Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Cheʼ mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul, mi lac chaʼ taj jiñi ñʌchʼtʌlel

Cheʼ mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul, mi lac chaʼ taj jiñi ñʌchʼtʌlel

Cheʼ mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul, mi lac chaʼ taj jiñi ñʌchʼtʌlel

«CHEʼ mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul cabʌl chuqui wen tac bʌ mi lac taj. Miʼ lajmesan tsʼaʼleya, wocol, i contrajintel yicʼot yan tac bʌ tejclum, jiñi yumʌlob miʼ cʌñob chuqui ti wocol miʼ ñusañob jiñi lac piʼʌlob i weñix bajcheʼ miʼ pejcañob i bʌ», tiʼ tsʼijbu Deborah Tannen, juntiquil xʼixic am bʌ ti Washington, D.C. muʼ bʌ i wen tsajin yicʼot miʼ tsʼijbun bajcheʼ mucʼob ti tʼan lac piʼʌlob.

Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan cheʼ mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul tiʼ sujm, miʼ tojʼesan jiñi ñumen tsʌtsix bʌ lac wocol. Jiñi lajiya tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús chaʼan jiñi chʼiton, tsaʼ bʌ chaʼ sujti i tsiʼ cʼajti i ñusʌntel i mul tiʼ pejtelel i pusicʼal, i tat tsaʼ ñijcʌyi i pusicʼal i tsiʼ chaʼ acʼʌ ti ochel tiʼ yotot (Lucas 15:17-24). Ti i sujm mach yomic ñumen ñuconla mi laj qʼuel lac bʌ, yom pecʼonla yicʼot mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul. Jiñi muʼ bʌ i pʌsob i pecʼlel tiʼ sujm, mach wocolic miʼ yubiñob chaʼan miʼ cʼajtiñob i ñusʌntel i mul.

Muʼ bʌ i tajtʌl cheʼ miʼ ñusʌntel mulil

Abigail juntiquil xʼixic chumul bʌ ti Israel ti wajali, tsiʼ pʌsʌ chuqui miʼ tajtʌl cheʼ miʼ cʼajtintel i ñusʌntel jiñi mulil, tiʼ sujm mach jiñic tsaʼ bʌ i mele jiñi mulil, jiñʌch i ñoxiʼal. Cheʼ bʌ David yaʼan yaʼ tiʼ tiquiñal lum yicʼot i wiñicob, tsiʼ cʌntʌbe i tiñʌmeʼ Nabal, i ñoxiʼal Abigail. Pero cheʼ bʌ jiñi i wiñicob David tsaʼ majli i cʼajtibeñob Nabal jaʼ yicʼot waj mach weñic tsiʼ jacʼʌ, David tsaʼ michʼa, tsiʼ tempa 400 i wiñicob chaʼan miʼ majlel i tsʌnsan Nabal yicʼot yaʼ bʌ chumulob tiʼ yotot. Cheʼ bʌ Abigail tsiʼ yubi chuqui woliʼ yujtel, tsaʼ majli i taj David yaʼ ti bij. Cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele tsiʼ pʌcchoco i bʌ tiʼ yoc i tiʼ sube: «C yum, acʼʌ tic wenta ili mulil. Joñon a mozojon. Poj ñichʼtʌbeñon c tʼan. Mux c laj sub». Cheʼ jiñi Abigail tiʼ sube David chuqui woli ti ujtel i tsiʼ majta aqʼue waj yicʼot jaʼ. Cheʼ jiñi David tsiʼ jacʼʌ: «Chaʼ cucux ti a wotot tiʼ ñʌchʼtʌlel a pusicʼal, come tsaʼix c jacʼbeyet a tʼan. Tsaʼix c pʼisiyet ti wenta» (1 Samuel 25:2-35).

Tiʼ caj tsiʼ pʌsʌ i pecʼlel yicʼot tsiʼ cʼajti i ñusʌntel i mul i ñoxiʼal, Abigail tsiʼ colta pejtelel añoʼ bʌ tiʼ yotot, David tsiʼ yʌqʼue wocolix i yʌlʌ come tsiʼ colta chaʼan maʼañic miʼ chaʼlen tsʌnsa. Anquese mach jiñic tsaʼ bʌ i chaʼle mulil tiʼ tojlel David yicʼot i wiñicob, Abigail tsiʼ cʌñʌ chaʼan añʌch i mul i familia i tiʼ sʌcla i tojʼesan.

