Lafilafi ke he Iloilo ha Mutolu e Manako Fakalatalata
Lafilafi ke he Iloilo ha Mutolu e Manako Fakalatalata
‘Kia lafilafi foki e manako fakalatalata ke he iloilo ha mutolu.’—2 PETERU 1:5-8.
1. Ko e heigoa e tau mena ne nakai lotomatala ki ai ati fua mai e tau lekua loga he tau tagata?
HE MAGAHALA he matagahua totoko lahi ke he fakaaoga kelea he tulaki, kua tomatoma ke he tau fuata he tau Fahi Kaufakalataha: “Kia pehe, nakai.” Ko e mitaki ha ia kaeke ka pehe, nakai, e tau tagata oti ke he fakaaoga kelea he tulaki ti pihia foki ke he inu kava lahi, ke he tau puhala moui nakai pulotu po ke mahani feuaki, ke he tau gahua pisinisi nakai fakamoli, mo e ‘tau manako lahi he tino’! (Roma 13:14) Ka e, ko hai ka talahau kua mukamuka tumau ke pehe, nakai?
2. (a) Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga he Tohi Tapu ne fakakite mai kua nakai fou e uka ke pehe, nakai? (e) Ko e heigoa kua lata he tau fakafifitakiaga nei ke fakamalolo a tautolu ke taute?
2 Ha kua uka he tau tagata nakai mitaki katoatoa oti ke fakagahuahua e manako fakalatalata, kua lata ia tautolu ke makutu ke ako ke kautu mai he tau agahala fakatagata kua fehagai mo tautolu. Kua talamai e Tohi Tapu ki a tautolu hagaao ke he tau tagata he vaha i tuai ne ukufakina ke fekafekau ke he Atua ka e uka ni he falu a magaaho ke pehe, nakai. Manatu a Tavita mo e hana agahala he mahani faivao mo Patesepa. Ati takitaki atu ke he mate he tama ha laua ne fanau he mahani faivao mo e ke he mate he tane ha Patesepa, ne kua nakai taute e laua ha mena hehe. (2 Samuela 11:1-27; 12:15-18) Po ke manamanatu ke he aposetolo ko Paulo, ne talatalahau fakamoli: “Ha kua nakai eke e au e mena mitaki kua loto au ki ai, ka ko e mena kelea kua nakai loto au ki ai, ko e mena haia kua eke e au.” (Roma 7:19) Kua pihia nakai e hogohogomanava hau he falu a magaaho? Ne matutaki a Paulo: “Ha ko e mena fiafia au ke he fakatufono he Atua ke he tagata i loto. Ka kua iloa e au e taha fakatufono ha ha he tino haku, kua tau a ia ke he fakatufono he haku a manamanatu, kua mahala foki au ke he fakatufono he hala ha ha he tino haku. Oi te, ko e tagata malaia au! ko hai kia ke laveaki au mai he tino he mate nai?” (Roma 7:22-24) Kua lata he tau fakafifitakiaga faka-Tohi Tapu ke fakamalolo e fifiliaga ha tautolu ke nakai mahala ke he taufetului ha tautolu ke moua e manako fakalatalata lahi.
Manako Fakalatalata, ko e Fakaakoaga ke Ako
3. Fakamaama ko e ha kua nakai lata ia tautolu ke amanaki ke mukamuka ka fakakite e manako fakalatalata.
3 Ko e manako fakalatalata, ne putoia ki ai e lotomatala ke pehe, nakai, kua totoku ia 2 Peteru 1:5-7 katoa mo e tua, mahani mitaki, iloilo, fakauka, mahani Atua, fakaalofa ke he tau matakainaga, mo e fakaalofa. Kua nakai tupu mai noa foki e tau fua mitaki nei. Kua lata ni a lautolu ke feaki. Ke fakakite e tau fua ia ke he puhala lahi kua lata ke fakamalolo mo e lali fakalahi. Ti kua lata kia ia tautolu ke amanaki kua mukamuka ke manako fakalatalata?
4. Ko e ha ne kua liga logona hifo he tokologa e nakai fai lekua a lautolu ke he manako fakalatalata, ka ko e heigoa ne fakakite mai he mena nei?
