Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mmunyi muudi mua kuangata mapangadika malenga?

Mmunyi muudi mua kuangata mapangadika malenga?

Mmunyi muudi mua kuangata mapangadika malenga?

SOLOMO mukalenge wa Isalele wa kale wakamba ne: ‘Muena meji umvue biende, adiunde mu malu adibu bamuyisha.’ Tuetu bonso kukadiku anu dituku ditukadi bangate mapangadika mabi anu bualu tuvua balengulule bua kuteleja mibelu ya kudi bakuabu.​—Nsumuinu 1:5.

Mêyi aa a Solomo bakalua kuafunda mu Bible pamue ne “nsumuinu binunu bisatu” yakelaye. (1 Bakelenge 4:32) Dimanya ne diteya ntema ku malu a meji akambeye bidiku mua kutuambuluisha anyi? Eyowa, bidi mua kutuambuluisha. Malu aa adi atuambuluisha bua ‘kumanya lungenyi ne diyisha, bua kujingulula mêyi a meji. Bua kupeta diyisha dia mua kuenza bienzedi bia meji, dia mu buakane, dia mu dikosa diakane dia nsambu, ne dia mu kulumbulula kuakane.’ (Nsumuinu 1:2, 3) Nanku tukonkononayi ngenyi itanu ya mu Bible idi mua kutuambuluisha bua kuangata mapangadika malenga.

Kuela meji ku bipeta bidi mua kumueneka matuku atshilualua

Amue mapangadika neapatule bipeta bia mushinga mukole. Nunku, kumpala kua dîba, teta bua kumanya tshikala bipeta ebi. Ikala mudimuke bua tshipeta tshidi tshikusankisha lelu patshi katshiyi mua kushala mutantshi mule, katshikudingi tshikupangisha bua kumona tshipeta tshibi tshialua kumueneka kunyima kua matuku. Nsumuinu 22:3 udi utudimuija ne: ‘Muntu mudimuke udi utangila dikenga diamba kumukuata, udi usokoma; kadi batshimbakanyi badi bapitaku, badi bakengeshibua.’

Udi mua kupeta diambuluisha bu wewe mua kufunda pa dibeji bipeta bidi mua kumueneka mpindieu luseke lumue ne bia matuku atshilualua kubifunda mu luseke lukuabu lua dibeji. Tshipeta tshimpe tshidi mua kumueneka mpindieu tshia mudimu kampanda tshidi mua kuikala difutu dimpe ne mudimu udi muntu munange. Kadi tudiku mua kuela meji ku bipeta bia matuku atshilualua, bikala mudimu eu mua kunenga bidimu bia bungi anyi? Mudimu eu udiku mua kukulomba bua kumuangala bua kuya kusombela muaba mukuabu, pamu’apa kule ne balunda ne dîku dienu anyi? Udiku ukufikisha bua wewe kusomba ne bantu babi peshi udi ukutonda bifuana kukupangisha disanka anyi? Ela malu onso abidi aa ku tshipimu ne pashishe usungule luseke ludi ne malu a mushinga wa bungi kupita makuabu.

Anji tukija

Kuangata mapangadika mu tshiputuku kudi mua kuikala kubi. Nsumuinu 21:5 udi utudimuija ne: “Muntu wa disuminyina, ukuata kabidi mudimu ne meji, udi upeta tshipeta. Kadi udi wenza malu mu tshiputuku, neabuele mu tshiyole tshia nzala.” (Mukanda wa Mvidi Mukulu [Mishonyi, MMV]) Tshilejilu, bansonga badi kabayi banji kukola kabena ne bua kudibueja mu dibaka lukasa lukasa nansha. Bua tshianana, nebalue kupeta malu a buena akamba William Congreve (mufundi muena Angleterre wa mu bidimu bia 1700) ne: “Biwasela lukasa, neushale munkatshi mua matuku a bungi unyingalala bua tshiuvua muenze.”

Kadi kutukija ki nkua kufuanyikija ne diladikija malu to. Kudi makuabu mapangadika adi ne mushinga wa bungi adi lungenyi lulomba bua kuangata ne lukasa luonso padiwu amueneka. Diladikija malu kakuyi bualu didi mua kupatula bipeta bibi buetu ne nansha bua bantu bakuabu. Diladikija malu didi mua kuikala padi bu dipangadika diangata; pamu’apa dipangadika dibi.

