Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yehowa n’Nzambi wa kumanya

Yehowa n’Nzambi wa kumanya

Yehowa n’Nzambi wa kumanya

UDIKU mua kuikala mupangile tshintu kampanda tshia mushinga mu nsombelu webe anyi? Biwikala mumanye anu malu makese patupu pa bidi bitangila Nzambi, nanku udi mupangile tshintu atshi tshia mushinga. Bua tshinyi? Bualu anu mudi bantu miliyo mivule bafike ku dijingulula, kumanya Nzambi wa mu Bible kudi kupetesha muntu masanka a bungi. Masanka aa adi atuadija mpindieu ne atungunuka too ne mu matuku atshilualua.

Yehowa Nzambi (Mufundishi wa Bible) mmusue bua tumumanye. Mufundi wa Misambu wakamba ne: ‘Mbua bamanye biabu ne: wewe nkayebe, ngudi muidike dîna dia Yehowa, udi Mutambe Bunene wa pa mutu pa buloba bujima.’ Yehowa mmumanye bimpe ne: patudi tumumanya bidi bua diakalenga dietu. Ke bualu kayi udi wamba ne: “Meme ndi Yehowa Nzambi webe, udi ukuyisha bua wewe wikale ne diakalengele.” Kadi ndiakalengele kayi ditudi tupeta patudi tumanya Yehowa Nzambi, Mutambe Bunene?​—Musambu 83:18; Yeshaya 48:17.

Diakalengele dimue dia bushuwa ndia se: tudi tupeta mibelu ya tshiakuenza patudi kumpala kua ntatu ya dituku dionso, tudi tupeta ditekemena dishindame bua matuku atshilualua ne ditalala dia mu mutshima. Kabidi, kumanya Yehowa bimpe menemene kudi kutusaka bua kuikala ne lungenyi lukuabu pa nkonko mivule idi bantu badiela lelu pa buloba bujima. Nnkonko kayi ayi?

Muoyo webe udi ne tshipatshila anyi?

Nansha mudi bena meji baye kumpala bikole, lelu bantu batshidi badiela nkonko minene ya muomumue: ‘Bua tshinyi ndi ne muoyo? Ndi nya mutangile kuepi? Muoyo udi ne tshipatshila kayi?’ Padi muntu kayi upeta mandamuna mimpe, muoyo wende udi upangila mushinga mulelela. Bantu ba bungi batuku bamona ne: mbapangile mushinga eu anyi? Mandamuna a nkonko ivuabu bele bantu mu ditunga dia Allemagne ku ndekelu kua bidimu bia 1990 akaleja ne: tshia bibidi tshia bantu bavua bandamune bavua misangu mivule peshi imue misangu bamona ne: muoyo udi umueneka kauyi ne tshipatshila nansha tshimue to. Pamu’apa nsombelu wa muomumue udi muaba uudi musombele.

Padi muoyo kauyi ne tshipatshila, muntu kêna menemene ne tshishimikidi tshidiye mua kuibakila malu ende adiye ujinga kukumbaja nansha. Bantu ba bungi batu bakeba bua kuenza mudimu muimpe peshi bua kupeta biuma bia bungi bua kumona mua kujibakaja dipangila dia tshipatshila tshia muoyo edi. Kadi nansha nanku, dipangila dia tshipatshila tshia muoyo edi didi anu dibatatshisha. Dipangila dia tshipatshila tshia muoyo didi mene ditatshisha bakuabu, dibafikisha too ne ku dijinga bua kufua. Etshi ke tshiakenzekela muntu mukaji mukuabu mulenga kumona. Bilondeshile tshikandakanda kampanda, uvua mukolele “mu bubanji bua bungi bua dikema ne muikale ne masanka kaayi kuamba.” (International Herald Tribune) Nansha muvuaye ne nsombelu wa bena kantu ku bianza, uvua anu muditole pa nkayende, ne kufikaye ku dimona ne: muoyo wende kauvua ne tshipatshila to. Wakanua tumuma tua buanga bua tulu ne bakamusangana mufue. Pamu’apa udi mua kuikala mumanye bantu bakuabu bavua baditole pa nkayabu bakafua pabu lufu lubi.

