Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

¿Ets’ey i yéjenchal jun i abatnaxtaláb abal ki exla’ jant’oj kwa’al ki t’aja’?

¿Ets’ey i yéjenchal jun i abatnaxtaláb abal ki exla’ jant’oj kwa’al ki t’aja’?

¿Etsʼey i yéjenchal jun i abatnaxtaláb abal ki exlaʼ jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ?

WALÁM i tatájchik tu punchij yan i abatnaxtaláb tam tu kwitólej. Biyat kʼwajat tu yejél, i exbay abal in léʼak jawaʼ más alwaʼ abal wawáʼ. Bélits abal xowéʼ u paynékits, ani yabáts u kʼwajíl kʼal jajáʼchik.

I tatáj Jehová axi kʼwajat ti éb, jayej tu pidhál i abatnaxtaláb axi lej exbadh axi kʼwajat ban Biblia. Ejtíl tu kʼanchal ki tʼajaʼ an kʼakʼnaxtaláb axi yab alwaʼ, tu inikbéj, ku kʼwatsiy kʼal jitaʼ axi yab pel i tomkíl ani ku kweláts (Éxodo 20:​1-​17; Hechos 15:​28, 29). I tatáj Jehová axi kʼwajat ti éb, jayej tu pidhál i abatnaxtaláb axi lej exbadh axi kʼwajat ban Biblia. Ejtíl tu kʼanchal ki tʼajaʼ an kʼakʼnaxtaláb axi yab alwaʼ, tu inikbéj, ku kʼwatsiy kʼal jitaʼ axi yab pel i tomkíl ani ku kweláts (Efesios 4:​15; Isaías 48:​17, 18; 54:13).

Pero waʼats yan i tʼajbiláb axi i tʼajál ani yab tal dhuchadh ban Biblia. Jaxtám waʼats axi in tsálpayalchik, kom yab waʼats jun i abatnaxtaláb ban Biblia, in éjtowalchik kin tʼajaʼ jawakits tam tʼajbiláb axi kin léʼnaʼ. Max a Dios in léʼnamalak, in jilamalak dhuchadh ban Biblia.

Jitaʼ in tsálpayal antsanáʼ yab in tʼajál i alwaʼ takuxtaláb ani talbél in lej yajchiknál. Yab in tʼajálchik ti kwéntaj abal an Biblia yab expidh in chiʼdhál in abatnaxtal a Dios, jayej in chiʼdhál jawaʼ in tsálpayal a Dios. Tam i exobnál an Biblia i exlál jawaʼ in tsálpayal a Jehová ani i exóbchal i katsin kʼal in káwintal ani tu tólmiyal ki tʼajaʼ i alwaʼ takuxtaláb jantʼiniʼ tin tsálpayal jajáʼ, tam ki tʼajaʼ antsanáʼ i kulbédhanchal in ichích. Ani i bátsʼuwal yan i lablixtaláb tam i tʼajál i alwaʼ takuxtaláb (Efesios 5:1).

Tʼiplab axi i elál ti Biblia axi i éjtowal ki nitsʼbiy

Tam ki exóbnaʼ jawaʼ watʼey ti biyál kʼal in tʼojnalil a Dios, i exobnál abal junchikíl tin ejatal in tajaʼchik talchik i takuxtaláb jantʼiniʼ tin tsálpayal a Jehová bélits abal yab kʼwajat dhuchadh ban Biblia. Jun i tʼiplab pel kʼal a José. Tam ti uchan kʼal in kʼimádhil a Potifar ka kwatsy kʼal jajáʼ, a Jehová yabayej in jilamalak ni jun i abatnaxtaláb axi kin uluw abal jun i atikláb yab in éjtowal ka kwatsiy kʼal jitaʼ axi yab pel in tomkíl, bélits abal yab waʼatsak ni jun i abatnaxtaláb, a José in exbay abal jitaʼ ka kwatsiy kʼal kʼeʼat axi yab pel in tomkil, in tʼajál jun i walabtaláb tin kwetémtal, ani «kʼal a Dios» (Génesis 39:9). A José in exbayalak abal max ka kwatsiy kʼal jitaʼ axi yab pel in tomkíl yab in kulbetnalak a Dios, kom in tʼajaʼ ti kwéntaj kʼal an kʼaʼál tomkinél axi ti Edén (Génesis 2:​24).

