Skip to content

Skip to table of contents

Kole Fakamolemolé—Ko ha Kī ki he Fakamelinó

Kole Fakamolemolé—Ko ha Kī ki he Fakamelinó

Kole Fakamolemolé—Ko ha Kī ki he Fakamelinó

“ʻOKU mālohi ʻa e ngaahi kole fakamolemolé. ʻOku nau fakaleleiʻi ʻa e ngaahi vākoví ʻo taʻekau ai ha fakamālohi, fakaleleiʻi ʻa e ngaahi fetuʻusi ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi puleʻangá, fakaʻatā ʻa e ngaahi puleʻangá ke nau ʻiloʻi ʻa e faingataʻaʻia ʻa honau kau tangataʻifonuá, pea toe fakafoki ʻa e tuʻunga mafamafatataú ki he ngaahi vā fakafoʻituituí.” Ko e tohi ia ʻa Deborah Tannen, ko ha faʻu-tohi mo ha tufunga lea ʻi he ʻUnivēsiti Georgetown ʻi Uāsingatoni, D.C.

ʻOku fakapapauʻi ʻe he Tohitapú ko ha kole fakamolemole loto-moʻoni ʻoku faʻa hoko ko ha founga ola lelei ia ke fakaleleiʻiʻaki ha vahaʻangatae kuo maumau. Ko e fakatātaá, ʻi he pealapeli ʻa Sīsū fekauʻaki mo e foha maumau koloá, ʻi he taimi naʻe foki ai ʻa e fohá ki ʻapi ʻo ne fai ha kole fakamolemole fakamātoató, naʻe mateuteu lahi ange ai ʻa e tamaí ke toe tali ia ki he fāmilí. (Luke 15:​17-​24) ʻIo, ʻoku ʻikai ʻaupito totonu ki ha tokotaha ke ne fuʻu loto-pōlepole ke taʻofi ʻa ʻene ongoʻi pōlepolé, ʻo kole fakamolemole, pea kumi ki ha fakamolemole. Ko e moʻoni, ki he faʻahinga anga-fakatōkilalo moʻoní, ʻoku ʻikai fuʻu faingataʻa ke fai ha kole fakamolemole.

Ko e Mālohi ʻo ha Kole Fakamolemole

Ko ʻApikale, ko ha fefine fakapotopoto ʻi ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, ʻokú ne ʻomai ha faʻifaʻitakiʻanga ʻo e mālohi ʻo ha kole fakamolemole, neongo ko ʻene kole fakamolemolé naʻe fai ia ki ha fehālaaki naʻe fakahoko ʻe hono husepānití. Lolotonga ʻa e nofo ʻi he toafá, ko Tēvita, ʻa ia naʻe hoko ki mui ko e tuʻi ʻo ʻIsilelí, fakataha mo ʻene kau tangatá naʻa nau maluʻi ʻa e tākanga monumanu ʻa Nāpale, ko e husepāniti ʻo ʻApikalé. Neongo ia, ʻi he taimi naʻe kole atu ai ʻa e kau tangata ʻa Tēvitá ki ha mā mo ha vaí, naʻe tukuange halaʻatā mai kinautolu ʻe Nāpale fakataha mo e ngaahi lau fakatupu ʻita. ʻI hono langaʻi ke ʻitá, naʻe taki atu ai ʻe Tēvita ʻa e kau tangata nai ʻe toko 400 ke nau ō kia Nāpale mo hono falé. ʻI he ʻilo fekauʻaki mo e tuʻungá ni, naʻe ʻalu ai ʻa ʻApikale ke fakafetaulaki kia Tēvita. ʻI heʻene sio kiate iá, naʻá ne fakatōmapeʻe ʻi hono vaʻé. Peá ne pehē: “ʻEi, ke ʻiate au pe ʻa e kovi; fakamolemole, kae tuku ke fakatau folofola ʻe hoʻo kaunanga ko au, pea ongona ʻa e lea ʻa hoʻo kaunanga.” Naʻe fakamatala leva ʻa ʻApikale ki he tuʻungá pea ʻoange kia Tēvita ha meʻaʻofa ʻo e meʻakai mo e inu. ʻI he meʻa ko iá, naʻá ne pehē ai: “ʻAlu hake fiemalie ki ho fale; vakai kuo u fakaongo ki ho leʻo, pea kuo u tali hoʻo fotu.”—1 Samiuela 25:​2-35.

