U kʼáatik perdón máakeʼ ku beetik u yantal jeetsʼelil

DEBORAH Tannen, juntúul koʼolel ku xokik bix unaj u biskuba máakeʼ, tu yaʼalaj: «Jach yaʼab utsil ku taasik u kʼáata’al perdón. Ku beetik u yutskíintik le problemas yaan tiʼ máak sin ke u baʼateloʼ, ku beetik u yutstal le problemas yaan ichil le kaajoʼoboʼ yéetel yoʼolal leloʼ le gobiernoʼoboʼ ku páajtal u yáantik le kaajoʼobo’. Tsʼoʼoleʼ le máakoʼoboʼ ku páajtal u biskubaʼob maʼalobil».

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ wa tu jaajil u yóol máak ku kʼáatik perdóneʼ jach jeʼel u yáantaj utiaʼal u yutstal junpʼéel problema desde úuch yanakeʼ. Por ejemploe’ le ka tʼaanaj Jesús yoʼolal le xiʼipal tu xuʼuxupaj u taakʼineʼ tu yaʼale le ka suunaj tu yotoch yéetel le ka tu kʼáataj perdóneʼ, u taataeʼ yéetel kiʼimak óolal tu kʼamaj tu yotoch (Lucas 15:17-​24). Jach kʼaʼabéet humilde wa kabal u yóol máak utiaʼal ka páajchajak u kʼáatik ka perdonartaʼak. Le máaxoʼob kabal u yóoloʼoboʼ ku yilik u kʼáatkoʼob ka perdonartaʼakoʼob.

Baʼax utsil ku taasik u kʼáataʼal perdón

Abigaíl, juntúul koʼolel israelitaeʼ, tu yeʼesaj baʼax utsil ku yantal ikil u kʼáatik máak perdón. Kex u yíicham beet baʼax maʼ maʼalobeʼ letiʼ kʼáat perdón. David kaʼacheʼ letiʼe máax ken u beet u reyil tu luʼumil Israeloʼ. Juntéenjeak le tiaʼan teʼ desiertooʼ, letiʼ yéetel le máaxoʼob yanoʼob tu yéeteloʼ tu kanáantoʼob u yalakʼ tamano’ob Nabal, u yíicham Abigaíl. David túuneʼ tu túuxtaj le máakoʼob yanoʼob tu yéetel utiaʼal u bin u kʼáatoʼob waaj yéetel jaʼ tiʼ Nabal, chéen baʼaleʼ Nabaleʼ tu poʼopochʼoʼob. Yoʼolal le baʼax úuchoʼ Davideʼ sen pʼuʼuji ka bin yéetel kex 400 máakoʼob u kíimsoʼob Nabal bey xan le máaxoʼob yanoʼob tu yotochoʼ. Le ka tu yojéeltaj Abigaíl baʼax táan u yúuchleʼ bin u yil David. Le ka kʼuch tuʼux yaneʼ tu séebaʼanil chinlaj tu táaneʼ ka tu yaʼalajtiʼ: «In yuum, taalak tin wóokʼol u culpail le baʼax úuchoʼ. Chaʼa u tʼaan a esclavaaʼ, yéetel uʼuy a wuʼuy le baʼax ken u yaʼaltechaʼ». Le ka tsʼoʼok u yaʼalik tiʼ David baʼax úucheʼ tu síiajtiʼ baʼaloʼob utiaʼal u jaantoʼob yéetel utiaʼal u yukʼikoʼob. David túuneʼ tu yaʼalajtiʼ: «Suunen ta wotoch, xiʼiktech utsil. Ilawile, tsʼoʼok in wuʼuyik le baʼax ta waʼaloʼ yéetel yaan in beetik» (1 Samuel 25:​2-​35).

Úuchik u yeʼesik kabal óolal yéetel u kʼáatik perdón yoʼolal le baʼax tu beetaj u yíichamoʼ Abigaíleʼ tu salvartaj tuláakal le máaxoʼob yanoʼob tu yotochoʼ. Davideʼ hasta tu tsʼáaj u graciasil tiʼ Abigaíl tumen yoʼolal le baʼax tu beetoʼ maʼ tu kíimsaj mix máakiʼ. Maʼ Abigaíl beet baʼax maʼ maʼalob tu contra David yéetel le máakoʼob yanoʼob tu yéeteloʼ. Chéen baʼaleʼ tu reconocertaj yaan baʼax maʼ maʼalob tu beetaj u familiaiʼ, le oʼolal tu kʼáataj ka perdonartaʼak.