Ki tsuʼuw kʼeʼat i tʼiplab. Ti Hechos 16:3 in ulal abal okʼxidh a Timoteo kin júnaʼ a Pablo kin tsaʼbiy an tamkuntalábchik, in neʼdhaʼ abal ka kojchin in iniktal. Pero ti versículo 4 i ajiyal abal talbél kʼalejchik ban bichowchik an aykolchik ani an óknomchik. In takuychik kin tʼajaʼ jun i abatnaxtaláb tam ti kʼwajatak ti Jerusalén. Axi lej jikʼpadh játs abal an abatnaxtaláb axi in takuychik kin tʼajaʼ an aykol yab in ulalak abal kwaʼalakchik kin kotoy in iniktal (Hechos 15:​5, 6, 28, 29). Tam, ¿Jaleʼ ti a Pablo in tsalpay abal a Timoteo kwaʼalak ka kojchin in iniktal? «In tʼajaʼ kom tanaʼ waʼatsak i judío, ani kom patal in exlálakchik abal in papá pelak i griedo, a Pablo yab in léʼak kin tʼajaʼ ka tʼadhkʼan nibal kin tsakudhaʼ ni jitaʼ». Jawaʼ in léʼak a Pablo játs abal an aykolchik kin koʼoy tʼokat in tsalápil «ani abal an atiklábchik kin éjtow ka utey más kʼal a Dios» (2 Corintios 4:2; 1 Corintios 9:​19-​23).

Kʼal jawaʼ in tʼajaʼchik a Pablo ani a Timoteo kʼalej lej exladh. Tʼiplab ejtíl ti Romanos 14:15, 20, 21 ani 1 Corintios 8:9-13; 10:23-33, antsanáʼ in tejwamédhaʼ an púlik kʼanidhomtaláb axi in kwaʼalak a Pablo kʼal axi más, in tʼajaʼ abal yab kin tʼadhkʼa nibal jitaʼ, bélits abal an Biblia yab in ulal max pel i walabtaláb jawaʼ in tʼajál. Talbél a Pablo in dhuchaʼ tin kwéntaj a Timoteo: «Yab jitaʼ waʼats ejtíl a Timoteo, u lej tólmix abal ka watʼachik alwaʼ ta ejatal, kom patal in aliyal in kwetém leʼnomtal ani yab axi in kʼál a Cristo, pero a exlalitschik in tʼokat xeʼtsintal a Timoteo, jantʼiniʼ jun i tsakám tʼojnének kʼal nanáʼ abal kin ólnaʼ an alwaʼ kaw» (Filipenses 2:​20-​22). A Pablo ani a Timoteo tu pidhaʼ jun i alwaʼ tʼipláb abal yab ki aliy i kwetém leʼnomtal tam yab kʼwajat dhuchadh ti Biblia jawaʼ in tomnál ki tʼajaʼ, in nitsʼbiy in tʼiplabil a Jehová ani a Jesús, kom in tʼajaʼchik ti kwéntaj an takuxtaláb axi in tʼajaʼchik abal yab kin odhnanchij in belomtal axi kʼeʼat.

Ki tsalpay xowéʼ kʼal a Jesucristo, an más alwaʼ tʼiplab axi i kwaʼal kʼal in xeʼtsintal. An exobchixtaláb axi in bínaʼ ban bolchal in tejwamédhaʼ lej tajax kʼal wéʼ i kaw abal jitaʼ in éxbayal an abatnaxtaláb in kʼál a Dios, in tʼajál bélits max yab kʼwajat dhuchadh ban Biblia (Mateo 5:​21, 22, 27, 28). Kʼal an tsé i tʼiplab axi i tsuʼuwits a José, a Pablo, a Timoteo ani a Jesús yab in tsálpaychik abal kom yab kʼwajat dhuchadh, in éjtowal kin tʼajaʼ jawaʼ kin léʼnaʼ. Jajáʼchik in tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ in tsálpayal a Dios ani in tʼajaʼchik an abatnaxtaláb axi in uluw a Jesús abal játs axi más exbadh: ki kʼanidhaʼ a Dios ani i at kʼwajíl (Mateo 22:​36-​40).

