Unu-Uwou—Owojẹ nọ U re Su Kpohọ Udhedhẹ

“UNU-UWOU u w’ẹgba gaga. U re ku ẹwhọ họ ababọ ozighi, ruẹrẹ erẹwho ivẹ họ, lẹliẹ egọmeti rọwo inọ ahwo riẹ a ghinẹ rrọ uye, je ku imava kugbe.” Ere Deborah Tannen, ọnọ ebe riẹ e rẹ nya eki gaga gbe ọnọ o re ru ekiakiẹ kpahe evẹrẹ gbe uruemu ahwo sa-sa eva Georgetown University evaọ Washington, D.C., o kere.

Ebaibol na e rọwo inọ emamọ unu-uwou yọ obọdẹ edhere nọ imava a re ro kugbe. Wọhọ oriruo, evaọ ohare Jesu orọ ọmọ ogbọfariẹ na, okenọ ọmọ na o zihe ze je wounu no eva ze, ọsẹ na ọ rọ abava dede iei rehọ ruọ uwou na. (Luk 15:17-24) Ẹhẹ, u fo re ohwo ọ wọ oma riẹ kpehru hrọ họ, nọ ọ gbẹ sai ro wounu, jẹ yare erọvrẹ hẹ. Uzẹme, rọ kẹ ahwo omarokpotọ, o bẹ tere he re a wounu.

Ogaga ọ Unu-Uwou

Dede nọ unu-uwou riẹ o jọ rọkẹ oware uyoma nọ ọzae riẹ o ru, Abigẹle, aye owareghẹ evaọ Izrẹl anwae na, ọ kẹ oriruo ọrọ ẹgba unu-uwou. Nọ ọ jẹ rria igbrẹwọ, Devidi, ọnọ o ti zihe ruọ ovie Izrẹl na, avọ ahwo riẹ a rẹrote uthuru Nebale, ọzae Abigẹle. Ghele na, okenọ ahwo Devidi a yare ebrẹdi gbe ame mi ei, Nebale ọ tẹ rehọ ekela le ai  zihe. Avọ evedha, Devidi avọ ezae nọ i bu te 400 a tẹ wọ ohọre bru Nebale avọ uviuwou riẹ. Nọ o yo ẹme na, Abigẹle ọ tẹ wọ re o zere Devidi. Nọ ọ rue riẹ, o te kie fihọ aro riẹ v’ovao tuotọ. Ọ tẹ ta nọ: “Jọ obrukpe na ọ jọ uzou mẹ, ivie jọ ọmọtẹ ra ọ ta ẹme kẹ owhẹ re who yo.” Abigẹle o te fi ẹme na h’otọ ọ tẹ kẹ Devidi okẹ emuore gbe udi. Devidi ọ tẹ ta nọ: “Kpo obọ uwou ra tou; ri, me yo uru ra no, mẹ tẹ jẹ [rọwo] ayare ra.”—1 Samuẹle 25:2-35.

Uruemu omarokpotọ Abigẹle avọ eme unu-uwou riẹ rọkẹ uruemu evega ọzae riẹ o thọ uviuwou riẹ. Devidi o tube yere iei fikinọ ọ thọ riẹ no azẹ okpe. Dede nọ Abigẹle họ ohwo nọ o ru Devidi avọ ezae riẹ thọ họ, ọ wọ oruthọ uviuwou riẹ fihọ uzou o te ru udhedhẹ kugbe Devidi.

Pọl ukọ na yọ oriruo ọfa ọrọ ohwo nọ ọ riẹ okenọ a re ro wounu. Okejọ o jariẹ nọ ọ jẹ thọ oma riẹ evaọ aro Sanhẹdrin na, okọto ukpehru ahwo Ju. Nọ eva e dha Ananayas ozerẹ okpehru na fiki eme oruọzewọ Pọl, ọ tẹ ta kẹ enọ i dikihẹ kẹle Pọl inọ a tehe ẹe enu. Koyehọ Pọl ọ ta kẹe nọ: “Ọghẹnẹ ọ rẹ te tehe owhẹ, whẹ ugbẹhẹ nọ a ralọ fuafo! Whọ keria be rehọ omẹ guẹdhọ wọhọ epanọ uzi o rọ, whọ vẹ jẹ ta nọ a fa omẹ eva edhere nọ o kiehọ uzi hi?” Okenọ enọ i dikihẹ etẹe a bo kẹ Pọl inọ ọ be whọku olori izerẹ na, ukọ na ọ tẹ rọwo oruthọ riẹ ovovẹrẹ, ta nọ: “Mẹ riẹ nọ ọ rọ olori izerẹ hẹ, imoni, keme a kere nọ, ‘Whọ ta ẹme oyoma osu-ahwo ra ha.’ ”—Iruẹru 23:1-5.

