Hundango pardon, mbeni lege ti leke siriri

DEBORAH TANNEN, mbeni wandara na Kota Da-mbeti ti Georgetown na Washington, D.C. so asû mbeni mbeti so azo avo ni mingi, atene: “Hundango pardon ayeke na ngangu mingi. A yeke leke atënë ti bira na yâ ti siriri, a yeke leke akangbi so ayeke na popo ti amara, a yeke mû lege na angorogbia ti fa so ala hinga pasi ti azo ti kodoro ti ala, nga a yeke leke songo na popo ti azo.”

Bible ayeda so tongana zo ahunda pardon na bê ti lo kue, mingi ni a yeke nzoni lege ti leke yâ ti mbeni songo so afâ. Na tapande, na yâ toli ti Jésus na ndo molenge so abuba ye ti lo kue, tongana molenge ni akiri na yanga-da na lo hunda pardon na bê ti lo kue, bê ti babâ ti lo aduti na ngia mingi ti kiri ti wara lo fade fade na yanga-da (Luc 15:17-24). Tâ tënë, a yeke nzoni zo azia baba akanga lege na lo pëpe ti sala tele ti lo kete, ti hunda pardon, na ti gi ti wara ni. Ti azo so ayeke biani na tâ be-ti-molenge, a yeke ngangu na ala pëpe ti hunda pardon.

Ngangu ti hundango pardon

Abigaïl ayeke ândö mbeni wali ti Israël ti giriri so asi singo na ndara. Ye so lo sala lani afa na e ngangu so hundango pardon alingbi ti sala, atâa so a ndu lani mbeni ye ti sioni so koli ti lo asala. David, so na pekoni aga gbia ti Israël, ayeke lani na yando. Na ngoi ni kâ, lo na azo ti lo abata kundu ti Nabal, koli ti Abigaïl. Me, tongana amaseka-koli ti David ahunda kobe na ngu, Nabal atomba ala maboko senge na tenengo na ala atënë ti mbana. Ngonzo asala David na lo mû azo 400 tongaso ti gue na tele ti Nabal na azo ti da ti lo. Na mango ye so, Abigaïl alondo ague ti tingbi David. Tongana lo bâ David, lo tï na sese na gbele  lo, lo tene: “Sioye so ayeke na li ti mbi, seigneur ti mbi, a yeke na li ti mbi. Mbi voro mo, mo zia mbi boi-wali ti mo, mbi sala tënë na mo, mo mä tënë ti mbi, mbi boi-wali ti mo.” Na pekoni Abigaïl afa na lo ye so asi, na lo mû ye ti tengo ni na ti nyongo ni na David. Na mango tënë so, David atene: “Mo kiri na da ti mo na siriri, mbi mä yanga ti mo awe, na mbi sala ye so mo ye.”​—1 Samuel 25:2-35.

Salango ye ti Abigaïl na tâ be-ti-molenge nga na atënë ti pardon so lo tene ndali ti salango ye ti buba ti koli ti lo akanga lege na David ti fâ azo ti da ti lo. David akiri même merci na lo teti lo gbanzi lege ti lo si ngbanga ti mênë aga na li ti lo pëpe. Atâa so a yeke pëpe Abigaïl si asala ye ti kirikiri na tele ti David nga na azo ti lo, lo yeda ti yô na li ti lo sioni so sewa ti lo asala na lo leke siriri na David.

