U Nga Swi Endla Njhani Swiboho Swa Vutlhari?

HOSI SOLOMONI wa le Israyele wa khale u te: “Munhu wo tlhariha u ta yingisa a tlhela a amukela swiletelo.” Minkarhi yin’wana vo tala va hina hi endle swiboho swa vuphukuphuku, hikwalaho ko ka hi nga swi lavanga ku yingisa switsundzuxo swa van’wana.—Swivuriso 1:5.

Endzhaku ka nkarhi, marito wolawo ya Solomoni ma tsariwe eBibeleni, swin’we ni swin’wana swa “swivuriso leswi ringanaka 3 000” leswi a swi tsaleke. (1 Tihosi 4:32) Xana hi nga vuyeriwa loko hi tiva marito ya yena ya vutlhari hi tlhela hi ma yingisa? Ina. Ma hi pfuna ku “tiva vutlhari ni ndzayo, [ni ku] twisisa marito ya vutlhari, [ku] amukela ndzayo leyi nyikaka ku twisisa, ku tshembeka, vuavanyisi ni vunene.” (Swivuriso 1:2, 3) A hi buleni hi swiletelo swa ntlhanu leswi sekeriweke eBibeleni leswi nga hi pfunaka ku endla swiboho swa vutlhari.

Anakanya Hi Vuyelo Lebyi Nga Ta Ku Pfuna Nkarhi Wo Leha

Swiboho swin’wana swi nga ha va ni vuyelo lebyi xiyekaka. Hikwalaho, ringeta ku swi vona ka ha ri emahlweni leswaku vuyelo bya kona byi ta va byihi. Tivonele leswaku u nga pfariwi mahlo hi ku tsakisa ka vuyelo bya xinkarhana lerova u nga byi voni vuyelo byo biha lebyi nga ta tshama nkarhi wo leha. Buku ya Swivuriso 22:3 ya tsundzuxa: “U tlharihile la voneke khombo kutani a tumbela, kambe la nga riki na ntokoto u ye emahlweni kutani u fanele a xupuriwa.”

Swi nga ku pfuna ku tsala ehansi leswaku byi ta va byihi vuyelo bya xinkarhana ni bya nkarhi wo leha. Loko munhu a hlawula ntirho wo karhi, vuyelo bya kona bya xinkarhana ku nga ha va muholo wo tala ni ku tsakisa ka ntirho wa kona. Hambiswiritano, xana vuyelo bya nkarhi wo leha byi ta vula ku va ni ntirho kambe u nga ri na vumundzuku lebyinene? Xana ntirho wa kona wu nga ha lava leswaku u hetelela u rhurhele kun’wana, kumbexana ekule ni vanghana va wena kumbe ni ndyangu wa wena? Xana wu nga veka vutomi bya wena ekhombyeni kumbe wu nga ku tsakisi lerova u sala u ri ni gome swinene? Swi xiye hi vukheta leswi pfunaka ni leswi nga pfuniki, kutani u endla xiboho leswaku hi swihi leswi nga swa nkoka.

Tinyike Nkarhi Lowu Eneleke

Swiboho leswi endliwaka hi magugu a swi nge teki nkarhi swi nga si vonaka leswaku i swa vuphukuphuku. Swivuriso 21:5 ya tsundzuxa: “Kunene makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka, kambe un’wana ni un’wana la hatlisaka ngopfu, hakunene u ta wela eku pfumaleni.” Hi xikombiso, vantshwa lava tekekaka hi ku olova va fanele va nga hatliseli ku endla xiboho xo tekana. Loko vo hatlisela ku tekana, va nga ha vona ntiyiso wa marito ya William Congreve, mutsari wa mintlangu wa Munghezi la hanyeke eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-18, loyi a nga te: “Ku tsutsumela ku tekana, swi nga endla vanhu va tisola vutomi bya vona hinkwabyo.”

 Hambiswiritano, ku hlwela ku endla swiboho a swi vuli ku va ni xinamu. Swiboho swin’wana i swa nkoka lerova i vutlhari ku swi endla hi ku hatlisa hilaha hi nga kotaka hakona. Ku va ni xinamu swi nga hi koxa swo karhi kumbe swi koxa van’wana. Ku va ni xinamu i xiboho—kambe xi nga ha va xi ri xiboho xa vuphukuphuku.