Itaba mibelu

Bu mudi mianda ibidi kayiyi mua kufuanangana menemene, nanku bantu babidi kabena mua kuangata dipangadika dia mushindu umue padibu kumpala kua bualu bua mushindu umue to. Kadi nansha nanku, mbia mushinga bua kumanya muvua bakuabu bapite ne malu a mushindu umue ne etu. Ubakonke bua bambe mudibu bamone lelu dipangadika divuabu bangate adi. Tshilejilu bua kusungula mudimu wa kuenza, konka bantu bakadi bawenze bua bakuambile buimpe ne bubi buawu. Ntshinyi tshidibu bapete tshilenga mu disungula diabu ne ntshinyi tshidibu bamone bu njiwu?

Badi batudimuija ne: ‘Bikalaku kakuyi bulombodi bua meji, malu adi bantu bapangidija adi apumbishibua, kadi bikalaku tshisumbu tshia balombodi, malu aa adi alubuluka.’ (Nsumuinu 15:22) Kakuyi mpata, patudi tukeba mibelu ne tujinga kumanyina malu ku avua bakuabu bamone, tudi ne bua kumanya ne: tuetu nkayetu ke bangata dipangadika dia ndekelu ne kuitaba tshionso tshienzeka pashishe.​—Galatia 6:4, 5.

Teleja ne londa kuondo kebe ka muoyo kalongesha bimpe

Kuondo ka muoyo kadi mua kutuambuluisha bua kuangata mapangadika adi umvuangana ne mêyi atudi basue kulonda mu nsombelu wetu. Bua muena Kristo, bidi biumvuija kulongesha kuondo kende ka muoyo bua kulonda ngenyi ya Nzambi. (Lomo 2:14, 15) Dîyi dia Nzambi didi dituambila ne: “Mu malu onso audi wenza, umanye [Yehowa,] nealengeje njila yebe.” (Nsumuinu 3:6, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Katolike, MMM]) Bushuwa, bantu babidi mu imue nsombelu (nansha bonso bikale ne kuondo ka muoyo kalongesha bimpe) badi mua kufika ku nkomenu mishilangane ne kuangata mapangadika mashilangane.

Kadi padi dipangadika dia kuangata ditangila bualu budi buleja patoke mu Dîyi dia Nzambi, kuondo ka muoyo kakakuikala ne budikadidi bua nunku to. Tshilejilu, kuondo ka muoyo kadi kakayi kalombola kudi Bible kadi mua kuanyishila muntu bua kusomba ne mukuabu mu tshindumba bua kuanji kumanyangana bikadilu kumpala kua kuselangana. Bantu badi basomba nunku badi mua kuela meji ne: mbangate dipangadika dilenga, kabidi ne: tshienzedi etshi netshibepule bua kudibueja mu dibaka dibi. Bumue kuondo kabu ka muoyo kakena mua kubapisha to. Nansha nanku, muntu yonso udi ne mmuenenu wa Nzambi pa disangila dia mulume ne mukaji ne pa dibaka kakuangata dipangadika dia buena edi to, dia kuanji kusomba mu tshindumba bua kumona mua kumanyangana bimpe kumpala kua kubuela mu dibaka nansha.​—1 Kolinto 6:18; 7:1, 2; Ebelu 13:4.

Tangila tshikala mapangadika ebe mua kuenzela bakuabu

Pa tshibidilu, mapangadika ebe adi ne bukole kampanda pa bantu bakuabu. Nunku, kudidingi bua kuangata dipangadika dibi, dia butshimbakane, dikala mua kunyanga nsombelu wenu muimpe ne balunda bebe, balele bebe ne kupita bionso kunyanga too ne malanda ebe ne Nzambi. Nsumuinu 10:1 udi wamba ne: “Muana wa meji udi usankisha tatuende, muana mutatakane udi ubungamija mamuende.”​—MMM.

Kadi mbimpe umanye ne: imue misangu bitu bilomba bua muntu kusungula balunda ba kuikala nabu. Tshilejilu, udi mua kupangadija bua kulekela malu a mu nzambi wenu wa kale audi mumanye mpindieu ne: adi abengangane ne adi Bible wamba. Anyi se: udi ujinga bua kukudimuna bumuntu buebe bua bupetangane ne mêyi a Nzambi audi mumanye mpindieu. Bumue dipangadika diebe kadiakusankisha bamue balunda anyi balela bebe to, kadi tshia kumanya ntshia se: dipangadika dionso didi disankisha Nzambi ndipangadika dimpe.

