Kupepesa​—Kutovya Kuti Paje Chimangu

DEBORAH TANNEN yo walemba mabuku ngakukwaskana ndi vineneru vakupambanapambana pa Georgetown University ku Washington, D.C. wangulemba kuti: “Mazu ngakuti pepani nganthazi ukongwa. Ngatovya kuti ŵanthu amalisi mphindanu mwachimangu, kuti maboma ngaziŵi kuti ŵanthu ŵawu akumana ndi masuzgu, ndipuso kuti ŵanthu achitengi vinthu mwakukoliyana.”

Bayibolu likamba kuti kupepesa kutuliya pasi pa mtima kutovya kuti ŵanthu ayambi so kwanjana. Mwakuyeruzgiyapu, mu ntharika ya mwana wakusoŵa, mwana wati wawere kunyumba wangupepesa ndi mtima wosi ndipu awisi angumugowoke ndi kumulondere. (Luka 15:17-24) Munthu wakhumbika cha kuja wakujikuzga mpaka kutondeka kupepesa kuti anyaki amugowoke. Kweni ŵanthu akujiyuyuwa asuzgika cha kupepesa.

Kupepesa Nkhwanthazi

Abigelu yo wenga munthukazi wazeru munyengu ya Ayisirayeli, ntchakuwoniyapu chamampha pa nkhani ya kupepesa chinanga kuti wangupepesa pa vinthu vo mulumu waki ndiyu wangunanga. Davidi yo wanguzija fumu ya Ayisirayeli, nyengu yinyaki wajanga muchipululu. Iyu limoza ndi anyamata ŵaki wavikiliyanga mbereri zaku Nabala, mulumu waku Abigelu. Kweni anyamata aku Davidi ŵati amupempha chiŵandi ndi maji, Nabala wanguŵanola ndipu wanguŵanyoza. Davidi wangukwiya ukongwa ndipu iyu ndi anthulumi ŵaki 400 anguluta kuti akabayi Nabala limoza ndi amunyumba yaki. Abigelu wati waziŵa kuti vinthu veumampha cha wanguluta kuchikumana ndi Davidi. Wati wamuwona, Abigelu wangujikama mpaka chisku chaki pasi. Ndipu wangukamba kuti: “Ambuya mulandu uje paku ini; ndizomerezeni ndamteŵeti winu munthukazi kuti ndilongoro namwi, ndipu chondi vwisiyani mazu nga mteŵeti winu munthukazi.” Abigelu wangukonkhoska vo vinguchitika ndipu wangupereka chakurya ndi maji kwaku Davidi. Davidi wangukamba kuti: “Luta kunyumba yaku mwachimangu. Awona, ini ndakuvwiya ndipu ndazakukuchitiya vo wapempha.”—1 Samuyeli 25:2-35.

Jalidu la kujiyuyuwa lo Abigelu wangulongo kweniso kupepesa mumalu mwa mulumu waki, vingutaska ŵanthu a mubanja laki. Davidi wangumuwonga chifukwa chakuti wangumutaska ku mlandu wa ndopa. Chinanga kuti ndi Abigelu cha yo wanguchitiya vinthu viheni Davidi ndi anthulumi ŵaki, kweni wanguzomereza kunanga kwa mulumu waki ndipu wanguchitapu kanthu kuti aje pachimangu ndi Davidi.

Munthu munyaki yo waziŵanga kuti wakhumbika kupepesa wenga wakutumika Paulo. Nyengu yinyaki iyu wakhumbikanga kujivikiliya ku Mphara Yikulu ya Milandu ya Ayuda. Wasembi mura, Hananiya wangukwiya ndi mazu ngauneneska ngo Paulo wangukamba, ndipu wangulamula ŵanthu wo anguma nayu pafupi kuti amupumi kumulomu. Paulo wangukamba kuti: “Chiuta wakupumengi yiwi, yiwi chimati chakupakika layimu. Kumbi upenja kundiyeruzga mwakukoliyana ndi Dangu, penipo utuswa so Dangu mwakulamula kuti andipumi?” Ŵanthu wo ŵenga penipo ŵati amususka Paulo chifukwa cha kunyoza wasembi mura, iyu wanguzomereza kunanga kwaki, ndipu wangukamba kuti: “Abali, ndinguziŵa cha kuti ngwasembi mura. Chifukwa Malemba ngakamba kuti, ‘Ungamunyozanga cha munthu yo walamuliya ŵanthu ŵaku.’”—Machitidu 23:1-5.

Paulo waneneskanga kuti wakweruzga wakhumbika cha kuchita nkhaza. Kweni wangupepesa chifukwa mwambula kuziŵa wangulongolo mazu ngaheni kwa wasembi mura ndipu vo wanguchita vingulongo kuti wengavi ulemu. * Chifukwa chakuti Paulo wangupepesa vinguchitiska kuti ŵanthu wo ŵenga mu Mphara Yikulu ya Milandu avwisiyi vo wakhumbanga kukamba. Paulo wangukambiya ŵanthu wo ŵenga mu Mphara Yikulu ya Milandu kuti atimumba mulandu chifukwa cha chigomezgu chaki pa nkhani ya chiyuka. Iyu wanguchita venivi chifukwa waziŵanga kuti ŵanthu ŵenga ndi maŵanaŵanu ngakupambana pa nkhani yeniyi. Wati wakamba mazu yanga penga chimutimbaheka chikulu ndipu Afarisi angukoliyana ndi Paulo.—Machitidu 23:6-10.