4 Moli, totou miliona e tau tagata ka liga logona hifo kua nakai fai lekua a lautolu ke he manako fakalatalata. Kua moui a lautolu ke he tau puhala ne manako ni a lautolu, pete he iloa po ke nakai iloa kua fakatatai e tau mahani ha lautolu hagaao ke he tau poakiaga he tino agahala ha lautolu mo e tote ni e manamanatu ke he tau mena ka tutupu—ki a lautolu ni po ke ke he falu. (Iuta 10) Ko e nakai lotomatala mo e nakai makai ke pehe, nakai, kua kitia moli he mogonei mai he vaha fakamua. Ko e fakakiteaga a ia nukua nonofo moli a tautolu he “tau aho fakamui” ne vagahau ki ai a Paulo he magaaho ne talahau tuai e ia: “Ko e tau aho fakamui to hohoko mai ai e tau aho uka; ha ko e mena ke ofaofa he tau tagata a lautolu ni, to velevele koloa, to hula noa, to fakatokoluga, to vagahau kelea, . . . to nakai [“manako fakalatalata,” NW].”—2 Timoteo 3:1-3.
5. Ko e ha ne fiafia e Tau Fakamoli a Iehova ke he matakupu he manako fakalatalata, mo e heigoa e tomatomaaga ne kua aoga agaia?
5 Kua mataala lahi e Tau Fakamoli a Iehova ke he tau paleko ne tutupu mai he kua latatonu ke manako fakalatalata. Ke tuga a Paulo, kua mailoga e lautolu e taufetului he vahaloto ke fakafiafia e Atua he moui hagaao ke he tau tutuaga hana mo e puhala ne fakaohooho he ha lautolu a tau tino nakai mitaki katoatoa a lautolu ke taute. Ha ko e kakano nei ne kua leva ai e fiafia ha lautolu ke kautu mai he taufetului nei. Mai he 1916, ko e fufuta fakamua atu he mekasini hane fa e totou e koe he mogonei kua fakatutala hagaao ke he “puhala hako ke fakagahua e tautolu e pule ki a tautolu ni, ke he tau manatu ha tautolu, tau kupu ha tautolu mo e ha tautolu a tau mahani.” Ne lagomatai mai ke tokaloto e Filipi 4:8. Ko e tomatomaaga faka-Atua i loto he tohi ia kua aoga agaia, pete ni he foaki mai he kavi ke 2,000 e tau tau kua mole ti kua liga ke uka lahi ke muitua ki ai he mogonei mai he magaaho ia po ke he 1916. Moha ia, kua ukufakina e tau Kerisiano ke pehe, nakai, ke he tau manako fakalalolagi, he mailoga ka taute pihia, kua pehe, e, a lautolu ke he ha lautolu a Tufuga.
6. Ko e ha kua nakai fai kakano a tautolu ke fakaatukehe he feaki e manako fakalatalata?
6 Kua totoku e manako fakalatalata ia Kalatia 5:22, 23 mo vala he ‘fua he agaga tapu.’ Kaeke fakakite e tautolu e mahani nei fakalataha mo e “fakaalofa, ko e fiafia, ko e mafola, ko e fakauka, ko e totonu, ko e mahani mitaki, ko e tua, [mo e] mahani molu,” to moua e tautolu e aoga lahi. He taute pihia ka puipui a tautolu, tuga ne talahau e Peteru, mai he “teva po ke teao” ke he fekafekauaga ha tautolu ke he Atua. (2 Peteru 1:8) Ka e kua nakai lata ia tautolu ke fakaatukehe po ke fakatikai ne tautolu a tautolu kaeke kaumahala a tautolu ke fakakite mafiti mo e katoatoa e tau fua nei ke tuga he manako e tautolu. Kau kua kitia e koe he aoga kua iloa mafiti e taha tama mai he falu. Po ke he gahuaaga kua iloa mafiti he taha e matagahua fou mai he tau katofia gahua hana. Tatai foki, kua mafiti e falu ke ako e tau fua Kerisiano ke he falu. Ka e ko e mena ne aoga ko e feaki mau he tau fua he mahani Atua ke he puhala kua fahia ki ai a tautolu. Kua maeke ia tautolu ke taute e mena nei he fakaaoga katoatoa e lagomatai ne foaki mai ia Iehova he puhala he hana Kupu mo e fakapotopotoaga. Ke fakatepetepe ke moua e foliaga ha tautolu kua tote mai e aoga he tau laliaga fakamalolo ke taute e fakatolomaki ki mua.
