Kwayu kisa royo kwiyocwiny

DEBORAH Tannen, ma tie jagor man japonjo mi dhok i iniversite mi Washington, D.C, ukiewo kumae: “Kwayu kisa utie ku tego ma lee. Ekonyo pi niyiko lembe i kindjo ma kwinyo mbe, edaru anyobanyoba m’uwok i kind ng’om, ecwalu gavmenti ninyang’ i kum peko ma dhanu bekadhu kud i ie man edaru teliri ma wok i kindjo.”

Biblia de ucwaku paru ma nia kisa ma jukwayu niai kud i andunde tie yore m’uloyo zoo pi niyiko lembe m’unyothere i kindjo. Ku lapor, i kpawa m’ekoro pi wod m’urwinyo, Yesu uyero nia kinde ma jalawobi eno udok i pacu, ekwayu kisa i bang’ won niai kud i adundene. Eno uketho won uweko ire man ejole i pacu agwaka cinge. (Luka 15:17-24) Re, pire tie tek nia ng’atini ukeukab tingiri cen pi nikwayu kisa pi kosa m’etimo kara juwek ire kosa parene. Jumamol ke gikwayu migi kisa yotyot.

Kwayu kisa utie ku tego ma rukani?

Nindo moko, Abigail, ma dhaku moko ma riek mir Israel ma con, utimo lembe moko m’unyutho kamaleng’ tego ma kwayu kisa utie ko, i saa m’ekwayu kisa pi kosa ma won ot pare re m’utimo. Kinde ma Daudi, m’udog udoko ubimo mir Israel, gini i langa karacelo kud awobi pare, gigwoko rombe pa Nabal ma tie won ot pa Abigail. Ento, kinde ma awobi pa Daudi gicidh gikwayu cam man pii i bang’ Nabal, eriemogi ku rac, etwonogi man enywarugi kud anyware ma rac mandha. Ng’eicwiny uopo i Daudi e ecoko awobi pare 400 man giidho i kum Nabal ku juode. Kinde ma Abigail uwinjo lembe m’ukadhu, eyikere pi nicirombo ku Daudi. E kinde ma Abigail uneno Daudi, epodho arieba wang’e i the thiend Daudi. Eyero ni Daudi kumae: “Rwoth para, kier maeni bed i wia; man akwei, wek bong’ peri yer i ithi, man iwinj lembe pa bong’ peri.” E Abigail ukoro lembe m’ukadhu man emio giramiya mi cam ku pii ni Daudi. Man Daudi uyero ire kumae: “Dok malu i ot peri ma cwinyi kwio; nen, awinjo dwendi man ajoli.”​—1 Samwil 25:2-35.

Jwigiri ma Abigail unyutho man wec pare mi kwayu kisa pi won ot pare ma timo pare rac uuro peko ma nwang’u ubebino nwang’u juode. Daudi bende ufoye lee dit kum ecero en e Daudi de ku nicwiro rimo. Abigail uyiyo ninwang’u lewic man nidwoko kwiyocwiny i kindgi ku Daudi udok kakare kadok nwang’u en ungo re m’enyotho lembe ni Daudi kud awobi pare de.

Ng’atu mange m’unyutho nia pire tie tek nikwayu kisa i saane, utie Jakwenda Paulo. Nindo moko ugam ukwayu nia epid i Ot pido ma malu mi Juyahudi ma julwong’o Sanedrini. Wec ma Paulo uyero unyayu kwinyo ma lee i Anania ma jalam ma dit, e eng’olo nia ju ma gicungo i ng’et Paulo gipad dhoge. E Paulo uwacu ire kumae: “Mungu bipedi, in m’icalu kor ot ma juwiro ma tar. Ibedo iwi kom pi nipoko lembe i wiya calku Cik, re ilund ibeturo Cik m’ibeng’olo ko nia jupada?” Kinde ma ju ma gicungo keca giwacu nia Paulo uyanyu jalam ma dit, Paulo uyiyo kosa pare ndhundhu nica man ewacu kumae: “Umego, ang’eyo ngo nia etie jalam ma dit. Kum Lembagora uwacu nia, ‘kud iyer lembe ma rac i kum jabim mi dhanu pewu.’”​—Tic 23:1-5.

Lembe ma Paulo uyero, ma nia ng’atu ma juketho ni japoklembe ucikere ngo niyiko lembe ku kwinyo, ubedo lemandha. Re asu ekwayu kisa pilembe eweco ni jalam ma dit i yore m’unyutho tegowic, kadok nwang’u eng’eyo ngo nia ng’atuca bino jalam ma dit de. * Kisa ma Paulo ukwayu umiyo kare ni Sanedrini niwinjo lembe m’eyero i ng’eye. I Sanedrini junwang’u Jufarisayo ku Jusadukayo. Calu ma Paulo ung’eyo pi lembe ma nyayu teliri i kind ju maeno, ewacu nia jubepoko lembe i wiye pi genogen mi cer m’ebedo ko. Wec maeno uketho teliri uwok i kind Jufarisayo ku Jusadukayo. Jufarisayo gilund gidok zoo i ng’ete pa Paulo.​—Tic 23:6-10.