Angata dipangadika ditambe bunene ne meji

Nansha mudi bantu ba bungi kabayi bamanye, muntu yonso udi kumpala kua dipangadika dia kusungula lufu anyi muoyo dituku dionso edi. Bena Isalele wa kale bavua pabu kumpala kua bualu bua diatshimue pavuabu ku mikalu ya Buloba Bulaya mu tshidimu tshia 1473 kumpala kua bikondo bietu ebi. Mose wakabambila mu dîna dia Nzambi ne: ‘Nakuteka muoyo ne lufu, ne disanka ne mulau ku mpala kuenu lelu: nunku nudisunguile muoyo, nenuikale ne muoyo ne nuenu ne bana benu; bua kunanga Yehowa, Nzambi wenu, ne bua kutumikila dîyi diende, ne bua kumulamata; bualu bua yeye udi muoyo wenu ne muvudiji wa matuku enu; nunku nenushikame mu buloba buakalaya Yehowa batatu benu, Abalahama ne Isaka ne Yakoba, bua kubapabu.’​—Dutelonome 30:19, 20.

Milayi ya mu Bible ne bikondo bidibu bakula mu Bible bidi bileja ne: tudi mu matuku a “malu makole,” bileja kabidi ne: ‘Bia pa buloba bidi bienda bishintuluka.’ (2 Timote 3:1; 1 Kolinto 7:31) Malu aa avua ne bua kushintuluka kufika too ne ku kabutu ka ndongoluelu wa malu mubi eu wa bantu, wikalabu ne bua kupingana kudi ndongoluelu wa malu mupiamupia wa Nzambi muikala buakane.

Tudi ku tshibi tshia ndongoluelu mupiamupia eu. Neubuelamu bua kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba bulombola kudi Bukalenge bua Nzambi anyi? Peshi nebakushipe tshikondo tshiabutulabu ndongoluelu wa Satana? (Musambu 37:9-11; Nsumuinu 2:21, 22) Mpindieu muntu nkayende ke wadiangatshila dipangadika pa bidi bitangila tshia kuenza, ndipangadika didi ditangila muoyo anyi lufu. Newitabe bua bakuambuluishe bua umone mua kuangata dipangadika diakane ne dia meji anyi?

Kuangata dipangadika bua kukeba muoyo kudi kulomba tshia kumpala kuanji kulonga bidi Nzambi ulomba bantu. Bitendelelu mbipangile menemene bua kukumbaja muanda eu mu mushindu udi ukengedibua. Bamfumu ba bitendelelu aba mbapambuishe bantu misangu mivule, babafikisha ku ditaba malu a dishima ne ku dienza malu adi kaayi asankisha Nzambi. Ki mbumvuije bua tshinyi bidi bikengela bua muntu adiangatshile dipangadika dia kutendelela Nzambi ‘ne nyuma ne bulelela’ to. (Yone 4:24) Ke bualu kayi, bantu ba bungi kabena batendelela Nzambi nunku to. Kadi tangila tshivua Yezu muambe: “Udi kayi kundi, mmumbenge, udi kayi unguija nanyi bintu udi ubimuangalaja.”​—Matayo 12:30, MMM.

Bantemu ba Yehowa badi bambuluisha bantu ne disanka bua kupetabu dimanya diakane dia Dîyi dia Nzambi. Badi balonga Bible ne muntu umue pa nkayende anyi tusumbu tua bantu bilondeshile dîba ne muaba udi muntu anyi bantu abu basue. Yonso udi musue kupeta dimanya edi, udi mua kumonangana ne Bantemu ba muaba udiye musombele anyi kufundila bafundi ba tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi etshi.

Bushuwa, bamue badi mua kuikala bakadi ne dimanya dia nshindamenu dia tshidi Nzambi ulomba. Badi nansha mua kuikala bakadi bafike too ne dikala batuishibue se: Bible mmukanda udi wamba bulelela ne kabidi wa kueyemena. Pabi, ba bungi ba ku bantu ba nunku badi baladikija bua kuangata dipangadika dia kudilambula kudi Nzambi. Bua tshinganyi? Kudi malu a bungi adi abafikisha ku dienza nunku.

