Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyihova​—Nyamenle Mɔɔ Ɔhyia Kɛ Yɛnwu Ye

Gyihova​—Nyamenle Mɔɔ Ɔhyia Kɛ Yɛnwu Ye

Gyihova​—Nyamenle Mɔɔ Ɔhyia Kɛ Yɛnwu Ye

ASOO ɔbahola yeara ye kɛ ɛnde debie mɔɔ hyia kpalɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la abo ɔ? Saa ɛnze Nyamenle anwo edwɛkɛ dɔɔnwo a, ɛnee noko ɛlɛminli debie. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ, menli dɔɔnwo ɛnwu ye kɛ nvasoɛ dɔɔnwo wɔ Nyamenle mɔɔ vale Baebolo ne maanle mɔɔ yɛbanwu ye la azo. Nvasoɛ dɔɔnwo mɔɔ Nyamenle mɔɔ ɛbanwu ye bamaa wɔanyia la wɔ ɛkɛ ne ɛnɛ nee kenle bie.

Gyihova Nyamenle mɔɔ le Baebolo ne kɛlɛvolɛ la kulo kɛ yɛnwu ye. Edwɛndolɛnli ne hɛlɛle kɛ: “Maa menli ɛnwu ye kɛ wɔmɔ, mɔɔ wɔ duma a le Gyihova la, Ɛ ngomekye ala a ɛle Anwuma Anwumanli wɔ azɛlɛ ye kɔsɔɔti azo a.” Ɔze kɛ saa yɛnwu ye a, ɔbaboa yɛdayɛ mumua ne. “Medame Gyihova a mele wɔ Nyamenle a, Ahenle mɔɔ kilehile wɔ ɔmaa ɔwie wɔ boɛ.” Nvasoɛ boni a yɛbanyia wɔ Gyihova Nyamenle, Anwuma Anwumanli ne mɔɔ yɛbanwu ye la azo a?​—Edwɛne 83:18; Ayezaya 48:17.

Nvasoɛ ko mɔɔ yɛnyia la a le kɛ, ɔnva nwo ngyegyelɛ mɔɔ yɛyia ye alehyenlɛ ko biala la, yɛnyia adehilelɛ, yɛlɛ kenle bie nwo anyelazo yɛɛ anzodwolɛ. Bieko, saa yɛnwu Gyihova kpalɛ a, ɔboa yɛ ɔmaa yɛnyia kpuya ngakyile mɔɔ kye menli adwenle ɛnɛ wɔ ewiade ye anu la anwo mualɛ. Kpuya ne mɔ a le boni?

Asoo Wɔ Ɛbɛlabɔlɛ Lɛ Bodane Ɔ?

Ɔnva nwo kɛ alesama ɛnyia anyuhɔlɛ wɔ ɛlɛtɔlɔnek ninyɛne nu la, bɛkɔ zo bɛbiza kpuya ko ne ala: ‘Duzu ati a mede aze a? Nienwu a melɛkɔ a? Ɛbɛlabɔlɛ bodane a le boni?’ Saa awie annyia kpuya ɛhye mɔ anwo mualɛ a, ɔnrɛnyia bodane wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu. Asoo kɛ menli dɔɔnwo nwu ye la ɛne? Mɔɔ 1990 ɛlɛkɔ ye awieleɛ la, bɛbizebizale menli mɔɔ bɛwɔ Germany la bie mɔ edwɛkɛ, na ɔlale ali kɛ ɔzɔho kɛ bɛ nuhua foa ko ɛnlɛ bodane wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. Bie a, kɛ ɔde wɔ ɛleka mɔɔ ɛde la ɛne.

Saa awie ɛnlɛ bodane wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu a, ɔbayɛ se kɛ ɔbava kpɔkɛzilɛ bie yeazie ɔ nyunlu. Kɛ mɔɔ menli dɔɔnwo ɛnlɛ bodane wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la ati, bɛfa bɛ adwenle bɛsie gyima kpole nee anwonyia ɛkpondɛlɛ zo. Noko akee, ɛhye ɛmmaa bɛnnyia bodane kpalɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. Bodane mɔɔ bie mɔ ɛnlɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la kola gyegye bɛ kpole mɔɔ ɔti bɛngulo kɛ bɛkɔ zo bɛtɛnla ngoane nu bieko a. Bɛlɛra bie hɔle tɛnlabelɛ ɛhye bie anu. International Herald Tribune ne hanle bɛlɛra ɛhye anwo edwɛkɛ kɛ bɛtetele ye wɔ abusua mɔɔ “bɛlɛ ezukoa nee nwolɛ adenle dɔɔnwo la anu.” Ɔnva nwo kɛ ɛnee ɛhwee ɛngyia ye la, ɔ nwo yɛle ye koonwu na ɔdele nganeɛ kɛ ye ɛbɛlabɔlɛ ɛnlɛ bodane. Ɔnlonle nafelɛ ayile na ɔwule. Bie a ɛze menli gyɛne mɔɔ ɛnee bɛ nwo yɛ bɛ koonwu na bɛwule alɔbɔlɛ nu zɛhae la bie mɔ.