Amukela Xitsundzuxo

Tanihi leswi swi nga riki kona swiyimo swimbirhi leswi fanaka hilaha ku heleleke, ni vanhu vambirhi a va nge endli xiboho lexi fanaka hilaha ku heleleke minkarhi hinkwayo loko va langutane ni swiphiqo leswi fanaka. Hambiswiritano, swa pfuna ku twa ndlela leyi van’wana va ti tameleke ha yona timhaka leti fanaka ni ta hina. Va vutise ndlela leyi va swi langutaka ha yona swiboho leswi va swi endleke. Hi xikombiso, loko u hlawula ntirho lowu u lavaka ku wu dyondzela, vutisa lava se va wu dyondzeleke leswaku va ku byela leswinene ni leswo biha ha wona. Xana xiboho xa vona xi va vuyerise njhani, naswona hi wahi makhombo lama nga kona?

Ha tsundzuxiwa: “Makungu ma pfilunganyeka laha ku nga riki na ku kanerisana ka le xihundleni, kambe laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala swilo swa humelela.” (Swivuriso 15:22) Ina, loko hi lava xitsundzuxo naswona hi dyondza swo karhi eka mintokoto ya van’wana, hi fanele hi endla tano hi ri karhi hi swi tiva kahle leswaku emakumu hi hina hi nga ta endla xiboho, naswona hi fanele hi byarha vutihlamuleri bya xiboho lexi hi xi endleke.—Vagalatiya 6:4, 5.

Yingisa Ripfalo Leri Leteriweke Kahle

Ripfalo ri nga hi pfuna ku endla swiboho leswi pfumelelanaka ni misinya ya milawu ya xisekelo leyi hi hlawulaka ku hanya hi yona. Eka Mukreste, leswi swi vula ku letela ripfalo ra yena leswaku ri fambisana ni ku rhandza ka Xikwembu. (Varhoma 2:14, 15) Rito ra Xikwembu ri hi byela leswi: “N’wi tivise tindlela ta wena hinkwato, kutani yena u ta lulamisa tindlela ta wena.” (Swivuriso 3:6) I ntiyiso leswaku etimhakeni tin’wana vanhu vambirhi—lava nga ni ripfalo leri leteriweke kahle—va nga endla swiboho leswi nga faniki.

Kambe, loko Rito ra Xikwembu ri sola swiendlo swo karhi hi ku kongoma, ripfalo leri leteriweke kahle ri ta ku pfuna ku endla xiboho lexi faneleke. Hi xikombiso, ripfalo leri nga leteriwangiki hi ku ya hi misinya ya milawu ya Bibele ri nga ha pfumelela wanuna ni wansati leswaku va tshama swin’we va nga tekananga hi nawu leswaku va ringeta ku vona loko va fanelana. Va nga ha ehleketa leswaku va endle xiboho xa vutlhari, va vula leswaku swi ta va sivela ku hatlisela ku tekana hi nawu. Swi nga ha endleka va nga biwi hi ripfalo. Kambe, mani na mani la tivaka ndlela leyi Xikwembu xi byi langutaka ha yona vuxaka bya rimbewu ni vukati, a nge xi endli xiboho xa vuhunguki xo tshamisana ni munhu a nga tekananga na yena.—1 Vakorinto 6:18; 7:1, 2; Vaheveru 13:4.

Ndlela Leyi Swiboho Swa Wena Swi Khumbaka Van’wana Ha Yona

Hakanyingi, swiboho swa wena swi khumba van’wana. Kutani ke, u nga tshuki u endle swiboho swa vuphukuphuku hi vomu, leswi nga ta onha vuxaka bya wena bya risima ni vanghana kun’we ni maxaka, kambe ngopfu-ngopfu ni Xikwembu. Swivuriso 10:1 yi ri: “N’wana wo tlhariha hi loyi a tsakisaka tata wakwe, naswona n’wana wo hunguka i gome eka mana wakwe.”

Hi hala tlhelo, swi tive leswaku minkarhi yin’wana u nga ha boheka ku hlawula leswaku u lava ku tsakisa mani. Hi xikombiso, u nga ha endla xiboho xo fularhela tidyondzo ta vukhongeri leti a wu ti kholwa, leti sweswi u swi tivaka leswaku ti lwisana ni Matsalwa. Kumbe u nga ha endla xiboho xo cinca mahanyelo ya wena hikwalaho ka leswi u navelaka ku hanya hi ku pfumelelana ni minkongomiso ya Xikwembu leyi u yi dyondzeke. Swi nga endlaka leswaku xiboho  xa wena xi nga va tsakisi vanghana kumbe maxaka ya wena, kambe xiboho xihi na xihi lexi tsakisaka Xikwembu, hi xona xiboho xa vutlhari.

