“Siya Moduol Kaninyo”
“Siya Moduol Kaninyo”
“[Ang Diyos] dili halayo gikan sa matag usa kanato.”—BUHAT 17:27.
1, 2. (a) Sa dihang mosud-ong sa daghag bituon nga kalangitan, unsang pangutana ang mahimo natong isukna maylabot sa Maglalalang? (b) Sa unsang paagi gipasaligan kita sa Bibliya nga ang mga tawo bililhon gayod sa mga mata ni Jehova?
NASULAYAN na ba nimo ang pagsud-ong sa daghag bituon nga kalangitan sa gabii nga walay dag-om ug natugob ka sa kahibulong? Ang daghan kaayong bituon ug ang kadako sa kawanangan makapahingangha. Niining dako kaayo nga uniberso, ang yuta maoy usa lamang ka gamayng tuldok. Nagpasabot ba kini nga ang Maglalalang, “ang Labing Hataas ibabaw sa tibuok nga yuta,” taas ra kaayo nga dili siya mabalaka bahin sa mga tawo o siya halayo ra kaayo ug dili-matugkad nga dili siya mailhan sa mga tawo?—Salmo 83:18.
2 Gipasaligan kita sa Bibliya nga ang mga tawo bililhon gayod sa mga mata ni Jehova. Gani, ang Pulong sa Diyos nagdasig kanato sa pagpangita kaniya, nga nag-ingon: “Siya dili halayo gikan sa matag usa kanato.” (Buhat 17:27; 1 Cronicas 28:9) Sa pagkatinuod, kon kita mohimog mga lakang sa pagduol sa Diyos, mosanong siya sa atong mga paningkamot. Sa unsang paagi? Ang mga pulong sa atong tinuig nga teksto sa 2003 naghatag niining makapadasig nga tubag: “Siya moduol kaninyo.” (Santiago 4:8) Hisgotan nato ang pipila sa kahibulongang mga panalangin nga dagayang ihatag ni Jehova niadtong suod kaniya.
Usa ka Personal nga Gasa Gikan Kang Jehova
3. Unsang gasa ang ihatag ni Jehova niadtong moduol kaniya?
3 Una, ang mga alagad ni Jehova dunay bililhong gasa nga giandam niya alang sa iyang katawhan. Ang tanang gahom, bahandi, ug edukasyon nga itanyag niining sistemaha sa mga butang dili makatanyag nianang maong gasa. Kini maoy usa ka personal nga gasa, usa nga ihatag lamang ni Jehova niadtong suod kaniya. Unsa man kana? Ang Pulong sa Diyos nagtubag: “Kon ikaw . . . magapatugbaw sa imong tingog alang sa katakos sa pag-ila, kon ikaw magapadayon sa pagpangita niini ingon sa plata, ug ingon sa tinagong mga bahandi ikaw magapadayon sa pagpangita niini, nan imong masabtan ang pagkahadlok kang Jehova, ug imong makaplagan ang mismong kahibalo sa Diyos. Kay si Jehova magahatag ug kaalam.” (Proverbio 2:3-6) Tiaw mo kana, ang dili-hingpit nga mga tawo makakaplag sa “mismong kahibalo sa Diyos”! Kanang maong gasa—ang kahibalo nga makaplagan diha sa Pulong sa Diyos—gitandi sa “tinagong mga bahandi.” Ngano man?
4, 5. Nganong “ang mismong kahibalo sa Diyos” ikatandi sa “tinagong mga bahandi”? Iilustrar.
4 Una, ang kahibalo sa Diyos bililhon kaayo. Usa sa labing bililhong mga panalangin niini mao ang paglaom nga mabuhi sa walay kataposan. (Juan 17:3) Apan ang maong kahibalo makapatugob sa atong kinabuhi bisan karon. Pananglitan, tungod sa atong mainampingong pagtuon sa Pulong sa Diyos, atong nahibaloan ang mga tubag sa hinungdanong mga pangutana sama sa: Unsay ngalan sa Diyos? (Salmo 83:18) Unsa ang tinuod nga kahimtang sa mga patay? (Ecclesiastes 9:5, 10) Unsay katuyoan sa Diyos alang sa yuta ug sa katawhan? (Isaias 45:18) Nahibaloan usab nato nga ang kinamaayohang paagi sa pagkinabuhi mao ang pagpadapat sa maalamong tambag sa Bibliya. (Isaias 30:20, 21; 48:17, 18) Busa, kita adunay maayong giya nga motabang kanato sa pagsagubang sa mga kabalaka sa kinabuhi ug sa pagsubay sa dalan nga magpatungha ug tinuod nga kalipay ug katagbawan. Labaw sa tanan, ang atong pagtuon sa Pulong sa Diyos nakapaarang kanato sa pagkahibalo sa kahibulongang mga hiyas ni Jehova ug sa pagduol kaniya. Unsa pay mas bililhon kay sa suod nga relasyon uban kang Jehova nga pinasukad sa “mismong kahibalo sa Diyos”?