Wɔde kɛ menli ka kɛ, abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma bahola amaa yɛanwu ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ kɔsɔɔti ɔ? Germany adwelielilɛ kɛlata bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Die Woche ka kɛ: “Ɔwɔ nu kɛ mɔɔ abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma ka la bahola ayɛ nɔhalɛ ɛdeɛ, noko bɛnrɛhola bɛnrɛboa yɛ wɔ sunsum nu. Ngakyihakyililɛ ɛnlɛ daselɛ biala yɛɛ mɔdenle mɔɔ abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma bɔ kilehile abɔdeɛ nu ninyɛne ngyikyi nu bɔbɔ la ɛnva arɛlekyekyelɛ nee banebɔlɛ ɛmba.” Abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma ɛbɔ mɔdenle ɛhilehile kɛzi abɔdeɛ ngakyile mɔɔ ngoane wɔ nu de nee kɛzi bɛboa bɛmaa ngoane kɔ zo tɛnla ɛkɛ la anu. Noko bɛnrɛhola bɛnrɛhile yɛ deɛmɔti yɛde aze nee ɛleka mɔɔ yɛlɛkɔ la. Saa yɛfa yɛ nwo yɛto abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma angomekye anwo zo a, yɛnrɛnyia yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu bodane nwo kpuya ne mɔ anwo mualɛ. Kɛ mɔɔ adwelielilɛ kɛlata Süddeutsche Zeitung hanle la, mɔɔ ɛvi nu ɛra la a le kɛ, “adehilelɛ nwo ɛhyia wɔ ɛleka biala.”

Nwane a bahola ava adehilelɛ zɛhae amaa kpalɛ adɛla Bɔvolɛ ne a? Kɛmɔ ɔdaye a ɔbɔle alesama ɔguale azɛlɛ ye azo la ati, ɔze deɛmɔti bɛde aze la. Baebolo ne kilehile nu kɛ Gyihova bɔle alesama amaa bɛ nwo azo wɔ azɛlɛ ye azo na bɛanlea zo. Ɛnee ɔwɔ kɛ alesama da ye subane ngakyile le kɛ tenleneyɛlɛ, nrɛlɛbɛ nee ɛlɔlɛ ali wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ kɔsɔɔti anu. Saa yɛte deɛmɔti Gyihova bɔle yɛ la abo a, yɛbanwu deɛmɔti yɛde aze la.​—Gyɛnɛsese 1:26-28.

Duzu A Ɛbahola Wɔayɛ A?

Saa mekɛ bie mɔɔ ɛze ɛhɔ la, wɔannyia kpuya ɛhye mɔ: Duzu ati a mede aze a? Nienwu a melɛkɔ a? Ɛbɛlabɔlɛ bodane a le boni? anwo mualɛ mɔɔ tɔ ɛzonlɛ nu ɛ? Baebolo ne ka kɛ, ɔwɔ kɛ ɛnwu Gyihova kpalɛ. Nɔhalɛ nu, Gyisɛse hanle kɛ: “Ɛhye a le dahuu ngoane a, kɛ bɛkɛnwu wɔ, nɔhalɛ Nyamenle kokye ne, nee mɔɔ ɛzoanle ye la, Gyisɛse Kelaese.” Eza ɔwɔ kɛ ɛnyia subane mgbalɛ, titili ɛlɔlɛ na ɛfa ɛyɛ wɔ bodane kɛ ɛbabɔ wɔ ɛbɛla kɛ Nyamenle Mɛzaya Belemgbunlililɛ ne mɔɔ ɛlɛba la maanlema ne anu ko. Akee ɛbanyia bodane wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu na wɔanyia kenle bie nwo anyelazo mɔɔ yɛ nwanwane la. Ɛbanyia kpuya mɔɔ ɛnee gyegye wɔ la anwo mualɛ.​—Dwɔn 17:3; Nolobɔvo 12:13.

