Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Ko Taau Moni me ko Toou Oraanga?

Ko Taau Moni me ko Toou Oraanga?

Ko Taau Moni me ko Toou Oraanga?

Penei kua rongo ana koe i te aronga keia e tou tika ra i ta ratou au pupui ki runga i te paparinga o ta ratou aronga i keia, te maroanga: “Ko taau moni me ko toou oraanga!” I teia tuatau, te ripiti uaia ra teia maroanga matauia i roto i tetai akaaoanga te aro atu nei tatou katoatoa​—koia tikai i tetai ia tatou e noo ra i te au enua puapinga. Inara, i teia taime, kare e ko te aronga keia te rave nei i te maroanga. Mari ra, ko te akatumu anga maata tei akanooia e te ngai tangata kia manuia i te pae moni e te apinga materia.

KUA akatupu mai taua akatumu anga i te au maroanga ou e te au manako manata. Eaa te ka ngereia me aruaruia te moni e te au apinga materia? Ka merengo ua ainei tatou ma te au mea tau ua? Te akaatinga ra ainei te au tangata i “te ora mutu kore” no te au apinga materia? Ko te moni ainei te tiketi no tetai oraanga mataora?

Anoano Maata Anga i te Moni

I roto i te au anoano e te au inangaro o te tangata​—te mea tau e me kare ra​—te inangaro i te moni te anoano maataia ra. Kare mei te inangaro o te ainga e te kai, te anoano maata anga i te moni ka riro ei mea tamou e te ope kore. Kare e akaraanga e ka rauka i te ruaine anga te tapu i te reira. I te au tu e manganui penei ka akamaata atu te ruaine anga i to tetai tangata inangaro me kare manako maata no runga i te moni e tei rauka i te reira i te oko.

I te akara anga e te totoa nei te noinoi. Kua tuatua tetai tangata akatutu maata i roto i tetai teata rongonui e: “Manuia te noinoi. Meitaki te noinoi.” Noatu kua manako te manganui i te 1980 e ko te Tuatau Noinoi, ko tei tupu mai i mua atu e i muri ake te akaari maira e kua manga taui mai to te tangata manako no te moni i te au mataiti i aereia mai.

Penei ko te mea ou koia oki te kite nei te au tangata e manganui i te au tuatau meitaki no te akamerengo viviki i te anoano maata anga. I te akaraanga e te akapou maata ra te maata anga o to te ao i to ratou au maroiroi i roto i te akaputuanga e te anoano anga kia maata atu te au apinga materia. Penei ka akatika koe i te aruaru anga e kia rauka te au apinga materia e te akapouanga moni kua riro mai ei angaanga inangaroia​—ma te putuputu kua manako uaia​—i roto i te oraanga i teia tuatau.

Inara te mataora ra ainei te tangata ei tupu anga? Te pauanga i taua uianga, kua tata te ariki pakari e te apinganui ko Solomona e 3,000 mataiti i topa: “Ko tei inangaro i te ario ra, kare ïa e mareka i te ario; e tei inangaro i te apinga nui ra, kare ia e mareka i te apinga e kia maata ra. E mea puapinga kore katoa te reira ra.” (Koheleta 5:10) Te oronga maira te au apiianga o te tu tangata o teia tuatau i te au taopenga anga umere e te aiteite.

Te Moni e te Mataora

Ko tetai o te au kimikimi anga umere roa no runga i te tu o te tangata koia oki te rauka anga te moni e te au apinga materia kare te reira e oronga ua mai i te merengo anga maata e te mataora. Ko tei kiteia mai e te aronga kimikimi koia oki me itaeia e tetai tangata tetai turanga puapinga roa, kare e merengo ua tona tu mareka noatu me kua maata tana au apinga materia i rauka iaia.

No reira, te tautaanga tapu koreia no te au apinga materia e te moni kua akakeu i te manganui kia umere, ‘I te akaraanga e te rekareka nei matou i te au apinga ou tei okoia e matou; inara, eaa ra, i muri mai i te rauka anga te au mea, e kare teia au mea rekaia i oronga mai ana i te akamerengo anga maata?’

I roto i tana puka Happy People, kua akakite te tangata tata ko Jonathan Freedman e: “Me rauka mai tetai tutaki anga tau ua, te moni tei rauka mai ia koe kare e puapinga no te akatupu anga mai i te mataora. Me itaeia e tetai tangata te turanga putaua, te pirianga i rotopu i te moni e te mataora e mea iti ua.” Kua kite mai te manganui e ko te mea maata roa atu e mataora ei tetai tangata koia oki e kia rauka i tetai te au mea pae vaerua, te au aruaru anga puapinga i roto i te oraanga, e te au puapinga o te tu akono tau. Ko tetai mea puapinga katoa koia oki ko te au pirianga tangata e te matara anga mai mei te au maroanga me kare te au arairai anga te ka tapu ia tatou mei te rekarekaanga i tei rauka ia tatou.

E manganui te kite ra i te tumu tikai o te au tu kino o te tangata i teia tuatau te tauta anga no te taangaanga i te puapinga o te apinga materia kia akatikatika i te au manamanata tikai i roto roa. Te tuatua ra etai au vaa tuatua apii i te tu o te tangata no runga i te manako papu kore e te tu merengo kore o tetai. Kua kite katoa ratou i te numero maata o te tangata i te au ngai meitaki e akara ra i te aronga apii manako me kare kia kimi i te aiteanga o te oraanga e te au o te manako mei te au guru, te au cult, e te au pupu oronga tauturu. Te akapapu mai nei teia i te manuia kore o te au apinga materia no te akapuapinga i te oraanga.

Te Mana e te Mana Kore o te Moni

E tika, e mana to te moni. Ka rauka i te reira i te oko i te au kainga meitaki, te au kakau manea, e te au apinga akamanea are akara tau rekareka. Penei ka rauka katoa i te reira te akara anga mareka, te anoano anga, me kare te tuatua akareka, pera katoa te oronga anga mai i te au oa no tetai tuatau poto e te puareinga ra i te raverave apinga. Inara ko te reira ua te ka rauka i te mana o te moni i te rave. Ko tei anoano maataia e tatou, kare e rauka i te moni te oko​—te inangaro o tetai oa mou, te au o te manako, te maru anga o te ngakau koi vaitata ei i te mate. E no te aronga te akaperepere ra i to ratou pirianga ma Tei Anga, kare e rauka i te moni te oko i to te Atua tu mareka anga.

Kua kite te Ariki ko Solomona, tei rauka iaia te au mea meitaki ka rauka i te moni i te oko atu i tona tuatau, e ko te irinaki anga i roto i te au apinga materia kare e taki atu ki te mataora mutu kore. (Koheleta 5:​12-15) Ka kore te moni i roto i te tu manuia kore o te pangika me kare te kake anga apinga. Ka takinoia te au apinga o te enua e te au uriia kino tikai. Kare e rauka i te au kaveinga initurini, koi mono ei i te au apinga materia tei ngereia, i te akamerengo i te au mamae ngakau. Ka puapinga kore te au apinga akaputuia e te au poni i roto i te topa anga o te moni. E pera ka vai tetai angaanga meitaki i teianei e ka kore apopo.

Akapeea, i reira, e raukai ia tatou te akono i te moni i tona ngai tau? Eaa ta te moni tuanga me kare apinga ka rave i roto i to tatou oraanga? E akara meitaki atu ine i taua tumu manako e kite ei e akapeea e raukai ia koe tetai apinga puapinga roa atu​—“te ora mutu kore.”

[Au Tutu i te kapi 4]

Kare te au apinga materia e apai mai i te mataora mutu kore