Mbeni tapande ti zo so ahinga lani ngoi wa a lingbi lo hunda pardon ayeke ti bazengele Paul. Mbeni lâ, a gue na lo na gbele Sanhédrin, kota da-ngbanga ti aJuif, na kâ a lingbi lo sala tënë teti nzoni ti lo. Teti so tâ tënë so Paul atene azia ngonzo mingi na bê ti kota prêtre Ananias, lo hunda na azo so aluti na tele ti Paul ti pika yanga ti lo. Tongaso Paul atene na lo: ‘Fade Nzapa apika mo, mo [tele] ti da so avulu; mo duti ti fâ ngbanga ti mbi na lege ti Ndia na mo komande ala ti pika mbi, ye so Ndia ake?’ Tongana azo atene so Paul azonga kota prêtre ni, bazengele ni ayeda hio na girisango yanga ti lo, lo tene: “Aita, mbi hinga pëpe lo yeke kota sacrificateur; teti Mbeti ti Nzapa atene, A lingbi mo sala tënë sioni na li ti mokonzi ti azo ti mo pëpe.”​—Kusala 23:1-5.

Tënë so Paul atene, so a lingbi zo so aduti ti fâ ngbanga asala ye ti ngangu pëpe, ayeke na lege ni. Ye oko, lo hunda pardon teti so lo hinga pëpe so lo sala tënë ni na kota prêtre na mbeni lege so ayeke nzoni pëpe. * Hundango pardon ti Paul azi lege na Sanhédrin ni ti mä tënë ti lo. Teti so Paul ahinga tënë na ndo dengo gaba so ayeke na popo ti azo ti da-ngbanga ni, lo tene na ala so a gue na lo na gbele ngbanga teti so lo mä na bê na tënë ti londongo ti akuâ. Ye so asala si tënë ti kangbi mingi alondo, na aFarizien amû mbage ti Paul.​—Kusala 23:6-10.

Ye nyen e lingbi ti manda na lege ti atapande use ti Bible so? Na yâ atapande ni use kue, tongana zo afa biani so vundu asala bê ti lo ngbanga ti ye so asi, a yeke zi lege na ambeni lisoro na pekoni. Tongaso, atënë ti pardon alingbi ti mû lege na e ti leke siriri. Biani, yengo dä na agirisango lege ti e nga hundango pardon ndali ti sioni so e sala alingbi ti zi lege na ambeni nzoni lisoro.

‘Me mbi sala ye ti sioni oko pëpe’

Tongana e bâ so tënë ti e wala ye so e sala aso bê ti mbeni zo, peut-être e yeke tene na bê ti e so ti lo ahon ndo ni wala lakue kete ye ayeke so gi lo songo. Ye oko, Jésus Christ awa adisciple ti lo: “Tongaso, tongana mo yeke mû matabisi ti mo na gbele balaga, na mo dabe mo kâ na ita ti mo  so ayeke na tënë na li ti mo, mo zia matabisi ti mo na tele ti balaga ni, mo gue mo leke songo na ita ti mo kozoni si, na nda ni, mo ga mo mû matabisi ti mo.”​—Matthieu 5:23, 24.

Na tapande, mbeni ita alingbi ti bâ so mo sala sioni na lo. Tongana a yeke tongaso, atâa mo bâ ti mo so mo sala sioni na lo wala pëpe, Jésus atene so a yeke ti mo ti gue na ti “leke songo na ita ti mo”. Na lege ti tënë ti yanga ti Grec, tënë so Jésus asala kusala na ni ge ‘afa so tongana kpale ayeke na popo ti azo use, a yeke nzoni ala use kue angbâ gi na ndo ti tënë ti ala mveni pëpe.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words). Biani, tongana azo use amä tele pëpe, peut-être a yeke ala use kue si asala mbeni ye na lege ni pëpe, teti so ala kue ayeke mbilimbili-kue pëpe nga ndulu ti girisa lege. Ni la, mingi ni a hunda ti tene ala ngbâ gi na ndo ti tënë ti ala mveni pëpe.