5 Dunay laing katarongan kon nganong ang kahibalo sa Diyos ikatandi sa “tinagong mga bahandi.” Sama sa daghang bahandi, kini may pagkatalagsaon niining kalibotana. Sa unom ka bilyong molupyo sa yuta, mga unom ka milyong magsisimba ni Jehova, o mga 1 sa 1,000, ang nakakaplag sa “mismong kahibalo sa Diyos.” Sa pag-ilustrar kon unsa ka talagsaong pribilehiyo ang pagkahibalo sa kamatuoran sa Pulong sa Diyos, tagda ang usa lamang ka pangutana sa Bibliya: Unsay mahitabo sa mga tawo inigkamatay? Nahibalo kita gikan sa Kasulatan nga ang kalag mamatay ug nga ang mga patay walay kaamgohan. (Ezequiel 18:4) Bisan pa niana, ang bakak nga pagtuo nga dunay usa ka butang sa sulod sa tawo nga magpabiling buhi human sa kamatayon gidawat sa kadaghanang mga relihiyon sa kalibotan. Kini maoy hinungdanong bahin sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan. Anaa usab kini sa Budhismo, Hinduismo, Islam, Jainismo, Judaismo, Shinto, Sikhismo, ug Taoismo. Hunahunaa ra—bilyonbilyong tawo ang nalimbongan niining usa ka bakak nga doktrina!
6, 7. (a) Kinsa lamang ang makakaplag sa “mismong kahibalo sa Diyos”? (b) Unsang panig-ingnan ang nagpakita nga si Jehova nagpanalangin kanato ug hait nga pagsabot nga wala mabatoni sa daghang ‘maalamon ug mga makinaadmanon’?
6 Nganong diyutay ra man ang mga tawo nga nakakaplag sa “mismong kahibalo sa Diyos”? Tungod kay ang usa dili bug-os nga makasabot sa kahulogan sa Pulong sa Diyos nga wala ang Iyang tabang. Hinumdomi, kining maong kahibalo maoy usa ka gasa. Ihatag lamang kini ni Jehova niadtong andam nga manukiduki sa iyang Pulong uban ang pagkamatinud-anon ug pagkamapaubsanon. Ang maong mga tawo dili tingali “maalamon sa unodnong paagi.” (1 Corinto 1:26) Daghan taliwala kanila ang mahimo ganing isipon nga “dili edukado ug ordinaryo” sumala sa mga sukdanan sa kalibotan. (Buhat 4:13) Bisan pa niana, dili kana hinungdanon. Si Jehova magaganti kanato uban sa “mismong kahibalo sa Diyos” tungod sa mga hiyas nga iyang makaplagan diha sa atong kasingkasing.
7 Tagda ang usa ka pananglitan. Daghang eskolar sa Kakristiyanohan ang nagpatungha ug daghan kaayong mga komentaryo bahin sa Bibliya. Ang maong mga basahon magsaysay tingali sa makasaysayanhong kagikan, sa kahulogan sa Hebreohanon ug Grego nga mga pulong, ug uban pa. Uban sa tanan nilang kinaadman, nakaplagan ba gayod sa maong mga eskolar “ang mismong kahibalo sa Diyos”? Aw, nasabtan ba gayod nila ang tema sa Bibliya—ang pagbindikar sa pagkasoberano ni Jehova pinaagi sa iyang langitnong Gingharian? Nahibalo ba sila nga si Jehova nga Diyos dili bahin sa usa ka Trinidad? Kita duna gayoy tukma nga pagsabot sa maong mga butang. Ngano? Si Jehova naghatag kanato ug hait nga pagsabot sa espirituwal nga mga kamatuoran nga wala mabatoni sa daghang ‘maalamon ug mga makinaadmanon.’ (Mateo 11:25) Nagaganti gayod si Jehova niadtong suod kaniya!
