Kana ki Kamita Mu Tokwa Taelo ya mwa Bibele?

HA NE mu sa li banana, mwendi bashemi ba mina ne ba mi fanga milao ye miñata. Ha ne mu nze mu hula, mwa kalisa ku utwisisa kuli ne ba iyakatwa hahulu mina. Cwale ha se mu hulile, mwendi mu sa latelela likuka ze ñwi ze ne ba mi lutile, nihaike ha mu sa li yo mwa tamaiso ya bona.

Ka Linzwi la hae, yona Bibele, Ndat’a luna wa kwa lihalimu, Jehova, u lu fa milao ye miñata ye nongile. Ka mutala, wa hanisa ku lapela maswaniso, buozwa, bubuki, ni busholi. (Exoda 20:1-17; Likezo 15:28, 29) Ha lu nze lu ‘hula mwa linto kaufela’ kwa moya, lu fita fa ku utwisisa kuli Jehova u iyakatwa hahulu luna ni kuli litaelo za hae haki ze t’ata hahulu.—Maefese 4:15; Isaya 48:17, 18; 54:13.

Kono ku na ni miinelo ye miñata ili yeo ha i na taelo ye nongile. Kacwalo, ba bañwi ba ikutwa kuli fo ku si na mulao o nongile wa mwa Bibele, ba kona ku ikezeza mo ba latela. Ba pihelela kuli haiba Mulimu n’a boni swanelo ya teñi, n’a ka be a bonisize maikuto a hae ka ku fa taelo ye nongile.

Ba ba nahana cwalo hañata ba ezanga liketo ze maswe, mi ba inyazanga hahulu hasamulaho bakeñisa liketo zeo. Ha ba lemuhi kuli Bibele i na ni milao, mi hape i na ni lisupo ze bonisa mibonelo ya Mulimu. Ha lu nze lu ituta Bibele ni ku fita fa ku ziba mubonelo wa Jehova wa lika, lu ba ni lizwalo le li lutilwe ka Bibele mi lu tusiwa ku eza liketo ze bonisa mw’a nahanela. Ha lu eza cwalo, lu tabisa pilu ya hae ni ku kutula limbuyoti ze zwa mwa ku eza liketo ze nde.—Maefese 5:1.

Mitala ya mwa Bibele Ye Ipitezi

Ha lu nyakisisa litaba za mwa Bibele ka za batanga ba Mulimu ba kwaikale, lu fumana miinelo ili yeo ne ba nahanisisize mubonelo wa Jehova niha ne ba si na mulao o nongile. Mu nge mutala wa Josefa. Ka nako ya n’a tiyela ku eziwa linyawe ki musal’a Potifaro, ne ku si na mulao o n’o ñozwi o tahile ka moya wa Mulimu o n’o hanisa bubuki. Niteñi, niha ne ku si na mulao o nongile, Josefa n’a lemuhile kuli ku buka n’e li sibi kwa lizwalo la hae, mi hape n’e li ku “foseza Mulimu.” (Genese 39:9) Ku bonahala kuli Josefa n’a lemuhile kuli ku buka ne ku sa lumelelani ni mubonelo ni tato ya Mulimu, ka mo ne ku boniselizwe mwa Edeni.—Genese 2:24.

Ki o mutala o muñwi. Kwa Likezo 16:3, lu fumana kuli a si ka bitula kale Timotea kuli a yange ni yena fa misipili ya hae ya Bukreste, Paulusi n’a mu kenyize mwa mupato. Kono mwa timana 4, lu bala kuli Paulusi ni Timotea hasamulaho ne ba ile mwa minzi ba bulelela batu “milao ye beilwe ki baapositola ni ba bahulu ba [puteho, NW] ya Jerusalema.” Kwa litaelo zeo ne ku na ni katulo ya kuli Bakreste ne ba sa li yo mwa tamo ya mulao ya ku kena mwa mupato! (Likezo 15:5, 6, 28, 29) Ki kabakalañi Paulusi ha n’a ikutwile kuli Timotea n’a swanela ku kena mwa mupato? “Kabakala Majuda ba ba ne ba pila mwa mabaka ao; kakuli ne ba ziba kaufela kuli ndat’ahe [Timotea] neli Mugerike.” Paulusi n’a sa bati ku sitatalisa fela batu. N’a iyakatwa za kuli Bakreste ba zwelepili ku “ipaka hande  kwa lizwalo la mutu ni mutu, fapil’a Mulimu.”—2 Makorinte 4:2; 1 Makorinte 9:19-23.