Kɛzi mualɛ ɛhye mɔ baboa wɔ ɛ? Nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Hans la ze mualɛ ne. * Mekɛ bie mɔɔ ɛze ɛhɔ la, ɛnee Hans lɛ diedi ekyi wɔ Nyamenle anu, noko diedi zɔhane annyia ye ɛbɛlabɔlɛ zo tumi. Ɛnee Hans no nyiletane, ɔbɔ ɛbɛlatane, ɔyɛ basabasa yɛɛ ɔ nye die moto ɛhanlɛ nwo. Noko ɔhanle kɛ, “nvasoɛ biala amba me ɛbɛlabɔlɛ zo yɛɛ ɛnee me nye ɛnlie. Mɔɔ ɔnyianle ɛvolɛ kɛyɛ 25 la, ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔbadɔ alagye yeagenga Baebolo ne amaa yeanwu Nyamenle kpalɛ. Mekɛ mɔɔ ɔnwunle Gyihova kpalɛ na ɔdele bodane mɔɔ ɛbɛlabɔlɛ gyi zo abo la, ɔhakyile ye ɛbɛlabɔlɛ bɔkɔɔ na ɔmaanle bɛzɔnenle ye kɛ Gyihova Alasevolɛ ne mɔ anu ko. Yeva ɛvolɛ bulu yeyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne. Ɔfa anyelielɛ ɔka kɛ: “Gyihova mɔɔ yɛbazonle ye la le ɛbɛlabɔlɛ kpalɛ mɔɔ tɛla biala. Yɛnrɛhola yɛnrɛva yɛnrɛtoto debie biala anwo. Gyihova mɔɔ menwu ye la ɛmaa me ɛbɛlabɔlɛ ɛgyinla bodane zo.”

Nɔhalɛ nu, tɛ ɛbɛlabɔlɛ bodane ala a le debie mɔɔ gyegye menli dɔɔnwo a. Mekɛ mɔɔ ewiade tɛnlabelɛ ne ɛlɛsɛkye la, debie bieko wɔ ɛkɛ mɔɔ anwo hyia mɔɔ gyegye menli dɔɔnwo a.

Duzu Ati A Ɔzile A?

Saa esiane to menli a, kpuya ɛhye a bɛbiza a: Duzu ati a ɔzile a? Saa awie bahola agyinla ngyegyelɛ nloa a, dɔɔnwo gyi kpuya ɛhye anwo mualɛ kpalɛ mɔɔ ɔbanyia la azo. Saa ahenle annyia mualɛ mɔɔ tɔ ɛzonlɛ nu a, ye ngyegyelɛ ne kɔ ɔ nyunlu na ɔ rɛle bɔ. Fa Bruni anwubielɛ ne kɛ neazo.

Ninli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Bruni la ka kɛ, “Mekɛ bie mɔɔ ɛze ɛhɔ la me ra raalɛ wule. Ɛnee medie Nyamenle medi, ɔti memkpondɛle arɛlekyekyelɛ menvile ɛsɔfo bie ɛkɛ. Ɔzele me kɛ Nyamenle ɛva Susanne ɛhɔ anwuma, na kɛkala ɔle anwumabɔvolɛ. Tɛ me anyelazo ala a ye ewule ne maanle ɔwiele a, emomu mɔɔ mendele kɛ Nyamenle ɛva ye ɛhɔ la, memkpɔle ye.” Bruni’ lile nyane ɛvolɛ dɔɔnwo. “Akee Gyihova Alasevolɛ ne mɔ anu ko hilele me wɔ Baebolo ne anu kɛ ɔnle kɛ mekpɔ Nyamenle. Gyihova anva Susanne angɔ anwuma yɛɛ ɔnle anwumabɔvolɛ. Alesama sinlidɔlɛ ti a ɔ nwo dole ye a. Susanne ɛla wɔ ewule nu na ɔlɛkendɛ kɛ Gyihova badwazo ye ara ngoane nu. Eza menzukoale kɛ Nyamenle bɔle alesama kɛ bɛdɛnla aze wɔ paladaese azɛlɛ zo dahuu, na ɔnrɛhyɛ ɛhye bara nu. Mekɛ mɔɔ membɔle ɔ bo kɛ mete sonla holɛ mɔɔ Gyihova de abo la, membikyele ye kpalɛ na nyane mɔɔ ɛnee melɛdi la hanle aze.”​—Edwɛne 37:29; Gyima ne 24:15; Wulomuma 5:12.