Ẹme nọ Pọl ọ ta na—inọ ọnọ a ro mu oguẹdhọ o re ru ozighi hi—yọ uzẹme. Ghele na, o wounu fikinọ ọ rehọ ogbori t’ẹme kẹ ozerẹ okpehru evaọ edhere nọ a re rri fihọ orivo. * Unu-uwou Pọl o gbẹ edhere nọ Sanhẹdrin na o ro yo eme nọ ọ be te ta. Fikinọ Pọl ọ riẹ kpahe ẹwhọ nọ ọ rrọ udevie ahwo okọto na, ọ tẹ ta kẹ ae nọ a bi gu ei ẹdhọ fikinọ ọ rọwo ẹkparomatha na. Fikiere, ẹwhọ ọ tẹ roma lahwe, otu Farisi na a tẹ ro abọ Pọl.—Iruẹru 23:6-10.

Eme ma rẹ sai wuhrẹ no iriruo ivẹ Ebaibol enana ze? Evaọ iriruo ivẹ na, emamọ unu nọ a wou u rovie edhere kẹ ẹmeọta ọfa. Fikiere ẹme unu-uwou o rẹ sai fi obọ họ k’omai ru udhedhẹ. Ẹhẹ, ma tẹ rọwo iruthọ mai je wounu fiki oware nọ o raha o rẹ sai rovie uvẹ nọ ma rẹ rọ roma totọ t’ẹme.

‘Rekọ Me Ru Uvumọ Oware Thọ Họ’

Ma tẹ ruẹ nọ eva e dha ohwo jọ fiki oware jọ nọ ma ta hayo ru, ma rẹ sai roro nọ ohwo na ọ kare iroro hayo eva e rẹ kake dhae hrọ. Dede na, Jesu Kristi ọ hrẹ ilele riẹ nọ: “Fikiere whọ tẹ be kẹ okẹ ra evaọ  aruẹri, etẹe who je roro nọ whẹ avọ omoni ra wha wo ẹme, siọ okẹ ra ba obọ aruẹri na tao, nyavrẹ, kake ruẹrẹ omoni ra họ, kẹsena whọ tẹ nyatha te kẹ okẹ ra.”—Matiu 5:23, 24.

Wọhọ oriruo, oniọvo jọ ọ sai roro nọ who ru rie thọ. O tẹ via ere, Jesu ọ ta nọ whọ rẹ nya re whọ “ruẹrẹ omoni ra họ,” whọ tẹ maki roro nọ who ru rie thọ hayo who ru rie thọ họ. Wọhọ epanọ ikere Griki na e ta, otofa ẹme nọ Jesu o ro ruiruo evaọ etenẹ na họ ‘imava nọ a mu ofu no na a rẹ ruẹrẹhọ.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Evaọ uzẹme, imava i te wo ẹwhọ, u re wo oria jọ nọ imava na a jo ruthọ keme aimava na a gba ha yọ a sai ruthọ. Onana o gwọlọ nọ ohwo o re kie kẹ ohwo.

