Skip to content

Skip to table of contents

ʻOkú Ke Fiemaʻu Maʻu Pē ha Foʻi Fekau Faka-Tohitapu?

ʻOkú Ke Fiemaʻu Maʻu Pē ha Foʻi Fekau Faka-Tohitapu?

ʻOkú Ke Fiemaʻu Maʻu Pē ha Foʻi Fekau Faka-Tohitapu?

ʻI HE taimi naʻá ke kei siʻi aí, ʻoku ngalingali naʻe ʻoatu ʻe hoʻo ongo mātuʻá kiate koe ha ngaahi tuʻutuʻuni lahi. ʻI hoʻo tupu ʻo taʻumotuʻa angé, naʻá ke hoko ai ʻo ʻiloʻi naʻá na tokanga ki haʻo lelei. ʻI he tuʻunga ko ha tokotaha lahí, ngalingali ʻokú ke kei moʻuiʻaki pē ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni pau naʻá na fakahūhū kiate koé, neongo ʻoku ʻikai te ke kei ʻi he malumalu ʻo hona mafaí.

Ko ʻetau Tamai fakahēvaní, ʻa Sihova, ʻokú ne ʻomai kia kitautolu ʻa e ngaahi fekau fakahangatonu fou ʻi heʻene Folofolá, ʻa e Tohitapú. Ko e fakatātaá, ʻokú ne tapui ʻa e tauhi ʻaitolí, feʻauakí, tonó, mo e kaihaʻá. (Ekisoto 20:​1-​17; Ngāue 15:​28, 29) ʻI heʻetau “tupu hake ʻi heʻetau meʻa kotoa pe,” ʻoku tau hoko ai ʻo houngaʻia ʻi he tokanga mai ʻa Sihova ki haʻatau leleí pea ko ʻene ngaahi fekaú ʻoku ʻikai ke fakangatangata tōtuʻa.—Efeso 4:15; Aisea 48:​17, 18; 54:⁠13.

Kae kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga lahi ʻa ia ʻoku ʻikai ha fekau fakahangatonu ia ki ai. Ko ia ai, ʻoku ongoʻi ʻe he niʻihi ia ʻi he ʻikai ha lao fakahangatonu faka-Tohitapú, ʻoku nau ʻatā ai kinautolu ke fai ʻa e meʻa ʻoku nau leleiʻia aí. ʻOku nau fakakikihi ʻo pehē ka ne ongoʻi ʻe he ʻOtuá ʻoku fiemaʻu, naʻá ne mei fakahaaʻi ʻa hono finangaló ʻi ha faʻunga ʻo ha fekau fakahangatonu.

Ko e faʻahinga ʻoku nau fakakaukau pehení ʻoku nau faʻa fai ʻa e ngaahi fili taʻefakapotopoto ʻa ia ʻoku nau fakaʻiseʻisa lahi ai ki mui. ʻOku ʻikai lava ke nau ʻiloʻi ʻoku ʻikai ʻi he Tohitapú ʻa e ngaahi lao pē ka ʻoku toe pehē foki ki he ngaahi fakahāhā ʻo e anga e fakakaukau ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻetau ako ʻa e Tohitapú pea hoko ʻo ʻiloʻi ʻa e vakai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá, ʻoku tau fakatupu ai ha konisēnisi kuo akoʻi ʻe he Tohitapú pea tokoniʻi ai kitautolu ke tau fai ʻa e ngaahi fili ʻa ia ʻoku tapua atu ai ʻene ngaahi foungá. ʻI heʻetau fai iá, ʻoku tau ʻai ai hono lotó ke fiefia pea ʻoku tau utu ai ʻa e ngaahi ʻaonga ʻa ia ʻoku tupu mei hono fai ʻo e ngaahi fili fakapotopotó.​—Efeso 4:32e (5:​1PM).