Kumbi tingasambiranji ku vakuwoniyapu va ŵanthu ŵaŵi a mu Bayibolu? Mu vakuwoniyapu vosi viŵi tawona kuti kukonkhoska mwakufwatuka vo anangisa kunguwovya kuti alutirizgi kukambiskana. Mwaviyo, mazu ngakuti pepani ngatovya kuti paje chimangu. Kuzomereza vo tanangisa kweniso kupepesa kungawovya kuti tikambiskanengi vinthu vakuzenga.

‘Palivi cho Ndanangisa’

Asani taziŵa kuti munthu munyaki waguŵa chifukwa cha vo takamba pamwenga kuchita tingaŵanaŵana kuti wakwiya liŵi. Kweni Yesu Khristu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Sonu asani utuza ndi mphasu yaku paguŵa la sembi, ndipu we penipo wakumbuka kuti mubali waku we nawi ndi chifukwa, leka mphasu yaku panthazi pa guŵa la sembi, ndipu luta ku mubali waku. Chakwamba kayanjani ndi mubali waku ndipu pavuli paki ukawe so kuzipereka mphasu yaku.”—Mateyu 5:23, 24.

Mwakuyeruzgiyapu, mubali wangawona nge kuti mwamubudiya. Asani vaŵa viyo Yesu wangukamba kuti luta “kayanjani ndi mubali waku,” kwali yiwi ndiwi wamunangiya pamwenga cha. Mwakukoliyana ndi mazu ngachigiriki ngo Yesu wangukamba ngang’anamuwa ‘kukoliyana pavuli pakuti ŵanthu ayambana.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Asani ŵanthu ŵaŵi anangirana vingaŵa kuti weyosi we ndi suzgu, pakuti tosi te akubuda ndipu tinganangisa. Ndichu chifukwa chaki ŵanthu akhumbika kuti akoliyani.

Nkhani njakuti wananga ndiyani cha kweni ndiyani yo wachitengepu kanthu kuti paje chimangu. Wakutumika Paulo wati wawona kuti Akhristu a ku Korinto atoliyanga Akhristu anyawu ku makhoti chifukwa chakuti apambananga maŵanaŵanu pa nkhani za chuma, wanguŵapaska ulongozgi wakuti: “Mwalekiyanji kuzomereza ŵaka kuti munyinu wakunangiyeni? Mwalekiyanji kuzomereza kuti yimwi ndimwi mufwepu ŵaka?” (1 Akorinto 6:7) Chinanga kuti Paulo wangukamba fundu iyi kuti wawovyi Akhristu anyaki kuti aleki kutole anyawu ku khoti asani apambana maŵanaŵanu, kweni fundu yaki njakuti: Chimangu pakati pa Akhristu ntchakukhumbika ukongwa kuluska kuziŵa kuti yo wananga ndiyani. Kuziŵa fundu iyi kungatiwovya kuti tipepesengi asani tamunangiya munyidu kweniso asani nayu watinangiya.

Kupepesa Kutuliya Pasi pa Mtima Nkhwakukhumbika

Ŵanthu anyaki atingagwiriskiya ntchitu kaŵikaŵi mazu ngakuti pepani. Mwakuyeruzgiyapu ku Japan, mazu ngakuti sumimasen ndingu kanandi atingagwiriskiya ntchitu pakupepesa ndipu ŵanthu atingazumbuwa kananandi waka. Mazu ngakupepesa ngangagwiriskikiya ntchitu pakuwonga kweniso asani munthu munyaki amuchitiya vinthu vamampha cha. Chifukwa chakuti mazu yanga ngagwira ntchitu pa vinthu vinandi, ŵanthu anyaki awona kuti ngazumbulika ukongwa ndipu awona kuti vakusuzga kuziŵa asani munthu watingazumbuwa nadi kutuliya pasi pa mtima. Mu vyaru vinyaki namu awona kuti mazu ngakuti pepani atingagwiriskiya ntchitu mwachiziŵirizga waka.

Vilivi kanthu kuti tilongoro chineneru wuli, kweni kupepesa kutuliya pasi pa mtima nkhwakukhumbika ukongwa. Vo tikamba kweniso mo tilongolore, vilongongi kuti tipepesa nadi kutuliya pasi pa mtima. Yesu Khristu wangusambiza akusambira ŵaki pa Upharazgi wa Paphiri kuti: “Hinya,’ waŵi Hinya ndipu asani mwakamba kuti ‘Awa,’ waŵi Awa, mazu ngakusazgiyapu pa mazu yanga, ngatuliya ku muheni yo.” (Mateyu 5:37) Asani mupepesa, mupepesengi nadi kutuliya pasi pa mtima! Yeruzgiyani kuti: Mwe pa mzeri mupenja kukwera basi ndipu chikwama chinu chigunyuwa munthu yo we panthazi pinu ndipu mwapepesa chifukwa cha vo vachitika. Kujumpha waka maminiti ngamanavi mzeri wandere, kweni chikwama chinu chamugunyuwa so munthu yuwa ndipu mupepesa so. Venivi vichitika so ulendu wachitatu, ndipu munthu yuwa kweniso anyaki wo ŵe pa ulendu atikukambiyani kuti asani mupepesa nadi kutuliya pasi pa mtima mungamugunyuwanga nachu so cha chikwama chinu. Mwakuyanana waka asani tipepesa kutuliya pasi pa mtima tiwerezapu so cha vo tanangisa.

