Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Qa ma txi qqanin najsam, jaku tzʼonin tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil txqantl

Qa ma txi qqanin najsam, jaku tzʼonin tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil txqantl

Qa ma txi qqanin najsam, jaku tzʼonin tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil txqantl

«NIM jaku tzʼonin aj t-xi qqanin najsam. In nonin tuʼn t-xi bʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn toj tumel ex nya tukʼil qʼoj, in nonin tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol tnam, in nonin kyiʼj aj kawil tuʼn tel kynikʼ tiʼj nya bʼaʼn in tzaj kyxol xjal ex tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol». Atzun jlu kubʼ ttzʼibʼin Deborah Tannen, jun xuʼj o txi tkʼayin nim libro kubʼ ttzʼibʼin ex in qʼon xnaqʼtzbʼil toj Universidad te Georgetown, tiʼjju tzeʼn che yolin xjal, aju taʼ atz Washington, D.C.

In tzaj tyekʼin Tyol Dios qa aj t-xi qqanin najsam, atzun tumel mas tbʼanel tuʼn tten juntl maj mujbʼabʼil kyxol kabʼe xjal. Toj techel ajbʼen tuʼn Jesús tiʼjju kʼwalbʼaj el tzpet, tqʼama qa tej tmeltzʼaj aju kʼwal ex tej t-xi tqanin najsam te ttat tuʼn tkyaqil tkʼuʼj, kubʼ najsaʼn til ex xi kʼamoʼn juntl maj toj tja tuʼn ttat (Lucas 15:17-24). Nim toklen tuʼn tkubʼ qin qibʼ ex tuʼn tok tilil quʼn tuʼn t-xi qqanin najsam. Ax ikx, qa ma kubʼ qin qibʼ nya kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn t-xi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn.

Nim jaku tzʼonin qa ma txi qqanin najsam

Aju bʼaj tiʼj Abigaíl, jun xuʼj ten tnabʼil te ojtxe tnam Israel, in tzaj tyekʼin qe qa nim jaku tzʼonin qa ma txi qqanin najsam. Nyatoq a Abigaíl at tpaj sino a tchmil. Tej attoq David toj tzqij txʼotxʼ, xqʼuqin junx kyukʼil tsoldad kyiʼj t-ẍneʼl Nabal, aju tchmil Abigaíl. Noqtzun tuʼnj, tej t-xi tsamaʼn David junjun tsoldad tuʼn t-xi kyqanin chʼin pan ex aʼ te Nabal, kubʼ tyekʼin Nabal nya bʼaʼn tmod kyukʼil. Nya bʼaʼn ela jlu toj twitz David, tuʼntzunju, ok tchmoʼn junlo 400 soldad tuʼn tkubʼ tbʼyoʼn Nabal ex qeju ateʼ toj tja. Tej tok tbʼiʼn Abigaíl jlu, etz naj jyolte David ex tej t-xi tkeʼyin, kubʼ ẍmejeʼ twitz ex xi tqʼamaʼn jlu te: «Tat, wibʼaje qʼonkuya ju mya bʼaʼn lu, ex chin kubʼsale twitza tuʼn kytzaj tbʼiʼna qe nyole aju kxel nmaʼne teya». Yajxitl, xi tqʼamaʼn Abigaíl te David tiʼ otoq bʼaj ex xi tqʼoʼn kywa ex kykʼaʼ. Xitzun ttzaqʼweʼn David jlu: «Bʼaʼn tuʼn taja tjaya ex miʼn bʼisuna, porke ma nbʼiye aju tyola ex ma nbʼinchaye aju ma tzaj tqanina weye» (1 Samuel 25:2-35).