Ẹme na họ, orọnikọ ohwo nọ ọ riase hayo ọnọ ọ riabe a be gwọlọ họ, rekọ ọnọ ọ te j’owọ re o ru udhedhẹ. Okenọ Pọl ukọ na ọ ruẹ nọ Ileleikristi obọ Kọrint a bi tu ibe idibo Ọghẹnẹ kpohọ ekọto egọmeti fiki ẹwhọ nọ ọ rrọ udevie rai, wọhọ ẹwhọ fiki ẹme ugho, ọ kpọ rai vi nọ: “Keme wha gbẹ rọwo ruẹ uye oware nọ ukiẹrẹe he? Re wha gbẹsọ gbuye họ ae oma ha?” (1 Ahwo Kọrint 6:7) Dede nọ Pọl ọ ta onana re ọ whaha ibe Ileleikristi nọ a re ku ẹwhọ rai họ eva obọ ekọto egọmeti, ehri-uzi na u re vevẹ: Udhedhẹ evaọ udevie ibe enọ e rọwo u wuzou vi edhesẹ ọnọ ọ riase gbe ọnọ ọ riabe. Ẹkareghẹhọ ehri-uzi onana u re ru ei lọhọ viere re ma wounu fiki eyoma nọ ohwo jọ o roro nọ ma ru rie.

O Gwọlọ nọ U re no Eva Ze

Rekọ ahwo jọ a rẹ rehọ eme nọ a re ro wounu ruiruo vrẹta. Wọhọ oriruo, evaọ Japan, ẹme na sumimasen, ubiẹme nọ a re ro wounu, a rẹ tae asia idu buobu. A rẹ sae tubẹ rehọ iẹe dhesẹ uyere, onọ u re do wọhọ nnọ o da omẹ inọ mẹ be sai ru te epaọ onọ a ru kẹ omẹ na ha. Fikinọ ẹme na o wo otofa buobu, ejọ e rẹ sai roro inọ a be wariẹ ubiẹme na hrọ je roro sọ u bi ghine no enọ e be tae na eva ze. Evaọ eria efa, o rẹ jọ wọhọ nọ a be rọ eme unu-uwou t’ẹme bu hrọ re.

Evaọ ẹvẹrẹ kpobi, u wuzou re u ghine n’owhẹ eva ze okenọ who te bi wounu. Ẹme gbe edo urru ra u re dhesẹ nnọ oware nọ o via na o ghinẹ d’owhẹ. Enẹ Jesu Kristi o wuhrẹ ilele riẹ evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru na: “Rekọ ru re ẹme ra ọjọ, ‘E’, ‘e’, ‘Ijo,’ ‘ijo’; rekọ onọ uviona obọ oyoma na u nọze.” (Matiu 5:37) Who te wounu, jọ o jọ nọ who ghine wounu! Re a dhesẹ iẹe: Ọzae jọ nọ ọ jọ uhie eva oria nọ a rẹ jọ ruọ arupre o wounu okenọ ẹkpa riẹ o kpehọ aye jọ nọ ọ jọ emu riẹ evaọ uhie na. Iminiti jọ e vrẹ no, nọ uhie na u go h’aro, ẹkpa na ọ tẹ wariẹ kpehọ aye na. Ọzae na ọ tẹ wariẹ r’unu kpotọ wounu kẹ aye na. Nọ ẹkpa na ọ wariẹ kpehọ aye na orọ avesa, ohwo nọ avọ aye na a gbe bi kperẹ ọ tẹ ta kẹ ọzae na nnọ, otẹrọnọ emamọ unu o bi ghine wou na, jọ ọ daoma ruẹ nọ ẹkpa na ọ gbẹ wariẹ kpehọ aye na ofa ha. Ẹhẹ, emamọ unu-uwou o gwọlọ omodawọ re a whaha ẹwariẹ oruthọ na.

U te ghine n’omai eva ze, unu-uwou mai o rẹ gwọlọ ẹrọwo oware nọ ma ruthọ, ẹyare erọvrẹ, jẹ daoma re ma ruẹrẹ oware nọ o raha họ. Epọvo na re, ohwo nọ a ruthọ na ọ rẹ jẹ rọ vrẹ ọnọ o ru rie thọ nọ o kurẹriẹ na. (Matiu 18:21, 22; Mak 11:25; Ahwo Ẹfẹsọs 4:32; Ahwo Kọlọsi 3:13) Nọ imava na a gba ha na, eruo udhedhẹ o te sae nwane nya vrẹrẹrẹ ẹsikpobi hi. Ghele na, eme unu-uwou u re fi obọ họ gaga evaọ eruo udhedhẹ.