Ngaahi Faʻifaʻitakiʻanga Faka-Tohitapu Tuʻu-ki-Muʻa

ʻI heʻetau sio ki he ngaahi talanoa faka-Tohitapu ki he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻi he kuonga muʻá, ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa ia naʻa nau vakai ai ki he fakakaukau ʻa e ʻOtuá naʻa mo e taimi naʻe ʻikai ai te nau ʻi ha malumalu ʻo ha fekau fakahangatonú. Fakakaukau angé ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Siosifá. ʻI he taimi naʻá ne fehangahangai ai mo e ngaahi fakaʻaiʻai ʻa e uaifi ʻo Pōtifá ki he ʻulungaanga taʻetāú, naʻe ʻikai ha lao fakamānavaʻi fakaʻotua ia ne hiki ʻo fakafepakiʻi ʻa e tonó. Neongo ia, naʻa mo e ʻikai ha lao hangatonú, naʻe ʻiloʻi ʻe Siosifa ko e tonó ko ha angahala ia ʻo ʻikai ki hono konisēnisi pē ʻoʻoná kae pehē foki “ki he ʻOtua.” (Senesi 39:⁠9) ʻOku hā mahino, naʻe ʻiloʻi ʻe Siosifa ko e tonó naʻe maumauʻi ai ʻa e fakakaukau mo e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia naʻe fakahaaʻi ʻi ʻĪtení.​—Senesi 2:​24.

Fakakaukau ki ha toe faʻifaʻitakiʻanga ʻe taha. ʻI he Ngāue 16:​3, ʻoku tau ʻiloʻi ai ki muʻa ke ne ʻave ʻa Tīmote ʻi heʻene ngaahi fononga faka-Kalisitiané, naʻe kamu ia ʻe Paula. Neongo ia, ʻi he veesi 4 ʻoku tau lau ai naʻe fononga ʻa Paula mo Tīmote ʻi he hili iá ʻo fou atu ʻi he ngaahi koló ʻi hono ʻave “ʻa e ngaahi fekau, naʻe tuʻutuʻuni ʻe he kau ʻAposetolo mo e kau faifekau ʻi Selusalema ke nau fai.” Naʻe ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi fekau ko iá ʻa e tuʻutuʻuni ko e kau Kalisitiané naʻe ʻikai te nau kei ʻi he malumalu ʻo e lao ke hoko ʻo kamú! (Ngāue 15:​5, 6, 28, 29) Ko e hā naʻe ongoʻi ai ʻe Paula naʻe fiemaʻu kia Tīmote ke hoko ʻo kamú? “Telia ʻa e kau Siu naʻe nofo ʻi he ngaahi potu ko ia: he naʻa nau ʻilo kotoa pe ko ʻene tamai [ʻa Tīmoté] ko e Kalisi.” Naʻe ʻikai loto ʻa Paula ke fakatupunga ha ʻita pe tūkia ʻa ia ne ʻikai ke fiemaʻu. Naʻá ne tokanga ki he kau Kalisitiané ke nau hanganaki “fakaongo[lelei] ʻaki [kinautolu] ki he konisenisi kehekehe ʻo e kakai ʻi he ʻao ʻo e ʻOtua.”—2 Kolinito 4:2; 1 Kolinito 9:​19-​23.