An ólchixchik axi xowéʼ ta kʼicháj

Chubax yab kwaʼal ki tsuʼuw an Biblia jantʼiniʼ jun i dhuchláb axi in punuwal an eyal, axi in aychalchik kin elaʼ dhuchadh patal jawaʼ in tomnál kin tʼajaʼ. Bélits abal yab kʼwajat duchadh jun i abatnaxtaláb axi kwaʼal ki tʼajaʼ, a Jehová in kulbetnál ki tʼajchij in tsalápil jantʼiniʼ tu exobchámal; in léʼ kin uluw, ki t’aja’ ti kwéntaj ti kweténtal jawaʼ játs in kulbetal, bélits yab ku uchan jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ (Efesios 5:​17; Romanos 12:2). ¿Jaleʼ tin kulbetnal a Jehová ki tʼajaʼ axéʼ? Kom antsanáʼ i tejwamedhál abal i tʼajchal in kulbetal ani yab i kwetém kulbetal, kom i lej tsuʼchal in jalbíl in kʼanidhomtal ani i léʼ ki nitsʼbiy in alwaʼ tʼajbilabil, játs axi tu tólmiyal ki tʼajaʼ jun i alwaʼ kʼakʼnaxtaláb (Proverbios 23:15; 27:11). Jayej yab ki ukʼchiy abal an tʼajbilab axi i tʼajál axi elal ti Biblia in tʼajál ki tsapikmédhaʼ i belomtal ani ku kʼwajiy lubach ti ejatal.

Xowéʼ ki tsuʼuw jantʼiniʼ i éjtowal ki eyendhaʼ wawáʼ an tsalpadh kaw axi kʼwajat ti Biblia.

Jawaʼ a takuyal abal kit kʼijidhbéj

Xowéʼ ki tsalpay kʼal jun i kwitól axi in léʼ kin tsʼaʼiy jin i USB axi in chiʼdhál yan i son. In léʼ kin tsʼaʼiy kom an son axi in chiʼdhál in lej kulbetnál pero u lej tʼepinál kom in olnál abal an son axi in chiʼdhal talbél in kwaʼal yan i atʼax kaw ani in olnál jawaʼ an atiklábchik in tʼajál kidhab kʼal in iniktal. Jayej in exlál abal jitaʼ u ajat in tʼajál abal ka waʼtsin yan i tsakultaláb ani i pojkaxtaláb. Kom an kwitól in kʼanidhál a Jehová, in tʼajál ti kwéntaj jantʼoj in atsʼál ani jantʼoj in tsálpayal in Tatáj axi ti eb. Pero, ¿jantʼiniʼ in éjtowal kin exlaʼ jawaʼ játs in kulbetal a Dios kʼal jawaʼ in léʼ kin takuy kin tʼajaʼ?

Ti Gálatas, an abatwalej Pablo in tejwamedhál jun i lista tin kwéntaj an tʼajbilab axi yab alwaʼ ani an tʼajbilab axi in kulbetnál a Dios. walám i exlálits jawaʼ játs an tʼajbilab axi in kulbetnál a Dios: an tʼajbiláb in kʼál an tʼokat tsaplab pel an kʼanidhomtaláb, an kulbetaláb, an koyataláb, an kʼayataláb, ki tʼajaʼ tu alwaʼ inik, an belomtaláb, maxutaláb ani an ejet xetsintaláb. Pero ¿jawaʼ játs an tʼajbiláb axi yab alwaʼ? A Pablo in dhuchaʼ: «Yab tʼojlab ki exlaʼ jitaʼ in tʼajálchik jawaʼ in kulbetnál in kwetém baʼ, u junkunalchik kʼal axi yab pel in tomkíl ani u kʼwajilchik junax bélits abal yabayej tomkidh, in tʼajalchik jawaʼ yab alwaʼ ani lej tidhetal, in kʼakʼnálchik i dhulkuts, in tʼajálchik ti dhiman, u lej atʼáxchik, u pejex, u paʼixnomchik, lej dhubat u tsakulchik, u wewtsix, in tʼajálchik pil i kʼakʼnaxtaláb, in kʼaʼinchal jawaʼ in kʼál kʼeʼat i inik, u lej tsakulchik, u lej kidhab ajiblom, nanáʼ tu uchámalits ani tu tsab uchal abal jitats in kulbetnáll kin tʼajaʼ antsanáʼ, yab neʼets ka kʼwajiy tin eyaltal a Dios» (Gálatas 5:​19-​23).