Kadi ukadiku mumvue bantu bamba mudi bena meji (anyi bena siyanse) bamanye mua kutuambila malu onso adi atangila muoyo anyi? Tshikandakanda kampanda tshia mu Allemagne tshitu tshipatuka ku lumingu luonso tshidi tshileja ne: “Nansha mudi bena meji mua kuamba malu malelela, mu malu a mu nyuma badi munda mutupu. Dilongesha dia bidimenene didi dimueneka dibishi, ne nansha malu a fizike ne mashintuluka au onso atu kaayi kudianjila kumanya kaena asamba bantu ne abakuba nansha kakese to.” (Die Woche) Malu adi bena meji bapatule mmambuluishe bikole bua kumvuija muoyo mu mishindu yawu kabukabu ne bua kumvuija kabidi dinyunguluka dia bintu bifuka ne manga malu adi enzeka adi ambuluisha bua kushala ne muoyo. Nansha nanku, bena meji kabena mua kutuambila tshitudi tuikadila ne muoyo pa buloba ne kutudi tuya nansha. Tuetu beyemene anu bena meji, nkonko itudi tudiela bua tshipatshila tshia muoyo idi ishala kayiyi ipeta mandamuna to. Anu muakaleja tshinga tshikandakanda, tshipeta tshidi se: kudi “bantu ba miaba yonso badi ne dijinga dia kupeta bulombodi.”​—Süddeutsche Zeitung.

Pa kumbusha Mufuki, nnganyi udi mukumbane bua kutupesha bulombodi ebu? Bu muvuaye muteke bantu pa buloba ku ntuadijilu, udi ne bua kuikala mumanye bua tshinyi badi pa buloba. Bible udi umvuija ne: Yehowa wakafuka bantu bua buobu kusomba pa buloba ne kubulama, mbuena kuamba ne: bua kubutangila. Mu midimu yabu yonso, bantu bavua ne bua kuleja ngikadilu yende bu mudi buakane, meji ne dinanga. Patudi tumanya tshivua Yehowa mutufukile, tudi tumanya tshitudi bikadile pa buloba.​—Genese 1:26-28.

Ntshinyi tshiudi mua kuenza?

Tshiudi mua kuenza ntshinyi biwikala kuena muanji kupeta mandamuna mimpe a nkonko eyi: ‘Bua tshinyi ndi pa buloba? Ndi nya mutangile kuepi? Muoyo udi ne diumvuija kayi?’ Bible udi ukulomba bua kumanya Yehowa bimpe menemene. Yezu wakamba ne: ‘Eu udi muoyo wa tshiendelele, bua buobu bakumanye wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne yeye uwakatuma, Yezu Kristo mene.’ Suaku kabidi bua wikale ne ngikadilu ya buena ya Nzambi, nangananga dinanga, ne udifundile tshipatshila tshia kuikala ne muoyo mu Bukalenge bua Nzambi butshilualua bulombola kudi Masiya. Nanku neupete tshipatshila mu nsombelu ne newikale ne ditekemena dilenga ne dishindame bua matuku atshilualua. Nkonko minene idi mikutatshishe too ne mpindieu neikale pamu’apa mua kupeta mandamuna.​—Yone 17:3; Muambi 12:13.

Mandamuna a nkonko minene eyi neakuambuluishe mushindu kayi? Hans mmumanye bimpe mudi mandamuna aa asankisha. * Bidimu bia bungi kumpala uvua ne ditabuja dibuitshidile pa bidi bitangila Nzambi, kadi ditabuja diende kadivua dishintulule nsombelu wende nansha kakese to. Uvua unua diamba, uyila bakaji ba ndumba, ubunda bilumbu bia bikese ne uvua musue kuendesha tshitukutuku. Udi wamba ne: “Kadi muoyo uvua tshintu tshia tshianana, kauvua unsankisha menemene to.” Pakakumbajaye bidimu bitue ku 25, Hans wakapangadika bua kudimanyina Nzambi nkayende mu dibala dia Bible ne ntema. Pakafikaye ku dimanya Yehowa bimpe menemene ne kujingululaye tshipatshila tshia muoyo, wakashintulula nsombelu wende, kutambulaye ne kulua Ntemu wa Yehowa. Mmuenze mudimu wa ku dîba ne ku dîba bidimu dikumi bishale ebi. Udi wamba ne muoyo mujima ne: “Kuenzela Yehowa mudimu ke bualu butambe buimpe menemene. Katuena mua kukufuanyikija ne tshintu tshikuabu nansha. Kumanya Yehowa nkumpeteshe tshipatshila mu nsombelu.”

