Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Neasemene pabuipi nenu’

‘Neasemene pabuipi nenu’

‘Neasemene pabuipi nenu’

‘[Nzambi] kêna netu kule kudi muntu ne muntu.’​—BIENZEDI 17:27.

1, 2. (a) Patudi tubandila mitoto mulu butuku, ndukonko kayi lutudi mua kudiela pa bidi bitangila Mufuki wetu? (b) Mmunyi mudi Bible utujadikila ne: bantu kabena tuntu tua patupu ku mêsu kua Nzambi?

 UKADIKU mutangile mitoto mulu butuku ne mumone ikukemesha anyi? Bungi bua mitoto bukena kubala kumana ne bunene bua tshibuashibuashi bidi bienza buôwa. Mu tshibuashibuashi etshi tshinenanenayi, buloba budi katoba kakese patupu. Ebi bidiku bileja ne: Mufuki wetu, ‘Mutambe Bunene wa pa mutu pa buloba bujima’ udi mulu mule menemene mudiye kayi mua kutangila malu a bantu peshi udi kule menemene kakuyi mushindu wa bantu kumukeba bua kumumanyabu anyi?​—Musambu 83:18.

2 Bible udi utujadikila ne: bantu kabena tuntu tua patupu ku mêsu kua Yehowa to. Bushuwa, Dîyi dia Nzambi didi ditukankamija bua kumukeba, diamba ne: ‘Yeye kêna netu kule kudi muntu ne muntu.’ (Bienzedi 17:27; 1 Kulondolola 28:9) Bulelela, tuetu bele bidia bua kusemena pabuipi ne Nzambi, kakushala anu mupuwe to. Mu mushindu kayi? Mêyi a mu mvese wetu wa tshidimu tshia 2003 adi afila diandamuna edi didi ditusankisha dia ne: ‘Neasemene pabuipi nenu.’ (Yakobo 4:8) Tumonayi amue a ku mabenesha adi Yehowa ulokeshila aba badi pabuipi nende.

Dipa dia kudi Yehowa nkayende

3. Ndipa kayi didi Yehowa upesha bantu badi basemena pabuipi nende?

3 Tshia kumpala, basadidi ba Yehowa badi ne dipa dia mushinga mukole didi Yehowa mulamine bantu bende. Bukokeshi buonso, bubanji ne mamanya onso adi bantu mua kupeta panu kabiena mua kubapetesha dipa edi to. Ndipa dia kudi Yehowa nkayende, didiye upesha anu aba badi pabuipi nende. Ndipa kayi adi? Dîyi dia Nzambi didi diandamuna ne: ‘Biwabandishila kumanya kua malu dîyi diebe, biwakukeba bu muudi ukeba tshiamu tshia argent, biwakukeja bu muudi ukeja biuma bisokoka, nunku neujingulule ditshina dia Yehowa, neusangane dimanya dia malu a Nzambi. Bualu bua Yehowa udi upa bantu meji.’ (Nsumuinu 2:3-6) Elabi meji: bantu bapange bupuangane bapeta “dimanya dia malu a Nzambi”! Dipa edi, didi dikale dimanya didi mu Dîyi dia Nzambi, mbadifuanyikije ne “biuma bisokoka.” Bua tshinyi?

4, 5. Bua tshinyi mbamfuanyikije “dimanya dia malu a Nzambi” ne “biuma bisokoka”? Fila tshilejilu.

4 Tshia kumpala, dimanya dia Nzambi didi ne mushinga wa bungi. Dimue dia ku masanka manene adidi dipetesha muntu nditekemena dia muoyo wa tshiendelele. (Yone 17:3) Kadi dimanya edi didi dilengeja nsombelu wetu nansha mpindieu. Tshilejilu, dilonga dietu dia Dîyi dia Nzambi ne ntema nditufikishe ku dimanya mandamuna a nkonko ya mushinga bu mudi lua ne: Dîna dia Nzambi nnganyi? (Musambu 83:18) Bafue badi mushindu kayi? (Muambi 9:5, 10) Ndijinga kayi didi nadi Nzambi bua buloba ne bantu? (Yeshaya 45:18) Tudi kabidi bafike ku dimanya ne: kutumikila mibelu ya meji idi mu Bible ke nsombelu mutambe buimpe. (Yeshaya 30:20, 21; 48:17, 18) Nunku, tudi ne mibelu mimpe idi ituambuluisha bua kutantamena ntatu ne kuikala ne nsombelu udi ufila disanka dia bushuwa. Bualu bua mushinga mutambe mbua se: dilonga dietu dia Dîyi dia Nzambi nditufikishe ku dimanya ngikadilu milenga ya Yehowa ne bua kusemena pabuipi nende. Ntshinyi tshidi mua kuikala ne mushinga kupita malanda mashême atudi badie ne Yehowa ku diambuluisha dia “dimanya dia malu a Nzambi”?