Yambʌ ejemplo muʼ bʌ lac taj tsaʼ bʌ i cʼajti i ñusʌntel i mul jiñʌch jiñi apóstol Pablo. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin tsiʼ colta i bʌ yaʼ ti Sanedrin, jiñi ñumen ñuc bʌ melobʌjʌl i chaʼan judíojob. Jiñi ñumen ñuc bʌ Sacerdote Ananías tsaʼ michʼa tiʼ caj jiñi tʼan tsaʼ bʌ i yʌlʌ Pablo, tiʼ sube jiñi añoʼ bʌ tiʼ tʼejl Pablo chaʼan miʼ jatsʼob tiʼ yej. Cheʼ jiñi Pablo tsiʼ jacʼbe: «Dios mi caj i jatsʼet, jatet lajalet bʌ bajcheʼ pared sʌsʌc bʌ bombil. ¿Maʼ poj buchtʌl ti meloñel tic tojlel cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Mandar, pero woli a ñusan ti pʼis jiñi Mandar cheʼ maʼ wʌcʼ a tʼan chaʼan miʼ jatsʼoñob?». Cheʼ bʌ jiñi yaʼ bʌ añob tiʼ subeyob chaʼan woliʼ lecoj suben jiñi ñuc bʌ Sacerdote, jiñi apóstol ti ora tsiʼ cʌñʌ i sajtemal. I tsiʼ yʌlʌ: «Hermanojob, mach cujilic mi jin ñumen ñuc bʌ sacerdote. Come tsʼijbubil: ‹Mach a lecoj suben mi juntiquilic yumʌl bʌ ti a lumal› » (Hechos 23:1-5).

I sujmʌch tsaʼ bʌ i yʌlʌ jiñi Pablo cheʼ tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi Juezob mach yomic miʼ chaʼleñob jatsʼ. Jin chaʼan, tsiʼ cʼajti i ñusʌntel i mul chaʼan mach lecojic miʼ qʼuejlel chaʼan bajcheʼ tsiʼ pejca jiñi ñuc bʌ Sacerdote cheʼ mach ñaʼtʌbilic i chaʼan. * Cheʼ bʌ Pablo tsiʼ cʼajti i ñusʌntel i mul, jiñi Sanedrín tsiʼ ñʌchʼta yom bʌ i yʌl. Come wen i cʌñʌ yaʼ bʌ añob ti melobʌjʌl, Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan woliʼ yujtel meloñel tiʼ tojlel come miʼ ñop chaʼan miʼ cajel jiñi chaʼ chʼojyel. Cheʼ jiñi tsaʼ cajiyob ti leto i jiñi fariseojob tsiʼ ñopoyob tsaʼ bʌ i yʌlʌ Pablo (Hechos 23:6-10).

¿Chuqui mi laj cʌn ti ili chaʼpʼejl ejemplo? Ti jiñi chaʼpʼejl ejemplo miʼ pʌs chaʼan cheʼ mi laj cʌn lac sajtemal wen miʼ yujtel tʼan. I cheʼ mi laj cʼajtin lac ñusʌbentel miʼ yʌcʼ ñʌchʼtʌlel. Mi mucʼʌch laj cʌn chaʼan an lac sajtemal yicʼot mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul, miʼ mejlel i coltañonla chaʼan wen mi lac chaʼlen tʼan.

«Maʼañic melbil c chaʼan mach bʌ weñic»

Cheʼ bʌ mi laj cʌn chaʼan juntiquil lac piʼʌl mach weñic tsiʼ yubi chaʼan jiñi tsaʼ bʌ la cʌlʌ o jiñi tsaʼ bʌ lac mele, miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan jiñi quixtañu ora jach miʼ michʼan. Pero yom mi laj cʼajtesan jiñi ticʼojel tsaʼ bʌ i yʌqʼue Jesús jiñi xcʌntʼañob i chaʼan: «Jin chaʼan, mi woli a chʼʌm majlel a majtan ti pulʌntib i yaʼ maʼ cʼajtesan chaʼan an a wocol a wicʼot a wermañu, cʌyʌ a majtan tiʼ tʼejl jiñi pulʌntib i cucu. Ñaxan tojʼesan a wocol, cheʼ jiñi chaʼ sujten i acʼʌ a majtan» (Mateo 5:23, 24).

