Skip to content

Husu deskulpa​—Xave ida atu hetan dame

Husu deskulpa​—Xave ida atu hetan dame

Husu deskulpa​—Xave ida atu hetan dame

“HUSU deskulpa iha forsa boot. Neʼe rezolve problema la ho violénsia, hadiʼa konflitu entre nasaun, governu neʼebé husu deskulpa hatudu katak sira rekoñese povu nia susar, no ajuda atu haree malu diʼak fali.” Neʼe mak liafuan husi Deborah Tannen, hakerek-naʼin no profesora iha Universidade Georgetown iha Washington, D.C.

Bíblia mós fó sai katak husu deskulpa mak dalan neʼebé diʼak atu hadiʼa relasaun neʼebé naksobu ona. Porezemplu, iha Jesus nia ai-knanoik kona-ba oan-mane neʼebé kontra aman, bainhira oan neʼe fila fali ba uma no husu deskulpa husi laran, ninia aman sai kontente no prontu atu simu fali nia. (Lucas 15:17-24) Sin, ita labele foti an tanba neʼe hanetik ita atu husu deskulpa. Ba ema neʼebé haraik an, husu deskulpa mak laʼós buat neʼebé susar liu.

Husu deskulpa iha forsa boot

Mai ita hanoin kona-ba ezemplu husi feto diʼak ida naran Abigail iha Izraél antigu neʼebé husu deskulpa ba ninia laʼen nia sala maski nia rasik la sala. Bainhira David seidauk sai liurai no hela iha rai-fuik, nia ho ninia soldadu sira proteje Abigail nia laʼen Nabal nia bibi sira. Maski nuneʼe, bainhira David nia soldadu sira husu paun no bee ba Nabal, Nabal duni sai sira hodi koʼalia aat sira no hamoe sira. Neʼe halo David hirus, no nia haruka mane naʼin-400 atu bá ataka Nabal no ninia família. Bainhira Abigail rona kona-ba neʼe, nia bá kedas hasoru David no hatete: “Haʼu-nia naʼi, husik haʼu mak simu todan neʼe. Fó tempu ba Ita-nia atan-feto atu koʼalia, no rona ba Ita-nia atan-feto nia liafuan.” Depois Abigail esplika kona-ba situasaun no fó ai-han no hemu nuʼudar prezente ba David. Neʼe book David nia laran no nia hatete: “Laʼo ba ó-nia uma ho dame. Haʼu rona ona ba ó, no haʼu sei kumpre buat neʼebé ó husu.”​—1 Samuel 25:2-35.

Abigail nia hahalok haraik an no husu deskulpa ba ninia laʼen nia hahalok aat, neʼe salva duni ninia umakain husi perigu. David mós hatoʼo agradese ba Abigail tanba nia ajuda David atu la fakar ema nia raan. Maski laʼós Abigail mak trata aat David no ninia soldadu sira, nia simu todan neʼebé loloos sei kona ninia família hodi nuneʼe bele halo dame ho David.

Ezemplu ida tan kona-ba ema neʼebé hatene tempu neʼebé loos atu husu deskulpa mak apóstolu Paulo. Iha loron ida, nia presiza defende ninia an iha Sinédriu, tribunál aas liu Judeu nian. Tanba Paulo koʼalia loos, neʼe halo amlulik boot Ananias sai hirus no haruka ema sira neʼebé hamriik besik atu baku Paulo nia ibun. Kuandu ida-neʼe akontese Paulo hatete ba nia: “Maromak mós sei baku ó, ó ema laran-makerek. Ó tuur atu tesi-lia ba haʼu tuir Ukun-Fuan ka?” Kuandu ema neʼebé hamriik besik duun katak Paulo kontra amlulik boot, Paulo rekoñese kedas ninia sala, hodi hatete: “Maun-alin sira, haʼu la hatene katak nia mak amlulik boot. Tanba hakerek nanis ona: ‘Imi labele koʼalia aat hasoru ukun-naʼin ida iha imi-nia povu nia leet.’ ”​—Apóstolu 23:1-5.

Paulo hatete katak ema neʼebé simu knaar nuʼudar juís labele uza violénsia, no ninia liafuan neʼe loos. Maski nuneʼe, nia husu deskulpa tanba koʼalia la ho neon ba amlulik boot iha dalan neʼebé la hatudu respeitu. * Dalan neʼebé Paulo husu deskulpa neʼe loke dalan ba Sinédriu atu rona ba buat neʼebé nia presiza atu koʼalia. Tanba Paulo hatene katak ema iha Sinédriu hanoin la hanesan kona-ba moris-hiʼas, nia fó-hatene ba sira katak nia hetan tesi-lia tanba nia fiar katak ema mate sira sei moris hiʼas. Ikusmai ema iha Sinédriu laran komesa haksesuk malu makaʼas no ema Farizeu apoia Paulo.​—Apóstolu 23:6-10.

