Ka Rauka ia Koe te Irinaki i Tetai Enua Parataito

I ROTO i te au tuatua enua, e mirioni ua atu te au tangata tei irinaki e ka akaruke ratou i te openga ra i te enua e ka aere atu ki te rangi ra. Kua manako ana etai e kare rava Tei Anga ia tatou i akakoro ana e kia riro te enua e ko to tatou ngai noo tamou ia. E kino roa atu te aronga akono i te apiianga arairai. Ki te manganui ia ratou, te enua e te au apinga materia katoatoa e mea kino ia​—e araianga no te akatupuanga tika tikai i te pae vaerua e te piri vaitata anga ki te Atua.

Ko te aronga i akatupu i te reira au manako i taikuia mai i runga akenei kare i kite i ta te Atua i tuatua no runga i te enua parataito me kare kua iki i te kopae i te reira. Ko te tika, e manganui i teia tuatau kare e manako ana i te akara meitaki i ta te Atua i akauru i te au tangata kia tata no runga i teia tumu manako i roto i tana Tuatua, te Pipiria. (2 Timoteo 3:16, 17) Inara kare ainei i te mea pakari i te irinaki i ta te Atua Tuatua i ta te ariki i te au manako o te tangata ra? (Roma 3:4) Ko te tika, e mea puapinga kia pera tatou, i te mea te akamatakite maira te Pipiria ia tatou e te akamatapo ra tetai mea ora kino kitea koreia e te ririnui i te au tangata i te pae vaerua e ko “tei pikikaa i to te ao katoatoa” i teianei.​—Apokalupo 12:9; 2 Korinetia 4:4.

No Teaa ra te Manako Oripu Ua Anga?

Te au manako patoi no runga i te meta kua akatupu i te manako oripu ua ki te tangata no runga i ta te Atua akakoroanga no te enua. E manganui te irinaki ra e e meta mate kore to tatou​—tetai apinga takake mei te kopapa tangata e te ora ua atura i te mate anga. Te irinaki ra tetai papaki e te vaira te meta i mua ake ka angaia ei te kopapa tangata. Kia tau ki tetai tataanga papaanga, kua manako te tangata kite Ereni ko Plato ko te meta “te mouriaia ra ki roto i te kopapa ei utunga no te au ara ta te reira i rave i te reira i te rangi ra.” Ma te aiteite, kua tuatua te tangata apii akonoanga o te toru anere mataiti ko Origen e kua “ara te au meta [i te rangi ra] i mua ake ka taokotai atu ei ki te kopapa” e kua “mouriaia [ki roto i taua kopapa i te enua nei] ei utunga no ta ratou au ara.” E te irinaki ra te au mirioni i te enua e ko tetai ngai timata anga i te tangata e teretere atura ki te rangi.

Te vai katoa ra tetai au manako tuketuke no runga i te ka tupu ki te meta me mate tetai tangata. Kia tau ki te puka History of Western Philosophy, kua akono te iti tangata Aiphiti i te manako e ko “te au meta o tei mate ra te eke atura ki roto i te ngai i raro i te ao.” Kua tauetono te aronga kite i muri mai e ko te au meta o tei mate ra kare i eke atu ki raro i tetai ngai poiri o te ao mari ra kua kake atu ki tetai ngai vaerua teitei ra. Kua tuatuaia no te tangata kite Ereni ko Socrates e te irinaki ra e i te mate anga ka “aere atu te [meta] ki roto [i tetai] ngai kitea koreia . . . e ka akapou i te toenga o tona vaianga ma te au atua.”

Eaa ta te Pipiria e Akakite Ra?

Kare e ngai i roto i ta te Atua Tuatua akauruia, te Pipiria, e akakite ra e e meta mate kore to te au tangata. E tatau i te tataanga naau uaorai ia Genese 2:7. Te akakite ra te reira: “E kua anga iora te Atua ra ko Iehova i te tangata i te one-pueu o te enua nei, kua akapuangi iora aia i te aʼo ora ki roto i tona putaiu; riro akera te tangata ei tangata ora.” E mea taka meitaki te reira e te mama ua i te marama. I te anga mai anga te Atua i te tangata mua, ko Adamu, kare Aia i tuku ana i tetai tu apinga kitea koreia ki roto iaia. Kare, te akakite ra te Pipiria e kua “riro akera te tangata ei tangata ora.” Kare taua tangata i mou ana i te meta. E meta oki aia.

