Yakobe A A Swi Tlangela Swilo Swa Moya

VUTOMI bya Yakobe a byi taleriwe hi madzolonga ni makhombo. Yakobe u boheke ku baleka hikuva hahlwa rakwe a ri n’wi venga, lerova ri lava ku n’wi dlaya. Ematshan’weni yo tekana ni nhwanyana loyi a n’wi rhandzaka, u kanganyisiwile leswaku a rhanga hi ku tekana ni un’wana kutani a hetelela a ri ni vasati va mune naswona leswi swi n’wi vangele swiphiqo swo tala. (Genesa 30:1-13) U tirhe malembe ya 20 eka wanuna loyi a a n’wi dyelela. U lwe ni ntsumi kutani a lamala vutomi bya yena hinkwabyo. N’wana wakwe wa nhwanyana u pfinyiwile, vana vakwe va majaha va pfuxe hasahasa va dlayetela vanhu naswona u rile ngopfu hikwalaho ko lahlekeriwa hi jaha rakwe leri a a ri rhandza swinene a tlhela a feriwa hi nsati wakwe. U boheke ku rhurha a dyuhele hikwalaho ka ndlala, naswona u pfumerile leswaku masiku yakwe “ma ve matsongo ma tlhela ma va ni ku karhateka.” (Genesa 47:9) Ku nga khathariseki swiyimo swo tano, Yakobe a a rhandza timhaka ta moya a tlhela a tshemba Xikwembu. Xana ripfumelo rakwe a ri ri ra hava? Xana hi nga dyondza yini hi ku kambisisa yin’wana ya mintokoto ya Yakobe?

A A Hambanile Swinene Ni Makwavo Wakwe

Lexi a xi holovisa Yakobe ni makwavo a ku ri leswi Yakobe a a tlangela swilo swa moya kasi Esawu a a nga swi tlangeli. Yakobe a a rhandza xitshembiso xa ntwanano lowu endliweke na Abrahama kutani a a tiyimisele ku hlayisa ndyangu lowu Xikwembu xi wu endleke vadyandzhaka. Hikokwalaho Yehovha u n’wi “rhandzile.” Yakobe a a nga ri na “xisandzu,” leswi kombisaka leswaku a a ri ni mahanyelo lamanene. Kasi, Esawu yena a a nga ri na mhaka ni ndzhaka ya yena ya swilo swa moya lerova u kale a yi xavisela Yakobe hi nchumu lowu nga tivikaniki. Loko Xikwembu xi pfumelele Yakobe leswaku a teka mfanelo ya ku va mativula kutani a kuma mikateko leyi a yi vekeriwe makwavo, Esawu u karihile swinene. Hikwalaho ka sweswo Yakobe u siye swilo hinkwaswo leswi a a swi rhandza, kambe leswi landzeleke swi endle leswaku ku karhateka ka yena ku hunguteka.—Malakiya 1:2, 3; Genesa 25:27-34; 27:1-45.

Enorhweni, Xikwembu xi kombe Yakobe tintsumi ti ri karhi ti tlhandluka ni ku rhelela hi lerhi kumbe “xitepisi xa maribye” lexi sukaka etilweni xi ya fika emisaveni kutani xi n’wi byela leswaku xi ta n’wi sirhelela kun’we ni mbewu yakwe. “Mindyangu hinkwayo ya misava yi ta tikatekisa ha wena ni hi mbewu ya wena. Sweswi ndzi na wena naswona ndzi ta ku hlayisa endleleni hinkwayo leyi u yi fambaka, kutani ndzi ta ku tlherisela eka misava leyi, hikuva a ndzi nge ku tshiki ku fikela loko entiyisweni ndzi endle leswi ndzi ku byeleke swona.”—Genesa 28:10-15; nhlamuselo ya le hansi ya NW.

