Kulomba Likonekelo​—Ngila Yaibwa ya Kunenelamo Kwoloka

MUKA-KUSONEKA na kulandesa mabulu, uje wapwa lalo muka-kulongesa bya miyati ya banu ha Georgetown University mu Washington, D.C. wa lizina lya Deborah Tannen wendekele ngwendi: “Kulomba likonekelo, yapwa ngila yaibwa yaku maneselamo binzita mu kwoloka na kumanesa kulyangununa kuli mukati ka mafuti. Co lalo kulingisa baka-bifulumende bake mbunge ku tuyando tubali na kuliwana natwo banu babo, na kulingako bimo mangana babakwase.”

Mbimbiliya inamwesa ngwayo nga tulomba likonekelo kutundilila kwisi ya mbunge, co twasa kulingisa busamba buje bunahwile bwiluke lalo. Cakumwenako, mu cisimo ca Yesu ca mwana wa kujeneka kuziba mwelukile kuli baishe na kulomba likonekelo lya kutundilila kwisi ya mbunge, baishe bamukonekelele na kumutambula bwino. (Luka 15:17-24) Oloni munu kapandele kupwa wa kulyalesa na kwonowa kulikehesa na kulomba likonekelo. Ngeci baje bapwa ba kulikehesa kukabapwila kwakwasi kulomba likonekelo.

Bubwa bwa Kulomba Likonekelo

Abingaile munakazi wa mana wa mu Isalele ya kusañulu natwakela mwanja waubwa wa kulomba likonekelo nameme munalume wendi ikeye wabiisile. Ndabiti uje wakupwile mwene mu Isalele mwakele mumambo na banu bendi, banyungile mwamubwa bimanga ba Nabale munalume wa Abingaile. Oloni bakwenje ba Ndabiti mu bakalombele byakulya, Nabale wabominine na kubendeka majwi amabi. Co Ndabiti walubalele manene, ngeci waile na banu bendi 400, mangana baka tsiye baka naanga ya Nabale boshe. Oloni Abingaile mwazibile byalingile munalume wendi, wakatukile oho bene na kuya mangana akaliwane na Ndabiti. Mwakamumwene, wawililile ku mendi endi. Co wendekele ngwendi: ‘Shukulu, njitolilileni! Njalimono ngwange njili na mulonga.’ Kutundaho Abingaile walumbwininine Ndabiti mwafwila munalume wendi na kumwana byakulya na binyu. Ngeci Ndabiti wendekele kuli ikeye ngwendi: “Iluka mwamubwa kwimbo, keti ulinyenge. Njikalinga bije byoshe biushaka.”—1 Samwele 25:2-35.

Kulikehesa kwa Abingaile na majwi amabwa alikwasesele mu kulomba likonekelo mwafwa ya byalingile munalume wendi kwobwele baka-naanga yendi. Ndabiti wakandelelele manene kuli Abingaile ha kumunyungilila ku kulinga mulonga wa maninga. Nameme Abingaile keti ikeye walingile Ndabiti mwamubi, oloni walitabelele bubi bwa munalume wendi mu kushaka kunena kwoloka.

Cakumwenako cikwabo cinapu ca kapositolo Paulu uje walombele likonekelo ha simbu inapande. Omwo wakele na kulyamena mu kunta yakama ya Bayunda ya Sunandeline. Mwafwa ya majwi a busunga endekele Paulu, uje kapilistu wakama Ananiyasi walubalele manene na kuleka baje bemanene kuyehi na Paulu ngwendi bamupupe ku kanwa. Ngeci, Paulu wendekele kuli Ananiyasi ngwendi: “Mwa busunga bene Njambi akakupupa, yobe cibumbe ca kukwita mufwitilo wa kutoka! Utumbama kuno mu kunjisompa ngwe ku Lishiko, oloni yobe unapokola Lishiko ha kushika ngeci banjipupe!” Baje bakeleko mubamunangwile mwafwa ya kushaula kapilistu wakama, Paulu walitabelele ngwendi wabiisile, co wendekele ngwendi: “Babushoko bwange Baisalele, kunjazibukile ngwange ou ikeye Muka-kukombelela Wakama. Omwo bisoneka binendeka ngwabyo, ‘Keti wendeke cuma cacibi hali uje ali na kushwana banu bobe.””—Vilinga 23:1-5.

Paulu wendekele busunga mwendekele ngwendi lyako kapandele kulinga lyozi. Nameme ngoco, walombele likonekelo mwafwa ya kwendeka na kapilistu wakama mu ngila ije ibamwene banu kupwa ya kujeneka kasingimiko. a Kulomba likonekelo kwa Paulu kwalingisile baka-Sunandeline batolilile ku byendekele. Ha kuwana ngwe Paulu wazibukile bimata byakele mukati ka baka-kunta, wabalekele ngwendi bakele na kumwakula mwafwa ya lilabelelo lyendi lya kusanguka kwa batsi. Bisimbu byabingi mukwakatukile bimata bya cifwa eci, Bafaliseo bakele na kwimanena Paulu.—Vilinga 23:6-10.