Lapor ario maeni mi Biblia, ubemiyo iwa ponji ma kani? I thenge ario zoo, ng’atuman unyutho kama eng’ nia eyewo kosa pare man eno uketho i ng’eye juwinjogi. Ubenen kamaleng’ nia wec ma jutiyo ko pi nikwayu kisa copo dwoko kwiyocwiny m’unyothere i kindjo dok kakare. Niyiyo kosa peri man nikwayu kisa pi nyoth m’utimere copo miyo kare mi wec ma ber i ng’eye.

‘An re lembe ma atimo ma rac umbe’

Kinde ma waneno nia lembe ma wayero kunoke ma watimo ukiero ng’atu moko, wacopo paru nia ng’atuca unyang’ cuu ngo i lembene kunoke nia lembe beton i iye pang’ pang’ dit. Ento, Yesu Kristu umiyo juk ma e ni julub pare: “Tek ibecithiero giramiya peri iwi pemblam, man kuca iwok ipoy nia umeru utie ku lembe moko i kumi, wek giramiya peri keca i wang’ pemblam man iloki; kelar iketh kwiyocwiny i kindwu wukud umeru, kan i ng’eye idwog ithier giramiya peri.”​—Matayo 5:23, 24.

Ku lapor, umego moko copo nwang’u nia idubo ire. Ka lembe ma kumeno uwok, Yesu uyero nia icikiri nicidho i bang’e man “iketh kwiyocwiny i kindwu wukud umeru,” dok pare kosa ubed i wii kunoke ngo de. Nimakere ku wec mi dhu jugiriki, wec ma Yesu utiyo ko eno ‘ubenyutho nicikoro lembe terere i kindjo i ng’ey ma koso winjiri moko uwok.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Calu ma juario ma teliri uwok i kindgi gileng’ ungo, copo bedo nia ng’atuman de utie ku theng kosa moko kokoro. Eno re m’uketho ng’atuman ucikere niyiyo kosa pare.

Lembe ma pire tek utie ngo nisayu nia ng’a m’utie ku kosa man ng’a m’umbe ko. Ento utie nia ng’a ma bicaku niketho kwiyocwiny. Kinde ma jakwenda Paulo uneno nia Jukristu mi Korintho gibedoto juyic wadi i cik pi niyiko lembe m’uwok i kindgi ma ve lembe pa sente, etiro paru migi m’ewacu ko kumae: “Pirang’o ke wubeweko ngo nia jutimwu raci? Man pirang’o wubeweko ngo nia juvurwu?” (1 Jukorintho 6:7) Kadok nwang’u Paulo uyero lembe maeno pi nicero Jukristu nicidotiri i cik de, paru ma pire tek utie nia: pire tie tek ya juyic gisay kwiyocwiny i kindgi kakare nisayu nia ng’a m’utie ku kosa man ng’a m’umbe ku kosa. Ka wagwoko paru maeno, ebibedo iwa yot nikwayu kisa kinde ma ng’atu moko ubeparu nia wadubo ire.

Ukwayu niyero lemandha

Ju moko gitiyo ku wec mi kwayu kisa nikadhu mukero. Ku lapor, i ng’om mi Japan juwinjo wec mi kwayu kisa ma nia sumimasen, wang’ elufu swa dit. Jutiyo ku wecne bende pi ninyutho foyofoc, m’enyutho ko nia ng’atu ma jutimo ire berone copo ngo nidwoko kawang’ bero ma jutimo irene. Calu ma jubejutiyo ku wec maeno pi thelembe ma tung’ tung’ man wang’ ma pol, jumoko giparu nia ju m’utiyo ku wecne gibeyero ngo lemandha. Cicopere nia i suru mange de jutiyo ku wec mi kwayu kisa wang’ ma pol.

Pire tie tek niyero lemandha kinde ma jubekwayu kisa, eno ke i dhok moko ci. Wec ma jubetiyo ko man dwal ma jubeweco i iye gicikiri ninyutho andha nia ng’atini tie ku can pi lembe m’unyothere. I Ponji pa Yesu Kristu m’i wi Got ma pire yik, eyero ni julub pare kumae: “Ento wuwek wec mwu ma nia ‘eyo’ ubed eyo, ‘ungo’ mwu ke ubed ungo, kum m’usagu maeni uai i bang’ ng’atu ma rac.” (Matayo 5:37) Tek ikwayu kisa, nyuth nia ikwayu kisa andha! Wakemak lapor moko: kinde ma jurieyo i leni ka ma jubekeyo iye kum ju m’ubeciidho i avio, sakoc pa jalwo moko ugudo kum mego moko m’urieyo pare i leni ma kucelo. Jalwone kwayu kisa i bang’ mego maeno. Minit moko nyanok i ng’eye, kinde ma jalwone uyiko kume, sakoc pare umulo kum mego maeno kendo. Ekwayu kisa kendo ku ng’wono mi tuko ngo. Kinde ma lembe ma rom eno udok utimere kendo i ng’eye, jalwo moko ma giwotho ku megoca uyero ni ng’atu ma sakoc pare ubecikumulo kum mego e nia pi ninyutho nia andha ekwayu kisa, ukwayu enyang’ cuu nia dong’ sakoc pare ubemulo ngo kum mego e kendo. Eno ubenyutho nia ka ng’atini ukwayu kisa andha, ubemito kud edog etim kosa ma rom kendo.