Apóstol Pabloeʼ láayliʼ tu yilaj u kʼaʼanaʼanil u kʼáatik perdóneʼ. Juntéenjeakeʼ anchaj u defenderkuba tu táan le Sanedrínoʼ. Ananías, u maas nojchil le sacerdoteʼoboʼ, kʼuuxilnaj yoʼolal le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ ka tu yaʼalaj ka xíiklajtaʼak u chiʼ. Pablo túuneʼ tu yaʼalaj: «J-kaʼapʼéel ich, techeʼ Dios kun loobiltikech. Wa kulukbalech a juzgarten jeʼex u yaʼalik le Leyoʼ, ¿baʼaxten túun ka waʼalik ka xíiklajtaʼaken kex lelaʼ ku bin tu contra le Leyoʼ?». Chéen baʼaleʼ jujuntúul tiʼ le máaxoʼob yanoʼob teʼeloʼ tu yaʼaloʼobtiʼ baʼaxten ku táabal u yaʼal baʼal tiʼ u maas nojchil le sacerdoteʼoboʼ. Pablo túuneʼ tu séebaʼanil tu yaʼalaj: «Sukuʼuneʼex, maʼ in wojel kaʼach wa letiʼe maas nojoch sacerdoteoʼ. Tumen tsʼíibtaʼan: ‹Maʼ unaj a waʼalik baʼal tiʼ juntúul u nojchil a kaajaliʼ›» (Hechos 23:​1-5).

Le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ jaaj tumen le juezoʼoboʼ maʼ unaj u beetkoʼob ka jaʼatsʼak mix máakiʼ. Kex beyoʼ tu kʼáataj ka perdonartaʼak tumen u yojleʼ unaj u respetartik le u maas nojchil le sacerdoteʼoboʼ. * Tsʼoʼoleʼ úuchik u kʼáatik perdóneʼ tu tsʼáaj tuʼux u yuʼubaʼal le baʼax ken u yaʼaloʼ. Como Pablo u yojel maʼ junpʼéeliliʼ baʼax ku creertik le Sanedrínoʼ tu yaʼaleʼ táan u juzgartaʼal tumen ku creertik yaan u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ. Yoʼolal leloʼ káaj u baʼateltʼaan le máakoʼoboʼ yéetel le fariseoʼoboʼ tʼaanajoʼob tu favor Pablo (Hechos 23:​6-​10).

¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼax tu beetaj Abigaíl yéetel apóstol Pablooʼ? K-kanikeʼ úuchik u kʼáatkoʼob perdóneʼ uʼuyaʼab le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ. Jeʼex k-ilkoʼ u kʼáatik perdón máakeʼ ku yáantaj utiaʼal ka yanak jeetsʼelil. Wa k-reconocertik yaan baʼax maʼ maʼalob tsʼoʼok k-beetik yéetel k-kʼáatik ka perdonartaʼakoʼoneʼ jach jeʼel yáantaj utiaʼal k-utskíintik wa baʼax problemaileʼ.

«Teneʼ mix baʼal kʼaas in beetmaj»

Yaan horaeʼ kéen k-ojéelt yaan máax kʼuuxilnaj yoʼolal baʼax t-aʼalaj wa t-beeteʼ maʼ xaaneʼ jeʼel k-tuklikeʼ chéen séeb u pʼuʼujul. Chéen baʼaleʼ Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼob: «Wa táan a bisik a kʼub junpʼéel baʼal teʼ altaroʼ chéen baʼaleʼ le tiaʼanech teʼeloʼ ku kʼaʼajaltech kʼuuxtech a sukuʼuneʼ, pʼat aktáan tiʼ le altar le baʼax ka biskoʼ. Táanileʼ xeen a wutskíint le problema yaantech yéetel a sukuʼunoʼ, kéen suunakech túuneʼ ka kʼubik» (Mateo 5:​23, 24).

Koʼox aʼalikeʼ juntúul sukuʼuneʼ ku tuklikeʼ yaan baʼax t-aʼalaj wa t-beetaj tu contra. Yoʼolal le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ kex mix baʼal k-beetmaj tu contra k-sukuʼuneʼ unaj k-bin tu yiknal utiaʼal ‹k-utskíintik le problemaoʼ›. Le ka tʼaanaj Jesús yoʼolal le jeʼeloʼ meyajnajtiʼ junpʼéel tʼaan ich griego ku tsʼáaik naʼatbileʼ «tu kaʼatúulil le máaxoʼob anchajtiʼob le problema unaj u tsʼáaik u yóol u yutskíintoʼoboʼ» (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine). Kéen yanak wa baʼax problemail ichil kaʼatúul máakoʼobeʼ u suukileʼ tiʼ tu kaʼatúulil yaan u culpail, tumen tu kaʼatúulil maʼ perfectoʼobiʼ. Kéen úuchuk beyoʼ tu kaʼatúulil unaj u yilkoʼob u yutskíintikoʼob le problemaoʼ.