Ko e fakakaukau anga-fakatōkilalo ʻa ʻApikalé fakataha mo e ngaahi lea ʻo ʻene kole fakamolemole maʻá e tōʻonga taʻefakaʻapaʻapa ʻa hono husepānití naʻe fakahaofi ai ʻa hono falé. Naʻe aʻu ʻo fakamālō ʻa Tēvita kiate ia ʻi hono taʻofi ia mei he halaia ʻi he totó. Neongo naʻe ʻikai ko ʻApikale naʻe faikovi kia Tēvita mo ʻene kau tangatá, naʻá ne tali ʻa e tukuakiʻi ʻo hono fāmilí pea fakamelino mo Tēvita.

Ko e faʻifaʻitakiʻanga ʻe taha ʻo ha tokotaha naʻá ne ʻiloʻi ʻa e taimi ke kole fakamolemole aí ko e ʻapositolo ko Paulá. ʻI he taimi ʻe taha, naʻe pau ai ke ne taukapoʻi ia ʻi he ʻao ʻo e Sanetalimí, ʻa e fakamaauʻanga māʻolunga faka-Siú. ʻI he ʻita lahi ʻi he ngaahi lea faitotonu ʻa Paulá, naʻe tuʻutuʻuni ai ʻe he taulaʻeiki lahi ko ʻAnanaiá ki he faʻahinga naʻe tuʻu ʻo ofi kia Paulá ke nau hapoʻi hono ngutú. ʻI he meʻa ko iá, naʻe pehē ange ʻe Paula kiate ia: “ʻA e ʻa vali hina, ʻe tāʻi koe ʻe he ʻOtua: ko hoʻo nofo na ke fakamāu au ʻo fakatatau ki he lao, ka ke fekau ke taaʻi au, ʻa ia ʻoku tapu ʻi he lao!” ʻI he tukuakiʻi ʻa Paula ʻe he faʻahinga naʻe mamata ki aí ki hono leakoviʻi ʻa e taulaʻeiki lahí, naʻe fakahaaʻi ʻe he ʻapositoló he taimi pē ko iá ʻa ʻene halá, ʻo ne pehē: “ʻA, naʻe ʻikai te u ʻilo, kainga, ko e Taulaʻeiki-lahi ia: he kuo tohi, ʻE ʻikai te ke lea kovi ki he pule ʻo ho kakai.”—Ngāue 23:​1-5.

Ko e meʻa ko ia ne leaʻaki ʻe Paulá—ko e tokotaha kuo fakanofo ko e fakamāú ʻoku ʻikai totonu ke faifakamālohí—naʻe totonu. Neongo ia, naʻá ne kole fakamolemole ʻi heʻene lea taʻeʻilo ki he taulaʻeiki lahí ʻi ha tōʻonga ʻa ia naʻe lava ke vakai ki ai ko e taʻefakaʻapaʻapá. * Ko e kole fakamolemole ʻa Paulá naʻe fakaʻatā ai ʻa e Sanetalimí ke nau fanongo ki he meʻa naʻe teu ke ne leaʻakí. Koeʻuhi naʻe lāuʻilo ʻa Paula fekauʻaki mo e fakakikihi ʻi he lotolotonga ʻo e kau mēmipa ʻo e fakamaauʻangá, naʻá ne tala ange kia kinautolu naʻe fakamāuʻi iá ʻi heʻene tui ki he toetuʻú. Fakatatau ki ai, naʻe malanga hake ai ha fekīhiaki lahi, ʻo kau ai ʻa e kau Fālesí ia mo Paula.​—Ngāue 23:​6-​10.

Ko e hā ʻoku lava ke tau ako mei he ongo faʻifaʻitakiʻanga faka-Tohitapu ko ení? ʻI he ongo tuʻungá fakatouʻosi, ko e ngaahi fakahāhā faitotonu ʻo e fakaʻiseʻisá naʻe ʻatā ai ki ha fetalanoaʻaki lahi ange. Ko ia ai, ko e ngaahi lea ʻo e kole fakamolemolé ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau fai ʻa e fakamelino. ʻIo, ko hono fakahaaʻi ʻetau fehālaakí pea kole fakamolemole ki he maumau kuo faí ʻe lava ke ne fakaʻatā ai ha ngaahi faingamālie ki ha fetalanoaʻaki lelei.