“Si Jehova Nagabantay sa Tanang Nahigugma Kaniya”
8, 9. (a) Sa unsang paagi gihubit ni David ang laing panalangin alang niadtong suod kang Jehova? (b) Nganong ang matuod nga mga Kristohanon nagkinahanglan ug proteksiyon sa Diyos?
8 Kadtong suod kang Jehova nagatagamtam ug laing panalangin—ang Iyang proteksiyon. Ang salmistang si David, kinsa nakaagi ug daghang kalisdanan, misulat: “Si Jehova haduol kanilang tanan nga nagatawag kaniya, kanilang tanan nga nagatawag kaniya sa kamatinud-anon. Pagatumanon niya ang tinguha niadtong nahadlok kaniya, ug ang ilang pagtuaw alang sa tabang iyang pagadunggon, ug siya magaluwas kanila. Si Jehova nagabantay sa tanang nahigugma kaniya.” (Salmo 145:18-20) Oo, si Jehova duol niadtong nahigugma kaniya ug busa makasanong dayon sa ilang pagpangayog tabang.
9 Nganong nagkinahanglan kita sa proteksiyon sa Diyos? Gawas pa sa pagbati sa mga epekto sa pagkinabuhi niining “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon,” ang matuod nga mga Kristohanon mao ang linaing gipuntirya sa pangunang Kaaway ni Jehova, nga mao si Satanas nga Yawa. (2 Timoteo 3:1) Ang malansisong kaaway determinadong ‘motukob’ kanato. (1 Pedro 5:8) Kita lutoson, pit-oson, ug tentalon ni Satanas. Mangita usab siyag mga tinamdan sa hunahuna ug kasingkasing nga iyang mapahimuslan. Siya adunay tumong: ang pagpaluya sa atong pagtuo ug pagdaot sa atong espirituwalidad. (Pinadayag 12:12, 17) Tungod kay duna kitay gamhanan kaayong kaaway nga atubangon, dili ba makapalig-on ang pagkahibalo nga “si Jehova nagabantay sa tanang nahigugma kaniya”?
10. (a) Sa unsang paagi si Jehova nagabantay sa iyang katawhan? (b) Unsa ang labing hinungdanong matang sa proteksiyon, ug ngano?
10 Apan, sa unsang paagi si Jehova nagabantay sa iyang katawhan? Ang iyang saad nga proteksiyon dili maggarantiya kanato ug kinabuhi nga walay mga problema niining sistemaha; ni nagpasabot kini nga siya obligado nga maghimog mga milagro alang kanato. Bisan pa niana, si Jehova nagahatag gayod ug pisikal nga panalipod alang sa iyang katawhan ingong usa ka grupo. Kon buot hunahunaon, dili gayod niya tugotan ang Yawa nga paphaon ang matuod nga mga magsisimba gikan sa yuta! (2 Pedro 2:9) Labaw sa tanan, si Jehova manalipod kanato sa espirituwal nga paagi. Gisangkapan niya kita sa atong gikinahanglan aron sa paglahutay sa mga pagsulay ug sa pagpanalipod sa atong relasyon kaniya. Sa ngadtongadto, ang espirituwal nga proteksiyon mao ang labing hinungdanong matang sa proteksiyon. Ngano? Basta mamentinar nato ang atong relasyon uban kang Jehova, walay bisan unsa—bisan gani kamatayon—ang makadaot kanato sa dayon.—Mateo 10:28.