Mintiʼ tzaj nya bʼaʼn kyiʼj toj tja Abigaíl tuʼnju kubʼ tiʼn tibʼ ex xi tqanin najsam te David tiʼj nya bʼaʼn tmod tchmil kubʼ tyekʼin. Axpe ikx xi tqʼoʼn David chjonte te tuʼnju onin tiʼj tuʼn miʼn tkubʼ tbʼyoʼn qe xjal. Maske nya a Abigaíl ok bʼinchante nya bʼaʼn tiʼj David ex kyiʼj tsoldad, xi tqanin najsam kyiʼj toj tja ex xi tbʼinchaʼn tiʼj nya bʼaʼn.

Juntl tbʼanel techel tiʼjju tuʼn t-xi qqanin najsam a apóstol Pablo. Toj jun maj, yolin kywitz nejenel kye aj Judiy toj Sanedrín tuʼntzun tkolin tibʼ. Kyuʼn yol tqʼama apóstol Pablo, tzaj tqʼoj nejenel kye pal aju Ananías tbʼi, ex xi tqʼamaʼn kye xjal nqayin ateʼ tiʼj Pablo tuʼn tok kytzʼajin ttzi. Tej tbʼaj jlu xi tqʼamaʼn Pablo jlu: «Ate Dios kʼokel tzʼajana tuʼn, tuʼnju xmletzʼa. Qa qʼuqla tuʼn woke tuj xjel tuʼna ik tzaʼnx in tmaʼn ley, ¿tiquʼntzun in tzaj tmaʼna tuʼn wok tzʼajane, aju mintiʼ in tmaʼn ley?». Tej t-xi kyqʼamaʼn junjun xjal te Pablo qa otoq yolin nya bʼaʼn tiʼj nejenel kye pal, el tnikʼ tiʼj tpaltil ex tqʼama jlu: «Mintiʼ bʼaʼn wuʼne erman qa nejenel kye pal jlu; tuʼnju at jun yol in tmaʼn tuj Tuʼjil kyjaʼ: Miʼn tzʼok tilina aju tok te kawil tuj ttanmiya» (Hechos 23:1-5).

Toj tumel tej tqʼama Pablo qa mintiʼ tuʼn ttzaj kyqʼoj jwes aj t-xi kybʼinchan tiʼj jun nya bʼaʼn. Maske mintiʼ el tnikʼ Pablo tiʼj qa kubʼ tyekʼin nya bʼaʼn tmod tukʼil nejenel kye pal, xi tqʼanin najsam. * Tuʼnju xi tqanin Pablo najsam kye qeju ateʼ toj Sanedrín, tzaj tqʼoʼn jlu ambʼil te tuʼn tok bʼiʼn kyuʼn. Tuʼnju ojtzqiʼntoq tuʼn Pablo qa junxichaq kyximbʼetz xjal ateʼ toj Sanedrín, tqʼama qa ok toj xjel kyuʼn tuʼnju qʼuqli tkʼuʼj tiʼj qa che jawil anqʼin kyimni. Tuʼn jlu jaw jun yol kyxol xjal, ex ten ax kyximbʼetz fariseo ik tzeʼn te Pablo (Hechos 23:6-10).

¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn kyiʼj kabʼe techel lu? In tzaj kyyekʼin qe qa jaku txi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn toj tumel ex jaku ten mujbʼabʼil qxol aj txi qqanin najsam. Qa ma tzʼel qnikʼ tiʼjju nya bʼaʼn otoq bʼant quʼn ex qa ma txi qqanin najsam, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn t-xi qbʼinchan kyiʼj tiʼchaq toj tumel.