Bika bitulilongesa kuli ei myanja ibali ya mu Mbimbiliya? Twalimwena ngwetu kulomba likonekelo kutundilila kwisi ya mbunge kwalingisile batwaleleho kusimutwiya mwamubwa. Ngeci kulomba likonekelo kutukwasa mangana tunene kwoloka mukati ketu. Cili bene kulitabela ngwetu twabiisa na kulomba likonekelo kutukwasa mangana tusimutwiye byuma bije bitunga.

‘Kukwesi Binjinabiisa’

Nga tunananguka ngwetu byuma bitunalingile nambe bitunendekele binalubalesa mukwetu, tunasa kusinganyeka ngwetu wapwa lika muka-kulubala bwasi. Oloni Yesu Kilistu wanangwile bandongesi bendi ngwendi: “Ngecibene, nga ukombelela ñombelo ku mutula, co kuje bene wanuka mulonga uwabulumwine kuli mukweni, seza ñombelo yobe ku mutula, hakulibanga ya ukalisambese na mukweni, asinoni wiluka na kukombelela ñombelo yobe.”—Mateu 5:23, 24.

Cakumwenako, ndolome nasa kuliziba ngwendi munamubiisila manene. Yesu wendekele ngwendi tunapande kuya ‘tukalisambese na mukwetu’ nameme hamo tuli na kuliziba ngwetu kutwamubiisilile. Mu Cigriki lijwi lyanapangesa Yesu aha ‘lilumbununa banu babali baje balikonela munima ya kulipyakana.’ (Libulu lya Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Cili bene, nga banu babali banalipyakana, kakangi bakashaka kulyana mulonga, mwafwa boshe kubalumbunukile, co lalo bakabiisa. Ngeci, boshe banapande kulikonekela umo na mukwabo.

Cuma ca seho manene keti kuwana iya nabiisa nou kabiisile, oloni kunena kwoloka bwasi-bwasi. Kapositolo Paulu mwanangukile ngwendi baka-Kilistu mu Kolinte bakele na kutwala bakwabo baka-kukalahela ku bikunta mwafwa ya kwonowa kulizibasana ha byuma bya kufwa ngwe bimbongo, wabanangwile ngwendi: “Bika kumutabela bamilinge mwamubi? Bika kumutabela ngeci bamibile?” (1 Kolinte 6:7) Nameme Paulu wendekele awa majwi mangana baka-Kilistu keti batwale bakwabo baka-kukulahela ku bikunta, oloni cinangula ca seho manene eci: Kukala mu kwoloka na bakwetu baka-kukulahela kunapu kwa seho manene kutubakana kuzibuka iya nabiisa nou kabiisile. Kwanuka eci cinangulo kutulingisa kutupwile kwakwasi kulomba likonekelo kuli ndolome nambe ndokazi yetu uje ali na kuliziba ngwendi tunamubiisila.

Tunapande Kulomba Likonekelo Kutundilila Kwisi ya Mbunge

Banu babangi bakapangesa majwi a kulomba likonekelo mu ngila yaibi. Cakumwenako, mu Japan lijwi lya sumimasen lije libakapangesa mu kulomba likonekelo bakalyendeka simbu yoshe. Banasa kulipangesa lalo mu kumwesa kukandelela ku byuma byabibwa bibanabalingila. Bakalingi ngoco mangana bamwese ngwabo obyo byuma bibanabalingila binapu byabibwa manene, co bali na kuliziba kubihya mwafwa kukwesi cibasa kwana mangana bamwese ngwabo banakandelela manene. Ha kuwana ngwe eli lijwi bakalipangesa manene mu bingila bya kuliseza-seza, nga munu alipangesa mu kulomba likonekelo kunasa kumoneka ngwe kesi na kulinga ngoco kutundilila kwisi ya mbunge. Majwi amo abakapangesa mu bindaka bimo mu kulomba likonekelo hamo anasa kupwa majwi abakendeka simbu yoshe banu.

Kunapu kwa seho manene kulomba likonekelo kutundilila kwisi ya mbunge mu ndaka yoshe-yoshe. Majwi atwendeka nomu mutuendekela anapande kumwesa mutuli na kulizibila. Mu Ñanda ya ha Munkinda, Yesu Kilistu walongesele bandongesi bendi ngwendi: “Kwendeka kweni kupwe ‘Eyo’ nambe ‘Embwe’ omwo byoshe byeka mubwezelelako bitunda kuli Liyabolo.” (Mateu 5:37) Kulomba likonekelo kweni kunapande kutundilila kwisi ya mbunge. Cakumwenako, munalume umo wakele mu mukana wa banu ku mwela kubikatulila bifulai. Wakele kuje ku bakasonekela bitenga bya baje balonda mu fulai. Oloni ngonga yendi yambolele munakazi uje wamwatele, co walombele likonekelo kuli uje munakazi. Oloni munima ya minutu yaindondo lika, omwo banu bakele muje mu mukana bakele na kushwena, ije ngonga yendi yambolele lalo uje munakazi, co uje munalume walombele lalo likonekelo mu kasingimiko. Uje munalume wambolele lalo uje munakazi lwamucitatu, co munalume umo uje wakele na kwenda na uje munakazi wamuleke ngwendi nga cili bene wakele na kulomba likonekelo kutundilila kwisi ya mbunge, co wapandele kulifwita kujeneka kumbolesa ngonga yendi kuli uje munakazi. Cili bene nga tulomba likonekelo kutundillila kwisi ya mbunge, co tunapande kulinga mwoshe mutwasela mangana keti tulinge lalo byuma bya kulifwa.