 Leswi a swi tiyisa nhlana hakunene! Yehovha u tiyisekise leswaku switshembiso leswi nyikiweke Abrahama na Isaka swi ta fuwisa ndyangu wa Yakobe hi tlhelo ra moya. Yakobe u kombisiwe leswaku tintsumi ti nga va tirhela vanhu lava Xikwembu xi va amukelaka naswona u tiyisekisiwile leswaku Xikwembu xi ta n’wi sirhelela. Yakobe u kombise ku tlangela ka yena hi ku hlambanya eka Yehovha, a vula leswaku u ta tshembeka eka yena.—Genesa 28:16-22.

Yakobe a nga tekanga ndzhaka ya Esawu hi nkani. Loko majaha lawa ma nga si velekiwa, Yehovha u vule leswaku “lonkulu u ta tirhela lontsongo.” (Genesa 25:23) Un’wana a nga ha vutisa: ‘Xana a swi ta va swi nga antswanga loko Xikwembu a xi lo endla leswaku ku rhanga ku velekiwa Yakobe?’ Leswi landzeleke swi hi dyondzisa mhaka ya nkoka. Mikateko ya Xikwembu a yi kumiwi hi vanhu lava ehleketaka leswaku swa boha leswaku va yi kuma, kambe xi yi nyika lava xi rhandzaka ku nyika vona. Hikwalaho, mfanelo ya ku va mativula yi kumiwe hi Yakobe, ku nga ri makwavo wa yena hikuva a a nga yi tlangeli. Hilaha ku fanaka, Vayuda va ntumbuluko va siviwe hi Israyele wa moya hileswi va kombiseke langutelo ro fana ni ra Esawu. (Varhoma 9:6-16, 24) Ni namuntlha vuxaka lebyinene na Yehovha bya tirheriwa hambiloko munhu a velekeriwe endyangwini lowu chavaka Xikwembu. Hinkwavo lava tsakelaka ku kuma mikateko ya Xikwembu, va fanele va lwela ku chava Xikwembu ni ku swi tlangela swinene swilo swa moya.

A Amukeriwa Hi Labani

Loko a fika ePadani-aramu a ta lava nsati emaxakeni yakwe, Yakobe u ye exihlobyeni laha a hlanganeke na Rahele, n’wana wa malume wakwe Labani, kutani a susa ribye ro tika leri a ri funengete xihlovo leswaku Rahele a ta nwisa swifuwo swakwe mati. * Rahele u tsutsumele ekaya a ya va tivisa hi ta ku fika ka Yakobe, kutani Labani a hatlisa a ya n’wi hlangaveta. Loko ku ri leswaku Labani a te a ri karhi a anakanya hi rifuwo leri ndyangu wa ka vona wu ri kumeke eka nandza wa Abrahama, sweswi a a be ehansi, hikuva Yakobe a a te ximandlamandla. Kambe Labani u vone xo karhi lexi a nga vuyeriwaka ha xona—ku nga mutirhi la gingiritekaka.—Genesa 28:1-5; 29:1-14.

Yakobe u hlamusele mhaka ya yena. A hi swi tivi loko a yi hlamuserile ndlela leyi a yi kumeke ha yona mfanelo ya ku va mativula, kambe endzhaku ko twa “swilo leswi hinkwaswo,” Labani u te: “Hakunene u rhambu ra marhambu ya mina ni nyama ya mina.” Xidyondzi xin’wana xi ringanyeta leswaku xivulwa lexi xi nga va xi ri xikombiso xa ku amukeriwa ka Yakobe leswaku a tshama kumbe ku pfumela ka Labani leswaku vuxaka bya vona a byi n’wi boha leswaku a n’wi sirhelela. Ku nga khathariseki leswaku ntiyiso wa kona hi wihi, Labani hi ku hatlisa u sungule ku anakanya hi ndlela leyi a nga dyelelaka ntukulu wakwe ha yona.

