Ukulomba Ubwelelo—Kulaleta Umutende

DEBORAH Tannen, kalemba wa fitabo fishitwa sana kabili uwasoma sana indimi pa Georgetown University mu Washington, D.C. alembele ati: “Ukulomba ubwelelo kwa maka sana. Kulapwisha ifikansa ukwabula ulubuli, kulekatanya ifyalo ifishaikatana, kulalenga amabuteko ukusumina ukuti abekala calo babo balecula, no kubukulula bucibusa bwashikatala.”

Baibolo ilasumina ukuti ukulombo bwelelo ukufuma pa nshi ya mutima ilingi iba ni nshila isuma iya kuwamya bucibusa. Ku ca kumwenako, mu mulumbe wa kwa Yesu uwa mwana walubile, ilyo umwana abwelele ku ng’anda no kulomba ubwelelo ukufuma pa nshi ya mutima, wishi aliitemenwe ukumupokelela pa ng’anda. (Luka 15:17-24) Ca cine, umuntu tafwile ukuituumika ica kuti afilwa ukusumina icilubo, natulombe ubwelelo. Kwena ku baicefya icine cine, ukulomba ubwelelo takwafya sana.

Amaka Yaba mu Kulomba Ubwelelo

Abigaili, umwanakashi wa mano mu Israele wa pa kale, aba ca kumwenako ica maka yaba mu kulomba ubwelelo, nangu line alombele ubwelelo pa cilubo umulume wakwe acitile. Ilyo aleikala mu matololo, Davidi, uwaishileba imfumu ya Israele, pamo na baume bakwe balecingilila umukuni wa kwa Nabali, umulume wa kwa Abigaili. Lelo, ilyo abaume ba kwa Davidi bailelombako umukate na menshi, Nabali alibatamfishe no kubasaalula icine cine. Davidi alikuntukilwe no kutungulula abaume bakwe 400 ku kuyasansa Nabali na ba ng’anda yakwe. Ilyo aishibe ifyalecitika, Abigaili aile  mu kukumanya Davidi. Ilyo amumwene, awile ubukupeme pa makasa yakwe. Lyene atile: “Pali ine, mwe shikulu, e po pabe ukupulumuka uku! Shi lekeni cishiko wenu amusosele mu matwi, kabili umfweni ifyebo fya kwa cishiko wenu.” Lyene Abigaili alondolwele ifyo cali kabili apeele Davidi ica bupe ca fya kulya ne fya kunwa. Lyene Davidi atile: “Unine uye umutende ku mobe; mona, naumfwa kwi shiwi lyobe, nakusuminisha.”—1 Samwele 25:2-35.

Ukuicefya kwa kwa Abigaili pamo no kulomba ubwelelo pa bubi bwacitile umulume wakwe kwalengele ing’anda yakwe ukukanasanswa. Davidi atashishe wene na pa kumulesha ukwingila mu milopa. Nangu line te Abigaili wabifishe Davidi na bantu bakwe, asumine icilubo ca ba ng’anda yakwe no kucita umutende na Davidi.

Ica kumwenako na cimbi ica waishibe ilyo afwile ukulomba ubwelelo ca mutumwa Paulo. Inshita imo akabile ukuilubulwila pa Sanhedrin, icilye cikalamba ica baYuda. Pa kukalifiwa na mashiwi yabulo kupita mu mbali aya kwa Paulo, shimapepo mukalamba Anania aebele abaiminine lwa mupepi na Paulo ukumuuma pa kanwa. Lyene Paulo atile: “Lesa akoma iwe, we cibumba icashingulwako impemba. Kabili iwe nuikala ulempingulo mwalola Amalango, kabili pa kupula mu Malango uleebo kuti bang’ume, mwa?” Ilyo abalipo bapeele Paulo umulandu wa kusaalula shimapepo mukalamba, umutumwa Paulo ilyo line fye asumine icilubo cakwe ati: “Mwe bamunyinane, nshiishibe ukuti ni shimapepo mukalamba; pantu calembwa, aciti, Kateka wa bantu bobe wilamupontela.”—Imilimo 23:1-5.

Filya Paulo asosele—ati uwasalwa ukuba kapingula tafwile kuba wa lukaakala—fyali fya cine. Na lyo line, alombele ubwelelo pa kulanda ukwabula ukwishiba pali shimapepo mu nshila yamoneke kwati tamuli mucinshi. * Filya Paulo alombele ubwelelo fyalengele aba mu Sanhedrin ukukutika ku fyo alesosa. Apo Paulo alishibe ukukansana kwali pali bashicilye, abebele ati balemulubulwisha pa mulandu wa kusumina mu kubuuka. Kwasukile kwaima ifikansa fikalamba, abaFarise baletungilila Paulo.—Imilimo 23:6-10.