Ko e faʻahinga fakakaukau ko ení naʻe tōʻongaʻaki ia ʻe Paula mo Tīmote. Lau ʻa e ngaahi kupu ko iá ʻi he Loma 14:​15, 20, 21 mo e 1 Kolinito 8:​9-​13; 10:​23-​33, pea sio ki he anga ʻo e tokanga lahi ʻa Paula ki he lelei fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé, tautefito ki he faʻahinga te nau tūkia nai ʻi ha meʻá, ʻa ia ko hono moʻoní, naʻe ʻikai ke hala. Pea naʻe tohi ʻa Paula fekauʻaki mo Tīmote: “ʻOku ʻikai te u maʻu mo ha taha ʻoku loto tatau mo au; ha taha te ne lotomoʻua moʻoni ki hoʻomou ngaahi meʻa: he ko kinautolu ni kotoa pe ʻoku nau kumi ʻenau meʻa ʻanautolu, ʻo ʻikai ko e meʻa ʻa Sisu Kalaisi. Ka ʻoku mou ʻilo ia ko e moʻonia, heʻene nofo kiate au, ʻo hange ko e foha mo e tamai, ʻo ngaue mo au ki he Kosipeli.” (Filipai 2:​20-22) Ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei moʻoni ē naʻe fokotuʻu ʻe he ongo tangata Kalisitiané ni kia kitautolu he ʻaho ní! ʻI he ʻikai fili ki he faingamālie pe ko e saiʻia fakafoʻituitui ʻi he taimi naʻe ʻikai ʻi he malumalu ai ʻo e fekau fakaʻotuá, naʻá na faʻifaʻitaki ki he ʻofa ʻa Sihova mo hono ʻAló ʻaki ʻa e fakakaukau ki he anga ʻo hano uesia fakalaumālie nai ʻe heʻena ngaahi fili fakafoʻituituí ʻa e niʻihi kehé.

Fakakaukau kia Sīsū Kalaisi, ko hotau faʻifaʻitakiʻanga tefitó. ʻI heʻene malanga he Moʻungá, naʻá ne fakamatalaʻi mahino ai ko e tokotaha ʻokú ne mahinoʻi ʻa e laumālie ʻo e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá te ne talangofua ki ai naʻa mo e mahulu atu ia ʻi he meʻa ʻoku fekauʻi pe tapui paú. (Mātiu 5:​21, 22, 27, 28) Ko Sīsū, Paula, Tīmote, mo Siosifa naʻe ʻikai te nau ohi ʻa e fakaʻuhinga ʻo pehē ko e ʻikai ʻi ai ha lao fakaʻotua paú, ʻe lava pē ke fai ʻe ha taha ia ʻa e meʻa ʻokú ne leleiʻia aí. Koeʻuhi ke fai ki he founga ʻo e fakakaukau ʻa e ʻOtuá, ko e kau tangatá ni naʻa nau moʻuiʻaki ʻa e meʻa naʻe tala mahino ʻe Sīsū ko e fekau lahi taha ia ʻe uá—ke ʻofa ki he ʻOtuá pea ke ʻofa ki hoto kaungā faʻahinga ʻo e tangatá.​—Mātiu 22:​36-​40.

Fēfē ʻa e Kau Kalisitiane he ʻAho Ní?

ʻOku hā mahino ʻoku ʻikai totonu ke tau vakai ki he Tohitapú ʻo hangē ko e fai ʻe ha taha ki ha pepa fakalaó—ʻo ʻamanekina ke sipelaʻi mahino mai ʻa e foʻi fekau kotoa pē. ʻOku tau ʻoatu ʻa e fiefia lahi ki he loto ʻo Sihová ʻi he taimi ʻoku tau fili ai ke fai ʻa e meʻa ʻoku tapua atu ai ʻene fakakaukaú, naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai ha lao pau ia ke ne tataki hotau ʻalungá. ʻI hono toe fakalea ʻe tahá, ʻi he ʻikai pau ke tala mai maʻu pē ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ke tau faí, ʻe lava ke tau ‘ilo be koeha ae finagalo oe Eikí.’ (Fakaʻītali ʻamautolu; Efeso 5:​17PM; Loma 12:⁠2) Ko e hā ʻoku ʻai ai ʻe he meʻá ni ke fiefia ʻa Sihová? Koeʻuhí he ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku ʻikai te tau tokanga ʻo fuʻu lahi ki he ngaahi saiʻia mo e ngaahi totonu fakafoʻituituí ʻi hono fakahōifuaʻi iá. ʻOku toe fakahaaʻi ai ʻoku tau houngaʻia ʻi heʻene ʻofá ʻo aʻu ki he tuʻunga ʻoku tau loto ai ke faʻifaʻitaki kiate ia, ʻo ʻai ʻa e ʻofa ko iá ko e mālohi ia ʻokú ne ueʻi kitautolú. (Palovepi 23:15; 27:11) Tānaki atu ki ai, ko e ngaahi ngāue ʻoku makatuʻunga ʻi he meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻe he ngaahi Konga Tohitapú ʻoku tānaki atu ia ki he moʻui lelei fakalaumālie pea faʻa pehē ki he moʻui lelei fakaesinó.