Labani u lumeke ritshwa ra timholovo leri a ku ta hela malembe yo tlula 20 ra ha tuvika. U vutisile: “Leswi u nga makwerhu, xana u fanele ku ndzi tirhela mahala? Ndzi byele, Hakelo ya wena ku ta va yini?” Hambileswi Labani a tiendleke onge i malume la nga ni rirhandzu, u vekele vuxaka etlhelo, a endla ntwanano na Yakobe leswaku a va mutirhi wakwe. Tanihi leswi Yakobe a a rhandza Rahele, u hlamurile a ku: “Ndzi nga ku tirhela malembe ya nkombo leswaku ndzi kuma Rahele n’wana wa wena lontsongo.”—Genesa 29:15-20.

Vanhu a va vutana endzhaku ka loko va ka va nhwana va nyikiwe ndzovolo. Endzhakunyana, Nawu wa Muxe wu kombise leswaku ku fanele ku humesiwa tixikele ta 50 eka wansati la nga tiviki wanuna kambe a kanganyisiweke. Xidyondzi lexi vuriwaka Gordon Wenham, xi vula leswaku lowu a ku ri “ndzovolo wa le henhla” kambe vanhu vo tala a va hakela wa le “hansi swinene ka wolowo.” (Deteronoma 22:28, 29) Yakobe a a nga ta swi kota ku humesa mali. Kutani u byele Labani leswaku u ta n’wi tirhela malembe ya nkombo. Wenham u ya emahlweni a ku: “Tanihi leswi vatirhi va le Babilona wa khale a va kuma hafu ya xikele ku ya eka xikele yin’we hi n’hweti” (ku sukela eka tixikele ta 42 ku ya eka 84 endzhaku ka malembe ya nkombo), “Yakobe u tshembise Labani ndzovolo wa le henhla ngopfu, leswaku a ta nyikiwa Rahele a va nsati wakwe.” Labani u pfumele hi xihatla.—Genesa 29:19.

Malembe ya nkombo a ma fana ni “masiku ma nga ri mangani” eka Yakobe, hikuva a a rhandza Rahele swinene. Endzhaku ka sweswo, u teke nhlomi yakwe leyi funengetiweke hi pume naswona a a nga  swi voni leswaku Labani u n’wi kanganyisile. Ehleketa ndlela leyi a a tsemeke nhlana ha yona loko a pfuka nimixo kutani a kuma leswaku a a nga etlelanga na Rahele kambe a a etlele na Leya sesi wakwe! Yakobe u vutisile a ku: “I yini leswi u ndzi endleke swona? Xana a ndzi nga tirheli Rahele eka wena? Kutani, hikwalaho ka yini u ndzi kanganyisile?” Labani u hlamurile a ku: “A hi endlisi swona endhawini ya ka hina, a hi hlomisi wansati lontsongo emahlweni ka lonkulu. Tlangela hilaha ku heleleke vhiki ra wansati loyi. Endzhaku ka sweswo u ta nyikiwa ni loyi un’wana wansati hi ku ndzi tirhela malembe ya nkombo lama engetelekeke.” (Genesa 29:20-27) Yakobe a a nga ha ta endla nchumu handle ko pfumelelana ni xiyimo lexi loko a lava ku kuma Rahele.

Ku hambana ni malembe ya nkombo yo sungula, lawa man’wana ya nkombo a ma nga ha nandzihi. Xana Yakobe a a ta swi kotisa ku yini ku honisa vukanganyisi bya Labani? Naswona ku vuriwa yini hi Leya, loyi a pfumelelaneke ni vukanganyisi lebyi? Kambe, Labani yena a ti nga n’wi tovi helo timholovo leti a ti ta va kona exikarhi ka Leya na Rahele hi ku famba ka nkarhi. Yena a a lava leswi nga ta vuyerisa yena ntsena. Vukwele byi tinyike matimba loko Leya a kume mune wa majaha hi ku landzelelana, kasi Rahele yena u hambete a ri mhika. Tanihi leswi Rahele a a navela ku va ni vana, u tirhise hlonga ra yena ra xisati leswaku ri n’wi kumela vana, hiloko vukwele byi susumetela Leya ku endla leswi fanaka. Yakobe u tikume a ri ni vasati va mune ni vana va khume-mbirhi, kambe ndyangu wa yena a wu ri hava ntsako. Hambiswiritano, Yehovha a a ri karhi a endla leswaku Yakobe a va tiko lerikulu.—Genesa 29:28–30:24.