Cinshi twingasambilila kuli ifi fya kumwenako fibili ifya mu Baibolo? Muli fyonse fibili, ukusumina ukufuma pa nshi ya mutima ukuti icacitike cali cilubo kwalengele bene ukutwalilila ukulanshanya. E co, ukulombo bwelelo kuti kwatwafwa ukucita umutende. Ca cine, ukusumina ifilubo fyesu no kulomba ubwelelo pa fyo tubifishe kuti kwalenga twalanshanya bwino.

‘Lelo, Tapali Ico Ndufyenye’

Nga twamona ukuti ifyo twalanda nelyo ukucita fyakalifya umo, kuti twamona kwati uyo muntu tashikatala nelyo alakuntukilwa bwangu. Lelo, Yesu Kristu afundile abasambi  bakwe ati: “E ico nga watwale ca bupe cobe pa ciipailo, no kwibukisha palya ukuti munonko ali na kantu kuli iwe, leke ca bupe cobe ku cinso ca ciipailo, kabili uye, ubale uwikishanye no mubiyo, e lyo wise no kutuule ca bupe cobe.”—Mateo 5:23, 24.

Ku ca kumwenako, uwa bwananyina kuti ayumfwa ukuti naumukalifya. Nga cabe fyo, Yesu atila, ufwile ukuya no ‘kuwikishanya na munonko,’ nampo nga uleyumfwa ukuti naumulufyanya nelyo iyo. Ukulingana na malembo ya ciGriki, ishiwi Yesu abomfeshe pano lilanda ‘pa kuwikishanya kwa bantu babili abaciba pa bulwani.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Cine cine, nga ca kuti abantunse babili bakansana, kuti kwaba icilubo kuli bonse babili, apo bonse tabapwililika kabili balilemenena ku kulufyanya. Ilingi balakabila ukuwikishanya.

Icacindama pano, te kumona uulufyenye no uushilufyenye, lelo, ni untu aitendekelako ukucita umutende. Ilyo umutumwa Paulo amwene ukuti Abena Kristu mu Korinti baletwala ababomfi banabo aba kwa Lesa ku filye, nga bapusana pa milandu ya pa lwabo pamo nga mu fya ndalama, alibalungike ati: “Cinshi ico mushasalilapo ukubifiwa? Cinshi ico mushasalilapo ukupusulwa?” (1 Abena Korinti 6:7) Nangu line Paulo alandile fi pa kulesha Abena Kristu banankwe ukutwala imilandu balepusaninapo ku filye fya ku calo, icishinte caumfwika ca kuti: Umutende pa basumina walicindama sana ukucila ukumona uuli ne cilubo no wa kaele. Nga tuleibukisha ici cishinte cikatwangukila ukulomba ubwelelo pa cilubo umo amwene ukuti natucita kuli wene.

Ukufumaluka Kulakabilwa

Lelo, abantu bamo balacishamo ukubomfya amashiwi yalangilila ukuti tulelomba ubwelelo. Ku ca kumwenako, mu Japan, ishiwi, sumimasen, ilibomfiwa ilingi pa kulomba ubwelelo, abantu balalilanda sana. Kuti lyabomfiwa na pa kutasha, ukulenga camoneka kwati umo aumfwa fye nsoni pantu tacitilepo kantu pa fya cikuuku bamucitila. Pa mulandu wa kubomfiwa umwalekanalekana, bamo kuti bayumfwe fyo ishiwi lilabomfiwa sana kabili kuti balatwishika nga ca kuti abalilanda balilanda mu kufumaluka. Mu ntambi shimbi na mo mwine cimoneka kwati abantu balacishamo ukulomba ubwelelo.