I te anga mai anga i te enua e te pamiri tangata, kare rava a Iehova i akakoro ana i te tangata  kia mate. Ko ta te Atua akakoroanga koia oki kia noo ua te tangata e mutu kore ua atu ki roto i te au turanga Parataito. Kua mate a Adamu no te mea ua nei e kare aia i akarongo i ta te Atua ture. (Genese 2:8, 15-17; 3:1-6; Isaia 45:18) I te mate anga te tangata mua, i aere ainei aia ki tetai ngai vaerua? Kare! Koia​—te meta ko Adamu—​kua oki atura ki te one pueu ora kore no reira mai oki aia i te angaia mai anga.​—Genese 3:17-19.

Kua tu tatou katoatoa i te ara e te mate mei to tatou metua mua ko Adamu. (Roma 5:12) Ko teia matenga ko te akamutu anga o te vaianga, mei ia Adamu rai. (Salamo 146:3, 4) Ko te tika, i roto i te katoa anga o te 66 puka, kare rava te Pipiria i akapiri atu ana i te au tuatua “mate kore” me kare “mutu kore” ki te tuatua “meta.” Ei tukeanga, te akakite taka meitaki maira te au Tuatua Tapu e ko te meta​—te tangata​—ka mate ia. Ka mate te meta.​—Koheleta 9:5, 10; Ezekiela 18:4, NW.

E Mea Kino Ainei te Au Apinga Materia?

Akapeea ra te manako no runga i te au apinga materia, kapiti mai i te enua, e mea kino ainei? Kua akonoia taua manako e te aronga ariki i te apiianga Manichaeism, e akapupuanga akonoanga tei akanooia i Peresia i te toru anere mataiti T.N. e tetai tangata ko Mani te ingoa. I karanga ei The New Encyclopædia Britannica: “Kua tupu mai te apiianga Manichaeism no te taitaia i te tu tikai o roto o te tangata.” Kua irinaki a Mani i te riro anga mai ei tangata “kare i te mea natura, kare e rauka i te akakoromakiia, e te kino pu tikai.” Kua irinaki katoa aia e ko te ravenga anake e ora mai ei mei teia “taitaia” koia oki kia akaruke te meta i te kopapa, kia akaruke i te enua, e rauka akaou ei te vaianga i te pae vaerua i roto i te ao vaerua.

Ei tukeanga, te akakite maira te Pipiria kia tatou i to te Atua manako no “te au mea katoa tana i anga” i te anga mai anga i te enua e te tangata ravarai kua “meitaki roa” ia. (Genese 1:31) I taua taime ra, kare e araianga i rotopu i te au tangata e te Atua. Kua rekareka a Adamu raua ko Eva i te tuatua vaitata anga kia Iehova, mei te tangata apa kore rai ko Iesu Karaiti tei rekareka i tetai pirianga vaitata ma tona Metua i te rangi ra.​—Mataio 3:17.

Naringa kare to tatou nga metua mua, ko Adamu raua ko Eva, i kimi i te mataara o te ara, ka rauka ua atu ia raua te pirianga vaitata ma te Atua ko Iehova e mutu kore ua atu ki runga i te enua parataito. Kua akamata mai raua i te oraanga i roto i te Parataito, te akakite maira te Pipiria kia tatou: “Kua tanu oki te Atua ra ko Iehova i  te kainga i te pae i te itinga o te rā i Edene ra; e kua tuku iora aia i te tangata i tana i anga ra ki reira.” (Genese 2:8) I roto i te reira kainga parataito i angaia mai ei a Eva. Naringa a Adamu raua ko Eva kare i ara, ka rauka ua ia raua e ta raua uanga apa kore i te angaanga kapipiti ma te mataora e tae ua atu ki te riro mai anga te enua katoa ra ei parataito. (Genese 2:21; 3:23, 24) Ka riro te enua Parataito e ko te kainga mutu kore ia no te tangata ravarai.

Eaa ra Etai i Aere ei ki te Rangi Ra?

‘Inara,’ ka tuatua paa koe, ‘te akakite ra te Pipiria no tetai au tangata ka aere atu ki te rangi ra, kare ainei?’ Ae. I muri mai i te ara anga a Adamu, kua akakoro a Iehova no te akanoo i tetai Patireia ki te rangi i roto i reira ka ‘akariro ia [etai o ta Adamu au uanga] ei ui ariki e ei kau taunga i teianei ao’ i te pae mai ia Iesu Karaiti. (Apokalupo 5:10; Roma 8:17) Ka akatuia ratou ki tetai oraanga mate kore i te rangi ra. Te katoa anga o to ratou numero e 144,000, e ko te mea mua o ratou ko ta Iesu au pipi tiratiratu o te anere mataiti mua.​—Luka 12:32; 1 Korinetia 15:42-44; Apokalupo 14:1-5.