Yehovha U N’wi Nyike Rifuwo

Ku nga khathariseki miringo leyi a langutaneke na yona, Yakobe u swi vonile leswaku Xikwembu xi na yena hilaha xi tshembiseke hakona. Na Labani u swi vonile sweswo hikuva swifuwo swakwe swi andzile swinene loko se swi languteriwa hi ntukulu wakwe Yakobe. Tanihi leswi a a nga lavi ku tshika Yakobe a famba, Labani u n’wi kombele leswaku a tihlawulela hakelo leyi a yi lavaka leswaku a hambeta a n’wi tirhela, kutani Yakobe a kombela swifuwo leswi nga ni muvala lowu nga tolovelekangiki leswi nga ta tswariwa hi ntlhambi wa Labani. Ku vuriwa leswaku endhawini yoleyo, tinyimpfu hi ntolovelo a ti ri to basa naswona timbuti a ti ri ta ntima kumbe ta buraweni; leti nga ni mavalavala a ti ri titsongo. Hi ku ehleketa leswaku u ta va a dlele a kokela, Labani u pfumele to ho suka kutani a hlawula swifuwo swa yena hinkwaswo leswi nga ni muvala lowu nga tolovelekangiki, a swi yisa ekule leswaku swi nga hlangani ni swifuwo leswi seleke leswi nga ta languteriwa hi Yakobe. Swi le rivaleni leswaku a a ehleketa leswaku Yakobe u ta kuma hakelo yitsongo, naswona a yi nga ta fika eka tiphesente ta 20 ta swimbutana ni swinyimpfana, leyi a ku ri hakelo ya varisi hi nkarhi wolowo. Kambe Labani a a hoxisile hikuva Yehovha a a ri na Yakobe.—Genesa 30:25-36.

Hi ku kongomisiwa hi Xikwembu, Yakobe a a swi kota ku endla leswaku swifuwo swi tswariwa swi ri ni muvala lowu laviwaka hi yena. (Genesa 30:37-42) Kambe ndlela leyi a a anakanya leswaku hi yona yi humesaka muvala lowu a wu lavaka a yi nga ri yona. Hambiswiritano, Nahum Sarna loyi a nga xidyondzeki u vula leswaku “hi ku ya hi sayense, vuyelo lebyi fanaka byi nga va kona loko ku hlanganisiwa swifuwo . . . leswi nga ni muvala wun’we leswi nga ni xitekela xa mivalavala, naswona swifuwo swo tano swi vonaka . . . hi ku va swi ri [leswi] hanyeke kahle swi tlhela swi va ni matimba.”

Loko a vona vuyelo lebyi, Labani u ringete ku hundzula ntwanano malunghana ni swifuwo leswi a swi ta kumiwa hi ntukulu wakwe—swa mavalavala. A a lava leswaku ku vuyeriwa yena ntsena, kambe hambiloko Labani a cinca ntwanano, Yehovha u endle leswaku Yakobe a humelela minkarhi hinkwayo. Labani u hlamarile swinene. Hi xihatla Yakobe u ve ni rifuwo lerikulu, mintlhambi, malandza, tikamela ni timbhongolo, kambe ku nga ri hi vutshila bya yena kambe hikwalaho ka ku seketeriwa hi Yehovha. Endzhakunyana u hlamusele Rahele na Leya a ku: “Tata wa n’wina u ndzi kanganyisile naswona u hundzule hakelo ya mina ka khume, kambe Xikwembu a xi n’wi pfumelelanga leswaku a ndzi vavisa. . . . Xikwembu xi hambete xi teka ntlhambi wa tata wa n’wina xi ndzi nyika wona.” Yehovha u tiyisekise Yakobe leswaku U swi vonile hinkwaswo leswi Labani a a swi endla kambe Yakobe a a nga fanelanga a vilela ha swona. Xikwembu xi te: “Tlhelela etikweni ra ka n’wina ni maxaka ya wena, ndzi ta tirhisana kahle na wena.”—Genesa 31:1-13; 32:9.