7. Ko e heigoa ne fakatata e aoga he manako fakalatalata?
7 Pete kua tohi fakamui ai he tau fua ne fakatupu he agaga, kua nakai tote e aoga he manako fakalatalata mai he falu. Kua kehe lahi e mena ia. Lata ia tautolu ke mauloto na maeke ke kalo mai he “tau gahua [oti] he tino” ane mai mitaki katoatoa e manako fakalatalata ha tautolu. Ka e, ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa kua fohifo ke mahala atu ke he falu vahega he “tau gahua he tino . . . , ko e faivao, ko e feuaki, ko e mahani kelea, ko e matahavala, ko e hufeilo ke he tupua, ko e eke lagatau he taulaatua, ko e feitaaki, ko e taufetoko, ko e ita tafuā, ko e vale, ko e lagalagahou, ko e feveheveheaki, ko e tau veveheaga.” (Kalatia 5:19, 20) Ti kua lata ai ia tautolu ke taufetului, he fakamalolo ke kape ke he vao e tau hihiga kelea he loto mo e manamanatuaga.
Kua Lahi e Taufetului he Falu
8. Ko e heigoa e tau mena ati uka lahi ai ma e falu ke fakagahuahua e manako fakalatalata?
8 Kua uka lahi he falu Kerisiano ke fakagahuahua e manako fakalatalata mai he falu. Ko e ha? Ko e feakiaga he tau matua po ke tau fakafitaaga he vaha kua mole ne kua liga lauia ke he tuaga ia. Kaeke kua nakai fai lekua ki a tautolu ke feaki mo e fakakite e manako fakalatalata, ko e kakano a ia ke fiafia. Ka e kua lata moli ia tautolu ke fakakite e fakaalofa hofihofi noa mo e maamaaga he magaaho ka fehagai ki a lautolu ne uka lahi ke fakagahuahua ai, pihia foki kaeke faguna mai ki a tautolu e nakai manako fakalatalata ha lautolu. Ti he mailoga e nakai mitaki katoatoa ha tautolu ni, ko hai ia tautolu ne kua ha ha i ai e tonu ke fakakite e aga fia tututonu lahi?—Roma 3:23; Efeso 4:2.
9. Ko e heigoa e tau mahani fakalolelole ne ha ha he falu, mo e to kautu katoatoa a fe ke he tau loleloleaga nei?
9 Ke fakataitai: Liga iloa e tautolu e falu katofia Kerisiano ne kua tiaki e tapaka po ke fakaaoga he tau tulaki “fakagoagoa” ne liga manako lahi agaia ni ki ai he falu a magaaho. Po kua paleko ke he falu ke fakakaupa e taumafa ha lautolu ke he tau mena kai po ke inu ke he kava. Ko e falu kua uka ke leveki ha lautolu a tau alelo, ti fa mahani a lautolu ke hehe ke he tau kupu. Ke fehagai mo e tau fakalolelole pihia kua lata ke lali fakailoilo he feaki e manako fakalatalata. Ko e ha? Ne talahau fakamoli ia Iakopo 3:2: “Ko e tau mena loga kua hehe ai a tautolu oti; kaeke kua nakai hehe taha ke he kupu, ko e tagata mahani mitaki katoatoa a ia, to maeke foki ke taofi e tino oti.” Ka e kua logona agaia he falu e omoomoi lahi ke pele tupe. Po kua kitia e lautolu e uka ke tautaofi e ita ha lautolu. Liga to fai magaaho ke ako ke kautu he fahia ke he tau mena nei po ke tau mahani lolelole ne tatai ki ai. Pete kua maeke ia tautolu ke taute e holo ki mua mitaki he mogonei, ko e tau manako hehe to utakehe tukulagi ni he magaaho ka hohokotia a tautolu ke he mitaki katoatoa. Ka e he magaaho nei, he ukufakina ke fakagahuahua e manako fakalatalata ka lagomatai a tautolu ke kalo mai he tafeliuaki ke he puhala agahala he moui. He matutaki ke taufetului, kia felagomataiaki a tautolu ke nakai fakalolelole.—Gahua 14:21, 22.