Ki mbamanye bua tshinyi bidi bikengela kudilambula kudi Nzambi anyi? Yezu wakamba kayi udia tshibanga ne: “Mungambi wa ne: ‘Mfumu, Mfumu’ ki ngwabuela mu Bukalenge bua Diulu to, anu udi wenza mudi Tatuanyi wa mu diulu musue.” (Matayo 7:21, MMM) Kuikala ne dimanya dia mu Bible ki nkudi nkayaku ne bualu to, bienzedi pabi bidi ne mushinga. Tshisumbu tshia bena Kristo ba kumpala tshidi tshitushila tshilejilu tshia kulonda. Tudi tubala bua bamue bena Kristo ba kumpala ne: ‘Pakitabujabu Filipo ubambila lumu luimpe lua bukalenge bua Nzambi ne lua dîna dia Yezu Kristo, bakabatijibua, balume ne bakaji.’ (Bienzedi 2:41; 8:12) Nunku, bikala muntu muitabe Dîyi dia Nzambi ne muoyo mujima, witaba bididi diamba ne ulonda mu nsombelu wende tshidi mikenji ya Nzambi yamba, ntshinyi tshidi tshimukuata bua kutambula bu tshijadiki tshia didilambula diende? (Bienzedi 8:34-38) Kakuyi mpata, bua Nzambi kumuanyishaye, udi ne bua kuela tshidia etshi ku budisuile ne disanka ku muoyo.​—2 Kolinto 9:7.

Bamue badi mua kudimona bu badi kabayi ne dimanya dikumbane bua kulambula muoyo wabu kudi Nzambi. Kadi muntu yonso utu utuadija nsombelu kampanda mupiamupia, utu ne dimanya dishadile. Mmumanyi mupiluke kayi udi mua kudituta pa tshiadi wamba muvuaye mumanye malu a bungi pakatuadijaye mudimu wende anu bu mudiye muamanye lelu? Kuangata dipangadika dia kusadila Nzambi kudi kulomba dimanya dia nshindamenu dia malongesha ne mikenji ya mu Bible patupu, kusakidila ne dijinga dia muoyo mujima dia kubienza mu nsombelu.

Bamue badiku baladikija bua kuangata dipangadika edi bua buôwa bua kulua kupanga mua kudikumbaja anyi? Kumvua buôwa kakese bua dilua kupangila kukumbaja tshivua muntu mulaye kutuku mu ndondo ya bungi itu bantu badia. Muntu udi muangate dipangadika dia kusela ne kulela bana udi mua kudimona kayi mukumbane to, kadi kudifila bua kukumbaja tshivuaye mulaye etshi kudi mua kumufikisha ku ditshikumbaja menemene. Bia diatshimue, nsonga kampanda udi ufuminaku ku dipeta mikanda ya dimuanyishila bua kuikala kanyemesha udi mua kumvua ka-buôwa bua njiwu mu njila ne mashinyi, nangananga yeye mumanye luapolo ludi luleja mudi ba-kanyemesha batshidi bansonga bapitakana ne njiwu kupita aba bakadi bantu bakole. Nansha nanku, dimanya edi didi mua kuikala ne mushinga, dimusaka bua kuendesha mashinyi ne budimu buvule. Kubenga bua kupeta mikanda ya bu-kanyemesha ki nkujikija bualu to!

Sungula muoyo!

Bible udi uleja ne: ndongoluelu wa malu a tshididi, a bungenda ne a ntendelelu ne bantu badi babitua mu nyima nebijimine matuku makese kumpala eku. Kadi bantu badi basungula muoyo ne benza malu bilondeshile disungula diabu, nebashale bua kashidi pa buloba. Bantu aba (anu bu kasumbu ka ntuadijilu ka ndongoluelu mupiamupia) nebenze mudimu munene wa dikudimuna buloba bulua mparadizu bu uvuaku Nzambi muenze ku ntuadijilu. Kuenaku musue bua kuikala munkatshi mua bantu bakuata mudimu eu wa disanka ku bulombodi bua Nzambi anyi?

Biwikale musue, itaba bua kulonga Dîyi dia Nzambi. Angata dipangadika dia kumanya malu adi Nzambi ulomba bantu bua kumona mua kumusankisha. Angata dipangadika dia kukumbaja malu aa. Kupita bionso, difundila tshipatshila tshia kukumbaja dipangadika diebe too ne ku ndekelu. Tuamba mu tshikoso ne: sungula muoyo!

[Bimfuanyi mu dibeji 4]

Anji tukija kumpala kua kuangata mapangadika a mushinga mukole

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Itaba mibelu paudi usungula mudimu wa kuenza

[Bimfuanyi mu dibeji 7]

Aba badi basungula bua kuenzela Nzambi mudimu mpindieu nebenze mudimu wa divuija buloba Mparadizu