Bushuwa, tshipatshila tshia muoyo ki mbualu bumuepele budi butatshisha bantu ba bungi to. Bu mudi malu enda anyanguka pa buloba, lukonko lukuabu ludi lutatshisha bantu ba bungi menemene.

Bua tshinyi dikenga edi ndinkuate?

Padi makenga akuata muntu, lungenyi luende ludi misangu ya bungi luimanyina anu pa lukonko lua se: Bua tshinyi dikenga edi ndinkuate? Bua muntu kutantamena bimpe lutatu kampanda, udi nangananga ne bua kuanji kupeta diandamuna dimpe dia lukonko alu. Bikalaku kakuyi diandamuna diakane, dikenga edi didi ditungunuka, ne muntu udidi dikuate udi mua kushala ne njiya mikole. Angata tshilejilu tshia bualu buvua bufikile Bruni.

Bruni (udi mpindieu mamu mushindame) udi wamba ne: “Muananyi wa bakaji wa mu diboko wakafua kukadi bidimu ndambu. Mvua ngitabuja Nzambi, ke bualu kayi ngakaya kudi nsaserdose wa mu musoko wetu bua kupeta diambuluisha. Wakangambila ne: Nzambi uvua muangate Susanne mu diulu ne ukavua muanjelu dîba adi. Ngakamona malu onso a panu mansashile pakafuaye, ne kabidi ngakakina Nzambi bualu uvua mumuangate.” Kanyinganyinga ne dikenga dia Bruni biakatungunuka munkatshi mua bidimu bia bungi. “Pashishe Ntemu wa Yehowa mukuabu kumbadishaye mu Bible ne: tshivua ne bualu bua kukinyina Nzambi to. Yehowa kavua muangate Susanne mu diulu to, ne Susanne ki mmulue muanjelu nansha. Disama diende divua difumine ku dipanga bupuangane dia bantu. Susanne mmulale tulu mu lufu, muindile bua Yehowa amubishe. Ngakalonga kabidi ne: Nzambi wakafuka bantu bua bikale ne muoyo wa kashidi mu mparadizu pa buloba, ne bantu nebapete muoyo eu mu katupa kîpi emu. Diakamue pangakabanga kujingulula tshidi bumuntu bua Yehowa menemene, ngakasemena pabuipi nende, ne kanyinganyinga kanyi kakatuadija kukepela.”​—Musambu 37:29; Bienzedi 24:15; Lomo 5:12.

Bantu ba bungi badi bapeta makenga a mishindu ne mishindu: ntatu ya muntu pa nkayende, mvita, nzala anyi bipupu. Bruni wakapeta disulakana pakajingululaye ku diambuluisha dia Bible ne: Yehowa ki ngua kudiwula bua makenga, ne katu muanji kulongolola bua bantu kukengabu, ne kabidi mu katupa kîpi emu neajikije malu mabi. Divulangana dia malu mabi didi dileja ne: tudi mu ‘matuku a ku nshikidilu’ wa tshikondo etshi. Malu a dikema adi Nzambi mulongolole bua kuenza atudi tuetu bonso bindile ne muoyo kulukulu akadi pabuipi menemene.​—2 Timote 3:1-5; Matayo 24:7, 8.

Kumanya Nzambi

Hans ne Bruni bavua ne dimanya dibuitshidile pa bidi bitangila Nzambi. Bavua bamuitabuja kadi kabayi bamumanye bimpe to. Bakapeta difutu pakadifilabu bua kumanya Yehowa bimpe menemene. Bakapeta mandamuna malenga a nkonko mivule ya mushinga wa bungi idi bantu badiela matuku etu aa. Bualu ebu buakabapesha ditalala dia mu mutshima ne ditekemena dishindame bua matuku atshilualua. Basadidi ba Yehowa miliyo mivule mbapitshile mu nsombelu wa muomumue.

Kumanya Yehowa kudi kutuadija ne dibala Bible ne ntema, mukanda udi utuambila malu ende ne tshidiye utulomba. Ke tshivua bamue bantu benze mu bidimu lukama bia kumpala. Tshilejilu, Luka (mufundi wa malu a kale ne munganga) udi wamba ne: bena mu tshisumbu tshia bena Yuda tshia mu Beloya, mu Gelika, ‘bakitabuja dîyi [dibambila kudi Paulo ne Sila] ne mitshima mimana kulongolola; bakadi badikebela mu Mukanda wa Nzambi ku dituku ku dituku ne: malu aa adi malelela anyi?’​—Bienzedi 17:10, 11.

Bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua badisangisha mu bisumbu. (Bienzedi 2:41, 42, 46; 1 Kolinto 1:1, 2; Galatia 1:1, 2; 2 Tesalonike 1:1) Ke mudibi kabidi lelu’eu. Bisumbu bia Bantemu ba Yehowa bidi bidisangisha bua kuenza bisangilu bidi bilongolola nangananga bua kuambuluisha bantu bua basemene pabuipi ne Yehowa ne bikale ne disanka dia kumuenzela mudimu. Kudisangisha ne Bantemu ba muaba uudi kudi kupetesha disanka dikuabu. Bu mutu bantu benda bafuana Nzambi udibu batendelela ku kakese ku kakese, Bantemu ba Yehowa badi baleja ngikadilu idi Yehowa nkayende uleja, nansha mudibu ne mikalu mu mushindu udibu bayileja. Nunku, kudisangisha ne Bantemu kudi kutuambuluisha bua kufika ku dimanya Yehowa bimpe.​—Ebelu 10:24, 25.

Udiku umona bua se: bidi bilomba bua kudienzeja bikole anu bua kufika ku dimanya Muntu umuepele anyi? Bidi bikengela kudienzeja. Kadi kutuku wenza nanku bua malu a bungi autu ukeba kukumbaja mu nsombelu anyi? Elabi meji bua mushindu udi muenji wa manaya munene ne bua kudienzeja padiye udibidija. Tshilejilu, Jean-Claude Killy (eu wakapeta mundadi wa ngolo mu ditunga dia France mu manaya a ski) udi wamba nunku bua tshidi muntu ne bua kuenza bua kuluaye munayi munene wa manaya a ditembangana: “Udi ne bua kutuadija bidimu 10 kumpala kua dituku dia ditembangana dinene kubangadi, ne udi ne bua kudilongolola munkatshi mua bidimu ne bidimu ne kuela meji bua dinaya adi dituku dionso . . . Mmudimu uudi ne bua kuenza matuku onso 365 a mu tshidimu.” Bualu bua dikema! Dîba dionso edi ne didienzeja anu bua kutembangana lubilu ludi mua kunenga minite dikumi tshianana! Nanku malu atudi ne bua kuenza bua kufika ku dimanya Yehowa kaena ne bua kuikala mapite aa anyi? Eyowa, tudi ne bua kuenza malu aa munkatshi mua matuku a bungi!

Malanda adi enda anu akola

Nnganyi udi musue kupangila tshintu kampanda tshia mushinga mu nsombelu wende? Nansha umue. Nunku, wewe mumone ne: muoyo webe kawena ne tshipatshila tshilelela, anyi wewe ukeba kumanya tshidi makenga akuatshila bantu, ikala mudisuike bua kufika ku dimanya Yehowa Nzambi wa mu Bible. Dilonga malu adi amutangila didi mua kulengeja nsombelu webe bua kashidi.

Netulekeleku bua kulonga malu adi atangila Yehowa anyi? Aba badi bamusadile bidimu bia bungi batshidi bakema bua malu ende adibu balonge ne bua malu mapiamapia adibu batungunuka ne kulonga pa bidi bimutangila. Kulonga malu aa kudi kutuvuija bena disanka ne kutusemeja pabuipi nende menemene. Tuitabayi petu ngenyi ya mupostolo Paulo, wakafunda ne: ‘Monayi ndondo wa bubanji bua meji ne lungenyi bia Nzambi! Monayi mutudi katuyi mua kujingulula bilumbuluidi biende, mutudi katuyi mua kulonda njila yende! Bua wakamanya meji a [Yehowa] nnganyi? Anyi wakamupa meji nnganyi?’​—Lomo 11:33, 34.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 12 Tudi bashintulule mêna.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 5]

Bantu batshidi badiela nkonko minene ya muomumue eyi: ‘Bua tshinyi ndi pa buloba? Ndi nya mutangile kuepi? Muoyo udi ne diumvuija kayi?’

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 6]

“Diakamue pangakabanga kujingulula tshidi bumuntu bua Yehowa menemene, ngakasemena pabuipi nende.”

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 7]

“Kuenzela Yehowa mudimu ke bualu butambe buimpe menemene. Katuena mua kukufuanyikija ne tshintu tshikuabu nansha. Kumanya Yehowa nkumpeteshe tshipatshila mu nsombelu”