Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Udi mua kuitaba ne: nekuikale mparadizu pa buloba

Udi mua kuitaba ne: nekuikale mparadizu pa buloba

Udi mua kuitaba ne: nekuikale mparadizu pa buloba

KATSHIA ku kale, bantu ba bungi bavua bela meji ne: dimue dituku nebumbuke pa buloba apa bua kuya mu diulu. Bakuabu batu bambe ne: Mufuki wetu katu muanji kulongolola bua buloba ebu kuikalabu muaba wa kusombela kashidi nansha. Bantu batu badikengesha buobu mbaye mene kule. Bua ba bungi ba kudibu, buloba ne bintu bionso bidi bimueneka mbia bubi, ne etshi ke tshipumbishi tshidi tshipangisha bua kuikala ne disanka dia mu nyuma dia bushuwa ne bua kusemena pabuipi ne Nzambi.

Bantu bavua bapatule ngenyi itudi baleje kulu eku kabavua bamanye tshivua Nzambi muambe bua buloba bukudimuna mparadizu anyi bavua batshimanye kadi babenge ku bukole bua kutshitaba. Bushuwa, lelu bantu ba bungi ki mbasue kumanya tshivua Nzambi musake bantu bua kufunda bua bualu ebu mu Bible, Dîyi diende. (2 Timote 3:16, 17) Kadi kabienaku bia meji bua kuitaba tshidi Dîyi dia Nzambi diamba pamutu pa malongesha a bantu anyi? (Lomo 3:4) Bulelela, mbia mushinga menemene bua tuetu kuenza nanku, bualu Bible udi utudimuija ne: tshifukibua tshia bukole tshidi katshiyi tshimueneka ntshifofomije bantu mu nyuma ne tshidi mpindieu ‘tshidinga ba pa buloba bonso.’​—Buakabuluibua 12:9; 2 Kolinto 4:4.

Bua tshinyi kudi dibuejakaja dia malu?

Ngenyi idi ibengangana pa bidi bitangila anyima mmifikishe bantu ku dibuejakaja malu pa bidi bitangila tshidi Nzambi mulongolole bua buloba. Bantu ba bungi badi bamba ne: tudi ne anyima udi kayi ufua, mmumue ne: anyima eu ntshintu tshidi tshishilangane ne mubidi wa muntu ne tshidi tshishala ne muoyo padi muntu ufua. Bakuabu badi bitaba ne: anyima ukavuaku kumpala kua kufukabu mubidi wa muntu. Bilondeshile mukanda kampanda, Platon muena nkidi wa bena Greke uvua wamba ne: anyima “mmuela mu buloko mu mubidi bua kumunyoka bua mpekatu ivuaye muenze pavuaye mu diulu.” Mushindu wa muomumue, Origène, mulongeshi wa malu a Nzambi wa mu lukama luibidi lua bidimu wakamba ne: “anyima yakenza mpekatu [mu diulu] kumpala kua kuyisangishabu ne mubidi” ne “kuyelabu mu buloko [mu mubidi au pa buloba] bua kuyinyoka bua mpekatu yayi.” Kabidi bantu ba bungi badi bitaba ne: buloba budi patupu muaba udi muntu upitshila mu luendu luende mutangile mu diulu.

Kudi kabidi ngenyi mishilashilangane pa bidi bitangila tshidi tshienzeka padi muntu ufua. Bilondeshile mukanda mukuabu, bena Ejipitu bakapatula dilongesha dia se: “anyima ya bafue idi ipueka ku bajangi.” (History of Western Philosophy) Panyima bena nkidi bakalua kutontolola bamba ne: anyima ya bafue kayivua ipueka ku bajangi muaba wa mîdima, kadi ivua ibanda mulu mu muaba wa mu nyuma. Badi bamba muvua Socrate muena nkidi wa bena Greke witaba ne: padi muntu ufua, anyima “udi uya muaba udi kauyi umueneka . . . ne udi ushala musombamu matuku ende onso adi mashale ne ba-nzambi.”

Bible udi wamba tshinyi?

Bible Dîyi dia Nzambi kêna wamba muaba nansha umue ne: bantu badi ne anyima udi kayi ufua. Dibadila nkayebe muyuki udi mu Genese 2:7, Mukanda wa Mvidi Mukulu [Katolike, MMM]. Udi wamba ne: “[Yehowa Nzambi] kuangata buloba, kufuka nabu muntu, pashishe kumupuijaye mupuya wa muoyo mu mimpempe yende, muntu kuandamuka tshifukibua tshia muoyo.” Bualu ebu mbutoke ne mbupepele bua kubumvua. Pavua Nzambi mufuke Adama muntu wa kumpala, kavua muele tshinga tshintu tshienza ne bintu kabiyi bia panu nansha. Tòo, bualu Bible udi wamba ne: “muntu kuandamuka tshifukibua tshia muoyo [ta anyima].” Muntu kavua ne tshifukibua tshia muoyo anyi anyima munda muende to. Uvua yeye muine anyima peshi tshifukibua tshia muoyo.