Ku nahana cwalo n’e li mukwa o ne ba na ni ona bo Paulusi ni Timotea. Mu bale litaba ze cwale ka Maroma 14:15, 20, 21 ni 1 Makorinte 8:9-13; 10:23-33, mi mu bone ku iyakatwa hahulu kwa Paulusi ka za buiketo bwa kwa moya bwa ba bañwi, sihulu be ne ba kana ba sitataliswa ki lika ze si ka fosahala luli. Mi Paulusi n’a ñozi ka za Timotea kuli: “Kakuli ha ni na wa bubeli, konji yena, wa pilu ye swana sina ya ka, ka ku tokomela za mina. Kaufela ba ipatela za bona, isi za Jesu Kreste. Mu ziba kuli ku sepahala kwa hae ku bonahalile ha n’a sebelize ni na za Evangeli, sina mwana ya tusana ni ndat’ahe.” (Mafilipi 2:20-22) Banna ba babeli ba Sikreste bao ne ba tomezi luna kacenu mutala o munde luli! Ku fita ku eza lika ka mo ne ba batela bona ha ne ba si ka tamwa ki mulao o nongile wa Mulimu, ne ba likanyisize lilato la Jehova ni Mwan’a hae ka ku nahanisisa m’o liketo za bona ne li ka amela ba bañwi kwa moya.

Mu nahane Jesu Kreste, yena mutala wa luna o mutuna ka ku fitisisa. Mwa Ngambolo ya hae ya fa lilundu, n’a talusize hande kuli ya utwisisa luli milao ya Mulimu u ka i latelela nihaike kuli likezo za hae ha li si ka laelwa kamba ku haniswa ka ku sa nonga. (Mateu 5:21, 22, 27, 28) Jesu, Paulusi, Timotea, kamba Josefa ne ba si ka ba ni moya wa ku nahana kuli fo ne ku si na mulao o nongile wa Mulimu, ne ba kona ku ikezeza mo ne ba latela. Kuli ba be ni mubonelo wa Mulimu, banna bao ne ba latelezi litaelo ze peli zeo Jesu n’a ize ki zona ze tuna ka ku fitisisa—ili ku lata Mulimu ni batu ba bañwi.—Mateu 22:36-40.

Bakreste Kacenu Bo?

Kwa iponelwa kuli ha lu swaneli ku nga Bibele mwa n’a ka ngela mutu pampili ya mulao—ili ku libelela kuli milao kaufela i taluswe ka ku tala. Lu tabisa pilu ya Jehova ha lu keta ku eza lika ze bonisa mw’a nahanela, niha ku si na mulao o nongile wa ku lu etelela. F’o ku talusa kuli, ku fita kuli kamita lu bulelelwe z’a bata Mulimu kuli lu eze, lwa kona ku ‘utwiseza se si latwa ki Mulena.’ (Maefese 5:17; Maroma 12:2) Ki kabakalañi ku eza cwalo ha ku tabisa Jehova? Kakuli ku bonisa kuli lu iyakatwa hahulu ku mu tabisa ku fita ku iyakatwa maikuto a luna kamba litukelo za luna. Hape ku bonisa kuli lwa itebuha lilato la hae kuli mane lu bata ku li likanyisa, mi lu bata ku susumezwa ki lilato le li cwalo. (Liproverbia 23:15; 27:11) Hape, likezo ze tomile fa likuka za mwa Mañolo za tiisa kwa moya mi hañata ni kwa mubili.

Ha lu boneñi m’o sikuka seo si kona ku sebelisezwa mwa litaba za ka butu.

Keto ya za ku Itabisa ka Zona

Mu nge mutala wa mutangana ya bata ku leka lipina za mufuta o muñwi. U tabela hahulu lipina z’a utwile zeo, kono wa iyakatwa kakuli maswaniso a zona a bonisa kuli lipina ki za tobali mi ki za matapa. Mi hape, wa ziba kuli buñata bwa lipina za muopeli y’o ki za buhali ni lindwa. Ka ku ba ya lata Jehova, mutangana y’o u tabela mubonelo ni maikuto a Jehova fa taba yeo. U kona ku lemuha cwañi tato ya Mulimu mwa taba ye?