Asani tipepesa kutuliya pasi pa mtima tikhumbika kuzomereza vo tanangisa, tipemphengi kuti atigowoke kweniso tingawerezangapu so cha. Mwakuyanana waka, yo waguŵa wakhumbika kumugowoke munyaki. (Mateyu 18:21, 22; Mariko 11:25; Aefeso 4:32; Akolose 3:13) Ndi nyengu zosi cha po vinthu vingayenda umampha asani ŵanthu ajalikiska chimangu chifukwa wosi mbakubuda. Mazu ngakupepesa nganthazi ukongwa asani tijalikiska chimangu.

Nyengu yo Kupepesa Kungaŵa Kwakwenere Cha

Chinanga kuti mazu ngakupepesa ngatovya kuti ŵanthu aje pachimangu asani munyaki waguŵa ndi vo vachitika, kweni munthu wazeru wakhwecha kupepesa asani mphakwenere cha kupepesa. Mwakuyeruzgiyapu, tiyeni tiŵanaŵaniyi nkhani ya kuja wakugomezgeka kwaku Chiuta. Pa nyengu yo Yesu Khristu wenga pacharu chapasi, “wangujiyuyuwa ukongwa ndipu wanguja wakuvwiya mpaka nyifwa, nyifwa yaki nayu yapachimiti chakutombozgekiyapu.” (Afilipi 2:8) Kweni iyu wangupepesa cha chifukwa cha vo wagomezganga ndi chilatu chakuti waleki kutombozgeka. Kweniso Yesu wangupepesa cha mura wa asembi wati wamupempha kuti: “Lapizga pa masu paku Chiuta wamoyu asani ndiwi nadi Khristu, Mwana waku Chiuta!” Yesu wangumukambiya kuti: “Mwakamba mwija. Kweni nditikukambiyani kuti: Kwamba sonu muwonengi Mwana wa munthu waja kujanja lamaryi la Wanthazi ndipuso wachiza pamitambu yakuchanya.” (Mateyu 26:63, 64) Yesu wangukhumba cha kuti waleki kuja wakugomezgeka kwa Awisi a Yehova Chiuta ndi chilatu chakuti waje pachimangu ndi mura wa asembi.

Akhristu atumbika ŵanthu wo ŵe ndi udindu. Kweni akhumbika cha kupepesa chifukwa chakuti avwiya Chiuta kweniso atanja abali ŵawu.—Mateyu 28:19, 20; Aroma 13:5-7.

Palivi cho Chazamutondekesa Kuti Ŵanthu aje Mwachimangu

Mazuŵa nganu taŵanthu tibuda chifukwa chakuti tikuhara ubudi kwa apapi ŵidu a Adamu. (Aroma 5:12; 1 Yohane 1:10) Adamu wangubuda chifukwa chakuti wangugarukiya Mlengi. Pakwamba, Adamu ndi Eva ŵenga akufikapu ndipuso ŵengavi ubudi, ndipu Chiuta watilayizga kuti wazamuweziyapu umoyu wakufikapu. Iyu wazamutuzgapu ubudi wosi kweniso vinthu vosi vo vituza chifukwa cha ubudi.—1 Akorinto 15:56, 57.

Ŵanaŵaniyani waka mo vinthu vazamuŵiya! Yakobe yo wenga mvurwa waku Yesu wangupereka ulongozgi wa mo tingagwiriskiya ntchitu lilimi lidu. Iyu wangukamba kuti: “Asani munthu waguŵa cha pa mazu, ndikuti ngwakufikapu ndipu wangafiska kumanga so liŵavu laki losi.” (Yakobe 3:2) Munthu wakufikapu wangalamuliya umampha lilimi laki kuti waleki kupepesa chifukwa chakuti waligwiriskiya ntchitu uheni. Iyu “wangafiska kumanga so liŵavu laki losi.” Tazamukondwa ukongwa pa nyengu yo tazamujaliya akufikapu! Pa nyengu yeniyo, pazamuŵavi cho chazamutondekesa kuti ŵanthu aje mwachimangu. Pasonu panu, kupepesa kutuliya pasi pa mtima asani tamunangiya munyidu kungawovya ukongwa kuti paje chimangu.

[Mazu ngamumphata]

[Chithuzi]

Kumbi tingasambiranji ku chakuwoniyapu chaku Paulo?

[Chithuzi]

Palivi cho chazamutondekesa kuti paŵi chimangu asani weyosi wazija wakufikapu