Laʼcu lac ñaʼtan chaʼan juntiquil hermano miʼ yʌl chaʼan tsaʼ lac chaʼle mulil tiʼ tojlel. Cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ Jesús anquese maʼañic mi lac ñop chaʼan tsaʼ lac chaʼle mulil tiʼ tojlel yom mi lac pejcan i mi lac tojʼesan lac mul yicʼot. Jiñi tʼan griego tsaʼ bʌ i cʼʌñʌ Jesús ilayi, yom i yʌl «chaʼan jiñi chaʼtiquilob añoʼ bʌ i wocol yom miʼ tojʼesañob» (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine). Tiʼ sujm, cheʼ bʌ chaʼtiquil quixtañu miʼ letojiñob i bʌ, tajol tiʼ chaʼticlelob añob tsʼitaʼ i mul, come laja xmulilob i miʼ tajob i sajtemal, jin chaʼan yom miʼ laja tojʼesañob jiñi i wocol.

Jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal mach jiñic majqui woli bʌ i yʌl i sujmlel, jiñʌch majqui jiñi muʼ bʌ i ñaxan sʌclan bajcheʼ miʼ tojʼesan jiñi wocol. Cheʼ bʌ Pablo tsiʼ yubi chaʼan jiñi xñoptʼañob ti Corinto miʼ pʌyob majlel ti melobʌjʌl jiñi yambʌ xñoptʼañob tiʼ caj jiñi wocol chaʼan taqʼuin, tsiʼ yʌcʼʌ ili ticʼojel: «¿Mach ba ñumen weñic cheʼ mi laʼ wʌcʼ chaʼan mi laʼ melbentel chuqui mach bʌ tojic? ¿Mach ba ñumen weñic cheʼ mi laʼ sʌt am bʌ laʼ chaʼan?» (1 Corintios 6:7). Yicʼot ili tʼan Pablo yom chaʼan jiñi xñoptʼañob miʼ ñaʼtañob chaʼan mach yomic miʼ tojʼesañob i wocol ti melobʌjʌl, jin chaʼan jiñi principio jamʌ tsiquil tsiʼ yʌlʌ: Jiñi ñʌchʼtʌlel yicʼot jiñi hermanojob jiñʌch ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal. Cheʼ bʌ mi laj cʼajtesan ili principio mach wocolic mi laj cʼajtin miʼ ñusʌntel lac mul tiʼ tojlel jiñi muʼ bʌ i ñaʼtan chaʼan lecoj tsaʼ lac sube.

Ñuc i cʼʌjñibal i sujm bʌ lac tʼan

Yonlel lac piʼʌlob ñumeñix ti pʼis miʼ cʼʌñob jiñi tʼan tac chaʼan miʼ cʼajtiñob i ñusʌbentel i mul. Jumpʼejl ejemplo, ti Japón miʼ cʌjñel jumpʼejl tʼan chaʼan miʼ cʼajtintel i ñusʌntel lac mul, jiñʌch sumimasen. Miʼ yʌjlel jaʼel chaʼan miʼ yʌqʼuentel wocolix i yʌlʌ juntiquil am bʌ chuqui wem bʌ tsiʼ mele, come tajol maʼañic mi caj i mejlel ti chaʼ sutqʼuibentel. Come cabʌl bajcheʼ miʼ cʼʌjñel ili tʼan yonlelob maʼañix miʼ wen qʼuelob ti ñuc. Ti yan tac bʌ cultura lʌcʼʌ lajal miʼ yʌjlel jaʼel chaʼan bajcheʼ miʼ cʼajtintel chaʼan miʼ ñusʌbentelob i mul.