Endla Xiboho Xa Nkoka Swinene Hi Vutlhari

Vanhu vo tala namuntlha a va swi tivi leswaku munhu un’wana ni un’wana u langutane ni xiboho xa ku hlawula vutomi kumbe rifu. Vaisrayele va khale loko va dzime mintsonga ya vona endzilakaneni wa Tiko leri Tshembisiweke hi 1473 B.C.E. a va langutane ni xiyimo lexi fanaka. Muxe loyi a a ri muvulavuleri wa Xikwembu u va byele leswi: “Ndzi veke vutomi ni rifu, nkateko ni ndzhukano emahlweni ka n’wina; mi fanele mi hlawula vutomi leswaku mi ta ya emahlweni mi hanya, n’wina ni vana va n’wina, hi ku rhandza Yehovha Xikwembu xa n’wina, hi ku yingisa rito rakwe ni ku n’wi namarhela, hikuva yena i vutomi bya n’wina ni ku leha ka masiku ya n’wina, leswaku mi tshama ehenhla ka misava leyi Yehovha a yi hlambanyeleke vatata wa n’wina Abrahama, Isaka na Yakobe ku va nyika yona.”—Deteronoma 30:19, 20.

Vuprofeta bya Bibele ni swiendlakalo hi ku landzelelana ka swona swi komba leswaku hi hanya ‘eminkarhini ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona’ naswona “xiyimo xa misava leyi xa hundzuka.” (2 Timotiya 3:1; 1 Vakorinto 7:31) Ku cinca loku ku profetiweke ku ta chaputa loko ku lovisiwa mafambiselo ya vanhu lama hohlokeke hilaha ku heleleke, lama nga ta siviwa hi misava leyintshwa ya Xikwembu ya ku lulama.

Se hi le kusuhi ni ku nghena emisaveni yoleyo leyintshwa. Xana wena u ta faneleka ku hanya hi masiku emisaveni leyi nga ehansi ka Mfumo wa Xikwembu? Kumbe, xana u ta susiwa emisaveni loko ku lovisiwa mafambiselo ya Sathana? (Pisalema 37:9-11; Swivuriso 2:21, 22) Hi wena u faneleke u endla xiboho xa leswaku u ta teka ndlela yihi, entiyisweni i xiboho xa ku hlawula exikarhi ka vutomi kumbe rifu. Xana u nga wu amukela mpfuno wo endla xiboho lexinene xa vutlhari?

Loko u ta endla xiboho xo kuma vutomi swi lava u rhanga u dyondza ku rhandza ka Xikwembu. Tikereke to tala ti tsandzekile ku dyondzisa ku rhandza ka Xikwembu hi ndlela leyi kongomeke. Hakanyingi varhangeri va tona va hambukisa vanhu va va endla va pfumela mavunwa ni ku endla swilo leswi nga xi tsakisiki Xikwembu. A va va hlamuseli vanhu leswaku va fanele va tiendlela xiboho xo gandzela Xikwembu “hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:24) Leswi hi swona swi endlaka leswaku vanhu vo tala va nga xi endli xiboho lexi. Kambe xiya leswi Yesu a swi vuleke: “Loyi a nga riki etlhelweni ra mina u lwa na mina, na yena loyi a nga hlengeletiki na mina wa hangalasa.”—Matewu 12:30.

Timbhoni ta Yehovha ti pfuna vanhu hi ku swi rhandza leswaku va va ni vutivi byo antswa bya Rito ra Xikwembu. Ti fambisa dyondzo ya Bibele ni munhu ha un’we kumbe ni ntlawa wa vanhu nkarhi na nkarhi, hi nkarhi lowu va lavaka ha wona endhawini leyi va lavaka yona. Lava va tsakelaka leswaku ku buriwa na vona va fanele va hlela ni Timbhoni ta laha va tshamaka kona kumbe va tsalela eka vakandziyisi va Xihondzo xo Rindza.

Ina, van’wana va nga ha va se va ri na byona vutivi bya xisekelo bya leswi Xikwembu xi swi languteleke eka vona. Va nga ha va va kholwa leswaku Bibele yi ni ntiyiso naswona a yi cinca-cinci. Hambiswiritano, vo tala va vona va kanakana ku endla xiboho xo tinyiketela eka Xikwembu. Ha yini? Ku nga ha va ku ri hikwalaho ka swivangelo swo tala.