Tek wayero lemandha, wabiyiyo kosa moko ci ma watimo, wabikwayu kisa man wabitimo ceke ma wacopo pi niyiko nyoth m’utimere. Ka wayewo dubo mwa andhandha, ng’atu ma wadubo ire bibedo ayika mi weko iwa dubo mwane yotyot. (Matayo 18:21, 22; Marko 11:25; Juefeso 4:32; Jukolosai 3:13) Calu ma dhanu ario ma lembe unyothere i kindgi zoo gileng’ ungo, niketho kwiyocwiny udok kakare bebedo lembe ma yot ungo. Ka dok kumeno de, ka jukwayu kisa i kindjo kwiyocwiny dwogo kakare.

Pire tek ungo nikwayu kisa i saa ma kani?

Kadok wec mi kwayu kisa konyo lee dit pi niketho kwiyocwiny, ng’atu ma riek uro nitio ku wecne tekene pire tie tek ungo. Ku lapor, kepar nia gwokobedoleng’ ni Mungu de umondo i lembene. Kinde ma Yesu ubino iwi ng’om, “ejwigere en gire man edoko wor nitundo i tho, eyo, tho wi yen mi can.” (Jufilipi 2:8) Re elund ekwayu ngo kisa kara kum litho pare moko ujwiki. Bende, kinde ma jalam ma dit upenjo Yesu kumae: “Yer iwa ku kwong’ i nying’ Mungu ma kwo ka nyo itie Kristu ma Wod Mungu!” Kare niyiyo lembe limbara limbara ve urombo, Yesu udwoko ku tegocwinye kumae: “In giri iyere eno. Ento abewacu iwu nia niai kawoni, wubineno Wod dhanu ubedo yor i cing’ mir acwic mi tego man ebibino i afuru mi polo.” (Matayo 26:63, 64) Calu Yesu ung’eyo nia niwekere i cing’ jalam ma dit kara kwiyocwiny ubed i kindgi bibedo ku matoke ma rac iwi winjiri pare ku Won ma Yehova Mungu, etimo ngo kumeno.

Jukristu giworo jutela man gimiyo igi yung ma giromo ko. Ento, pi ninyutho woro ni Mungu man mer ni umego ku nyimego migi, saa moko gimbe ku yeny mi jwigiri i wang’ jutela kunoke jubim.​—Matayo 28:19, 20; Jurumi 13:5-7.

Gin ma kabu kwiyocwiny bibedo mbe

I nindo ma tin fodi wakoso pilembe walagu dubo man kosobedoleng’ i bang’ kwaruwa ma Adamu. (Jurumi 5:12; 1 Yohana 1:10) I acaki, Adamu giku Eva zoo gibedo leng’ ma dubo mbe kugi. Ento kinde ma gijai ni Mungu tap ci gidoko ku kum mi dubo. I ng’eye, Mungu dogung’olo nia dhanu bidok leng’ kendo kum ebikabu dubo cen ku lembe m’enyayu pet.​—1 Jukorintho 15:56, 57.

Dong’ kepar nyanok kite ma lembe bibedo ko i saa maeca! Yakobo m’umin Yesu umiyo juk iwi kite m’umaku jutii ko ku lebjo, ewacu kumae: “Tek ng’atu moko kier ungo i wec, nwang’u etie ng’atu m’umbe ku dubo man ecopo bimo bende kume zoo.” (Yakobo 3:2) Ng’atu ma leng’ ma dubo ngo copo bimo wi lebe. Eno ketho ebedo mbe ku yeny mi kwayu kisa. Ng’atu ma kumeno ‘copo bimo wi kume zoo.’ Ka wadoko leng’ ebibedo ber mire ma! Gin moko acel de mbe ma binyotho kwiyocwiny i kindjo. Ento pi kawoni, wamedara asu nikwayu kisa niai kud i adundewa kum eno re m’utie yore ma ber m’uloyo zoo pi niketho kwiyocwiny i kindjo.

[Korolembe mi there]

[Cal]

Lapor pa Paulo ubemiyo iwa ponji ma kani?

[Cal]

Kinde ma dhanu zoo bidoko leng’, gin ma bikabu kwiyocwiny bibedo mbe acel de