Ita bele aprende saida husi ezemplu rua neʼe? Iha situasaun rua neʼe, arrepende ho laran loke dalan atu bele koʼalia liután. Husu deskulpa bele ajuda ita atu hadame malu. Sin, rekoñese ita-nia sala no husu deskulpa bele loke dalan atu hadiʼa problema.

‘Maibé haʼu la halo sala ida’

Kuandu ita hatene katak ema ida sente la diʼak ba buat neʼebé ita koʼalia ka halo, karik ita hanoin katak ema neʼe hanoin sala ka sente an lalais. Maibé Jesus hatete ba ninia dixípulu sira: “Neʼe duni, se ó lori daudaun ó-nia prezente ba altár no ó hanoin-hetan katak ó-nia maun-alin hirus ó, husik lai ó-nia prezente iha altár oin, no bá hasoru nia. Halo dame uluk ho ó-nia maun-alin. Tuirmai, kuandu ó fila fali, ó bele hasaʼe ó-nia prezente neʼe.”​—Mateus 5:23, 24.

Porezemplu, ema ida karik sente katak Ita halo sala hasoru nia. Iha situasaun hanesan neʼe, Jesus hatete katak Ita presiza bá no “halo dame uluk ho ó-nia maun-alin”, maski Ita sente katak Ita sala ka la sala. Liafuan Gregu iha eskritura neʼe fó ideia katak ‘depois sentimentu hirus malu liu ona, naʼin-rua presiza simu ida-idak nia hanoin’. (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Klaru katak se ema naʼin-rua istori malu, sira rua mak sala tanba sira hotu la perfeitu. Entaun baibain, sira presiza duni atu fó perdua ba malu no simu malu.

Importante mak laʼós kona-ba sé mak sala ka sé mak loos, maibé neʼe kona-ba sé mak hakarak buka dalan atu hadame malu. Kuandu apóstolu Paulo haree katak ema Kristaun iha Korinto lori sira-nia maluk ba tribunál mundu neʼe nian tanba haksesuk malu kona-ba osan ka problema seluk, nia korrije sira hodi dehan: “Tanbasá mak imi lakohi tahan deʼit buat neʼebé la tuir justisa? Tanbasá mak imi la tahan deʼit kuandu ema hamatak imi?” (1 Korinto 6:7) Maski Paulo hatete nuneʼe atu fó konsellu ba maluk Kristaun sira atu la lori sira-nia problema privadu ba tribunál mundu neʼe nian, maibé prinsípiu nafatin klaru: Dame entre maluk Kristaun sira mak importante liu duké atu hatudu evidénsia kona-ba sé mak loos ka sala. Hodi hanoin hetan prinsípiu neʼe sei halo fasil ba ita atu husu deskulpa ba ema neʼebé sente katak ita halo sala hasoru nia.

Presiza hatudu husi laran

Maibé iha mós ema neʼebé uza liafuan deskulpa demais. Porezemplu, ema iha rai-Japaun temi liafuan sumimasen, atu husu deskulpa, no liafuan neʼe ema temi beibeik dala rihun ba rihun. Liafuan neʼe mós bele uza atu fó agradese, no hatudu sai katak sira sente la diʼak tanba labele hatudu fali laran-diʼak. Tanba liafuan neʼe bele uza iha situasaun oioin, ema balu sente katak ema neʼebé koʼalia beibeik liafuan neʼe loloos laʼós atu husu deskulpa husi laran. Iha kultura sira seluk mós ema uza demais dalan oioin atu husu deskulpa.

Maski ita koʼalia língua naran deʼit, importante mak atu husu deskulpa ho laran. Ita-nia lian no dalan neʼebé Ita koʼalia presiza fó sai katak Ita arrepende an duni. Jesus Kristu hanorin ninia dixípulu sira: “Se imi dehan ‘sin’, tenkesér sin, no ‘lae’, tenkesér lae, tanba se imi halo liu fali ida-neʼe, neʼe mai husi aat-naʼin.” (Mateus 5:37) Se nuneʼe Ita-nia liafuan deskulpa tenkesér deskulpa duni! Porezemplu: Mane ida neʼebé forma atu check-in iha aeroportu husu deskulpa kuandu ninia mala boot kona feto ida neʼebé besik nia. Minutu balu liutiha, mala neʼe kona fali feto neʼebé hanesan, no mane neʼe husu deskulpa fali. Bainhira buat neʼebé hanesan akontese ba dala terseiru, feto neʼe nia maluk neʼebé halo viajen hamutuk hatete ba mane neʼe katak se nia husu deskulpa duni, nia tenke kuidadu atu ninia mala labele kona fali ema seluk. Loos duni, deskulpa ho laran tenke laʼo hamutuk ho hahalok hodi hakaʼas an atu la repete sala neʼebé hanesan.