Okenọ Unu-Uwou U Gbe Ro Fo Ho

Dede nọ eme unu-uwou e rẹ lẹliẹ udu kie ohwo vi je fiba udhedhẹ, ohwo owareghẹ ọ  rẹ whaha unu-uwou okenọ u fo ho. Ma dae rehọ iẹe nọ ẹme na o kpomahọ ẹgbakiete kẹ Ọghẹnẹ. Okenọ Jesu Kristi ọ jọ otọakpọ, “o hrẹ oma riẹ kpotọ ọ tẹ rọwo whu, whu uwhu [ure-oja, NW ].” (Ahwo Filipai 2:8) Rekọ o wounu fiki eware nọ ọ rọwo ho re o dina ru uye-oruẹ riẹ kawo. Yọ Jesu o wounu hu okenọ ozerẹ okpehru na ọ ta nọ: “Mẹ rehọ Ọghẹnẹ uzuazọ na, bọwo owhẹ ehao, re whọ ta kẹ omai jọ owhẹ họ Kristi, Ọmọ Ọghẹnẹ na.” Ukpenọ ọ rehọ ozozọ wounu, Jesu ọ rọ udu k’uyo nọ: “Whọ ta ere yọ. Rekọ mẹ ta kẹ owhẹ nọ, nọ enẹna vrẹ whọ rẹ te ruẹ Ọmọ ohwo nọ ọ keria obọze Ogaga, nọ ọ rẹ te tha eva ehru ẹgho obọ odhiwu.” (Matiu 26:63, 64) O jọ iroro Jesu ẹdọvo ho re o ru udhedhẹ kugbe ozerẹ okpehru na, onọ u re kpomahọ ẹgbakiete riẹ kẹ Ọsẹ riẹ, Jihova Ọghẹnẹ.

Ileleikristi a rẹ rọ adhẹẹ gbe ọghọ kẹ ahwo nọ a rrọ ọkwa. Ghele na, a re du wounu fiki uyoyou rai kẹ inievo rai gbe ẹmeoyo rai kẹ Ọghẹnẹ hẹ.—Matiu 28:19, 20; Ahwo Rom 13:5-7.

Ababọ Ọzadhe kẹ Udhedhẹ

Eware e rẹ thọ omai obọ nẹnẹ keme ma reuku sebaẹgba gbe uzioraha mi ọsẹ mai, Adamu. (Ahwo Rom 5:12; 1 Jọn 1:10) Oware nọ o wha uyero uzioraha Adamu ze họ aghẹmeeyo riẹ kẹ Ọnọma na. Rekọ evaọ oke ọsosuọ, Adamu avọ Ivi a jọ gbagba ababọ uzioraha, yọ Ọghẹnẹ ọ y’eyaa no inọ o ti zihe ahwo-akpọ ziọ uyero ẹgbagba ọnana. O ti si uzioraha gbe eware kpobi nọ o wha ze no.—1 Ahwo Kọrint 15:56, 57.

Dai roro oware nọ oyena u ti dhesẹ! Evaọ ohrẹ riẹ kpahe eroruiruo ẹrọo na, Jemis oniọvo Jesu ọ ta nọ: “Ohwo nọ ọ rẹ rọ ẹrọo riẹ ta thọ họ, ọye họ ohwo nọ ọ gbakiete, nọ rẹ sae tahọ omariẹ obọ.” (Jemis 3:2) Ohwo ọgbagba ọ rẹ sae kpọ ẹrọo riẹ re ọ se unu ba ewou fikinọ ọ rehọ e riẹ ta thọ. Ọ “rẹ sae tahọ omariẹ obọ.” Ẹvẹ u ti gbunu te okenọ ma tẹ gba no! Uvumọ oware o te gbẹ raha udhedhẹ nọ o rrọ udevie ahwo ho. Rekọ taure oke yena u te ti te, unu nọ ma re wou ziezi evaọ oke nọ u fo fiki oware nọ ma ru thọ u re fi obọ họ gaga ru udhedhẹ.

[Oruvẹ-obotọ]

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 5]

Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo Pọl ze?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Okenọ ohwo kpobi ọ tẹ gba no, uvumọ ezadhe e te jariẹ kẹ udhedhẹ hẹ