«Mintiʼ ma tzʼok nbʼinchaʼne nya bʼaʼn tiʼj»

Qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa in kubʼ tnaʼn jun xjal nya bʼaʼn tuʼn jun tiʼ otoq txi qqʼamaʼn moqa tuʼn jun tiʼ otoq bʼant quʼn, jakulo kubʼ qximen qa mintiʼ nel tnikʼ xjal tiʼj ex qa jun rat in kubʼ tnaʼn nya bʼaʼn. Pero tbʼanel tuʼn ttzaj qnaʼn aju xi tqʼamaʼn Jesús kye tdiscípulo: «Kyjaʼtzun, ok t-xiʼya qʼol toyaja twitz altar, ok tpona ex qa ma tnaʼya qa at jun tila twitz termaniya,  axtzun kyjel tqʼoʼna toyaja twitz altar, ex nej txiʼya tukʼil termaniya tuʼn tbʼant ttena tukʼil, maxitzun kxel tqʼoʼna toyaja» (Mateo 5:23, 24).

Qqʼonku jun techel. In kubʼ t-ximen jun ermano qa o tzʼok qbʼinchan jun nya bʼaʼn tiʼj. Qa ax tok moqa nya ax tok jlu, il tiʼj tuʼn t-xi qbʼiʼn aju tqʼama Jesús, tej tqʼama: «Nej txiʼya tukʼil termaniya tuʼn tbʼant ttena tukʼil». In tzaj tyekʼin jlu qe qa il tiʼj tuʼn qxiʼ yolil tukʼil erman tuʼntzun t-xi qbʼinchaʼn tiʼj nya bʼaʼn. Aju yol griego ajbʼen toj txol yol tqʼama Jesús tzalu, in yolin tiʼj «tuʼn tok tilil kyuʼn kabʼe xjal tuʼn tkyaj jun nya bʼaʼn toj ttxolil» (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine). Noqtzun tuʼnj, aj ttzaj jun qʼoj kyxol kabʼe xjal, bʼalo kykabʼil at chʼin kypaj tiʼj tuʼnju aj il xjal qe ex tuʼnju in che el txalpaj. Aj tbʼaj jlu, kykabʼil xjal il tiʼj tuʼn kyyolin tiʼj nya bʼaʼn otoq tzaj kyxol.

Nya nim toklen tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj alkye at tpaj moqa alkye mintiʼ tpaj, sino aju mas nim toklen, aju alkye kyolil tnejel tuʼn t-xi bʼinchet tiʼj nya bʼaʼn. Tej tok tbʼiʼn Pablo qa in xi kyiʼn okslal te Corinto qe kyerman kywitz jwes noq tuʼnju tzaj qʼoj kyxol tuʼn tpaj pwaq, xi tqʼamaʼn jlu kye: «¿Myapelo mas bʼaʼn tuʼn tikʼx kyuʼne aju mya bʼaʼn in bʼinchanjtz kyiʼje? ¿Myapelo mas bʼaʼn tuʼn t-xi elqʼaʼn aju at kyeye?» (1 Corintios 6:7). Tej tqʼama Pablo jlu, nya tajtoq tuʼn kyxiʼ aj Corinto bʼinchal tiʼj nya bʼaʼn tzaj kyxol kywitz jwes. Sino kyuʼn tyol in nel qnikʼ tiʼj qa aju mas nim toklen aju tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol erman ex nya tuʼn tel nikʼbʼaj tiʼj alkye at til. Qa kukx ma tzaj qnaʼn jlu, kʼonil qiʼj tuʼn t-xi qqanin najsam te juntl xjal maske mintiʼ ma tzʼok qbʼinchan nya bʼaʼn tiʼj.

Nim toklen tuʼn t-xi qqanin najsam tuʼn tkyaqil qkʼuʼj

Ateʼ junjun xjal kukx in najbʼen junjun yol kyuʼn tuʼn t-xi kyqanin najsam. Jun techel, toj tnam Japón tkyaqil maj in najbʼen yol sumimasen kyuʼn xjal tuʼn t-xi kyqanin najsam. Noqtzun tuʼnj, ax ikx jaku tzʼajbʼen yol lu kyuʼn xjal tuʼn t-xi kyqʼoʼn chjonte, tuʼn t-xi kyqanin najsam tuʼnju mlay tzʼaj kyqʼoʼn t-xel onbʼil saj qʼoʼn kye. Aj t-xi qʼamaʼn yol lu kye xjal, at maj mintiʼ in nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa ax tok tyol jun xjal tuʼnju tkyaqil maj in najbʼen yol lu ex tuʼnju at nim t-xilen. Ax ikx, kyoj junjuntl lugar at maj in najbʼen nimku maj aʼyex yol kyuʼn xjal tuʼn t-xi kyqanin najsam te juntl.