Menli mgbe dɔɔnwo ɛlɛyia ngyegyelɛ ngakyile le kɛ esiane, konle anzɛɛ ɛhɔne. Mɔɔ Bruni nwunle ye wɔ Baebolo ne anu kɛ tɛ Gyihova a maa yɛnwu amaneɛ a, na ɔnrɛhyɛ ɔbaye amaneɛnwunlɛ yeavi ɛkɛ la, ɔ nwo dɔle ye. Amumuyɛyɛlɛ mɔɔ ɛhɔ ɔ nyunlu la le sɛkɛlɛneɛ mɔɔ kile kɛ yɛde ewiade ɛhye “mekɛ mɔɔ li awieleɛ” la anu. Yɛ muala yɛ nye la nzenzaleɛ kpole mɔɔ ɔnrɛhyɛ ɔbara la ade.​—2 Timote 3:1-5; Mateyu 24:7, 8.

Nyamenle Mɔɔ Yɛbanwu Ye La

Ɛnee Hans nee Bruni lɛ adwenle ngakyile wɔ Nyamenle anwo. Ɛnee bɛdie ye bɛdi, noko ɛnee bɛnze ɔ nwo edwɛkɛ dɔɔnwo. Mɔɔ bɛliele mekɛ bɛzukoale Gyihova anwo debie la, ɔyilale bɛ mɔdenlebɔlɛ zo. Bɛnyianle kpuya ngakyile mɔɔ hyia mɔɔ menli ta biza ye ɛnɛ la anwo mualɛ kpalɛ. Ɛhye maanle bɛnyianle anzodwolɛ nee kenle bie nwo anyelazo kpalɛ. Gyihova azonvolɛ dɔɔnwo ɛnyia anwubielɛ ko ne ala bie.

Amaa yɛanwu Gyihova la, ɔwɔ kɛ yɛsukoa Baebolo ne mɔɔ ka Nyamenle anwo edwɛkɛ na ɔmaa yɛnwu mɔɔ ɔkpondɛ kɛ yɛyɛ la. Ɛhye a ɛvoya mɔɔ limoa la anu amra bie mɔ yɛle a. Tetedwɛkɛ kɛlɛvo Luku mɔɔ ɛnee ɔle ayileyɛvolɛ la bɔle amaneɛ kɛ mediema mɔɔ bɛwɔ Dwuuma asafo ne anu wɔ Bɛlia nee Gilisi la, ‘vale bɛ adwenle muala liele Pɔɔlo nee Saelase edwɛkɛ ne na dahuu bɛnleɛnleanle Ngɛlɛlera ne anu kpalɛ kɛ saa ninyɛne ɛhye mɔ le zɔhane a.’​—Gyima ne 17:10, 11.

Ɛvoya mɔɔ limoa Kilisienema eza yiale nu wɔ asafo ngakyile nu. (Gyima ne 2:41, 42, 46; 1 Kɔlentema 1:1, 2; Galeehyeama 1:1,  2; 2 Tɛsalonaekama 1:1) Zɔhane a ɔde ye ɛnɛ a. Gyihova Alasevolɛ asafo ngakyile bɔ nu yɛ ayia mɔɔ bɛziezie kɛ ɔboa menli yeamaa bɛabikye Gyihova na bɛ nye alie wɔ ye ɛzonlenlɛ nu la. Saa ɛ nee Gyihova Alasevolɛ mɔɔ bɛwɔ ɛleka mɔɔ ɛde la bɔ a, ɛbanyia nvasoɛ fofolɛ. Kɛ mɔɔ ngyikyi ngyikyi menli sukoa bɛ Nyamenle mɔɔ bɛsonle bɛ la, zɔhane ala a Gyihova Alasevolɛ da Gyihova subane ne bie ali ɔnva nwo kɛ bɛnli munli la. Ɔti, saa yɛ nee Alasevolɛ ne mɔ tu a, yɛbanwu Gyihova kpalɛ.​—Hibuluma 10:24, 25.