11. Unsang mga tagana ang gihimo ni Jehova alang sa espirituwal nga proteksiyon sa iyang katawhan?
11 Si Jehova naghimog daghang kahikayan alang sa espirituwal nga proteksiyon niadtong suod kaniya. Pinaagi sa iyang Pulong, ang Bibliya, siya nagahatag kanato ug kaalam aron sa pagsagubang sa lainlaing mga pagsulay. (Santiago 1:2-5) Ang pagpadapat sa praktikal nga tambag nga makita diha sa Kasulatan maoy proteksiyon mismo. Dugang pa, si Jehova nagahatag ug “balaang espiritu niadtong nagapangayo kaniya.” (Lucas 11:13) Ang maong espiritu mao ang labing gamhanang puwersa sa uniberso, busa kini tinong magsangkap kanato aron maatubang nga malamposon ang bisan unsang pagsulay o tentasyon nga modangat kanato. Pinaagi kang Kristo, si Jehova nagahatag ug “mga gasa nga mga lalaki.” (Efeso 4:8) Kining kuwalipikado sa espirituwal nga mga lalaki naningkamot sa pagsumbalik-silaw sa kaugalingong halalom nga pagbati ni Jehova sa dihang sila nagatabang sa mga isigkamagsisimba.—Santiago 5:14, 15.
12, 13. (a) Pinaagi sa unsa nga si Jehova nagtagana kanato ug espirituwal nga pagkaon sa tukmang panahon? (b) Unsay pagbati nimo bahin sa mga tagana ni Jehova alang sa atong espirituwal nga kaayohan?
12 Si Jehova nagtagana ug laing butang nga manalipod kanato: espirituwal nga pagkaon sa hustong panahon. (Mateo 24:45) Pinaagi sa pinatik nga mga publikasyon, lakip na sa mga magasing Ang Bantayanang Torre ug Pagmata!, maingon man sa mga tigom, asembliya, ug mga kombensiyon, si Jehova nagtagana kanato sa atong gikinahanglan sa dihang gikinahanglan nato kini. Mahinumdoman ba nimo ang usa ka higayon sa dihang duna kay nadungog sa usa ka Kristohanong tigom, asembliya, o kombensiyon nga nakatandog sa imong kasingkasing ug nagpalig-on o naghupay kanimo? Nakabasa ka na ba sukad ug artikulo diha sa usa sa nahisgotan nang mga magasin ug mibati nga kini gisulat alang gayod kanimo?
13 Usa sa labing epektibong mga hinagiban ni Satanas mao ang pagkaluya sa buot, ug apektado kita niini. Siya nasayod gayod nga ang dulot nga pagbatig kawalay-paglaom makapaluya kanato, makapahimo pa gani kanato nga daling madala ni Satanas. (Proverbio 24:10) Tungod kay si Satanas naningkamot sa pagpahimulos sa negatibong mga pagbati, kita nagkinahanglan ug tabang. Ang mga magasing Bantayanang Torre ug Pagmata! matag karon ug unya nagpatik ug mga artikulo nga motabang kanato sa pagbuntog sa pagkaluya sa buot. Bahin sa usa nianang maong mga artikulo, usa ka Kristohanong sister misulat: “Ginabasa ko ang artikulo halos kada adlaw, ug manglugmaw gihapon ang akong mga luha. Gibutang ko kini tupad sa akong kama aron mabasa dayon nako kini kon maluya ang akong buot. Pinaagi sa mga artikulo nga sama niini, gibati nako nga ang mapanalipdanong mga kamot ni Jehova naghalog kanako.” a Dili ba kita mapasalamaton kang Jehova tungod sa pagtagana kanato ug tukma-sa-panahong espirituwal nga pagkaon? Hinumdomi, ang iyang mga kahikayan alang sa atong espirituwal nga kaayohan maoy pamatuod nga siya duol kanato ug nagpailalom kanato sa iyang mapanalipdanong pag-atiman.
Pagduol sa “Tigpatalinghog sa Pag-ampo”
14, 15. (a) Unsang personal nga panalangin ang gihatag ni Jehova niadtong suod kaniya? (b) Nganong usa ka talagsaong pribilehiyo nga gitugotan kitang moduol kang Jehova diha sa pag-ampo?
14 Namatikdan ba nimo nga sa dihang ang mga tawo makaangkon ug gahom ug awtoridad, kasagarang nagkalisod silang duolon niadtong nailalom sa ilang awtoridad? Apan, komosta si Jehova nga Diyos? Siya ba halayo ra kaayo nga dili siya interesado sa gipahayag sa mga tawo kaniya? Kasukwahi niana! Ang gasa sa pag-ampo maoy lain pang panalangin nga ihatag ni Jehova niadtong suod kaniya. Usa ka kahibulongang pribilehiyo nga gitugotan kitang moduol sa “Tigpatalinghog sa pag-ampo.” (Salmo 65:2) Ngano?