5 Kudi bualu bukuabu budibu bafuanyikijile dimanya dia Nzambi ne “biuma bisokoka.” Anu bu biuma bia bungi, dimanya edi kadiena kudi muntu yonso pa buloba nansha. Ku bantu miliyare isambombo badi pa buloba, anu batendeledi ba Yehowa batue ku miliyo isambombo (anyi muntu 1 pa bantu 1 000) ke badi bapete “dimanya dia malu a Nzambi.” Bua kuleja mudi kumanya bulelela bua mu Dîyi dia Nzambi kuikale diakalenga dia pa buadi, tuangate anu lukonko lumue lua bualu bua mu Bible: Ntshinyi tshidi tshienzekela bantu padibu bafua? Mukanda wa Nzambi udi utumanyisha ne: anyima utu ufua, ne bafue kabena bamanye bualu nansha bumue. (Yehezekele 18:4) Kadi lelu’eu dilongesha dia dishima dia se: tshintu kampanda tshidi munda mua muntu tshidi tshitungunuka ne kuikala ne muoyo padi muntu ufua mbaditabe kudi bitendelelu bia bungi. Dilongesha adi ndilongesha dinene dia bitendelelu bia Bukua-buena-Kristo. Badi kabidi baditaba kudi bena Buddha, bena Hindu, bena Jaïn, ba-Mizilma, balondi ba Buena-Yuda, bena Shinto, bena Sikh, bena Tao. Anjibi kuela meji: dilongesha dimue dia dishima edi nkayadi ndishime bantu miliyare mivule!

6, 7. (a) Mbanganyi nkayabu badi mua kupeta “dimanya dia malu a Nzambi”? (b) Ntshilejilu kayi tshidi tshileja ne: Yehowa mmutupeshe bujinguludi budi “bena meji ne bantu balonge” ba bungi kabayi nabu?

6 Bua tshinyi bantu ba bungi ki mbapete “dimanya dia malu a Nzambi”? Bualu muntu kêna mua kumvua Bible bimpe menemene Nzambi yeye kayi mumuambuluishe. Vuluka ne: dimanya edi ndipa. Yehowa udi udipesha anu aba badi basue bua kukebulula malu mu Dîyi diende ne muoyo umue ne budipuekeshi buonso. Bantu aba badi mua kuikala kabayi ‘bena meji mu buntu.’ (1 Kolinto 1:26) Bena panu badi mene mua kuangata ba bungi ba munkatshi muabu bu bantu badi “[kabayi] bamanye mikanda.” (Bienzedi 4:13) Kadi atshi ki ntshidi ne mushinga to. Yehowa udi utupesha “dimanya dia malu a Nzambi” bua ngikadilu idiye umona mu mutshima wetu.

7 Tuangate tshilejilu. Bashikuluji ba bungi ba mu Bukua-buena-Kristo mbapatule mikanda mivule idi yumvuija malu a mu Bible. Mikanda eyi idi mua kumvuija malu a kale, idi mua kufila diumvuija dia miaku ya mu tshiena-Ebelu ne ya mu tshiena-Gelika, ne malu makuabu a bungi. Nansha mudibu ne dimanya dionso edi, bashikuluji aba mbapete menemene “dimanya dia malu a Nzambi” anyi? Mbumvue bimpe menemene tshiena-bualu tshia Bible (tshidi tshikale dibingisha dia bumfumu bua Yehowa ku diambuluisha dia Bukalenge buende bua mu diulu) anyi? Mbamanye ne: Yehowa Nzambi ki mmuntu wa mu Busatu Bunsantu anyi? Kadi tuetu tudi bumvue malu aa bimpe menemene. Bua tshinyi? Yehowa mmutuambuluishe bua kujingulula malu malelela a mu nyuma adi “bena meji bantu balonge” ba bungi kabayi bamanye. (Matayo 11:25, MML) Bushuwa, Yehowa udi ubenesha aba badi basemena pabuipi nende!