10. (a) Ko e ha ne paleko lahi ai ke he falu ke fakagahuahua e manako fakalatalata ke he fahi he mahani fakatane mo e fifine? (e) Ko e heigoa e hikiaga lahi ne taute he taha matakainaga tane? (Kikite puha he lau tohi 10.)
10 Ko e taha mena ne uka he falu ke fakagahuahua e manako fakalatalata ko e fahi he mahani fakatane mo e fifine. Ke he mena ia ni, ko e mahani fakatane mo e fifine ko e taha puhala a ia ne taute e Iehova ko e Atua aki a tautolu. Ka e, kua mua atu e uka ke he falu ke toka e mahani fakatane mo e fifine ke he hana ni a tokaaga lilifu, ke fakalautatai mo e tau tutuaga he Atua. Liga kua au atu e uka ki a lautolu ha kua kehe e malolo he fakaohoohoaga he mahani fakatane mo e fifine ki a lautolu. Hane nonofo a tautolu he lalolagi tutuli mahani fakatane mo e fifine ne tuga kua iliili e manako lahi he velagia he mahani fakatane mo e fifine ke he tau puhala loga. Maeke he mena nei ke fakatupu e lekua lahi ma e tau Kerisiano ne manako ke nonofo tokotaha—ke fai magaaho—ke fekafekau ke he Atua mo e ata mai he tau fakaalaia he fakamauaga. (1 Korinito 7:32, 33, 37, 38) Ka e he fakalautatai ke he tomatomaaga faka-Tohiaga Tapu “nukua mitaki ke fai hoana, ka e kelea he vela,” liga to fifili mogoia a lautolu ke mau, ko e mena fakalilifu lahi. He magaaho taha ia ni, kua fifili a lautolu ke mau “kia lata mo e Iki,” tuga ne fakatonu mai he tau Tohiaga Tapu. (1 Korinito 7:9, 39) Kua maeke ia tautolu ke iloa moli nukua olioli a Iehova ke he fiafia ha lautolu ke kukumau e tau matapatu fakaakoaga tututonu hana. Kua olioli e tau katofia Kerisiano ha lautolu ke fakalataha mo e tau tagata tapuaki moli ne ha ha he tau tutuaga mitaki lahi mo e loto fakamoli pihia.
11. Maeke fefe ia tautolu ke lagomatai atu ke he matakainaga tane po ke fifine ne kua manako ke mau ka e kua nakai maeke ke taute pihia?
11 Ka e kua ka nakai maeke ke moua e hoa kua lata? Kia manatu la ke he fakahahaku ka liga logona he tagata ne manako ke mau ka e kua nakai maeke ke taute pihia! Liga kitia e ia e tau kapitiga hana hane mau ti kua moua taha fuafuaaga foki he fiafia, ka e kumi agaia a ia ke he hoa kua lata. Ma lautolu he tuaga ia, liga to eke e aga mau he mulumo mo lekua hololoa. Ke he ha mena ni, kua nakai manako ha Kerisiano ke fakahanoa he fakalolelole atu ke he taha ne kua taufetului ke fakatumau ke mea. Liga to fakatupu e tautolu e lolelole ka e nakai taute pauaki, kaeke talahau e tautolu e taha mena nakai manamanatu tuga anei, “To mau a koe a fe?” Kau kua talahau e tala ia mo e nakai manatu kelea, ka e kua mitaki lahi ni ia tautolu ke fakakite e manako fakalatalata ke he puhala ke fakaeneene e tau alelo ha tautolu! (Salamo 39:1) Ko lautolu ne ha ha ia tautolu ne kua fakatumau ke mea he nonofo tokotaha kua latatonu mo e nava mafanatia ha tautolu. He nakai talahau e tau mena fakalolelole, kua lata ia tautolu ke ukufakina ke fakamafanatia atu. Ke tuga anei, maeke ia tautolu ke putoia mai foki a lautolu ne nonofo tokotaha he magaaho ka fakapotopoto auloa e matakau tote he tau tagata motua ma e kaiaga po ke fakalatahaaga atihake faka-Kerisiano.