Noq alkyexku qyol, nim toklen tuʼn t-xi qqanin najsam tuʼn tkyaqil qkʼuʼj. In bʼant jlu quʼn tukʼil tzeʼn tqʼajqʼajel qwiʼ ex kyukʼil yol in xi qqʼamaʼn. Toj chikʼbʼabʼil ex tqʼoʼn Jesús twi jun witz tqʼama jlu kye t-xnaqʼtzbʼen: «Noq oʼkx tuʼn t-xi kymaʼne ok ex qa miʼn; porke qa ma tzʼok kyqʼoʼne juntl yol tibʼaj jlu, atzun in tzaj tukʼil tajaw il» (Mateo 5:37). Qa ax tok in kubʼ tnaʼna nya bʼaʼn, yekʼinkuya qa ma tzʼajtz tiʼj tanmiya. Qo ximen tiʼj techel lu. In nayontoq jun xinaq toj fila toj aeropuerto tuʼn ttzaj qʼoʼn tfactura, ex noq minabʼen ok takl tmaleta tiʼj xuʼj nejni twitz, tuʼntzunju xi tqanin najsam te xuʼj. Tej tikʼ chʼintl ambʼil, e ikʼ bʼet xjal toj fila ex ok takl juntl maj tmaleta xinaq tiʼj xuʼj, xi tqanin juntl maj najsam te. Bʼaj jlu juntl maj, ex xi tqʼamaʼn jun xjal attoq tukʼil xuʼj teju xinaq qa axix tok in xi tqanin najsam, nim toklen tuʼn tok tilil tuʼn tuʼn t-xqʼuqin kyiʼj tmaleta. A jlu in tzaj tyekʼin qa kʼokel tilil quʼn tuʼn miʼn qel txalpaj juntl maj qa axix tok quʼn aj t-xi qqanin jun najsam.

Tuʼn tkubʼ qyekʼin qa axix tok in xi qqanin najsam, nim toklen tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa ma qo el txalpaj ex tuʼn t-xi qbʼinchaʼn tiʼj nya bʼaʼn. Ax ikx, nim toklen tuʼn tok tilil tuʼn xjal sok bʼinchaʼn nya bʼaʼn ti’j tuʼn tkubʼ tnajsaʼn til xjal in xi tqanin najsam te (Mateo 18:21, 22; Marcos 11:25; Efesios 4:32; Colosenses 3:13). Tuʼnju aj il qoʼ, kwest in nela qe tuʼn t-xi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn. Pero qa ma txi qqanin najsam jaku kyaj nya bʼaʼn toj ttxolil.