“Yehowa udi ulama bonso badi bamunanga”

8, 9. (a) Mmunyi muvua Davidi mumvuije dibenesha dikuabu didi aba badi pabuipi ne Yehowa bapeta? (b) Bua tshinyi bena Kristo balelela badi dijinga ne bukubi bua Nzambi?

8 Aba badi pabuipi ne Yehowa badi bapeta dibenesha dikuabu: Nzambi udi ubakuba. Davidi mufundi wa Misambu uvua ne ntatu ya bungi wakafunda ne: ‘Yehowa udi pabuipi ne bonso badi bamubikila, kudi bonso badi bamubikila mu bushuwa. Yeye udi umana dijinga dionso dia badi bamutshina, udi umvua muadi wabu kabidi, udi ubasungila. Yehowa udi ulama bonso badi bamunanga.’ (Musambu 145:18-20) Bushuwa, Yehowa udi pabuipi ne aba badi bamunange ne bua nanku udi mua kulua kubambuluisha ne lukasa padibu bamubila bakeba diambuluisha.

9 Bua tshinyi tudi tujinga bua Nzambi atukube? Pa kumbusha dipeta ntatu bua “malu makole” adiku mu tshikondo etshi, bena Kristo balelela ke badi Satana Diabolo Muluishi munene wa Yehowa mutambe kutua mutu. (2 Timote 3:1) Muluishi wa budimu eu mmudisuike bua ‘kutudia.’ (1 Petelo 5:8) Satana udi utukengesha, ututatshisha ne ututeta. Utu kabidi ukeba malu mu lungenyi anyi mu mutshima wetu adi mua kuikala bu tutamba tua yeye kuapuka natu. Udi ne tshipatshila mu lungenyi luende: udi ukeba bua kutekesha ditabuja dietu ne kutubutula mu nyuma. (Buakabuluibua 12:12, 17) Bu mutudi ne muluishi mukole nunku utudi ne bua kuluangana nende, kabienaku bitukolesha ku muoyo bua kumanya ne: “Yehowa udi ulama bonso badi bamunanga” anyi?

10. (a) Mmunyi mudi Yehowa ulama bantu bende? (b) Mbukubi kayi budi butambe kuikala ne mushinga, ne mbua tshinyi?

10 Kadi mmunyi mudi Yehowa ukuba bantu bende? Dilaya Diende dia kutukuba ki mbuena kuamba se: nanku au katuakupeta kabidi ntatu panuapa; anyi kadiena diumvuija se: udi mua kutuenzela bishima bua diakalenga dietu to. Nansha nanku, Yehowa udi ukuba bantu bende ku mubidi mu tshibungi tshiabu. Tshia kumanya ntshia se: kakulekela Diabolo ubutula batendeledi balelela bonso pa buloba to! (2 Petelo 2:9) Kadi tshidi nangananga ne mushinga ntshia se: Yehowa udi utukuba mu nyuma. Udi utupesha bintu bitudi nabi dijinga bua kutantamena ntatu ne kulama malanda etu atudi badie nende. Ndekelu wa bionso, ditukuba dia mu nyuma ke didi ditamba kuikala ne mushinga. Bua tshinyi? Patudi anu badie malanda ne Yehowa, kakuena tshintu, nansha lufu mene, tshidi mua kutuenzela bibi kashidi to.​—Matayo 10:28.

11. Mmalu kayi adi Yehowa mulongolole bua kukuba bantu bende mu nyuma?

11 Yehowa mmulongolole malu a bungi bua kukuba mu nyuma bantu badi pabuipi nende. Ku diambuluisha dia Bible, Dîyi diende, udi utupesha meji a mushindu wa kutantamena ntatu kabukabu. (Yakobo 1:2-5) Ditumikila mibelu milenga idi mu Mukanda wa Nzambi diodi nkayadi mbukubi. Yehowa udi kabidi upa ‘batu bamulomba nyuma muimpe.’ (Luka 11:13) Nyuma eu ke bukole budi bupite onso adiku panu, nunku ntshia bushuwa bua se: udi mua kutuambuluisha bua kutantamena diteta dionso didi mua kutukuata. Ku butuangaji bua Kristo, Yehowa udi ufila “mapa mikale bantu.” (Efeso 4:8, NW) Balume aba badi bakumbaje malu a mu nyuma badi benza muabu muonso bua kuleja luse luvule lua Yehowa padibu bambuluisha bena Kristo nabu.​—Yakobo 5:14, 15.