Xana ku nga ha va ku ri leswaku a va wu voni nkoka wo tinyiketela? Yesu u swi veke erivaleni loko a ku: “A hi hinkwavo lava nge eka mina, ‘Hosi, Hosi,’ lava nga ta nghena emfun’weni wa matilo, kambe ku ta nghena la endlaka ku rhandza ka Tata wa mina la nge matilweni.” (Matewu 7:21) Ku va ni vutivi bya Bibele ntsena a swi enelanga; ku laveka ni mintirho. Vakreste va vandlha ro sungula va hi vekele xikombiso. Hi hlaya hi van’wana va vona lava hanyeke eka lembe-xidzana ro sungula: “Loko va kholwe Filipi, loyi a a vula mahungu lamanene ya mfumo wa Xikwembu ni ya vito ra Yesu Kreste, va khuvuriwile, vavanuna ni vavasati.” (Mintirho 2:41; 8:12) Xisweswo, loko munhu a amukele Rito ra Xikwembu hi mbilu hinkwayo, a pfumela leswi ri swi vulaka naswona a hanya hi ku pfumelelana ni milawu ya Xikwembu, xana wa ha siveriwa hi yini leswaku a kombisa ku tinyiketela ka yena hi nkhuvulo? (Mintirho 8:34-38) Hakunene, loko a lava ku amukeriwa hi Xikwembu u fanele a khuvuriwa hi ku swi rhandza ni hi ntsako.—2 Vakorinto 9:7.

Van’wana va nga ha vona onge vutivi lebyi va nga na byona a byi enelanga leswaku va tinyiketela eka Xikwembu. Kambe un’wana ni un’wana loyi a  ha ku sungulaka dyondzo leyintshwa evuton’wini bya yena u va a nga ri na vutivi lebyi eneleke. Hi wihi munhu la nga ni vutshila la nga vulaka leswaku vutshila lebyi a nga na byona namuntlha hi ntirho wa yena u byi kume to ho suka? Leswaku munhu a endla xiboho xo tirhela Xikwembu, ku laveka leswaku a va ni vutivi bya xisekelo bya tidyondzo ta Bibele ni misinya ya yona ya milawu, a tlhela a swi navela hi mbilu hinkwayo ku hanya hi ku pfumelelana na yona.

Xana van’wana va nga va va hlwela ku endla xiboho hikwalaho ko anakanya leswaku a va nge xi namarheli? Vanhu vo tala va karhateka hi leswaku a va nge swi namarheli swiboho swo tala leswi va swi endlaka. Wanuna la endlaka xiboho xo teka nsati ni ku va ni vana a nga ha tivona a nga faneleki, kambe ku endla ka yena xiboho xexo swi n’wi khutaza leswaku a endla hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya yena. Hi ku fanana, muntshwa loyi a ha ku kumaka layisense yo chayela a nga ha chava leswaku u ta chayisa—ngopfu-ngopfu loko a tiva leswaku timhangu to tala ti endliwa hi vantshwa ku tlula vanhu lavakulu. Hambiswiritano, ku tiva sweswo swi nga n’wi pfuna leswaku a chayela hi vukheta swinene. Kambe ku tshika ku teka layisense a hi ntlhantlho nikatsongo!

Endla Xiboho Lexi Nga Ta Khumba Vutomi Bya Wena Hinkwabyo!

Bibele yi komba leswaku mafambiselo ya misava hinkwayo ya sweswi ya tipolitiki, ya ikhonomi ni ya vukhongeri, ni lava va ma seketelaka va ta lovisiwa emisaveni ku nga ri khale. Kambe vanhu lava endleke xiboho xa vutlhari xo kuma vutomi va tlhela va xi namarhela va ta hanya hi masiku. Leswi va nga ta va vaaki va misava leyintshwa, va ta hoxa xandla eku hundzuleni ka misava yi va paradeyisi, hilaha Xikwembu a xi lava hakona eku sunguleni. Xana na wena u ta hlanganyela hi ntsako entirhweni lowu wo tsakisa lowu kongomisiwaka hi Xikwembu?

Loko u ta hlanganyela, endla xiboho xo dyondza Rito ra Xikwembu. Endla xiboho xo dyondza ku rhandza ka Xikwembu leswaku u xi tsakisa. Endla xiboho xo hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka xona. Ku tlula kwalaho, kunguhata ku hetisisa xiboho lexi u xi endleke. Hi ku komisa, endla xiboho xo kuma vutomi!

[Swifaniso leswi nga eka tluka 4]

Teka nkarhi lowu eneleke loko u endla swiboho leswikulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Tiyimisele ku amukela xitsundzuxo loko u hlawula ntirho wo karhi

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Lava va hlawulaka ku tirhela Xikwembu sweswi va ta hoxa xandla eku hundzuleni ka misava yi va paradeyisi