr tak pakhata a changtupa ber chuan heti hian a sawi: “Duhâmna hian duhzâwng a tipuitling thei a, a sâwt bawk a ni,” tiin. Mi tam takte chuan kum 1980 chho bâwr vêl kha Duhâmna Hun tiin an sawi nâ a, chu mi hma leh hnu lam kumtea thil thlengte chuan mihringte tangka sum thlîr dân hi a la danglam chuang lo tih a târ lang a ni.

Thil thar ni âwm tak chu mi tam takin thâwklehkhat’an an duhâmnate tihlungawi dân an hria hi a ni. Khawvêla mipui tam zâwkte chuan an chakna zawng zawng chu tisa lam mamawh thilte siam nân leh neihnun tulh tulh nâna hmangin an hun zawng zawng an khawh ral niin a lang. Hausak hluah mai a, sum khawhral hem hem chu tûn lai mite duhzâwng​—⁠an duhthusâm ber​—⁠leh an tum ber a ni fo tih chu i pawm a rinawm.

Mahse, chutianga hausakna chuan mite chu a tihlim zâwk em? He zawhna hi chhângin Lal fing leh hausa tawntaw Solomona chuan kum 3,000 kalta khân heti hian a ziak a ni: “Tangka sum ngainatu chuan tangka sumah duhtâwk a hmu lo vang a, hausak ngainatu chuan duhtâwk a hlêp hek lo vang: hei pawh hi engmah lo mai a lo ni,” tiin. (Thuhriltu 5:10) Tûn hnaia mipui inrêlbâwl dân leh inlaichîn dân zirna pawhin, chutiang bawk thutâwp chu a siam bawk.

Tangka Sum leh Hlimna

Mihringte khawsak dân chungchânga thilmak tak tak hmuh chhuahte zînga pakhat chu hei hi a ni: tangka sum leh tisa lam thila neihnun chhoh ang zêlin lungawina leh hlimna a pung chho lo tih hi. Mi chu engemaw china a lo hausak chuan, a lungawina leh a hlimna chu a thil neihah a innghat tawh lo tih chu zirchîk mi tam takte hmuh chhuah dân a ni.

Chuvângin, khawvêl thil hausakna leh, tangka sum chintâwk nei lova ûmna chuan mi tam takte chu he zawhna a ngaihtuahtîr a ni: ‘Thil thar kan lei apiangin kan lâwm a; mahse, kan duhzâwng kan neih vek hnuah pawh engati nge lungawina nasa zâwk kan neih theih loh fo ni?’ tih hi.

Jonathan Freedman-a chuan a lehkhabu Happy People tihah chuan ti hian a ziak: “Hlawh tlêm tê i lâk luh ṭan chuan, i sum neih zât chuan hlimna tlêm chu a awmtîr ve a. Mahse, mi a lo hausak deuh chuan hlawh lâk leh hlimna inkâr inlaichînna chu a awm tawh mang ṭhîn lo,” tiin. Mi tam tak chuan mi mal hlimna tak tak awmtîrtu chu thlarau lam thil neihah te, hna ṭha tak neihah te, leh nungchang ṭha neihte hi a ni tih an hre chhuak tawh a ni. Chu bâkah, mihring inlaichînna ṭha tak neih leh kan thil neihte duh anga hmanna kawng min dang thei indona emaw, khuahkhirhna emaw awm lohna chu hlimna kan neih nân a pawimawh bawk.

Mi tam tak chuan tûn laia buaina lo chhuah chhan ber chu, khawvêl lam thila an hausakna hmanga an rilru leh thinlung lam buainate sutkian an tum vâng a ni tih an hria a. Khawtlâng chanchin sawitu ṭhenkhat chuan mi tam takte chu beisei bovin an awm a, lungawina an nei lo tih an sawi a ni. Chu bâkah, mi hausa tak takte zîngah tidamtu râwn duhna emaw, nun awmzia hre tûr leh rilru thlamuanna nei tûra an sakhaw puithiamte, rin dân vei-herh pâwlte, leh tidamtu nia inchhâl pâwl dangte râwn duhna a pung telh telh tih an hre bawk. Hei hian tangka sumin nun awmze nei zâwk min neihtîr lohzia a tifiah a ni.

Tangka Sum Thiltihtheihna leh Theihlohna

Tangka sum chuan thiltihtheihna a nei ngei mai. In ṭha tak tak te, thawmhnaw mawi tak tak te, leh inchhûng bungraw ṭha tak tak te a lei thei a. Mite ngaihsânna te, thuawihna te, a nih loh leh fakderna te, rei lo tê atâna ṭhian ṭha tlêm azâwng leh min ṭanpui duhtu ṭhian te pawh a lei thei a ni. Chûng chu tangka sum thiltihtheih chu a ni a. Mahse, kan mamawh ber mai​—⁠mihring ṭhian ṭha dik tak hmangaihna te, rilru thlamuanna te, thih dâwn huna rilru tak taka inhnemna te​—⁠chu a lei thei si lo. Tin, Siamtu nêna inlaichînna ṭha neitute tân Pathian pawm zâwng mi nihna chu tangka suma lei theih a ni lo bawk.

A hun laia tangka sumin a lei theih rêng rêng thil ṭha zawng zawng neitu Lal Solomona chuan khawvêl thil hausaknate chuan hlimna tluantling min pe lo tih a hre chiang êm êm a ni. (Thuhriltu 5:​12-15) Tangka sum chu bank hlawhchham vâng emaw, thil man to thut vâng emawa ral mai thei a ni a. In leh lo ṭhate chu thlipuiin a nuai chhe vek thei bawk a ni. Chhiat tawh huna zângna dawmna hmu tûra pawisa dahkhamna chuan engemaw chinah kan thil chânte min pekîr leh mah se, rilru hah man chu min pe thei lo. Hralh sum atâna bungraw dah khâwmte leh sum hmuh lêtna tûra pûktîrnate pawh chu zân khat thil thua sumdâwnna a tlâkchhiat thut avângin engmah lovah a chang thei a. Vawiina hlawh ṭha tak hmuhna hna pawh kha chhan chi hrang hrang avângin a bo thut thei bawk a ni.

A nih chuan, engtin nge tangka sum chu a nihna tûr dik takah kan dah theih ang? Tangka sum emaw, khawvêl thil hausakna emaw chu kan nunah eng hmun nge kan chantîr ang? Thil hlu tak zet​—⁠“nunna taktak”​—⁠i neih theih dân hre tûrin a dawt leha thuziak hi chhiar zawm ang che. (w01 6/15)

[Phêk 4-naa milem]

Khawvêl thila hausaknain hlimna tluantling min pe lo