Asoo ɛhye maa ɔsɔho kɛ ɔwɔ kɛ ɛyɛ gyima ɛsesebɛ kpalɛ na wɔahola wɔanwu Sonla ko ala ɔ? Ɔle nɔhalɛ kɛ ɔhyia gyima ɛsesebɛ. Noko asoo tɛ zɔhane ala a ɔde wɔ ninyɛne gyɛne mɔɔ yɛkulo kɛ yɛnyia wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la anwo ɔ? Dwenle gyima ɛsesebɛ mɔɔ menli mɔɔ su ɛnriandilɛ yɛ bɛfa bɛsiezie bɛ nwo la anwo. Kɛ neazo la, mɔɔ Jean-Claude Killy mɔɔ lile konim wɔ France ɛnriandilɛ bie anu ka debie mɔɔ hyia amaa awie ahola ali konim wɔ nwɔhoalilɛ bie anu la ɔhanle kɛ: “Kolaa na nwɔhoalilɛ ne adwu zo la, ɔwɔ kɛ ɛfa ɛvolɛ 10 ɛsiezie ɛ nwo, ɛyɛ nwolɛ ngyehyɛleɛ na ɛdwenle nwo dahuu . . . Ɔwɔ kɛ ɛfa ɛvolɛ ne anu kenle 365 ne amuala ɛsiezie wɔ adwenle nee wɔ sonlabaka ne.” Saa nwɔhoalilɛ mɔɔ bie a ɔbali mitini bulu la ati, ɔwɔ kɛ ɛnyia mekɛ ɛyɛ gyima ɛsesebɛ ɛhye mɔ kɔsɔɔti a, ɛnee nea nvasoɛ mɔɔ wɔ zo dahuu kɛ ɛbanwu Gyihova kpalɛ la.

Agɔnwolɛvalɛ Mɔɔ Anu Kɔ Zo Yɛ Se

Nwane a ɔkulo kɛ debie kpalɛ kɛbɔ ye wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu a? Awie biala ɛnle ɛkɛ. Ɔti, saa ɛnwu kɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ ɛngyi bodane kpalɛ zo anzɛɛ ɛhyia ngilenu wɔ deɛmɔti esiane si la anwo a, ɛnee si kpɔkɛ kɛ ɛbanwu Gyihova, Nyamenle ne mɔɔ Baebolo ne vi ye ɛkɛ la. Saa ɛsukoa ɔ nwo debie a, wɔ ɛbɛlabɔlɛ bayɛ kpalɛ dahuu.

Asoo yɛbagyakyi Gyihova anwo debie ɛzukoalɛ ɔ? Menli mɔɔ ɛva ɛvolɛ dɔɔnwo ɛzonle ye la anye tɛdie ninyɛne mɔɔ bɛzukoa ye wɔ Gyihova anwo nee ninyɛne fofolɛ mɔɔ bɛkɔ zo bɛsukoa ye wɔ ɔ nwo la anwo. Ninyɛne zɛhae mɔ mɔɔ yɛsukoa la maa yɛ nye die, na ɔmaa yɛbikye ye kpalɛ. Ɔrɛla ye kɛ yɛ nee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo bayɛ adwenle wɔ edwɛkɛ mɔɔ ɔhanle la anwo, ɔhɛlɛle kɛ: “O nea kɛzi Nyamenle anwonyia nee ye nrɛlɛbɛ nee ye adwenle le kuloonwu a! Nea kɛzi bɛngola bɛnneɛnlea ye ndɛnebualɛ nu na bɛngola bɛnnwu ye ndenle nu bɛnwie ɛlɛ a! Na ‘nwane a ɛnwu Gyihova adwenle a, anzɛɛ nwane a ɛrayɛ ye folɛtuvolɛ a?’”​—Wulomuma 11:33, 34 *.

[Ɔbodwɛkɛ]

^ ɛden. 12 Menli kɔ zo biza kpuya ɛhye mɔ mɔɔ anwo hyia la: ‘Duzu ati a mede aze a? Nienwu a melɛkɔ a? Ɛbɛlabɔlɛ bodane a le boni?’

^ ɛden. 25 Bɛhakyi aluma bie mɔ.

[Edwɛkɛ mɔɔ bɛkpa]

“Mekɛ mɔɔ membɔle ɔ bo kɛ mete sonla holɛ mɔɔ Gyihova de abo la, membikyele ye kpalɛ”

[Edwɛkɛ mɔɔ bɛkpa]

“Gyihova mɔɔ yɛbazonle ye la le ɛbɛlabɔlɛ kpalɛ mɔɔ tɛla biala. Yɛnrɛhola yɛnrɛva yɛnrɛtoto debie biala anwo. Gyihova mɔɔ menwu ye la ɛmaa me ɛbɛlabɔlɛ ɛgyinla bodane zo