12, 13. (a) Nku diambuluisha dia binganyi kudi Yehowa utupeshila biakudia bia mu nyuma mu tshikondo tshiakanyine? (b) Ntshinyi tshiudi umvua bua bintu bidi Yehowa ufila bua diakalenga dietu dia mu nyuma?

12 Yehowa udi ufila tshintu tshikuabu bua kutukuba: biakudia bia mu nyuma mu tshikondo tshiakanyine. (Matayo 25:45) Ku diambuluisha dia mikanda ne tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi ne tshia Réveillez-vous!, pamue ne bisangilu, mpuilu ne mpungilu, Yehowa udi utupesha bintu bitudi nabi dijinga dîba ditudi nabi dijinga. Udiku mua kuvuluka dîba diwakumvua bualu kampanda mu tshisangilu tshia bena Kristo, mu mpuilu anyi mu mpungilu buakalenga mutshima webe ne buakakukolesha ku muoyo anyi kukukankamija anyi? Ukadiku mubale tshiena-bualu kampanda mu tshimue tshia ku bibejibeji bitudi batele ebi ne mumvue bu se: tshivua tshikufundila wewe anyi?

13 Tshimue tshia ku bia-mvita binene bia Satana nditeketa mu mikolo, ne tuetu ki mbatusale bua kubenga kuteketa mu mikolo to. Satana mmumanye bimpe ne: diteketa ku muoyo mutantshi mule didi mua kutuzengeja ne kutekesha bikole. (Nsumuinu 24:10) Bu mudi Satana ukeba bua kubuelela pa malu adi atekesha bantu mu mikolo, tudi dijinga ne diambuluisha. Mu tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi ne tshia Réveillez-vous! batu bapatulamu imue misangu biena-bualu bidi bituambuluisha bua kuluisha diteketa mu mikolo. Muanetu mukuabu wa bakaji muena Kristo wakafunda bua tshimue tshia ku biena-bualu ebi ne: “Ntu mbala tshiena-bualu etshi pabuipi ne dituku dionso, ne binsonji bitshidi bimpueka. Ndi mutshiteke pabuipi ne bulalu buanyi bua meme kuikala kutshibala dîba dionso dindi ndiumvua mutekete mu mikolo. Ku diambuluisha dia biena-bualu bu mudi ebi, ndi mumvue anu bu se: Yehowa mmungele bianza biende bua kunkuba.” * Katuenaku ne dianyisha kudi Yehowa bua mudiye utupesha biakudia bia mu nyuma mu tshikondo tshiakanyine anyi? Vuluka ne: malu adiye mulongolole bua diakalenga dietu dia mu nyuma adi ajadika ne: tshia bushuwa udi pabuipi netu ne mmutulame.

Diyikila ne eu ‘udi umvua milombu’

14, 15. (a) Ndibenesha kayi didi Yehowa nkayende upesha aba badi pabuipi nende? (b) Bua tshinyi kuikala ne mushindu wa kuyikila bipepele ne Yehowa mu disambila ndiakalenga dia pa buadi?

14 Ukadiku mutentekele ne: padi bantu bapeta bumfumu ne bukokeshi, bitu misangu ya bungi bilua bikole bua badi kuinshi kuabu kusemena pabuipi nabu anyi? Kadi netuambe tshinyi bua Yehowa Nzambi? Udiku kule menemene kakuyi mushindu wa yeye kuteleja malu adi bantu bamuambila anyi? Nansha kakese! Dipa dia disambila ndibenesha dikuabu didi Yehowa upesha aba badi nende pabuipi. Kuikala ne mushindu wa kuyikila ne eu ‘udi umvua milombu’ ndiakalenga dia pa buadi. (Musambu 65:2) Bua tshinyi?