Inara, kare to te Atua akakoroanga mua e kia akaruke te au tangata tu tika i te enua e kia aere ki te rangi ra. Ko te tika, ia Iesu i te enua nei, kua tuatua aia: “Kare rava e tangata i tae ki runga i te rangi, mari ra ko tei aere mai ki raro mei runga mai i te rangi ra, ko te Tamaiti a te tangata i runga i te rangi ra.” (Ioane 3:13) Na roto i te “Tamaiti a te tangata,” ko Iesu Karaiti, i oronga mai ei te Atua i te oko tei akariro e kia rauka te ora mutu kore no te aronga e akono ra i te akarongo ki roto i te atinga o Iesu. (Roma 5:8) Inara ka noo mutu kore ua atu taua au mirioni tangata kiea?

Ka Akatupuia ta te Atua Akakoroanga Mua

Noatu kua akakoro te Atua i te apai i etai mei te pamiri tangata kia tavini ei tutara tauturu ma Iesu Karaiti ki roto i te Patireia i te rangi ra, kare te aiteanga o te reira e ka aere te au tangata meitaki ravarai ki te rangi. Kua anga a Iehova i te enua kia riro e ko te kainga Parataito no te pamiri tangata. Kare e roa atu i teianei, ka akariro te Atua e kia akatupuia taua akakoroanga mua.​—Mataio 6:9, 10.

I raro ake i te tutara a Iesu Karaiti e tona au tutara tauturu i te rangi ra, ka autu te au e te mataora ki runga i te enua katoa. (Salamo 37:9-11) Te aronga i roto i to te Atua manako ka akatuia e ka rekareka i te tu oraanga apa kore. (Angaanga 24:15) Na roto i to ratou tu tiratiratu ki te Atua, ka orongaia ki te au tangata akarongo ravarai tei ngere i to tatou nga metua mua​—te ora mutu kore ei au tangata apa kore ki runga i tetai enua parataito.​—Apokalupo 21:3, 4.

Kare rava te Atua ko Iehova e poka no te akatupu i tana i akakoro i te rave. Na roto i tana peroveta ko Isaia, kua akakite aia: “Mei te ua e topa nei, e mei te kiona, no runga mai i te rangi ra, e kare i oki akaou ki reira, kua tamauu ra i te enua, e kua akatupu ra, e kua akauua mai oki i tana, i raukaʼi oki te ua i te aronga e ruru, e te kai i te aronga e kai ra: Koia katoa taku tuatua no roto i toku nei vaa; kare e oki puapinga kore ua mai kiaku nei, e tupu ra tei akakoroia e au ra; e manuia oki te mea i akaue atu ei au ra.”​—Isaia 55:10, 11.

I roto i te puka Pipiria o Isaia, te kite ra tatou e mei teaa rai te tu o te oraanga i roto i tetai enua Parataito. Kare e tangata i roto i te Parataito e tuatua e, “Kua maki au.” (Isaia 33:24) Kare te au manu e rave i te kino ki te tangata. (Isaia 11:6-9) Ka patu te tangata i te au kainga manea e ka noo ki roto i te reira e ka tanu i te au kai e ka kai ma te merengo. (Isaia 65:21-25) Pera katoa, na te Atua “e akakore rava i te mate e tuatau ua atu; e na te Atu ra na Iehova e orei i te roi-mata i te au mata ravarai.”​—Isaia 25:8.

Kare e roa atu, ka noo te au tangata akarongo ki raro i taua au turanga akameitakiia. Ka “akaora katoaia [ratou] te au mea angaia nei i te tapeka o te mate, kia rauka te rangatira meitaki o te tamariki a te Atua ra.” (Roma 8:21) Mei teaa atura te meitaki i te noo e tuatau ua atu ki roto i tetai enua Parataito taputouia mai! (Luka 23:43) Ka rauka e ko koe tetai i reira me rave koe i te kite tika tikai o te au Tuatua Tapu e kia akono i te akarongo ki roto i te Atua ko Iehova e Iesu Karaiti. E ka rauka ia koe te irinaki papu e te tau ra i te irinaki i tetai enua parataito.

[Tutu i te kapi 5]

Akakoroia a Adamu raua ko Eva e kia noo mutu kore ua atu ki runga i te enua parataito

 [Au Tutu i te kapi 7]

I roto i te enua Parataito . . .

[Tutu i te kapi 7]

ka patu ratou i te au are

ka tanu ratou i te au kainga vine

ka akameitakiia ratou e Iehova

[Akameitakianga no te Tutu i te kapi 4]

U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./NASA