Manako Fakalatalata i Loto he Fakamauaga
12. Ko e ha kua lata ke fai fuafuaaga ke he manako fakalatalata ke pihia foki ki a lautolu kua mau?
12 Kua nakai utakehe he fakamauaga e latatonu ma e manako fakalatalata tuga ke he mahani fakatane mo e fifine. Ke fakatai ki ai, ko e tau manako he tane mo e hoana ma e mahani fakatane mo e fifine na liga kehekehe lahi. Po ke liga taute he tuaga fakatino he taha hoa he falu magaaho e fakafetuiaga fakatane mo e fifine ke uka po ke nakai maeke foki. Kau ko e tau mena ne fakafita fakamua ki ai, liga kua paleko ke he taha hoa ke omaoma e tomatomaaga: “Kia uta he tane ke he hoana e mahani mitaki kua lata, kia pihia foki e hoana ke he tane.” He tau tuaga pihia, kua lata he taha hoa ke fakagahuahua lahi e manako fakalatalata. Ka kua lata ia laua tokoua ke mauloto e tomatomaaga mokoina ha Paulo ke he tau Kerisiano kua mau: “Aua neke totoko e taha ke he taha, ka ko e tau aho gahoa hokoia ka loto fakalataha ki ai a mua, kia hagao atu a mua ke he fakakanopogi mo e liogi; ti liu foki fakalataha a mua, neke kamatamata e Satani a mua he nakai fahia a mua he fakauka ai.”—1 Korinito 7:3, 5.
13. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ma lautolu ne taufetului ke fakagahuahua e manako fakalatalata?
13 Ko e oue tulou ha ia he tau hoa mau kaeke ako tokoua a laua ke fakagahuahua e manako fakalatalata lilifu ke he fakafetuiaga ne mua nei. Ke he magaaho taha ia ni, kua lata ia lautolu ke fakakite e maamaaga ke he tau katofia tapuaki hane taufetului agaia ke fakakite e manako fakalatalata ke he fahi ia. Kia nakai pokia ia tautolu ke liogi kua foaki e Iehova ke he tau matakainaga fakaagaga ha tautolu e iloilo, malolo, mo e fifiliaga ke matutaki atu e tau ha lautolu ke fakakite e manako fakalatalata mo e ke taute e tau lakaaga ke kautu mai he tau manako nakai mitaki.—Filipi 4:6, 7.
Matutaki Atu ke Felagomataiaki
14. Ko e ha kua lata ia tautolu ke fehagai ke he tau katofia Kerisiano mo e fakaalofa hofihofi mo e maamaaga?
14 He falu magaaho, liga uka ia tautolu ke maama e tau katofia Kerisiano hane taufetului ke fakakite e manako fakalatalata ke he fahi ne nakai fai lekua ki a tautolu. Ka kua kehekehe e tau tagata ha ko e tau talagaaga. Ko e falu tagata kua hufia lahi ke he tau logonaaga; nakai pihia e falu. Kua mukamuka he falu ke pule ki a lautolu ni, ti nakai fai lekua ke he manako fakalatalata. Ka kua uka lahi ke he falu. Pete ia, kia manatu, ko e tagata ne taufetului nakai ko e tagata kelea a ia. Kua manako e tau katofia Kerisiano ke he maamaaga mo e fakaalofa hofihofi noa ha tautolu. Kua fiafia ai ni a tautolu he matutaki atu a tautolu ke fakakite e fakaalofa ki a lautolu hane taufetului agaia ke fakakite fakalahi e lautolu e manako fakalatalata. Maeke ia tautolu ke kitia e mena ia mai he tau kupu ha Iesu ne fakamau ia Mataio 5:7.
15. Ko e ha ne mafanatia ai e tau kupu he Salamo 130:3 he hagaao ke he manako fakalatalata?
15 Kua nakai manako a tautolu ke fifili hehe e katofia Kerisiano ne kaumahala he falu a magaaho ke fakakite e aga faka-Kerisiano. Ko e mafanatia ha ia ke iloa ko e pete ni kua liu manatu e falu a magaaho ne liga kaumahala ai a tautolu, na kitia e Iehova e tau magaaho loga ha tautolu ne nakai kaumahala ai, pete kua nakai mailoga he tau katofia Kerisiano e tau mena nei. Kua mafanatia ke mauloto e tau kupu he Salamo 130:3: “Ioha na e, ane mai tokaloto e koe e tau mahani hepehepe, po ko hai, ma Iki na e, ke maeke ke tu atu?”