Ki tsuʼuw jawaʼ in uluw tin taltal: «Naná’ tu uchamalits». An abatwalej Pablo yab in talaʼ uluw patal jawaʼ kwaʼal kin tsuʼuw kʼal an kidháb tʼajbiláb. Walám jitaʼ kin uluw: «An Biblia tin jilál ku tʼajaʼ jawakits tam tʼajbiláb ku léʼnaʼ, kom an abatwalej Pablo yab in uluw abal yab ku tʼajaʼ». Axi kin ajiy kwaʼal ki alwaʼ eyendhaʼ in tsalápil abal kin alwaʼ exlaʼ jawaʼ játs axi yab kʼwajat dhuchadh, an kaw «naná’ tu uchamalits». Jitaʼ in tʼajál an walabtaláb axi yab in ulal tejeʼ, jantʼiniʼ tin ulal tejeʼ «naná’ tu uchamalits» yab neʼets ka kʼwajíy tin eyaltal a Dios.

Jaxtám, kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ játs axi yab in kulbetnál a Jehová. ¿Walám lej kʼibat? Ki tsalpay abal an doctor ti uchaʼ abal kwaʼal ka kʼapuw más i fruta ani i verdura, pero kwaʼal ka jilaʼ ka kʼapuw an pastel, an nieve ani yan jantʼoj ejtíl nixéʼ axi tsiʼik. ¿Pero walám lej kʼibat ki exlaʼ max i éjtowal ki kʼapuw jun i chichimbre? Xowéʼ in tʼokat tsap in kʼál a Dios ani an kidhab tʼajbiláb axi in tʼajál an atiklábchik: tam ¿walám kʼibat kin exlaʼ max in éjtowal kin atsʼaʼ talchik i son jantʼiniʼ axi i uluw okʼxidh? Nixéʼ yab in tejwamedhál an kʼanidhomtaláb, an alwaʼiniktaláb ani an ejet xetsintaláb ani axi más an tʼajbiláb axi kwaʼal kin tsuʼuw kʼal in tʼokat tsap a Dios. Yab in yéjenchal ka waʼtsin jun i abatnaxtláb axi ti Biblia, axi kin uluw abal nixéʼ xi son yab in kulbetnál a Dios. Axéʼ xi olchixtaláb axi kʼwajat ti Biblia, jayej kwaʼal kin tsuʼuw kʼal jawaʼ i ajiyal, kʼal an películas, kʼal an programas de televisión, an videojuegos, kʼal an paginas axi ti internet ani kʼal yan jantʼoj más.

In tomnál ku alwaʼ lalban ani ku toltomin

An Biblia jayej in olnál i tsalpadh kaw abal jantʼiniʼ tin tomnál ku lalban ani ku toltomin. An tsalpadh kaw tu tólmiyal ki exlaʼ jantʼiniʼ ku toltomin abal ku tejwamej alwaʼ. An atikláb axi in kʼanidhál a Jehová in tʼajál ti kwéntaj jantʼini kin eyendhaʼ alwaʼ an kʼij, yab abal kin tʼajaʼ in kwetém kulbetal pel abal kin tʼajchij in kulbetal in Tatáj axi kʼwajat ti éb. Jantʼiniʼ i exóbnaʼits, max a Jehová yab in jilaʼ dhuchadh patal jawaʼ in tomnál ki tʼajaʼ, yab in léʼ kin uluw abal i éjtowal ki tʼajaʼ patal jawaʼ ki léʼnaʼ. Jantʼiniʼ tu toltomnal wawáʼ al axéʼ xi bichow lej junits al kʼeʼat i bichow. A Dios tu jilchámal an tsalpadh kaw ani etsʼey in exóbchal in bichówil juʼtamakits ka kʼwajiy.

