Uw geld of uw leven?

U hebt vast wel gehoord van bandieten die hun slachtoffer een revolver voor de neus hielden en eisten: „Je geld of je leven!” Tegenwoordig vinden we deze legendarische eis terug in een dilemma waarmee we allemaal worden geconfronteerd — vooral degenen onder ons die in welvarende landen leven. Deze keer is het echter geen bandiet die de eis afdwingt. Het is veeleer de toegenomen nadruk die de maatschappij op geld en materieel succes legt.

DIE nadruk heeft een hele nieuwe reeks vraagstukken en zorgen doen ontstaan. Tegen welke prijs dient men geld en materiële dingen na te streven? Zouden we met minder tevreden kunnen zijn? Offeren mensen in feite „het werkelijke leven” op het altaar van materialisme? Is geld het middel tot een gelukkig leven?

Geldzucht

Onder menselijke verlangens en passies — al dan niet wettig — dingt de liefde voor geld om de eerste plaats. In tegenstelling tot het verlangen naar seks en voedsel, kan de zucht naar geld constant aanwezig en onverzadigbaar zijn. Ouderdom schijnt geen eind te maken aan dit verlangen. In veel gevallen kan met het vorderen van de jaren iemands belangstelling voor of bezorgdheid over geld en wat ermee te koop is, zelfs toenemen.

Hebzucht lijkt te escaleren. De hoofdpersoon in een populaire film zei: „Hebzucht heeft succes. Hebzucht is goed.” Hoewel velen de jaren ’80 het tijdperk van hebzucht hebben genoemd, toont hetgeen voor en na die periode heeft plaatsgevonden dat de houding van mensen ten opzichte van geld in de loop der jaren weinig veranderd is.

Wat waarschijnlijk wel nieuw is, is dat zo veel mensen mogelijkheden zien om het verlangen naar meer ogenblikkelijk te bevredigen. Klaarblijkelijk besteden de meesten in de wereld het grootste deel van hun tijd en energie aan het produceren en verwerven van steeds meer dingen. U bent het er wellicht mee eens dat het hebben van materiële bezittingen en het uitgeven van geld in het hedendaagse leven een hartstochtelijk — en vaak zeer fantasierijk — streven geworden zijn.

Maar zijn mensen daardoor gelukkiger? De wijze en zeer rijke koning Salomo gaf het antwoord op die vraag toen hij 3000 jaar geleden schreef: „Iemand die enkel het zilver liefheeft, zal van zilver niet verzadigd worden, noch wie maar ook die rijkdom liefheeft, van inkomsten. Ook dit is ijdelheid” (Prediker 5:10). Hedendaagse maatschappelijke onderzoeken verschaffen eveneens interessante conclusies.

Geld en geluk

Een van de meest verbazingwekkende bevindingen betreffende menselijk gedrag is dat de vermeerdering van geld en materiële dingen niet noodzakelijkerwijs een overeenkomstige toename van voldoening en geluk verschaft. Veel onderzoekers zijn tot het besef gekomen dat als een persoon eenmaal een bepaald welvaartspeil bereikt, zijn gevoel van tevredenheid en geluk niet afhangt van de hoeveelheid stoffelijke goederen die voor hem beschikbaar zijn.

Bijgevolg brengt het onbeteugeld najagen van stoffelijke goederen en geld velen ertoe zich af te  vragen: ’We lijken te genieten van elk nieuw ding dat we kopen; maar hoe komt het dat, alles welbeschouwd, deze genoegens niet tot een groter gevoel van voldoening bijdragen?’

In zijn boek Happy People zegt de auteur Jonathan Freedman: „Zodra een minimaal inkomen is bereikt, is de hoeveelheid geld die men heeft van weinig belang wat betreft het brengen van geluk. Boven de armoedegrens is de samenhang tussen inkomen en geluk opmerkelijk klein.” Velen zijn gaan beseffen dat geestelijke bezittingen, zinvolle bezigheden in het leven en morele waarden de dingen zijn die werkelijk tot iemands geluk bijdragen. Ook belangrijk zijn goede relaties met andere mensen en vrijwaring van de conflicten of beperkingen die ons zouden kunnen beletten te genieten van wat we hebben.

Velen zien in dat de grondoorzaak van de meeste van de huidige sociale misstanden de tendens is om te proberen materiële voorspoed te gebruiken voor het oplossen van wat in werkelijkheid innerlijke problemen zijn. Sommige commentators op dit terrein spreken van een algemene pessimistische en ontevreden gemoedstoestand. Ze maken ook melding van de toegenomen tendens onder mensen in welvarende landen om therapeuten te raadplegen of naar zingeving en innerlijke vrede te zoeken via goeroes, sekten en pseudo-therapeutische groepen. Dit getuigt ervan dat stoffelijke goederen geen werkelijke zin aan het leven geven.

Macht en onmacht van geld

Toegegeven, geld heeft macht. Men kan er mooie huizen, chique garderobes en imposante luxeartikelen mee kopen. Men kan er ook kruiperige verering, gehoorzaamheid of vleierij mee kopen, en het kan iemand zelfs enkele tijdelijke en gedienstige vrienden bezorgen. Maar daar blijft het dan ook bij. Waar we het meest behoefte aan hebben, is niet met geld te koop — de liefde van één ware vriend, innerlijke vrede, een beetje oprechte vertroosting wanneer de dood nadert. En voor degenen die hun band met de Schepper koesteren: Gods goedkeuring is niet met geld te koop.

Koning Salomo, die alle goede dingen bezat die in zijn tijd met geld te koop waren, erkende dat op materiële bezittingen vertrouwen niet tot blijvend geluk leidt (Prediker 5:12-15). Geld kan door een bankfaillissement of door inflatie verloren gaan. Onroerend goed kan door zware stormen worden verwoest. Verzekeringspolissen kunnen, hoewel ze materiële schade gedeeltelijk vergoeden, geen emotionele schade compenseren. Aandelen en obligaties kunnen bij een plotselinge ineenstorting van de economie van de ene dag op de andere waardeloos worden. Zelfs een goedbetaalde baan kan er vandaag zijn en morgen niet meer.

Hoe kunnen we dus een evenwichtige kijk op geld behouden? Welke rol dient geld of dienen bezittingen in ons leven te spelen? Ga alstublieft eens dieper op de kwestie in om te zien hoe u iets kunt bezitten wat echt waardevol is — „het werkelijke leven”.

[Illustraties op blz. 4]

Materiële bezittingen brengen geen blijvend geluk