Kuandu ita husu deskulpa ho laran, ita presiza rekoñese ita-nia sala, no husu atu hetan perdua, no hakaʼas an atu halo buat ruma hodi bele hadiʼa problema. No ema neʼebé sente laran-kanek presiza prontu atu fó perdua ba ema neʼebé halo sala hasoru nia maibé arrepende fali. (Mateus 18:21, 22; Marcos 11:25; Éfeso 4:32; Koloso 3:13) Ema neʼebé halo sala no ema neʼebé sente laran-kanek, sira hotu la perfeitu, tan neʼe dala ruma susar atu hadame malu fali. Maibé liafuan atu husu deskulpa iha forsa boot duni atu hadame malu.

Kuandu la presiza husu deskulpa

Maski liafuan deskulpa hodi hatudu katak ita arrepende an no sente triste bele fó impaktu boot atu halo dame, maibé ema neʼebé matenek sei la hatoʼo liafuan deskulpa iha situasaun neʼebé la loos, porezemplu, situasaun kona-ba laran-metin ba Maromak. Kuandu Jesus Kristu iha mundu, “nia haraik an hodi halo tuir toʼo mate, sin, mate iha ai-riin terus nian”. (Filipe 2:8) Maski nuneʼe, nia la husu deskulpa atu hamenus ninia terus. No Jesus mós la husu deskulpa kuandu amlulik boot obriga nia hodi dehan: “Haʼu haruka ó jura hodi Maromak neʼebé moris, ó tenke koʼalia loloos mai ami. Fó-hatene ami se ó mak Kristu, Maromak nia Oan ka lae.” Duké husu deskulpa ba amlulik boot, Jesus ho aten-brani hatán: “Ita rasik mak hatete nuneʼe. Maibé, haʼu hatete ba imi: Hahú husi agora ba oin, imi sei haree Oan-Mane husi Ema tuur iha Kbiit-Naʼin nia liman sorin loos no mai ho kalohan iha lalehan.” (Mateus 26:63, 64) Jesus nunka hanoin atu halo dame ho amlulik boot neʼe, tanba se nia halo nuneʼe, neʼe katak nia la hatudu laran-metin ba ninia Aman, Maromak Jeová.

Ema Kristaun hatudu respeitu ba ema neʼebé iha autoridade. Maibé sira la presiza husu deskulpa kuandu hatudu laran metin ba Maromak no hatudu domin ba sira-nia maluk.​—Mateus 28:19, 20; Roma 13:5-7.

La iha buat ida mak sei hanetik moris ho dame

Ita hotu moris mai nuʼudar sala-naʼin tanba ita-nia beiʼala Adão, tan neʼe ita hotu halo sala. (Roma 5:12; 1 João 1:10) Adão sai sala-naʼin tanba nia kontra hasoru Kriadór. Maibé foufoun Adão ho Eva mak ema perfeitu no sala-laek, no Maromak promete katak ema sei sai fali perfeitu iha futuru. Maromak sei halakon sala no rezultadu aat hotu neʼebé ita hetan.​—1 Korinto 15:56, 57.

Hanoin toʼok ida-neʼe katak sá mai ita. Kuandu Jesus nia alin Tiago fó konsellu kona-ba dalan oinsá atu uza nanál, nia hakerek: “Se ema ida la halo sala ho ninia liafuan, nia mak ema perfeitu, nia bele kontrola ninia isin tomak.” (Tiago 3:2) Ema neʼebé perfeitu bele kontrola ninia nanál no nia la presiza husu deskulpa. Ema neʼe mós “bele kontrola ninia isin tomak”. Kapás tebes kuandu ita sai perfeitu! Iha tempu neʼebá, la iha buat ida mak sei hanetik ita atu moris ho dame hamutuk ho ema seluk. Maibé antes ida-neʼe akontese, husu deskulpa ho laran iha tempu neʼebé loos bele ajuda tebes ita atu hadame malu ho ema seluk.

[Nota-rodapé]

^ par. 8 Karik Paulo nia matan haree la moos ona no susar ba nia atu haree klaru amlulik boot neʼe.

[Dezeñu]

Paulo nia ezemplu hanorin lisaun saida mai ita?

[Dezeñu]

Kuandu ema hotu sai perfeitu, la iha buat ida mak sei hanetik ita atu moris ho dame