Mach cʼʌñʌlic baqui bʌ tʼan la cujil, ñuc i cʼʌjñibal mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul tiʼ pejtelel lac pusicʼal. Jiñi woli bʌ la cʌl yicʼot bajcheʼ mi la cʌleʼ yom miʼ pʌs tiʼ sujm bajcheʼ yubil mi la cubin lac bʌ. Jesucristo tiʼ sube jiñi xcʌntʼañob i chaʼan: «Cheʼ mi laʼ wʌl chaʼan an chuqui mi caj laʼ mel, melela, cheʼ mi laʼ wʌl chaʼan an chuqui maʼañic mi caj laʼ mel, mach laʼ mel. Pejtelel jiñi yan tac bʌ muʼ bʌ i yʌjlel tilem ti Satanás» (Mateo 5:37). Mi mucʼʌch a cʼojoʼtan, pʌsʌ chaʼan cheʼʌchi. Laʼ la cʌl jumpʼejl ejemplo: Juntiquil wiñic yaʼ bʌ waʼal tiʼ pat juntiquil xʼixic woli bʌ i mʌn i boleto chaʼan avión tsiʼ cʼajti miʼ ñusʌbentel i mul come jiñi i maleta tiʼ tsʼitaʼ taja i jatsʼ jiñi xʼixic. Cheʼ bʌ tsaʼ ñumi chaʼpʼej uxpʼejl minuto, cheʼ bʌ tsaʼ ñijcʌyi jiñi fila, jiñi i maleta tiʼ chaʼ jatsʼʌ jiñi xʼixic. Jiñi wiñic wen jach tsiʼ chaʼ cʼajti i ñusʌntel i mul. Cheʼ bʌ i yuxyajlelix woliʼ yujtel, jiñi yambʌ wiñic yaʼ bʌ majlel yicʼot jiñi xʼixic tiʼ sube jiñi wiñic chaʼan miʼ tiʼ sujm yom miʼ ñusʌbentel, yom miʼ qʼuel chaʼan maʼañix miʼ chaʼ ujtel. Tiʼ sujm, chaʼan miʼ ñusʌntel lac mul yom mi lac wen qʼueleʼ chaʼan maʼañix mi lac chaʼ mel jiñi lac sajtemal.

Yom mi laj cʌn jiñi lac sajtemal, mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul yicʼot mi lac chaʼlen wersa mi lac tojʼesan jiñi tsaʼ bʌ lac mele, chaʼan miʼ qʼuejlel miʼ sujmʌch woli bʌ la cʌl. Jiñi cʼux bʌ tsiʼ yubi yom miʼ chaʼlen wersa i ñusʌben i mul jiñi lecoj bʌ tiʼ sube (Mateo 18:21, 22; Marcos 11:25; Efesios 4:32; Colosenses 3:13). Wocol chaʼan mi lac chaʼ taj lac ñʌchʼtʌlel come lajal xmulilonla, pero cheʼ mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul mucʼʌch i mejlel lac taj.

Cheʼ bʌ mach yomic mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul

Anquese mi lac taj ñʌchʼtʌlel cheʼ bʌ mi lac pʌs chaʼan mi laj cʼojoʼtan jiñi muʼ tac bʌ la cʌl, jiñi quixtañu wen am bʌ i ñaʼtʌbal maʼañic mi caj i pʌs chaʼan miʼ wen cʼojoʼtan cheʼ bʌ mach ñuquic i cʼʌjñibal miʼ pʌstʌl. Jumpʼejl ejemplo jiñʌch cheʼ bʌ miʼ yʌjqʼuel ti wocol jiñi lac xucʼtʌlel ti Dios. Cheʼ bʌ Jesús tsajñi ti pañimil «tsiʼ peqʼuesa i bʌ i xjacʼtʼan tsiʼ mele i bʌ cʼʌlʌl cheʼ tsaʼ chʌmi, cheʼʌchi, cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi ti jiñi teʼ chaʼan bʌ wocol» (Filipenses 2:8). Cheʼ jaʼel, maʼañic baʼ ora tiʼ sʌcla i tʼan chaʼan miʼ coltan i ñopoñel chaʼan jach maʼañic miʼ taj wocol. Yicʼot maʼañic tsiʼ cʼajti miʼ ñusʌbentel i mul tiʼ tojlel jiñi ñuc bʌ Sacerdote cheʼ bʌ tsiʼ xicʼbe i mel: «¡Yom maʼ chaʼlen tʼan tiʼ sujmlel, mi maʼañic, jiñi cuxul bʌ Dios mi caj i yʌqʼueñet a toj a mul, ¿jatet ba jiñi Cristo, jiñi i Yalobil Dios?!». Jesús maʼañic tsiʼ bʌcʼña i jacʼ jiñi cʼajtiya, yicʼot i chʼejlel tsiʼ jacʼʌ: «Cheʼʌchi, jatetʌch tsaʼ wʌlʌ. Pero joñon mic subeñetla: Cʼʌlʌl ili ora mi caj laʼ qʼuel jiñi i Yalobil wiñic buchul tiʼ ñoj jiñi pʼʌtʌl bʌ Dios yicʼot cheʼ woliʼ tilel yaʼ ti tocal am bʌ ti panchan» (Mateo 26:63, 64). Jesús maʼañic tsiʼ ñaʼta i sʌt i xucʼtʌlel tiʼ tojlel i Tat, chaʼan jach miʼ taj i ñʌchʼtʌlel yicʼot jiñi ñuc bʌ Sacerdote.