15 Tshilejilu, mulombodi wa kumpanyi kampanda munene udi ne midimu ya bungi. Udi upangadija malu ikalaye ne bua kuenza yeye nkayende ne ikalaye mua kupesha bantu bakuabu bua kuenzabu. Bia muomumue, Mfumu Mutambe Bunene wa diulu ne buloba udi ne bukenji bua kujadika malu ikalaye ne bua kuenza yeye nkayende ne ikalaye mua kutuma bakuabu bua kuenza. Anji elabi meji bua malu onso adi Yehowa mupeshe Muanende munanga Yezu bua kuenza. Mmupeshe Muana “bukokeshi bua kulumbuluisha.” (Yone 5:27) Banjelu ‘mbavuijibue kunyima kuende.’ (1 Petelo 3:22) Yehowa mmupeshe Yezu nyuma wende muimpe wa bukole bua amuambuluishe bua kuludika bayidi bende badi pa buloba. (Yone 15:26; 16:7) Ke bualu kayi Yezu wakamba ne: ‘Bakumana kumpa bukokeshi buonso mu diulu ne pa buloba.’ (Matayo 28:18) Kadi bua masambila atudi tuenza, Yehowa mmupangadike bua kuditelejilawu yeye nkayende. Ke bualu kayi Bible udi utubela bua kutuma masambila etu anu kudi Yehowa nkayende mu dîna dia Yezu.​—Musambu 69:13; Yone 14:6, 13.

16. Bua tshinyi tudi ne bua kuikala batuishibue ne: Yehowa udi bushuwa uteleja masambila etu?

16 Yehowa utu bushuwa uteleja masambila etu anyi? Bu yeye kayi uateleja kavua mua kutuambila bua ‘kunanukila mu [disambila]’ anyi bua kumupuila majitu ne ntatu yetu. (Lomo 12:12; Musambu 55:22; 1 Petelo 5:7) Basadidi ba lulamatu ba mu bikondo bivuabu bafunda Bible bavua batuishibue ne muoyo mujima bua se: Yehowa udi uteleja masambila. (1 Yone 5:14) Ke bualu kayi Davidi mufundi wa Misambu wakamba ne: ‘[Yehowa] udi umvua dîyi dianyi.’ (Musambu 55:17) Tuetu petu tudi ne bua kuikala batuishibue ne: Yehowa udi pabuipi, mudiakaje bua kuteleja meji etu onso ne ntatu yetu yonso.

Yehowa udi ufuta basadidi bende

17, 18. (a) Mmunyi mudi Yehowa wangata mudimu udi bifukibua biende bia lungenyi bimuenzela ne lulamatu? (b) Umvuija mudi Nsumuinu 19:17 uleja ne: Yehowa kêna upanga kumona malu a luse atudi tuenzelangana.

17 Muanzu wa Yehowa wa Mukalenge Mutambe Bunene wa diulu ne buloba kabena mua kuushintulula kudi bualu budi bantu mua kuenza anyi kubenga kuenza to. Nansha nanku, Yehowa udi Nzambi wa dianyisha. Bushuwa, udi wangata ne mushinga ne wanyisha mudimu udi bifukibua biende bia lungenyi [bantu ne banjelu] bimuenzela ne lulamatu. (Musambu 147:11) Edi ndiakalenga dikuabu didi nadi aba badi pabuipi ne Yehowa: Udi ufuta basadidi bende.​—Ebelu 11:6.

18 Bible udi uleja patoke ne: Yehowa udi wangata ne mushinga malu adi batendeledi bende benza. Tshilejilu, tudi tubala ne: ‘Udi ufuila mupele luse udi usombesha Yehowa bintu; yeye neamuenzele bimpe ku buimpe buakamuenzelaye.’ (Nsumuinu 19:17) Mushindu uvua Yehowa umvuila bakengi luse uvua umuenekela ku malu avua mu Mikenji ya Mose. (Lewitiki 14:21; 19:15) Mmunyi mudi Yehowa umvua patudi tuidikija luse luende mu malu atudi tuenzela bakengi? Patudi tupesha mukengi katuyi tushala bindile bua batupingajile tshintu, Yehowa udi umona tshintu atshi bu tshimusombesha. Yehowa udi ulaya bua kufuta dibanza adi pa kutuanyisha ne kutupesha mabenesha. (Nsumuinu 10:22; Matayo 6:3, 4; Luka 14:12-14) Bulelela, patudi tuleja muena Kristo netu udi mu dikenga luse, bidi bilenga mutshima wa Yehowa. Ndianyishapu kayi ditudi nadi bua kumanya ne: tatu wetu wa mu diulu kêna upanga kumona malu a luse atudi tuenzelangana!​—Matayo 5:7.