Kota tënë ni ayeke pëpe ti hinga zo wa si ayeke na raison na zo wa si ayeke na faute, me zo wa si ayeke londo ande ti leke siriri. Tongana bazengele Paul abâ lani so aChrétien ti Corinthe ayeke gue na aita ti ala na gbele ada-ngbanga ti sese so, teti ala mä tele pëpe na ndo atënë tongana tënë ti nginza, lo gboto mê ti ala, lo tene: “Teti nyen i duti kpô pëpe? Teti nyen i zia ala kamata ye ti i senge pëpe?” (1 aCorinthien 6:7). Atâa so Paul asala tënë so ti tene afon lo aChrétien azia lege ti gue ti fa kpale ti ala na gbele ada-ngbanga ti azo, kpengba-ndia ni ayeke polele: Siriri na popo ti awamabe ayeke kota ye mingi ahon gingo ti hinga zo wa si ayeke na raison nga zo wa si ayeke na faute. Tongana e bata kpengba-ndia so na li, a yeke duti ande ngangu na e mingi pëpe ti hunda pardon ndali ti mbeni ye ti sioni so mbeni zo abâ atene e sala na mbage ti lo.

A lingbi a hunda ni na bê kue

Ambeni zo ayeke sala kusala ahon ndo ni na atënë ti hundango pardon. Na tapande, na Japon, tënë sumimasen, mbeni tënë ti hundango pardon, a yeke mä ni lakue lakue na yanga ti azo. A lingbi ti tene ni ti fa bê ti kiri singila, ti fa nga so zo ni aduti nzoni pëpe ngbanga ti so lo lingbi ti kiri na nzoni so a sala na lo pëpe. Teti so atënë ti yâ ni ayeke mingi, ambeni alingbi ti bâ so a sala kusala na ni ahon ndo ni, na tongaso ala lingbi ti hunda tele ti ala wala a londo biani na bê ti ala so atene ni. Na ambeni kodoro nde nga, a lingbi ti bâ so a sala kusala ahon ndo ni na ambeni tënë ti hundango pardon.

Atâa yanga ti kodoro ni ayeke so wa, tongana mbeni zo ahunda pardon, a lingbi a londo na bê. A lingbi atënë ni nga na toto ti go ti e afa so a londo tâ na bê ti e. Na yâ Fango ye ti lo na ndo Hoto, Jésus Christ atene lani na adisciple ti lo: “A lingbi i tene, Oui, oui, wala, Non, non; na tongana mo tene mbeni tënë ahon so, a yeke ti wato sioni.” (Matthieu 5:37, e si e sû agere ti mbeti so nde). Tongana mo hunda pardon, sala ye alingbi na ni! Zia e bâ mbeni tapande: Mbeni koli na valise na tïtî lo asala lani molongo na aéroport ti zia iri ti lo na mbeti. Tongana valise ti lo ni andu wali so lo luti na peko ti lo, lo hunda pardon. A ninga pëpe, tongana molongo ni ayeke gue na li ni, valise ti lo akiri andu wali ni. Ti so nga, koli ni ahunda pardon na yekiango ndo. Tongana a kiri a si ti fani ota ni, mbeni koli so ayeke gue ti mû lapara legeoko na wali ni atene na koli ni so tongana lo hunda biani pardon, a yeke nzoni lo sala kue ti tene valise ni akiri andu wali ni pëpe. Tâ tënë, tongana mbeni zo ahunda pardon na bê ti lo kue, a lingbi lo gi lege kue ti kiri ti sala ye ni pëpe.

Tongana e hunda pardon na bê ti e kue, e yeke yeda na ye ti sioni so e sala, e yeke gi ti wara pardon, na e yeke sala kue ti leke sioni so e sala. Na mbage, a yeke nzoni zo so abâ so a sala sioni na lo aduti ndulu ti pardone lo so achangé bê ti lo na lo hunda pardon (Matthieu 18:21, 22; Marc 11:25; aEphésien 4:32; aColossien 3:13). Teti ala use kue ayeke mbilimbili-kue pëpe, lekengo siriri alingbi ti tambela lakue nzoni pëpe. Me atâa so kue, atënë ti pardon ayeke mbeni kota ngangu so azi lege ti leke siriri.