Jiñi xñoptʼañob miʼ qʼuelob ti ñuc jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel ila ti pañimil, pero maʼañic miʼ cʼajtiñob i ñusʌbentelob i mul cheʼ bʌ miʼ jacʼbeñob i tʼan Dios yicʼot cheʼ bʌ miʼ cʼuxbiñob jiñi i yermañujob (Mateo 28:19, 20; Romanos 13:5-7).

Cheʼ bʌ maʼañix chuqui miʼ mʌctan jiñi ñʌchʼtʌlel

Ili ora mi lac taj lac sajtemal come luʼ xmulilonla, i pʼolbalonla Adán (Romanos 5:12; 1 Juan 1:10). Jiñi ñaxan bʌ wiñic yicʼot jiñi ñaxam bʌ xʼixic, xmulilob tsaʼ sujtiyob come tsiʼ ñusʌbeyob i tʼan jiñi tsaʼ bʌ i Meleyob. Adán yicʼot Eva toj tsaʼ mejliyob yicʼot maʼañobic i mul, pero Dios albil i chaʼan chaʼan jiñi quixtañujob toj mi caj i chaʼ sujtelob cheʼ bajcheʼ ti ñaxan. Mi caj i jisan jiñi mulil yicʼot i wocolel tac (1 Corintios 15:56, 57).

Ñaʼtancu chuqui i sujmlel iliyi. Jiñi Santiago, i yeran Jesús, tsiʼ yʌcʼʌ ticʼojel chaʼan bajcheʼ yom mi lac chaʼlen tʼan, tsiʼ yʌlʌ: «Jiñi maʼañic bʌ miʼ wis taj i sajtemal tiʼ tʼan juntiquilʌch toj bʌ lac piʼʌl i miʼ mejlel i ticʼ pejtelel i bʌcʼtal jaʼel» (Santiago 3:2). Jiñi toj bʌ wiñic wen jach bajcheʼ mi caj i chaʼlen tʼan, i maʼañic mi caj i cʼajtin i ñusʌbentel i mul tiʼ caj bajcheʼ miʼ chaʼlen tʼan. Mi caj i «mejlel i ticʼ pejtelel i bʌcʼtal». Wen utsʼatax mi caj lac chumtʌl cheʼ baʼ ora luʼ toj mi caj lac sujtel, maʼañic chuqui mi caj i mʌctan chaʼan ñʌchʼʌl mi la cajñel. Jin chaʼan ili ora, cheʼ mi laj cʼajtin i ñusʌntel lac mul tiʼ sujm chaʼan jiñi tsaʼ bʌ la cʌlʌ, mi caj i coltañonla chaʼan ñʌchʼʌl mi la cajñel.

[Nota]

^ parr. 8 Tajol Pablo maʼañic tsiʼ cʌñʌ jiñi ñuc bʌ Sacerdote come maʼañix miʼ wen cʼotel i wut.

[Foto]

¿Chuqui mi laj cʌn ti jiñi ejemplo chaʼan Pablo?

[Foto]

Cheʼ bʌ luʼ tojobix jiñi quixtañujob maʼañic chuqui mi caj i mʌctan chaʼan ñʌchʼʌl mi la cajñel