Nga cili bene tuli na kuliziba kubihya ku mbunge, co tulitabela mulonga utanalingi na kulomba likonekelo na kulingako bitwasa mangana tumanese bukalu bunatundumo. Co lalo, uje ibanabiisila nendi napande kukonela uje namubiisila. (Mateo 18:21, 22; Mako 11:25; Efeso 4:32; Kolose 3:13) Kunasa kukaluwa kunena kwoloka mukati ka banu baje banalipyakana, mwafwa boshe kubalumbunukile. Oloni nga twendeka majwi amabwa a kulomba likonekelo, co twasa kunena kwoloka mukati ketu.

Simbu Muka Yaibwa ya Kulomba Likonekelo

Kwendeka majwi aje amwesa ngwabo tuli na kuliziba kubihya ku mbunge mwafwa ya bubi bunalingiwa kunena kwoloka. Oloni tunapande kupwa ba kunyanyama na kuzibuka simbu yaibwa ya kuwapangesa. Cakumwenako, hamo oyo ñanda inakundama lizina lya Njambi. Yesu Kilistu mwakele hano hasi ‘walikehesele na kwenda mu ngila ya kwononoka kutwala ku kutsa kwendi, kutsa kwendi ha citi ca kuyandesela.’ (Filipi 2:8) Yesu kalombele likonekelo kutalesa ku byuma byakulahelele mangana keti bamuzibise manene kubabala. Co lalo, kalombele likonekelo kuli kapilistu wakama mwamulekele ngwendi: “Mu lizina lya Njambi wa kuyoya, ololo njikuleka ulisinge ngeci utuleke nga yobe u Wakubwabesa, Muna Njambi!” Kutubakana kulomba likunekelo, Yesu wamukumbwilile mu kusimpa ngwendi: “Muunendeka mukemwo bene. Oloni njimileka mubaboshe ngwange, tunde ha simbu ino mukamona Muna Munu natumbama ku liboko lya cilyo lya Muka-nzili yoshe, ali na kwija ha mashelwa!” (Mateo 26:63, 64) Yesu kashakele kujeneka kupwa wa kulongwa kuli Yehova Njambi mangana akale mu kwoloka na uje kapilistu wakama.

Baka-Kilistu bakasingimika na kupwa ba kulongwa kuli baje bali na kuyula. Nameme ngoco, kubapandele kulomba likonekelo mwafwa ya kulongwa kwabwo kuli Njambi na cizemo cabo kuli bandolome na bandokazi babo.—Mateo 28:19, 20; Loma 13:5-7.

Kwoloka Cikakalako Myaka Yoshe

Tubaboshe tukabiisa mwafwa ya kujeneka kulumbunuka kwa kutunda kuli kukulwila yetu Adama. (Loma 5:12; 1 Yowano 1:10). Adama walingile bubi omwo wa tengulukilile Ishamatanga. Ha kulibanga Adama na Eva kubakele na bubi, co lalo bapwile ba kulumbunuka. Yehova nakulahesa ngwendi akalingisa lalo banu bapwe ba kulumbunuka. Akatundisa bubi na bukalu bwoshe bunaija mwafwa ya bubi.—1 Kolinte 15:56, 57.

Acisinganyekeni mubikafwilamo byuma. Yakomba shongo ya Yesu mwakele na kunangula banu mwakupangesela bwino ndaka yabo, wendekele ngwendi: “Oloni nga munu kesi kubiisa mu byendeka byendi, co napu munu wa kujela, co asa lalo kulinyunga ikeye babenya.” (Yakomba 3:2) Munu wa kulumbunuka akapangesa bwino ndaka yendi, ngeci katondo kulomba likonekelo mwafwa kalimbenje mu kwendeka. Co “asa lalo kulinyunga ikeye babenya.” Tukalikuwa manene mutukapwa ba kulumbunuka! Co cahi cikamanesa kwoloka mukati ka banu. Oloni ha simbu ino tunapande kulomba likonekelo kutundilila kwisi ya mbunge nga twabiisila mukwetu. Kulinga ngoco kunena kwoloka.

[Futunoti]

[Cikupulo]

Mwanja wa Paulu utulongesa bika?

[Cikupulo]

Banu boshe mubakapwa ba kulumbunuka kukwesi lalo cuma cikamanesa kwoloka