Pavua Yehowa mufuke buloba ne dîku dia bantu, kavua mulongolole bua muntu afue to. Nzambi uvua mulongolole bua se: bantu basombe pa buloba kashidi mu masanka a mu Mparadizu. Adama wakafua anu bualu uvua mushipe mukenji wa Nzambi. (Genese 2:8, 15-17; 3:1-6; Yeshaya 45:18) Pakafua Adama, kakaya muaba kampanda wa mu nyuma anyi? Tòo! Yeye, mbuena kuamba ne: anyima Adama, wakapingana ku lupuishi kaluyi muoyo luvuabu bamufuke nalu.​—Genese 3:17-19.

Tuetu buonso tudi bapiane mpekatu ne lufu kudi Adama nkambua wetu. (Lomo 5:12) Lufu elu mmumue ne: ndifika dia muoyo ku ndekelu, anu muakenzekabi bua Adama. (Musambu 146:3, 4) Bulelela, mu mikanda yende yonso 66, Bible katu muanji kuangata miaku “ukena ufua” anyi “wa kashidi” bua kuakula bua “anyima” to. Kadi Mukanda wa Nzambi udi wamba patoke ne: anyima peshi muntu utu ufua. Anyima udi ufua.​—Muambi 9:5, 10; Yehezekele 18:4.

Bintu bionso bidi bimueneka bidi ne bubi anyi?

Netuambe tshinyi bua dilongesha didi diamba ne: bintu bidi bimueneka, ne buloba pabu, bidi ne bubi? Bavua bitaba dilongesha edi kudi bena ntendelelu wa Manichéisme, muenza kudi Mani mu Pelasa mu lukama lua bidimu luisatu mu bikondo bietu ebi. Tshibungu tshikuabu tshidi tshiamba ne: “Ntendelelu wa Manichéisme uvua mubangishe pa kumona nsombelu wa makenga udi bantu baledibua nende.” (The New Encyclopædia Britannica) Mani uvua witaba ne: kuikala muntu kuvua “bualu buvua kabuyi bua ku tshifukilu, kabuyi kuitaba ne bubi menemene.” Uvua wamba kabidi ne: mushindu umuepele wa kupatuka mu “makenga” aa uvua anu wa anyima kupatuka mu mubidi, kumbuka pa buloba ne kuya kusomba muaba wa mu nyuma.

Pabi, Bible udi utuambila ne: ku mêsu kua Nzambi “bintu bionso biakenzaye” pavuaye ufuka bivua “bimpe be.” (Genese 1:31) Mu tshikondo atshi, kakuvua mukalu pankatshi pa bantu ne Nzambi. Adama ne Eva bavua ne malanda mimpe menemene ne Yehowa, anu muvua muntu mupuangane Yezu Kristo mudie malanda masheme ne Tatuende wa mu diulu.​—Matayo 3:17.

Bu Adama ne Eva baledi betu ba kumpala kabayi benze mpekatu, bavua mua kuikala ne malanda mimpe ne Yehowa Nzambi kashidi mu mparadizu pa buloba. Bakabangisha muoyo wabu mu Mparadizu, bualu Mukanda wa Nzambi udi utuambila ne: ‘Yehowa Nzambi wakakuna bintu mu budimi ku Est, mu Edene; wakatekamu mulume wakafukaye.’ (Genese 2:8) Mu budimi abu bua mparadizu ke muvuabu bafukile Eva. Bu Adama ne Eva kabayi benze mpekatu, buobu ne ndelanganyi yabu mipuangane bavua mua kuikala benze mudimu pamue ne disanka too ne pavua buloba bujima bulua mparadizu. (Genese 2:21; 3:23, 24) Bantu bavua ne bua kusomba mu mparadizu pa buloba kashidi ne tshiendelele.

Bua tshinyi bamue bantu badi baya mu diulu?

Udi mua kuamba ne: ‘Kadi Bible udi wakula bua bantu bikala mua kuya mu diulu, ki muomu anyi?’ Eyowa. Kunyima kua Adama mumane kuenza mpekatu, Yehowa wakalongolola bua kuenza Bukalenge bua mu diulu muvua imue ndelanganyi ya Adama mua ‘kukokesha pa buloba’ pamue ne Yezu Kristo. (Buakabuluibua 5:10; Lomo 8:17) Bavua ne bua kubapesha muoyo udi kauyi ufua mu diulu pavuabu bababisha ku lufu. Buobu bonso basanga badi 144 000, ne ba kumpala munkatshi muabu bavua bayidi ba lulamatu ba Yezu ba mu bidimu lukama bia kumpala.​—Luka 12:32; 1 Kolinto 15:42-44; Buakabuluibua 14:1-5.