Mwa liñolo la n’a ñolezi Magalata, muapositola Paulusi u kolohanya misebezi ya nama  ni muselo wa moya wa Mulimu. Mwendi mwa ziba muselo wa moya wa Mulimu: ili lilato, tabo, kozo, pilu-telele, musa, bunde, busepahali, buishuwo, ni buiswalo. Kono ki lika mañi ze wela ku za misebezi ya nama? Paulusi u ñola kuli: “Mi misebezi ya nama ya zibahala: Ki ku buka, ni buhule, ni mikwa ye masila, ni bubelete, ki ku lapela milimu, ni buloi, ki sitoyo, ni lifapano, ni lifufa, ni buhali, ni likañi, ni likauhano, ni lituto za buhata; ki muna, ni butahwa, ni ku ca maswe, ni ze ñwi ze cwalo; na mi bulelela, sina ha ni se ni mi bulelezi, kuli ba ba eza ze cwalo ha ba na ku ca sanda sa mubuso wa Mulimu.”—Magalata 5:19-23.

Mu lemuhe pulelo ya mafelelezo luli mwa mukoloko w’o—yona ye li ‘ze ñwi ze cwalo.’ Paulusi n’a si ka kolohanya lika kaufela ze n’e ka ngiwa sina musebezi wa nama. Ha ku talusi kuli mutu wa kona ku nahana kuli, ‘Mañolo a ni lumeleza ku eza nto ifi kamba ifi ye si ka kolohanywa fa mukoloko wa Paulusi wa misebezi ya nama.’ Kono babali ne ba ka tokwa ku itusisa m’ata a bona a kutwisiso kuli ba zibe lika ze siyo fa mukoloko w’o kono ili ‘ze ñwi ze cwalo.’ Ba ba eza ka ku sa baka lika ze si ka bulelwa kono ili ‘ze ñwi ze cwalo’ ha ba na ku ca sanda sa limbuyoti za Mubuso wa Mulimu.

Kacwalo, lu tokwa ku lemuha ze tabisa Jehova. Kana ku eza cwalo ku t’ata? Lu nge kuli dokota u mi eleza ku canga hahulu miselo ni miloho, kono u mi bulelela hape kuli mu tokolomohe nama ni ze lungilwe hahulu swikili. Kana ne ku ka ba t’ata ku ziba ko i wela keke? Cwale, ha mu bone hape muselo wa moya wa Mulimu ni misebezi ya nama. Lipina ze bulezwi fahalimu li wela mwa mukoloko ufi? Kaniti ha li weli kwa lilato, bunde, buiswalo, kamba mikwa ye miñwi ya muselo wa moya wa Mulimu. Mutu n’a si ke a tokwa mulao o nongile kuli a zibe kuli lipina ze cwalo ha li lumelelani ni mubonelo wa Mulimu. Sikuka se si swana ne si ka sebeza ni ku za ku bala, mafilimu, litukiso za fa TV, lipapali za fa kompyuta, ni ze ñwi cwalo.

Ponahalo ya ka Butu Ye Swanela

Mwa Bibele hape ku na ni likuka ze ama mitinelo ni ponahalo. Zeo li konisa Mukreste ni Mukreste ku tusiwa ku ba ni ponahalo ye swanela, ye tabisa. Ni mwa taba ye, ya lata Jehova u nga taba yeo ku ba kolo ya ku eza se si ka tabisa Ndat’ahe wa kwa lihalimu, isiñi ku ikezeza mw’a latela. Sina ha se lu boni, taba ya kuli Jehova h’a si ka fa litaelo ze nongile mwa taba ye ñwi ha ku talusi kuli h’a na taba ni ze ba eza batu. Mitinelo ya shutana mwa libaka ni libaka, mi niheba mwa sibaka se si swana, ya cincanga ka nako ni nako. Kono Mulimu u fa likuka za butokwa ze swanela ku etelela batu ba hae ka linako kaufela, kai ni kai.