Endzhaku ko hambana na Labani lowa mukanganyisi, Yakobe u tlhelele ekaya. Hambileswi se a ku hundze malembe ya 20, a a ha chava Esawu naswona ku chava ku tinyike matimba loko a twa leswaku  Esawu u le ku teni ni vavanuna va mune wa madzana. Xana Yakobe a a ta endla yini? Tanihi leswi a a ri munhu la rhandzaka swilo swa moya la tshembaka Xikwembu, u hambete a va ni ripfumelo. U khongerile, a vula leswaku tintswalo ta Yehovha a ti n’wi faneli, a tlhela a kombela Xikwembu exisekelweni xa switshembiso swa xona leswaku xi ponisa yena swin’we ni ndyangu wa yena evokweni ra Esawu.—Genesa 32:2-12.

Kutani u humeleriwe hi swilo leswi a a nga swi langutelanga. Munhu wumbe, loyi a a ri ntsumi, u lwisane na Yakobe nivusiku, naswona hi ku khumba Yakobe kan’we ntsena u n’wi sule nyonga. Yakobe u arile ku tshika ntsumi leyi yi famba kukondza yi n’wi katekisa. Endzhakunyana, muprofeta Hosiya u vule leswaku Yakobe “u ririle, leswaku a tikombelela tintswalo.” (Hosiya 12:2-4; Genesa 32:24-29) Yakobe a a swi tiva leswaku ku tivonakarisa ka tintsumi enkarhini lowu hundzeke, a ku fambisana ni ku hetiseka ka ntwanano wa Abrahama malunghana ni mbewu ya yena. Hikokwalaho u lwe hi matimba kutani a kuma mikateko. Hiloko Xikwembu xi cinca vito ra yena ri va Israyele, leswi vulaka “La Lweke (Muphikeleri) Ni Xikwembu” kumbe “Ku Lwa Ka Xikwembu.”

Xana U Tiyimisele Ku Lwa?

Ku lwa ni ntsumi ni ku hlangana na Esawu a swi nga ri swona ntsena swiphiqo leswi Yakobe a a fanele a langutana na swona. Hambiswiritano, swiendlakalo leswi swi kombisa leswaku a a ri munhu wa muxaka muni. Hambileswi Esawu a nga tsandzeka ku tiyisela ndlalanyana yitsongo leswaku a hlayisa mfanelo ya yena ya ku va mativula, Yakobe u kayakaye vutomi bya yena hinkwabyo leswaku a kuma mikateko, hambi ku ri ku lwa ni ntsumi. Hilaha Xikwembu xi tshembiseke hakona, Yakobe u kume nkongomiso ni nsirhelelo wa Xikwembu, a va tata wa tiko lerikulu ni kokwa wa Mesiya.—Matewu 1:2, 16.

Xana u tiyimiserile ku tikarhatela ku kuma mikateko ya Yehovha, u yi lwela, hi ndlela yo fanekisela? Namuntlha vutomi byi taleriwe hi swiphiqo ni mintlhontlho eka lava va lavaka ku endla ku rhandza ka Xikwembu, naswona minkarhi yin’wana swa tika ku endla swiboho leswinene. Hambiswiritano, xikombiso lexinene xa Yakobe xa hi khutaza leswaku hi khomelela swi tiya eka ntshembo wo kuma hakelo leyi Yehovha a yi vekeke emahlweni ka hina.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 31]

Yakobe u kayakaye vutomi bya yena hinkwabyo leswaku a kuma mikateko