Tau sio angé ki he founga ʻe lava ke ngāueʻaki ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ení ʻi he ngaahi meʻa fakafoʻituituí.

Fili ʻo e Fakafiefiá

Fakakaukau angé ki he tuʻunga ʻo ha talavou ʻa ia ʻokú ne loto ke fakatau mai ha ʻalapama fasi pau. Ko e meʻa kuó ne fanongo ai ʻi he ʻalapamá ʻoku mātuʻaki fakamānako, ka ʻokú ne hohaʻa koeʻuhí ʻi mui ʻi he takafí ʻoku fakahaaʻi ai ko e ngaahi lea ʻo e hivá ʻoku fakaeʻa ai ʻa e fehokotaki fakasinó pea ʻoku fakalielia. Pehē foki, ʻokú ne lāuʻilo ko ha konga lahi ʻo e ngaahi hiki ʻa e tokotaha pōtoʻí ʻoku ʻi ha laumālie ʻo e ʻita mo e fakamālohi. ʻI he tuʻunga ko e tokotaha ʻofa kia Sihová, ko e talavoú ni ʻokú ne mahuʻingaʻia ʻi Heʻene ngaahi fakakaukau mo e ongoʻi ki he meʻá. ʻE lava fēfē ke ne ʻiloʻi ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he meʻá ni?

ʻI heʻene tohi ki he kau Kalētiá, ʻoku fakahokohoko ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e ngaahi ngāue ʻo e kakanó pea mo e fua ʻo e laumālie ʻo e ʻOtuá. Ngalingali ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e fua ʻo e laumālie ʻo e ʻOtuá: ko e ʻofa, fiefia, melino, kātaki-fuoloa, anga-lelei, lelei, tui, anga-malū, mapuleʻi-kita. Ka ko e hā ʻa e ngaahi ngāue ʻoku faʻuʻaki ʻa e ngaahi ngāue ʻa e kakanó? ʻOku tohi ʻa Paula: “Ko eni, ʻoku matuʻaki eʻa ʻa e ngaahi ngaue ʻa Kakano, ʻo pehe, Ko e feʻauaki, ko e angaʻuli, ko e pauʻu, ko e tauhi-aitoli, ko e fai tuki, ko e fetāufehiʻaʻaki, ko e fetuʻusi, ko e meheka, ko e feʻiteʻitani, ko e fakafelaulauhi, ko e fakavahavahaʻa, ko e fakafaʻafaʻahi, ko e femehekaʻaki, ko e fefakapongaki, ko e faʻa konā, ko e faʻa kai, mo e ngaahi alāmeʻa pehe: ʻa ia ʻoku ou sinaki tala atu, ʻo hange ko ʻeku lea muʻa, ko e kakai fai meʻa pehe, ʻe ʻikai hanau tofiʻa ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtua.”—Kaletia 5:​19-23.