Qe ambʼil jatumel mlay txi qqanin najsam

Aj tkubʼ qyekʼin qa in najtz tiʼj qanmi nim in nonin tuʼn tten mujbʼabʼil, pero aju xjal at tnabʼil, mintiʼ in bʼant jlu tuʼn qa nya il tiʼj. Jun techel tiʼj jlu, ik tzeʼn aj tok qajbʼebʼil te Jehová toj malbʼil. Tej tten Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ, maske atz kyim twitz jun tzeʼ, «kubʼ tmansin tibʼ, xi tniman tajbʼil Dios, ex xi tqʼon tibʼ tuʼn tkyim» (Filipenses 2:⁠8). Maske ikju, mintiʼ xi tqanin najsam tiʼjju nimen tuʼn noq tuʼn tkubʼ tnaʼn bʼaʼn. Ax ikx, mintiʼ xi tqanin Jesús najsam te nejenel kye pal tej t-xi qanin jlu te: «Kxel nkyuwsaʼne teya twitz Dios itzʼ, qʼmantza qeye qa aya ju Crist Tkʼwaʼl Dios, aju at toklen tuʼn Dios». Mintiʼ tzaj xobʼ Jesús ex xi tqʼamaʼn jlu: «Aqine ik tzaʼn ma tmaya; ax ikx kxel nmaʼne kyeye, tzul qʼij ok kyilaʼye qʼuql qine tuj bʼanqʼabʼaj ttxlaj Dios nim tipumal, ex ok kyilaʼye ok ntzaje tuj muj twitz kyaʼj, aqine skʼoʼmaj qine tuʼn Dios tuʼn ntene kyukʼil xjal» (Mateo 26:63, 64). Mintiʼ kubʼ t-ximen Jesús tuʼn tten mujbʼabʼil t-xol tukʼil nejenel kye pal, sino ok tilil tuʼn tuʼn tten tzʼaqli twitz Ttat.

In nok kyqʼoʼn axix tok okslal kyoklen xjal ateʼ toj kawbʼil, pero mintiʼ in xi kyqanin najsam kye tiʼjju at toklen tukʼil kyajbʼebʼil te Dios ex qa il tiʼj tuʼn kyonin kyiʼj kyerman (Mateo 28:19, 20; Romanos 13:5-7).

Aj tpon ambʼil jatumel ni jun tiʼ kʼelel qʼinte mujbʼabʼil qxol

Toj ambʼil jaʼlo, qkyaqilx in kubʼ qbʼinchaʼn nya bʼaʼn tuʼnju nya tzʼaqli qoʼ ex tuʼnju el qiqen il tiʼj Adán (Romanos 5:12; 1 Juan 1:10). Tuʼnju mintiʼ nimen Adán te Jehová ok te aj il. Noqtzun tuʼnj, tzʼaqlitoq Adán ex Eva tej kykubʼ tbʼinchaʼn Jehová. Ex o tzaj ttziyen Jehová tuʼn kyok juntl maj xjal te tzʼaqli. Ax ikx, kbʼel tnajsaʼn il ex tkyaqilju nya bʼaʼn o tzaj tuʼn (1 Corintios 15:56, 57).

Noqpe qo ximen tiʼjju tbʼanel tzul tuʼn jlu. Tej tqʼama Santiago aju medio terman Jesús jun consej tiʼjju tzeʼn tuʼn tajbʼen qaqʼ, tqʼama jlu: «Porke qkyaqil nimku maj in qo tzpet tiʼj; qatzun at jun mintiʼ in tzpet tiʼj tyol, atzun xjalju tzʼaqlxix ex in bʼant tjakʼunte tkyaqil t-ximlal» (Santiago 3:⁠2). Aj kyok xjal te tzʼaqli, ya miʼn txi kyqanin najsam, tuʼnju kʼajbʼel kyaqʼ toj tumel kyuʼn. Tbʼanelxix kʼokel ambʼil aj qok qkyaqilx te tzʼaqli tuʼnju ni jun tiʼ kʼelel qʼinte ambʼil qe tuʼn tten mujbʼabʼil qxol. Noqtzun tuʼnj, qa ma qo el txalpaj, tbʼanel tuʼn tok tilil quʼn tuʼn t-xi qqanin najsam tuʼntzun tten mujbʼabʼil qxol.

[Tqanil]

^ Bʼalo mintiʼ el tnikʼ Pablo tiʼj nejenel te pal tuʼnju attoq jun yabʼil tiʼj twitz.

[Tilbʼilal]

¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Pablo?

[Tilbʼilal]

Aj qok qkyaqilx te tzʼaqli, ni jun tiʼ kʼelel qʼinte ambʼil qe tuʼn tten mujbʼabʼil qxol.