U jaajileʼ le baʼax maas importanteoʼ maʼ letiʼe u yilaʼal tiʼ máax yaan u culpailoʼ, baʼaxeʼ letiʼe u tsʼáaik u yóol máak utiaʼal u yutskíintik le problemaoʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yojéelteʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Corintooʼ ku biskoʼob uláakʼ sukuʼunoʼob tu táan le juezoʼob chéen yoʼolal problemas jeʼex le yaan yil yéetel taakʼinoʼ. Le oʼolal tu yaʼalajtiʼob lelaʼ: «¿Baʼaxten maʼ táan u chúukpajal a wóoleʼex a muʼyajteʼex le baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼalteʼexoʼ? ¿Baʼaxten maʼ táan u chúukpajal a wóoleʼex muʼyaj le kéen luʼsaʼakteʼex le baʼaxoʼob yaanteʼexoʼ?» (1 Corintios 6:7). Pabloeʼ tu yaʼalaj leloʼ tumen maʼ u kʼáat ka xiʼik le sukuʼunoʼob tak tu táan juezoʼob utiaʼal u yutskíintik u problemasoʼoboʼ. Le baʼax tu yaʼaloʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ le baʼax maas importanteoʼ maʼ letiʼe u yilaʼal tiʼ máax yaan u culpail wa baʼaxoʼ, baʼaxeʼ ka yanak jeetsʼelil ichil le sukuʼunoʼoboʼ. Wa mantatsʼ k-kʼaʼajsik leloʼ maas chéen chʼaʼabil ken k-kʼáat perdón tiʼ le máax ku tuklik tsʼoʼok k-ofenderkoʼ.

Kʼaʼabéet k-kʼáatik perdón yéetel u jaajil k-óol

Yaʼab máakoʼobeʼ kéen u kʼáatoʼob ka perdonartaʼakoʼobeʼ maʼ yéetel u jaajil u yóol ku kʼáatkoʼobiʼ. Por ejemploeʼ tu luʼumil Japóneʼ jach suuk u yaʼalaʼal le tʼaan sumimasen utiaʼal u kʼáatik máak ka perdonartaʼakoʼ. Jeʼel xan u páajtal u yaʼalik máak utiaʼal u tsʼáaik gracias yoʼolal wa baʼax, beyoʼ ku yeʼesik maʼ tun páajtal u sutik u jeel le favor beetaʼabtiʼoʼ. Como jach suuk u yaʼalaʼal le tʼaanoʼ maʼatech u yuʼubaʼal wa jach tu jaajil u yóol máak ku kʼáatik perdón. Leloʼ jach yaʼab tuʼux bey u yúuchloʼ.

Kex jeʼel baʼalak idioma ka u tʼan máakeʼ le kéen u kʼáat ka perdonartaʼakeʼ kʼaʼabéet u yaʼalik tu jaajil u yóol. Leloʼ ku yilaʼal yéetel le tʼaanoʼob ku meyaj tiʼ máakoʼ bey xan le bix u kʼáatik ka perdonartaʼakoʼ. Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼob: «Kéen a waʼaleʼex ‹yaan› a beetkeʼex junpʼéel baʼaleʼ beeteʼex; wa ka waʼalikeʼex ‹maʼataneʼ› maʼ a beetkeʼex; tumen le baʼax ku píitmáan tiʼ lelaʼ tiʼ le Kʼaasilbaʼal u taaloʼ» (Mateo 5:​37). Wa tu jaajil a wóol táan a kʼáatik ka perdonartaʼakecheʼ kʼaʼabéet a weʼesik. Utiaʼal k-maas naʼatikeʼ koʼox tuukul tiʼ lelaʼ: Juntúul máakeʼ táan u beetik fila teʼ aeropuertooʼ, chéen baʼaleʼ sin ke u tsʼáaik cuentaeʼ tu kʼolaj juntúul koʼolel yéetel u maleta ka tu kʼáataj ka perdonartaʼak. Jach maʼ sáam tiʼ leloʼ le ka péeknaj le filaoʼ tu kaʼa kʼolaj le koʼoleloʼ ka tu kaʼa kʼáataj ka perdonartaʼak. Chéen baʼaleʼ le máakoʼ tu kaʼa kʼolaj le koʼoleloʼ, le máak láakʼintik le koʼolel túunoʼ tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼ wa jach tu jaajil u kʼáat ka perdonartaʼakeʼ unaj u yilik maʼ u kaʼa úuchul. Leloʼ ku yeʼesikeʼ wa tu jaajil k-óol k-kʼáatik ka perdonartaʼakoʼoneʼ unaj k-kanáantik maʼ k-kaʼa beetik le baʼax t-beetoʼ.