15 Sa pag-ilustrar: Ang pangulong ehekutibo sa usa ka dakong korporasyon adunay daghang responsibilidad. Siya mohukom kon unsang mga butanga ang iyang dumalahon sa personal ug unsay iyang idelegar sa uban. Sa susama, ang Soberanong Magmamando sa uniberso makapili kon unsang mga butanga ang iyang apilan ug kon unsay iyang idelegar. Hunahunaa ra ang tanang katungdanan nga gidelegar ni Jehova sa iyang pinalanggang Anak nga si Jesus. Ang Anak gihatagag “awtoridad sa pagpanghukom.” (Juan 5:27) Ang mga manulonda “gipailalom kaniya.” (1 Pedro 3:22) Ang gamhanang balaang espiritu ni Jehova gipagamit kang Jesus sa pagtabang kaniya sa pagpanguna sa iyang mga tinun-an dinhi sa yuta. (Juan 15:26; 16:7) Busa makaingon si Jesus: “Ang tanang awtoridad gihatag na kanako sa langit ug sa yuta.” (Mateo 28:18) Bisan pa niana, maylabot sa atong mga pag-ampo, si Jehova mipili nga malangkit niana mismo. Mao nga gisugo kita sa Bibliya sa pagtumong sa atong mga pag-ampo ngadto lamang kang Jehova, nga himoon kana sa ngalan ni Jesus.—Salmo 69:13; Juan 14:6, 13.
16. Nganong makasalig kita nga si Jehova mamati gayod sa atong mga pag-ampo?
16 Mamati ba gayod si Jehova sa atong mga pag-ampo? Kon siya dili matinagdanon, dili gayod niya kita awhagon nga ‘molahutay sa pag-ampo’ o motugyan sa atong mga palas-anon ug mga kabalaka ngadto kaniya. (Roma 12:12; Salmo 55:22; 1 Pedro 5:7) Ang matinumanong mga alagad sa kapanahonan sa Bibliya may bug-os nga pagsalig nga si Jehova mamati sa pag-ampo. (1 Juan 5:14) Busa, ang salmistang si David miingon: “Madungog [ni Jehova] ang akong tingog.” (Salmo 55:17) Kita usab dunay katarongan nga magmasaligon nga si Jehova anaa sa duol, andam magpatalinghog sa atong tanang hunahuna ug kabalaka.
Si Jehova Magaganti sa Iyang mga Alagad
17, 18. (a) Unsay bation ni Jehova bahin sa matinumanong pag-alagad sa iyang intelihenteng mga linalang? (b) Ipatin-aw kon sa unsang paagi gipakita sa Proverbio 19:17 nga ang atong maluluy-ong mga buhat namatikdan ni Jehova.
17 Ang posisyon ni Jehova ingong Unibersohanong Soberano dili maapektahan sa ginabuhat o dili gustong buhaton sa mga tawo lamang. Bisan pa niana, si Jehova maoy mapabilhon nga Diyos. Giapresyar pa gani niya ang matinumanong pag-alagad sa iyang intelihenteng mga linalang. (Salmo 147:11) Nan, kini maoy laing benepisyo nga matagamtam niadtong suod kang Jehova: Siya magaganti sa iyang mga alagad.—Hebreohanon 11:6.
18 Klarong gipakita sa Bibliya nga si Jehova nagpabili sa ginabuhat sa iyang mga magsisimba. Pananglitan, atong mabasa: “Siya nga nagapakitag kaluoy sa timawa nagapahulam kang Jehova, ug Siya magabayad kaniya sa iyang gibuhat.” (Proverbio 19:17) Ang maluluy-ong konsiderasyon ni Jehova alang sa mga timawa gibanaag diha sa Moisesnong Balaod. (Levitico 14:21; 19:15) Unsay bation ni Jehova kon sundogon nato ang iyang kaluoy diha sa atong mga pakiglabot sa mga timawa? Sa dihang mohatag kita ngadto sa timawa, nga dili magdahom ug balos, lantawon kini ni Jehova ingong pahulam ngadto Kaniya. Si Jehova nagsaad sa pagbayad sa maong utang pinaagig pabor ug mga panalangin. (Proverbio 10:22; Mateo 6:3, 4; Lucas 14:12-14) Oo, sa dihang magpakita kita ug kaluoy sa usa ka isigkamagsisimba nga nanginahanglan, kini makatandog sa kasingkasing ni Jehova. Pagkamapasalamaton nato nga atong nahibaloan nga ang atong maluluy-ong mga buhat namatikdan sa atong langitnong Amahan!—Mateo 5:7.