‘Ka Naʻe ʻIkai Te U Fai ha Meʻa Hala’

ʻI he taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai naʻe fakaʻitaʻi ha taha ʻi ha meʻa naʻa tau leaʻaki pe faí, te tau ongoʻi nai ʻoku taʻefakaʻatuʻi pe fuʻu mamahingofua ʻa e tokotahá. Neongo ia, naʻe faleʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻene kau ākongá: “Ko ia, ka kuo ke haʻu mo koe ha feilaulau ki he ʻolita, ʻo ke toki manatuʻi ai ʻoku ai ha meʻa ʻoku koviʻia ai ho kainga kiate koe: tuku pe hena hoʻo feilaulau ʻi he veʻe olita, pea ke mole atu muʻa ʻo fakalelei [mo] ho kainga, pea ke toki haʻu ʻo ʻatu hoʻo feilaulau.”—Mātiu 5:​23, 24.

Ko e fakatātaá, ʻe ongoʻi nai ʻe ha tokoua kuó ke faiangahala kiate ia. ʻI ha tuʻunga pehē, ʻoku pehē ʻe Sīsū ke ke ʻalu ʻo “fakalelei [mo] ho kainga,” ʻo tatau ai pē pe ʻokú ke ongoʻi naʻá ke faihala ki ai pe ʻikai. Fakatatau ki he konga tohi faka-Kalisí, ko e foʻi lea naʻe ngāueʻaki heni ʻe Sīsuú ‘ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e fakatou felotoi hili ʻa e fakatou fetāufehiʻaʻaki.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ko e moʻoni, ʻi he taimi ʻoku taʻefelotoi ai ha ongo meʻa, ʻoku ʻi ai nai ha tuʻunga fehālaaki ʻi he ongo tafaʻakí fakatouʻosi, koeʻuhi ʻokú na fakatou taʻehaohaoa pea hehema ke faihala. ʻOku faʻa fiemaʻu heni ʻa e fakatou felotoi.

Ko e ʻīsiu ko ení ʻoku ʻikai fiemaʻu ia pe ko hai ʻoku tonú pea ko hai ʻoku halá, ka ko hai te ne tomuʻa fai ʻa e fakamelinó. ʻI he taimi naʻe fakatokangaʻi ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá naʻe ʻave ʻe he kau Kalisitiane ʻi Kolinitoó ʻa e kaungā sevāniti ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi fakamaauʻanga fakamāmaní, ʻi he ngaahi fefaikehekeheʻaki fakafoʻituitui pehē hangē ko e ngaahi taʻefelotoi ʻi he meʻa fakapaʻangá, naʻá ne fakatonutonu kinautolu: “Ko e ha ʻoku ʻikai ai te mou fie kataki muʻa ʻa e ngaue taʻetotonu kuo fai mai? ko e ha ʻoku ʻikai te mou fie kataki muʻa homou fakamalohia [“kākāʻí,” NW]?” (1 Kolinito 6:7) Neongo naʻe leaʻaki eni ʻe Paula ke fakalotosiʻiʻi ʻaki ʻa e kaungā Kalisitiané mei hono fakaeʻa ʻenau ngaahi fefaikehekeheʻaki fakafoʻituituí ki he ngaahi fakamaauʻanga fakamāmaní, ʻoku mahino ʻa e tefitoʻi moʻoní: Ko e melino ʻi he lotolotonga ʻo e kaungātuí ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi hono fakamoʻoniʻi pe ko hai ʻoku tonú pea ko hai ʻoku halá. Ko hono manatuʻi ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ení ʻoku faingofua ange ai ke kole fakamolemole ki ha hala ʻoku fakakaukau ha taha naʻa tau fai ange kiate ia.

Fiemaʻu ʻa e Loto-Moʻoni

Neongo ia, ʻoku ngāue tōtuʻa ʻaki ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku ʻuhinga ke fakahaaʻi ai ʻa e kole fakamolemolé. Hangē ko ení, ʻi Siapani, ko e foʻi lea sumimasen, ko ha foʻi lea tuʻumaʻu ʻoku ngāueʻaki ki he kole fakamolemolé, ʻoku fanongoa ia ʻo tuʻo lahi ʻaupito. ʻOku toe aʻu ʻo lava ke ngāueʻaki ia ke fakahaaʻi ʻa e houngaʻiá, fakahaaʻi ha ongoʻi hohaʻa ʻi he ʻikai malava ke totongi fakafoki ha ʻofa naʻe fakahaaʻi. Koeʻuhi ko e lahi hono ngāueʻakí, ʻe ongoʻi nai ai ʻe he niʻihi ʻoku lahi hono ngāueʻaki ʻo e foʻi leá pea nau fifili nai ai pe ʻoku moʻoni ʻa e loto-moʻoni ʻa e faʻahinga ʻoku nau leaʻaki iá. Ko e ngaahi founga kehekehe ʻo e kole fakamolemolé ʻe hā ngali fuʻu lahi foki hono ngāueʻakí ʻi he ngaahi anga fakafonua kehé.