Wa tu jaajil k-kʼáat ka perdonartaʼakoʼoneʼ unaj k-reconocertik yaan baʼax maʼ maʼalob tsʼoʼok k-beetkiʼ, unaj k-kʼáatik ka perdonartaʼakoʼon yéetel unaj k-ilik maʼ k-kaʼa beetik le baʼax t-beetoʼ. Le máax ofendertaʼab xanoʼ unaj u yilik u perdonar (Mateo 18:21, 22; Marcos 11:25; Efesios 4:​32; Colosenses 3:​13). Tuláakloʼon kʼebanoʼon, le oʼolal maʼ chéen chʼaʼabil k-utskíintik junpʼéel problemaiʼ. Kex beyoʼ u kʼáatik máak perdóneʼ jach jeʼel u yáantajeʼ.

Tiʼ baʼax súutuk maʼ unaj k-kʼáatik perdóniʼ

Jeʼex k-ilkoʼ u kʼáatik máak perdóneʼ ku yáantaj utiaʼal ka yanak jeetsʼelil, chéen baʼaleʼ le máax yaan u naʼatoʼ u yojel maʼ tiʼ tuláakal súutukil unaj u kʼáatik perdóniʼ. Por ejemploeʼ le kéen probartaʼakoʼon utiaʼal u yilaʼal wa chúukaʼan k-óol tiʼ Dios. Le ka anchaj Jesús way Luʼumeʼ «tu mixbaʼalkúuntubaeʼ ka tu yuʼubaj tʼaan kex yanchaj tak u kíimil tiʼ junpʼéel u cheʼil muʼyaj» (Filipenses 2:8). Chéen baʼaleʼ mix juntéen tu negartaj le baʼax ku creertik chéen utiaʼal maʼ u sufriroʼ. Maʼ tu kʼáataj perdón le ka aʼalaʼabtiʼ tumen le u maas nojchil le sacerdoteʼoboʼ: «¡Tu kʼaabaʼ le Dios kuxaʼanoʼ kin kʼáatiktech ka a waʼaltoʼon wa teech le Cristo u Paal Diosoʼ!». Baʼaxeʼ Jesúseʼ tu yaʼalajtiʼ: «Teech aʼalik. Chéen baʼaleʼ kin waʼalikteʼexeʼ desde bejlaʼeʼ yaan a wilkeʼex u Paal máak kulukbal tu x-noʼoj kʼab le Dios jach yaan u poderoʼ yéetel táan u taal yóokʼol le múuyaloʼoboʼ» (Mateo 26:63, 64). Jesúseʼ maas kʼaʼanaʼan tu yilaj u chúukpajal u yóol tiʼ u Taata ke u pʼáatal maʼalobil tu táan le u maas nojchil le sacerdoteʼoboʼ.

Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku respetarkoʼob le autoridadoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ maʼatech u kʼáatkoʼob perdón ikil u yuʼubikoʼob u tʼaan Dios yéetel ikil u yaabiltikoʼob u sukuʼunoʼoboʼ (Mateo 28:19, 20; Romanos 13:​5-7).

Mix máak ken u kʼáat ka perdonartaʼak

Yoʼolal le kʼeban tu máansajtoʼon Adánoʼ tuláakloʼon k-beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ (Romanos 5:​12; 1 Juan 1:​10). Chéen baʼaleʼ le ka beetaʼab Adán yéetel Evaeʼ perfectoʼob, minaʼan kaʼach u kʼebanoʼob. Le oʼolal Jéeobaeʼ tsʼoʼok u yaʼalik yaan u kaʼa suutik tuláakal baʼal jeʼex yanil kaʼachoʼ. Yaan u luʼsik le kʼebanoʼ bey xan tuláakal le baʼaxoʼob beetik k-muʼyajoʼ (1 Corintios 15:56, 57).

Santiago u majan íitsʼin Jesúseʼ tu yaʼalaj: «Wa yaan juntúul máak maʼ tu tʼóochpajal ichil u tʼaaneʼ u kʼáat u yaʼaleʼ perfecto, yéetel jeʼel u páajtal u controlartik tuláakal u wíinklileʼ» (Santiago 3:2). Chéen tukult baʼax ku taal u kʼiin u yúuchul. Tuláakal máakeʼ yaan u páajtal u controlartik baʼax ku yaʼalik, le oʼolal maʼ tun antal baʼax oʼolal u kʼáatik perdón. Jach jatsʼuts kéen pʼáatak perfectoil tuláakal máak tumen yaan u páajtal k-controlartik k-wíinklil. Tuláakal máak ken u bisuba maʼalob, pero mientras u kʼuchul le kʼiin jeʼeloʼ utiaʼal u yantal jeetsʼelileʼ kʼaʼabéet k-kʼáatik perdón yoʼolal wa baʼax maʼ maʼalob k-beetkiʼ.

[Nota]

[Oochel]

¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ apóstol Pabloeʼ?

[Oochel]

Kéen pʼáatak perfectoil máakeʼ mix máak ken u kʼáat perdón