19. (a) Nganong makaseguro kita nga si Jehova nagpabili sa atong ginahimo diha sa buluhatong pagsangyaw ug paghimog tinun-an? (b) Sa unsang paagi si Jehova magaganti sa mga buhat sa pag-alagad nga gihimo sa pagpaluyo sa iyang Gingharian?
19 Si Jehova ilabinang nagpabili sa atong ginabuhat alang sa iyang Gingharian. Sa dihang moduol kita kang Jehova, natural lamang nga buot natong gamiton ang atong panahon, kusog, ug mga kahinguhaan aron sa pagpakig-ambit sa bug-os kutob sa mahimo diha sa pagsangyaw sa Gingharian ug sa buluhatong paghimog-tinun-an. (Mateo 28:19, 20) Usahay, bation tingali nato nga diyutay ra ang atong nahimo. Ang atong dili-hingpit nga kasingkasing magpahinabo pa gani kanato sa pagduhaduha kon nahimuot ba si Jehova sa atong mga paningkamot. (1 Juan 3:19, 20) Apan gipabilhan ni Jehova ang bisan unsang gasa—bisan unsa ka gamay—nga nagagikan sa usa ka kasingkasing nga gitukmod sa gugma. (Marcos 12:41-44) Gipasaligan kita sa Bibliya: “Ang Diyos dili kay dili-matarong nga kalimtan ang inyong buhat ug ang gugma nga inyong gipakita alang sa iyang ngalan.” (Hebreohanon 6:10) Sa pagkatinuod, si Jehova mahinumdom ug magaganti bisan sa kinagamyang buhat sa pag-alagad nga gihimo sa pagpaluyo sa iyang Gingharian. Gawas pa sa dagayang mga panalangin karon, makalaom kita sa mga kalipay sa kinabuhi sa nagsingabot nga bag-ong kalibotan, diin si Jehova madagayaong magbukhad sa iyang kamot ug magtagbaw sa matarong nga mga tinguha sa tanan nga suod kaniya!—Salmo 145:16; 2 Pedro 3:13.
20. Sa tibuok tuig 2003, sa unsang paagi kaha masilsil nato sa hunahuna ang mga pulong sa atong tinuig nga teksto, ug uban sa unsang resulta?
20 Sa tibuok tuig 2003, suknaon nato ang atong kaugalingon kon kita ba nagahimog mapinadayonong paningkamot sa pagduol sa atong langitnong Amahan. Kon mao, makaseguro kita nga siya mosanong sumala sa iyang gisaad. Kon buot hunahunaon, ‘ang Diyos . . . dili makabakak.’ (Tito 1:2) Kon moduol ka kaniya, siya moduol kanimo. (Santiago 4:8) Ug uban sa unsang resulta? Dagayang mga panalangin karon ug ang palaaboton nga mas masuod pa kang Jehova hangtod sa kahangtoran!
[Footnote]
a Usa ka reaksiyon sa artikulong “Si Jehova Mas Labaw kay sa Atong mga Kasingkasing,” sa Mayo 1, 2000, nga gula sa Ang Bantayanang Torre, mga panid 28-31.
Nahinumdom Ka Ba?
• Unsang gasa ang ihatag ni Jehova niadtong moduol kaniya?
• Unsang mga tagana ang gihimo ni Jehova alang sa espirituwal nga panalipod sa iyang katawhan?
• Nganong usa ka talagsaong pribilehiyo nga makaduol kita kang Jehova diha sa pag-ampo?
• Sa unsang paagi gipakita sa Bibliya nga si Jehova nagpabili sa matinumanong pag-alagad sa iyang intelihenteng mga linalang?
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
[Hulagway sa panid 15]
Gipanalanginan kita ni Jehova ug hait nga pagsabot sa espirituwal nga mga kamatuoran
[Mga hulagway sa panid 16, 17]
Si Jehova nagatagana ug espirituwal nga proteksiyon
[Hulagway sa panid 18]
Si Jehova anaa sa duol, andam magpatalinghog sa atong pag-ampo