19. (a) Bua tshinyi tudi ne bua kuikala bajadike ne: Yehowa udi wanyisha malu atudi tuenza mu mudimu wa diyisha ne wa divuija bantu bayidi? (b) Mmunyi mudi Yehowa ufuta bantu bua mudimu udibu benza bua kukuatshisha Bukalenge buende?

19 Yehowa utu nangananga wanyisha malu atudi tuenza bua Bukalenge buende. Patudi tusemena pabuipi ne Yehowa, pa tshibidilu tutu tumvua muoyo utu utusaka bua kufila dîba dietu, bukole buetu ne mpetu yetu bua kuenza mudimu wa bungi wa kuyisha Bukalenge ne wa kuvuija bantu bayidi. (Matayo 28:19, 20) Imue misangu, tudi mua kuela meji ne: tudi tuenza mudimu mukese. Mutshima wetu mupange bupuangane udi mene mua kutusaka bua kudiebeja bikala malu atudi tuenza asankisha Yehowa. (1 Yone 3:19, 20) Kadi Yehowa udi wanyisha dipa dionso bikole (nansha diodi dikale dikese) didi difumina mu mutshima udi ne dinanga. (Mâko 12:21-44) Bible udi utujadikila ne: ‘Nzambi kêna upanga buakane bua kupuaye muoyo wa mudimu wenu ne wa dinanga dinuakaleja bua dîna diende.’ (Ebelu 6:10) Bulelela, Yehowa udi uvuluka ne ufuta bantu nansha bua bualu butambe bukese buenza bua kukuatshisha Bukalenge buende. Pa kumbusha mabenesha mavule a mu nyuma atudi tupeta lelu, tudi mua kutekemena bua kupeta masanka mu bukua-panu bupiabupia butshilualua, muikala Yehowa mua kubulula tshianza tshiende tshia kalolo bua kukumbaja majinga makane a bantu bonso badi pabuipi nende!​—Musambu 145:16; 2 Petelo 3:13.

20. Mu tshidimu tshia 2003, mmunyi mutudi mua kuvuluka mêyi a mvese wetu wa tshidimu, ne ntshinyi tshituapeta?

20 Mu tshidimu tshia 2003, tudikonke bua kumanya bituikala tudienzeja bua kusemena pabuipi ne Tatu wetu wa mu diulu. Bikalabi nanku, tuikalayi bajadike ne: yeye neakumbaje tshidiye mulaye. Tshia kumanya ntshia se: ‘Nzambi kêna mua kudinga to.’ (Tito 1:2) Wewe musemene pabuipi nende, neasemene pabuipi nebe. (Yakobo 4:8) Ne ntshinyi tshituapeta? Mabenesha mavule mpindieu ne ditekemena dia kusemena pabuipi menemene ne Yehowa tshiendelele mu bukua-panu bupiabupia.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 13 Mêyi a dianyisha akambaye bua tshiena-bualu tshia se: “Yehowa udi munene kupita mitshima yetu,” mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1 Lumungulu 2000, dibeji 28-31.

Udi muvuluke anyi?

• Ndipa kayi didi Yehowa upesha aba badi basemena nende pabuipi?

• Mmalu kayi adi Yehowa mulongolole bua kukuba bantu bende mu nyuma?

• Bua tshinyi kuikala ne mushindu wa kuyikila ne Yehowa bipepele mu disambila ndiakalenga dinene?

• Mmunyi mudi Bible uleja ne: Yehowa udi wanyisha mudimu udi bifukibua biende bia lungenyi bimuenzela ne lulamatu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 15]

Yehowa mmutupeshe bujinguludi bua tuetu kumvua malu malelela a mu nyuma

[Bimfuanyi mu mabeji 16, 17]

Yehowa udi utukuba mu nyuma

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Yehowa udi pabuipi, mmudiakaje bua kuteleja disambila dionso ditudi tuenza