Ka mutala, 1 Timotea 2:9, 10 i li: “Hape ni lata kuli basali ba apale ka mukwa o swaneleha, ku kaba kwa bona ibe buikokobezo ni buiswalo; ba si ke ba kaba milili ya lunyeze, niheba gauda, kamba lipelela, kamba liapalo ze feza mali; kono mukabo wa bona ibe misebezi ye minde, ili ye lukela basali ba ba ipulezi kuli ba sebeleza Mulimu.” Kacwalo, basali ba Sikreste—ni banna—ba swanela ku bona teñi kuli ponahalo ya bona y’a lumelelana ni yeo ba ba pila ni bona ba nga kuli i swanela “ba ba ipulezi kuli ba sebeleza Mulimu.” Sihulu kwa swanela kuli Mukreste a ise mamelelo kwa ponahalo ya hae ka ku beya mwa munahano m’o ba bañwi ba ka ngela lushango lwa Bibele lw’a fitisa. (2 Makorinte 6:3) Mukreste ya li mutala o munde h’a na ku iyakatwa hahulu z’a tabela yena kamba litukelo za hae, kono u ka iyakatwa kuli a si ke a hakanyisa kamba ku sitatalisa ba bañwi.—Mateu 18:6; Mafilipi 1:10.

Mukreste h’a fumana kuli mutinelo o muñwi wa filikanya kamba ku sitatalisa ba bañwi, wa kona ku likanyisa muapositola Paulusi ka ku iyakatwa buiketo bwa kwa moya  bwa ba bañwi ku fita z’a tabela yena. Paulusi n’a ize: “Mu be ba ba ni likanyisa, sina na, ha ni li ya likanyisa Kreste.” (1 Makorinte 11:1) Mi ka za Jesu, Paulusi n’a ñozi kuli: “Ni yena Kreste h’a si ka bata se si mu tabisa ili yena.” Sisupo sa Paulusi s’a laela Bakreste kaufela ki se: “Cwale luna ba ba na ni mata, lu lukela ku lwala mifokolo ya ba ba fokola, isi ku yema fa se si lu tabisa luna fela. Mutu ni mutu ku luna a tabise mwanahabo ka ku mu batela ze nde, ze ka mu yahisa.”—Maroma 15:1-3.

Ku Shemuna M’ata a Luna a Kutwisiso

Lu kona ku tiisa cwañi m’ata a luna a kutwisiso ilikuli lu zibe mo lu kona ku tabiseza Jehova nih’a si ka fa taelo ye nongile mwa taba ye ñwi? Haiba lu bala Linzwi la hae ka zazi, ku ituta lona kamita, ni ku yeya ze lu bala, fohe lu ka hula mwa m’ata a luna a kutwisiso. Kulo ye cwalo ha i ezahali kapili. Sina ku hula kwa mwana, ku hula kwa moya ku nga nako mi ha ku lemuhiwi kapili. Kacwalo, ku ba ni pilutelele ku butokwa, mi ha lu swaneli ku zwafa haiba zwelopili ye lu eza ha i lemuhiwi kapili. Hape, ku fita fela kwa nako ye ñata ha ku na ku shemuna m’ata a luna a kutwisiso. Nako ye cwalo i swanela ku itusiswa kwa ku nyakisisa kamita Linzwi la Mulimu sina ha se ku bulezwi kale, mi lu swanela ku sebelisa se li bulela Linzwi leo mwa bupilo bwa luna ka mo lu konela kaufela.—Maheberu 5:14.

Kwa konwa ku bulelwa kuli hailif’o milao ya Mulimu i lika ku utwa kwa luna, likuka za hae li lika butuna bwa lilato la luna la za kwa moya ni bwa takazo ya luna ya ku mu tabisa. Ha lu nze lu hula kwa moya, lu ka isa hahulu pilu kwa ku likanyisa Jehova ni Mwan’a hae. Lu ka bata hahulu ku eza likatulo za luna ku likana ni mw’a ngela lika Mulimu ka mo ku boniselizwe mwa Mañolo. Ha lu nze lu tabisa Ndat’a luna wa kwa lihalimu ku ze lu eza kaufela, lu ka fumana kuli tabo ya luna ni yona i ka ekezeha.

[Maswaniso a fa likepe 23]

Mitinelo ya shutana mwa sibaka ni sibaka, kono likuka za mwa Bibele li swanela ku lu tusa mwa liketo za luna