16, 17. (a) Puhala fe ka fakagahuahua e tautolu e Kalatia 6:2, 5 he hagaao ke he manako fakalatalata? (e) Ko e heigoa ka onoono foki a tautolu ki ai hagaao ke he manako fakalatalata?
16 Ke fakafiafia atu ki a Iehova, kua lata ia tautolu takitokotaha ke feaki e manako fakalatalata, ka e mauokafua atu foki a tautolu ke he lagomatai he tau matakainaga Kerisiano. Pete kua lata ia tautolu takitokotaha ke fua ne tautolu ha tautolu a tau kavega he matagahua, ka e moha ia kua fakamafana ki a tautolu ke felagomataiaki ke fahia ke he tau mena fakalolelole. (Kalatia 6:2, 5) Lata ia tautolu ke tokiofa e tau matua, hoa, po ke tau kapitiga ne laveaki mai a tautolu neke o ke he tau mena ne nakai lata ia tautolu ke o ki ai, neke onoono ke he tau mena ne nakai lata ia tautolu ke onoono ki ai, mo e neke taute e tau mena ne nakai lata ia tautolu ke taute. Kua lagomatai e lautolu a tautolu ke fakakite e manako fakalatalata, ko e lotomatala ke pehe, nakai, mo e ke fakamoli ki ai!
17 Tokologa e tau Kerisiano nukua liga talia ke he tau mena ne fakatutala a tautolu ki ai hagaao ke he manako fakalatalata ke hoko mai ke he mogonei, ka e liga logona fakatagata hifo ne lautolu e lata ke lali fakalahi atu ki ai ke holo ki mua. Kua loto a lautolu ke fakakite katoa e manako fakalatalata, ke hoko atu ke he mena ne manatu a lautolu ne kua fahia moli e tau tagata nakai mitaki katoatoa ke taute. Pihia nakai e logonaaga hau? Ko e heigoa mogoia, kua lata ia koe ke taute ke feaki e vala nei he fua he agaga he Atua? Ti maeke fefe ai ha kua taute pihia e koe ke lagomatai a koe ke hokotia ke he tau amaamanakiaga hololoa hau ko e Kerisiano? Kia kikite atu a tautolu ke he vala tala ka mui mai.
Manatu Nakai e Koe?
Ko e Ha e Manako Fakalatalata . . .
• kua aoga ke feaki he tau Kerisiano?
• kua uka lahi ma e falu?
• kua lata i loto he fakamauaga?
• ko e fua ne kua lata ia tautolu ke felagomataiaki ke feaki?
[Tau Huhu he Fakaakoaga]
[Puha/Fakatino he lau 10]
Ne Ako e Ia ke Pehe Nakai
Taha he Tau Fakamoli a Iehova ne nofo i Sihamani, ne gahua ko e tagata enesinia ke he tau fakamatutakiaga kave hila. Ti putoia ke he gahua hana ke leveki ke kavi ke 30 e tau televisoni mo e tau polokalama letio kehekehe. He magaaho ne tutupu e tau fakalavelave i loto, ne kumikumi atu a ia ke he polokalama ke kitia e lekua. Ne talahau e ia: “Kua tuga tutupu tumau e tau fakalavelave he magaaho hepe, he magahala tukua ne fakakite ai e tau latau po ke mahani fakatane mo e fifine. Kua tuga mau e tau ata kelea ia he ulu haku ke he tau aho mo e ke he tau fahitapu foki, ke tuga kua pili ki loto he uhoulu haku.” Ne talahau fakamoli e ia kua hufia kelea e mena nei ke he tuaga fakaagaga hana: “Ne fa velagia tumau e ulu haku, ti kua taute he tau ata ke he tau latau au ke uka ke fakagahuahua e manako fakalatalata. Ti fakatupu he tau ata he mahani fakatane mo e fifine e fatuakiloto kelea he vahaloto haku mo e haku hoana. Kua taufetului ai au ke he tau aho oti. Ti, ke nakai kaumahala ke he tau taufetului, ne fifili e au ke kumi taha gahua fou, pete ni ka tote e totogi. Nakai leva ne moua e au taha gahua foki. Ati fakakatoatoa ai e manako haku.”
[Tau Fakatino he lau 9]
Lagomatai he iloilo ne moua mai he fakaako Tohi Tapu a tautolu ke fakagahuahua e manako fakalatalata