Jun i tʼiplab ti, 1 Timoteo 2:9, 10 in ulal: «An uxumchik ka tóltomin jantʼiniʼ tin tomnál ka tóltomin yab expidh ka tsuʼtat ti alabél kʼal in xiʼil lej chichbadh, yab expidh kʼal i owláb ani kʼal i tsʼamuts oro, yab ka tóltomin kʼal i toltom axi watʼadh jalbidh, kin tʼajaʼchik jawaʼ alwaʼ ani antsanáʼ neʼets ka tsuʼtat ti alabél in ejatal kʼal a Dios, antsanáʼ in tomnál an uxum axi chubax pel i kʼakʼnax kʼal a Dios». Patal an epchalchik in tomnál kin tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ in aychal an atiklábchik axi tin kwenchal ka tóltomin «jitaʼ in kʼakʼnál a Dios». lej exbadh abal an ólchix kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal max jantʼiniʼ tu toltomnál in tejwamedhál abal in kʼakʼnál a Dios (2 Corintios 6:3). An epchal axi in binál jun i alwaʼ tʼiplab yab u lej tʼepinál abal kin tʼajaʼ in kwetém kulbetal, kom yab in léʼ abal ni jitaʼ ka tʼadhkʼan (Mateo 18:6; Filipenses 1:​10).

Max an epchal kin tʼajál ti kwéntaj abal in tóltomil in tʼajál ka tʼepin o ka tʼadhkʼan axi kʼeʼat, alwaʼ kin nitsʼbiy in tʼiplabil an abatwalej Pablo ani kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj in junkudhtal kʼal a Jehová axi más ani yab expidh ki tʼajaʼ ti kwéntaj i kwetém kulbetal. A Pablo in uluw: «Ti kin nitsʼbiy nanáʼ antsanáʼ jantʼniʼ nanáʼ u nitsʼbiyal a Cristo» (1 Corintios 11:1). Ani tin kwéntaj a Jesús, in dhuchaʼ: «Ma a Cristo yab in tʼajaʼ in kwetém kulbetal». Lej tajax jawaʼ kwaʼalak kin tʼajaʼ an epchalchik: «Max tsapik i belomtal i kwaʼal i uchbil ki tólmiy axi yab tsapik in belomtal ani yab ki tʼajaʼ i kwetém kulbetal ka lubaʼ ka tʼajaʼ jayej in kulbetal i at inik abal kʼal nixéʼ ka tolminchat kin más belaʼ» (Romanos 15:​1-3).

Ki alwaʼ tʼojojoy i tsalápil

¿Jantʼiniʼ ki alwaʼ tʼojojoy i tsalápil abal ki exlaʼ jawaʼ játs in kulbetal a Jehová, bélits abal yab in jilámal dhuchadh jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ kʼal jun i tʼajbilab? Neʼets ku bajudhmej max ki ajiy chudhél, chudhél an Biblia, max ki wilkʼidh exóbnaʼ ani ki lupudh tsalpay kʼal jawaʼ i ajiyal. Nixéʼ, yab neʼets ki bajuw dhubatkʼej. Antsanáʼ jantʼiniʼ tam kʼwajat ti yejel jun i tsakam, i belomtal u tsapikmél kʼayum, kʼayum ani yab u tejwamel dhubatkʼej. Jaxtám kwaʼal ku tʼepin max ki tsuʼuw abal yab u witʼadhmél dhubatkʼej. Bélits abal ka watʼey yan i kʼij, yab in léʼ kin uluw abal neʼets ka kwetém tʼojojon i tsalápil. Jantʼiniʼ ti exóbnaʼits, kwaʼal ki eyendhaʼ an kʼij abal ki ajiy in káwintal a Dios ani ki eyendhaʼ jawaʼ kʼwajat i exobnál ma juʼtáj wichat ki éjtow (Hebreos 5:​14).

I éjtowal ki uluw abal in abatnaxtal a Dios tu tólmiyal ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal max u kʼwajat belkax, an tsalpadh kaw tu tólmiyal ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ ti kʼwajat i junkudhtal kʼal a Jehová ani max kʼwajat i tʼajchal in kulbetal. Biyat u púwel i belomtal, neʼets ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal lej exbadh ki nitsʼbiy a Jehová ani Jesús, ani neʼets ki tʼajaʼ i alwaʼ takuxtaláb jantʼiniʼ tin kulbetnál a Dios ani jantʼiniʼ tin ulal an Biblia. Tam ki kulbedháj i Tatáj axi kʼwajat ti eb kʼal patal jawaʼ i tʼajál, tam neʼets ka púwey jayej an kulbetaláb ti ejatal.

[An fotos]

Bélits abal yab jayetsej jantʼiniʼ tu tóltomnal al pilchik i bichow, etsʼey kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj tam ki takuy i tóltomil