ʻI ha lea pē, ʻoku mahuʻinga ke loto-moʻoni ʻi hono fakahoko ha kole fakamolemole. Ko e fakaleá mo e tō ʻo e leʻó ʻoku totonu ke fakahaaʻi ai ʻa e tuʻunga moʻoni ʻo e ongoʻi mamahí. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa ʻene kau ākongá ʻi he Malanga he Moʻungá: “Ka ke pehe ni hoʻomou lea, ʻIo, ʻIo, ʻIkai, ʻIkai: he ka ai hano fakalahi ʻoku mei he Fili ia.” (Mātiu 5:​37, fakaʻītali ʻamautolu.) Kapau ʻokú ke kole fakamolemole, ʻuhingaʻi ia! Ke fakatātaaʻi: Ko ha tangata ʻi ha laine ʻi ha kānita vakaiʻi ʻo e paasipōtí naʻá ne kole fakamolemole ʻi he taimi naʻe kiʻi tau ai ʻa ʻene kató ʻi he fefine naʻe tatali hoko mai ʻi he lainé. ʻI ha ngaahi miniti siʻi mei ai, ʻi he taimi naʻe ngaʻunu atu ai ʻa e lainé, naʻe toe tau ʻa e kató ʻi he fefiné. Naʻe toe kole fakamolemole anga-fakaʻapaʻapa ai ʻa e tangatá. ʻI he taimi naʻe toe hoko ai ʻa e meʻa tatau, ko e kaungā folau ʻo e fefiné naʻá ne tala ange kiate ia, kapau naʻá ne ʻuhingaʻi moʻoni ʻa e meʻa naʻá ne leaʻakí, naʻá ne fakapapauʻi ke ʻoua ʻe toe tau ʻa e kató he fefiné. ʻIo, ko ha kole fakamolemole loto-moʻoni ʻoku totonu ke ʻalu fakataha ia mo e fakapapauʻi ke ʻoua ʻe toe fai ʻa e fehālaaki tatau.

Kapau ʻoku tau loto-moʻoni, ʻe kau ʻi heʻetau kole fakamolemolé ha fakahaaʻi ʻo ha fehālaaki, kumi ki ha fakamolemole, mo ha feinga ke fakafoki ʻa e maumaú ʻi he tuʻunga lahi taha ʻe ala lavá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e tokotaha naʻe fakaʻitaʻí ʻoku totonu ke ne mateuteu ke fakamolemoleʻi ʻa e tokotaha faihala fakatomalá. (Mātiu 18:​21, 22; Maake 11:25; Efeso 4:​32; Kolose 3:​13) Koeʻuhi ʻoku fakatou taʻehaohaoa ʻa e ongo faʻahí, ko e fakamelinó ʻe ʻikai nai ke hokohoko lelei maʻu pē ia. Neongo ia, ko e ngaahi lea ʻo e kole fakamolemolé ko ha tākiekina mālohi ia ki hono fai ʻa e fakamelinó.