Ngoi so a yeke na lege ni pëpe ti hunda pardon

Atâa so atënë ti fa vundu so ayeke na bê ti mbeni zo na peko ti mbeni ye so lo sala adë bê na aga na siriri, zo ti ndara akpe ti sala kusala na mara ti atënë tongaso tongana a yeke na lege ni pëpe ti sala ni. E mû na tapande tënë ti dutingo  be-biani na Nzapa. Na ngoi so Jésus Christ ade na sese, “Lo sala Lo mveni kete, Lo mä Babâ ti Lo juska na kui, même kui ti [“keke-ti-pasi”, NW].” (aPhilippien 2:8). Me lo hunda pardon ndali ti atënë ti mabe ti lo pëpe ti kaï pasi ti lo. Jésus atene nga pardon pëpe tongana kota prêtre ni ahunda na lo: “Mbi hunda Mo na iri ti Nzapa so ayeke na fini, Mo tene na e tongana Mo yeke Christ, Molenge Ti Nzapa.” A hon ti tene pardon na kamene, Jésus akiri tënë na mbito pëpe: “Mo tene awe. Me Mbi tene na i, na peko ti ye so, fade i bâ Molenge Ti Zo aduti na koti ti Ngangu, na fade i bâ Lo ga na ndo mbinda ti yayu.” (Matthieu 26:63, 64). Bibe ti zia lege ti dutingo be-biani na Babâ ti lo, Jéhovah Nzapa, si lo duti na siriri na kota prêtre ni, aga lani lâ oko pëpe na li ti Jésus.

A-Chrétien ayekia azo so ayeke na ngangu ti komande. Ye oko, a lingbi ala hunda pardon pëpe ngbanga ti so ala mä yanga ti Nzapa wala ngbanga ti so ala ye aita ti ala.​—Matthieu 28:19, 20; aRomain 13:5-7.

Ye oko ayeke kanga lege na siriri pëpe

Laso, e yeke girisa lege ngbanga ti so kotara ti e Adam amû na e siokpari nga na dutingo so ayeke mbilimbili-kue pëpe tongana ye ti héritier (aRomain 5:12; 1 Jean 1:10). Adam aduti na yâ ti siokpari ngbanga ti so lo ke yanga ti Wasalango ye. Me na tongo nda ni, Adam na Eve aduti mbilimbili-kue nga na siokpari oko pëpe, na Nzapa aze ti sala si azo akiri na dutingo ti mbilimbili-kue so. Lo yeke zi ande siokpari nga na akusala ti lo kue.​—1 aCorinthien 15:56, 57.

Gbu li ti mo kete na ye so a ye ti tene! Na yâ wango so lo mû na ndo kusala so a sala na menga, Jacques, ita ti Jésus, atene: “Tongana mbeni zo agirisa yanga ti lo na yâ ti tënë so lo yeke tene pëpe, andâ lo yeke tâ mbilimbili zo. Lo lingbi ti bata tele ti lo kue nzoni.” (Jacques 3:2, Buku ti Nzapa, Fini Mbuki). Zo ti mbilimbili ayeke bata yanga ti lo si ahunda na lo pëpe ti gi ti hunda pardon. Lo “lingbi ti bata tele ti lo kue nzoni.” So tâ pendere ye si ayeke duti ande tongana e ga mbilimbili-kue! Na ngoi ni kâ, mbeni ye ti kanga lege na azo ti sala siriri na popo ti ala ayeke duti dä mbeni pëpe. Me ti ku na ngoi ni so, tongana e hunda pardon na bê ti e kue ndali ti mbeni sioni ye so e sala nga e hunda ni na lege ni, a yeke mû maboko mingi ti leke siriri.

[Kete Tene na Gbe Ni]

[Foto na lembeti 5]

E lingbi ti manda nyen na lege ti tapande ti Paul?

[Foto na lembeti 7]

Tongana azo kue aga mbilimbili-kue, ye oko ayeke kanga ande lege na siriri pëpe