Mu lulimi ululi lonse, calicindama ukuba uwafumaluka ilyo mulelomba ubwelelo. Imilandile ne shiwi fifwile ukulanga ukuti namumfwa ububi icine cine. Yesu Kristu asambilishe abasambi bakwe mu Lyashi lya pa Lupili ati: “Lelo leka icebo cobe cibe Ee, ee, napamo Iyo, iyo; icacila pali ifi ca mu Mbifi.” (Mateo 5:37) Nga mulelomba ubwelelo, mube abafumaluka! Natulangilile: Umwaume umo uwali pa mulongo wa palya babebetele fipe pa cibansa ca ndeke alombele ubwelelo ilyo icipe cakwe capunkile umwanakashi wakonkene nankwe pa mulongo. Tapapitile na nshita, ilyo abali mu mulongo baselele, icipe cakwe na kabili cakumishe uyu mwanakashi. Na kabili umwaume alilombele ubwelelo mu mucinshi. Ilyo icintu cimo cine cacitike na kabili, uwali pamo no yu mwanakashi pa lwendo aebele uyu mwaume ukuti nga ca kuti alelomba ubwelelo ukufuma pa nshi ya mutima, alekabila ukushininkisha ukuti icipe cakwe tacikumishe umwanakashi na kabili. Cine cine, uulelomba ubwelelo mu kufumaluka afwile ukupampamina pa kukanabwekeshapo icilubo.

Nga tuli abafumaluka ilyo tulelomba ubwelelo tukasumina ne cilubo icili conse, kabili tukesha na maka ukupwisha ububi tucitile. Na o uukalifiwe afwile ukuitemenwa ukwelela uulufyenye uwalapila. (Mateo 18:21, 22; Marko 11:25; Abena Efese 4:32; Abena Kolose 3:13) Apo bonse babili tabapwililika, ukucita umutende te lyonse kwenda bwino. Na lyo line, ukulomba ubwelelo kulaafwa sana ukucita umutende.

Ilyo Taciyana Ukulomba Ubwelelo

Nangu line amashiwi ya kulanga ukuti naumfwa ububi kabili uli no bulanda pa cilubo  ucitile yalatontolola no kuleta umutende, uwa mano alataluka ku kubomfya ayo mashiwi ilyo cishilingile ukucite co. Tutile, umulandu ulipo ukumine bumpomfu kuli Lesa. Ilyo Yesu Kristu ali pano isonde, “aipetamike no kubo wa kunakila ukufika na ku mfwa, awe ukufika ku mfwa ya pa capindama.” (Abena Filipi 2:8) Lelo, talombele ubwelelo pa fyo asuminemo pa kuti amafya yapwe. Kabili Yesu talombele ubwelelo kuli shimapepo mukalamba ilyo amwebele ati: “Ndeti lapa Lesa uuli no mweo, ukuti utwebe nga ni we Kristu Mwana Lesa.” Ukucila ukulomba ubwelelo mwenso mwenso, Yesu alishipile no kwasuka ati: “Wasosa! Ndemwebe cine cine, nati, ku ntanshi mukamona Umwana wa muntu naikala ku kwa kulyo kwa maka, no kwisa pa makumbi ya mu muulu.” (Mateo 26:63, 64) Yesu tabalile atontonkanya pa konaula bumpomfu bwakwe kuli Wishi, Yehova Lesa pa kuti fye acite umutende na shimapepo mukalamba.

Abena Kristu baliba no mucinshi ku balashi. Na lyo line, tabafwile ukulomba ubwelelo pa kuumfwila Lesa na pa kutemwa bamunyinabo.—Mateo 28:19, 20; Abena Roma 13:5-7.

Takwakabe ca Kucincintila Umutende

Pali lelo, tulacita ifilubo pa mulandu wa lubembu twapyana ku cikolwe cesu Adamu. (Abena Roma 5:12; 1 Yohane 1:10) Icalengele Adamu ukuba umubembu kupondokela Kabumba. Lelo, pa kubala, Adamu na Efa bali abapwililika, ababula ulubembu kabili Lesa alaya ati abantunse bakapwililika na kabili. Akafumyapo ulubembu na fyonse ifyo lwaleta.—1 Abena Korinti 15:56, 57.

Baleni tontonkanyeni ifyo ico cikaba! Pa kufunda ifyo tulingile ukubomfya ululimi, Yakobo munyina citika wa kwa Yesu atile: “Umuntu nga taipununa mu kusosa, wene muntu uwapwililila; wa maka ku kulama no mubili onse ku mukobelo.” (Yakobo 3:2) Umuntu wapwililika kuti alama ululimi pa kuti elomba bwelelo pa kukanalubomfya bwino. Kuti ‘alama no mubili wakwe onse ku mukobelo.’ Fintu cikawama ilyo tukaba abapwililika! Lyene takwakabe ifikalapumfyanya umutende pa bantu. Lelo, pali nomba, ukulomba ubwelelo ukufuma pa nshi ya mutima pa cilubo tucitile kukatwafwa sana ukucita umutende.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 5]

Cinshi twingasambilila ku ca kumwenako ca kwa Paulo?

[Icikope pe bula 7]

Lintu bonse tukaba abapwililika, takwakabe ca kucincintila umutende