Taimi ʻOku Taʻefeʻungamālie Ai ha Kole Fakamolemole

Neongo ko e ngaahi fakahāhā ʻo e fakaʻiseʻisá mo e mamahí ʻoku ʻi ai hono ola fakafiemālie pea tokoni ia ki he melinó, ʻoku fakaʻehiʻehi ha tokotaha poto mei hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko iá ʻi he ʻikai feʻungamālie ke fai iá. Ko e fakatātaá, tau pehē ko e ʻīsiú ʻoku kau ki ai ʻa e anga-tonu ki he ʻOtuá. ʻI he taimi naʻe ʻi māmani ai ʻa Sīsū Kalaisí, “naa ne fakamoulaloaʻi ia, bea talagofua ki he mate, io, ae mate i he akau.” (Filipai 2:​8PM) Kae kehe, naʻe ʻikai te ne kole fakamolemole koeʻuhi ko ʻene ngaahi tuí ke fakasiʻisiʻi ai ʻene mamahí. Pea naʻe ʻikai ke fai ʻe Sīsū ha kole fakamolemole ʻi he taimi naʻe fekauʻi ai ʻe he taulaʻeiki lahí: “Oku ou fekau malohi kiate koe i he Otua moui, ke ke fakaha mai kiate kimautolu, be koe Kalaisi akoe, koe Alo oe Otua!” ʻI he ʻikai kole fakamolemole ʻi he loto-foʻí, naʻe tali loto-toʻa ʻa Sīsū: “Koia be: ka oku ou tala atu kiate kimoutolu, Te mou mamata a mui ki he Foha oe tagata oku nofo ki he nima toomatau oe mafimafi, bea mo ene haʻu i he gaahi ao oe lagi.” (Mātiu 26:​63, 64PM) Ko e fakakaukau ki hono tauhi ʻo e melinó mo e taulaʻeiki lahí neongo ko e hā ʻe hoko ki heʻene anga-tonu ki heʻene Tamaí, ʻa Sihova ko e ʻOtuá, naʻe ʻikai ʻaupito fakakaukau ki ai ʻa Sīsū.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he kau Kalisitiané ʻa e tokaʻi mo e fakaʻapaʻapa ki he kakai ʻi he tuʻunga mafaí. Neongo ia, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke nau kole fakamolemole koeʻuhi ko ʻenau talangofua ki he ʻOtuá pea koeʻuhi ko ʻenau ʻofa ki honau fanga tokouá.​—Mātiu 28:​19, 20; Loma 13:​5-7.

ʻIkai ha Fakafaingataʻaʻiaʻanga ki he Melinó

ʻI he ʻahó ni, ʻoku tau fai ʻa e ngaahi fehālaaki koeʻuhi ʻoku tau maʻu tukufakaholo ʻa e taʻehaohaoa mo e angahala mei hotau tupuʻanga ko ʻĀtamá. (Loma 5:​12; 1 Sione 1:​10) Ko e tuʻunga angahalaʻia ʻo ʻĀtamá ko ha ola ia ʻo ʻene angatuʻu ki he Tokotaha-Fakatupú. Neongo ia, ʻi he kamataʻangá naʻe haohaoa mo ʻikai ha angahala ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, pea kuo talaʻofa ʻa e ʻOtuá ke toe fakafoki ʻa e tangatá ki he tuʻunga ko eni ʻo e haohaoá. Te ne tafiʻi ʻosi ʻa e angahalá mo e kotoa ʻo hono ngaahi nunuʻá.​—1 Kolinito 15:​56, 57.

Fakakaukau atu pē ki he meʻa ʻe ʻuhinga ki aí! ʻI heʻene akonaki fekauʻaki mo hono ngāueʻaki ʻo e ʻeleló, naʻe pehē ʻe he tokoua faʻē-taha ʻo Sīsū ko Sēmisí: “Toki ai ha tangata ʻoku ʻikai ke humu ʻi he lea, pea ko e tangata haohaoa ia, mo mafai ke ʻai piti ki he sino kotoa.” (Semisi 3:2) ʻE lava ʻe ha tangata haohaoa ke mapuleʻi hono ʻeleló koeʻuhi ke ʻoua te ne kole fakamolemole ki hono ngāuehalaʻakí. ʻOkú ne ‘mafai ke ʻai piti ki hono sinó kotoa.’ He fakaofo ē ko ia ʻi he taimi te tau hoko ai ʻo haohaoá! ʻE ʻikai leva ke kei ʻi ai ha ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga ki he melino ʻi he vahaʻa ʻo e faʻahinga tāutahá. Neongo ia, ʻi he lolotonga ní ko hono fai ha kole fakamolemole loto-moʻoni mo feʻungamālie ki ha fehālaaki naʻe faí ʻe tokoni lahi ia ki hono fai ha fakamelino.

[Fakamatala ʻi lalo]

^ Naʻe hoko nai ení koeʻuhi naʻe kovi ʻa e sio ʻa Paulá ʻo ʻikai ai te ne fakatokangaʻi ʻa e taulaʻeiki lahí.

[Fakatātā ʻi he peesi 5]

Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Paulá?

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

ʻI he taimi ʻe haohaoa ai ʻa e tokotaha kotoa, ʻe ʻikai ha ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga ki he melinó