Kadi Nzambi kavua mulongolole ku ntuadijilu bua bantu bakane bumbuke pa buloba bua kuya mu diulu to. Bushuwa, pavua Yezu pa buloba apa wakamba ne: “Kakuena muntu muanji kubanda mu diulu anu Muana wa muntu udi mufume mu diulu.” (Yone 3:13, MMM) Ku butuangaji bua Yezu Kristo “Muana wa muntu,” Nzambi wakafila mulambu bua kupikula bantu, udi unzuluila bantu badi bitabuja mulambu wa Yezu njila wa kupeta muoyo wa tshiendelele. (Lomo 5:8) Kadi bantu aba miliyo ne miliyo nebasombele penyi?

Tshivua Nzambi mulongolole katshia ku ntuadijilu netshikumbane

Nansha muvua Nzambi mulongolole bua kuangata bamue bantu bua kukokeshabu pamue ne Yezu Kristo mu Bukalenge bua mu diulu, abi kabiena biumvuija ne: bantu bimpe bonso nebaye mu diulu to. Yehowa wakafuka buloba bua kuikalabu Mparadizu uvua bantu ne bua kusombela. Mu katupa kîpi emu, Nzambi neakumbaje tshivuaye mulongolole katshia ku ntuadijilu atshi.​—Matayo 6:9, 10.

Mu bukokeshi bua Yezu Kristo ne aba bakokesha nende mu diulu, ditalala ne disanka nebivule pa buloba bujima. (Musambu 37:9-11) Nzambi neabishe bantu badiye muvuluke ne nebapete makanda a mubidi mapuangane. (Bienzedi 24:15) Bua lulamatu luabu kudi Nzambi, bantu bena butumike nebapete tshintu tshivua baledi betu ba kumpala bajimije, mbuena kuamba ne: muoyo wa kashidi mu bupuangane pa buloba buandamuna mparadizu.​—Buakabuluibua 21:3, 4.

Yehowa Nzambi katu muanji kupangila bua kukumbaja tshidiye mulongolole to. Wakamba mukana mua muprofete wende Yeshaya ne: ‘Bualu bua mudi mvula uloka, ne bu mudi neige ifuma mu diulu, ne kayena ipinganamu kabidi kayiyi mianji kumiamina mâyi pa buloba ne kubumeneshila midioko ne kubusampishila mitshi, ivuijila mukunyi maminu, ne ipesha mudi wa biakudia biakudia biende, nunku dîyi didi dipatuka mukana muanyi nedikale muomumue; kadiena dipingana kundi patupu, kadiyi dianji kuenza muanda undi musue dienze, kadiyi dianji kushikija muanda ungakaditumina.’​—Yeshaya 55:10, 11.

Mu mukanda wa mu Bible wa Yeshaya, badi batuleja muikala nsombelu mu Mparadizu pa buloba. Muntu nansha umue wa mu Mparadizu kakuamba ne: “Ndi ne disama.” (Yeshaya 33:24) Nyama kayakuenzela bantu bibi to. (Yeshaya 11:6-9) Bantu nebase nzubu mimpe ne nebasombemu, nebakune biakudia ne nebabidie ne disanka. (Yeshaya 65:21-25) Kabidi, Nzambi ‘neamine lufu tshiendelele; ne Mukalenge Yehowa naakupule binsonji ku mêsu kua bantu bonso.’​—Yeshaya 25:8.

Mu katupa kîpi emu, bantu bena butumike nebikale ne muoyo mu nsombelu eyi milenga. ‘Nebapikudibue ku bupika bua dibola, nebabuejibue mu budishikaminyi bua butumbi bua bana ba Nzambi.’ (Lomo 8:21) Mmunyipu muikalabi bilenga bua kuikala ne muoyo wa kashidi mu buloba bukudimuna mparadizu buvuabu balaye! (Luka 23:43) Udi mua kuikala ne muoyo mu Mparadizu eu wewe mutumikile malu malelela a mu Mukanda wa Nzambi ne wewe muitabuje Yehowa Nzambi ne Yezu Kristo. Nunku udi mua kuikala ne dishindika lelu dia se: mbia meji bua kuitaba ne: nekuikale mparadizu pa buloba.

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Adama ne Eva bavua bafukibue bua kusomba kashidi mu mparadizu pa buloba

[Bimfuanyi mu dibeji 7]

Mu Mparadizu pa buloba . . .

bantu nebase nzubu

nebakune mionji ya tumuma tua mvinyo

nebapete mabenesha a kudi Yehowa

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 4]

U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./​NASA