Fakatokangaʻi ko e kupuʻi lea fakamuimui taha ʻi he lisi ko iá—ko e “ngaahi alāmeʻa pehe.” Naʻe ʻikai ke ʻomai ʻe Paula ha lisi kakato ʻo e meʻa kotoa pē ʻa ia ʻe vakai ki ai ko ha ngāue ʻo e kakanó. ʻOku ʻikai pehē ia ai ʻe lava ke fakaʻuhinga ha taha, ‘ʻoku fakaʻatā Fakatohitapu au ke u kau ʻi ha ngāue pē ʻa ia ʻoku ʻikai ʻi he lisi ʻa Paula ʻo e ngaahi ngāue ʻa e kakanó.’ ʻI hono kehé, ʻe fiemaʻu ki he kau lautohí ke nau ngāueʻaki ʻenau ngaahi mafai fakaefakakaukaú koeʻuhi ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻa ia ʻe ʻikai nai ke hā he lisí ka ko e “alāmeʻa pehe.” Ko e faʻahinga ʻoku nau kau taʻefakatomala ki he ngaahi tōʻonga ʻa ia ʻoku ʻikai lave ki ai ka ko e “alāmeʻa pehe” ʻe ʻikai te nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Ko ia ai, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻilo, pe ʻiloʻilo, ki he meʻa ʻoku taʻefakahōifua ʻi he vakai mai ʻa Sihová. ʻOku faingataʻa ia? Tau pehē ʻoku faleʻi koe ʻe hoʻo toketaá ke ke kai ʻa e fuaʻiʻakau mo e vesitapolo lahi ange kae fakaʻehiʻehi mei he paí, ʻaisikilimí, mo e ngaahi meʻa hangē ko ení. ʻE faingataʻa ke fakapapauʻi ʻa e lisi ʻoku kau ki ai ʻa e keké? Sai toe sio angé ki he fua ʻo e laumālie ʻo e ʻOtuá pea mo e ngaahi ngāue ʻa e kakanó. Ko e lisi fē ʻoku kau ki ai ʻa e ʻalapama fasi naʻe lave ki ai ʻi ʻolungá? ʻOku ʻikai moʻoni haʻane faitatau mo e ʻofá, leleí, mapuleʻi-kitá, pe ko e ngaahi ʻulungaanga kehe ʻoku fekauʻaki mo e fua ʻo e laumālie ʻo e ʻOtuá. ʻE ʻikai fiemaʻu ki ha taha ha lao hangatonu ke ne ʻiloʻi ai ko e faʻahinga fasi ko ení ʻoku ʻikai ke fehoanaki ia mo e founga ʻo e fakakaukau ʻa e ʻOtuá. ʻE ngāueʻaki ʻa e tefitoʻi moʻoni tatau ki hono lau ʻo e fakamatalá, ngaahi faivá, ngaahi polokalama televīsoné, ngaahi keimi fakakomipiutá, ngaahi tuʻuʻanga Uepí, mo e hā fua.

Fōtunga Fakafoʻituitui ʻOku Ala Talí

ʻOku toe tokonaki mai ʻe he Tohitapú ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ʻi ai hono kaunga ki he ngaahi meʻa fekauʻaki mo e valá mo e teuteú. ʻOku ʻai ʻe he meʻá ni ke malava ʻa e Kalisitiane taki taha ʻo tataki ʻi hono tauhi ha fōtunga feʻungamālie mo lelei. ʻI he meʻá ni foki, ʻoku sio ʻa e tokotaha ʻofa kia Sihová ki he meʻá ni ko ha faingamālie ia, ke ʻikai fai ai ha meʻa pē ʻokú ne leleiʻia aí, ka ke fai ʻa e meʻa te ne ʻai ke fiefia ʻa ʻene Tamai fakahēvaní. Hangē ko ia kuo tau ʻosi sio ki aí, ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo e ʻikai ʻomai ʻe Sihova ha ngaahi tuʻutuʻuni pau ki ha meʻá ʻoku ʻikai ʻuhinga ai iá ʻoku ʻikai te ne tokanga mai ki he meʻa ʻoku fai ʻe hono kakaí. ʻOku kehekehe ʻa e sitailá ʻi he feituʻu ki he feituʻu, pea naʻa mo e ʻi he feituʻu tatau, ʻoku nau liliu ʻi he taimi ki he taimi. Kae kehe, ʻoku ʻomai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni tefito ʻa ia ʻoku totonu ke ne tataki ʻa hono kakaí ʻi he taimi kotoa pē pea ʻi he feituʻu kotoa pē.

Ko e fakatātaá, ʻoku pehē ʻi he 1 Timote 2:​9, 10: “Pehe foki, ko hoku loto ki he kau fefine, ke nau teuʻaki kinautolu ʻa e kofu ʻoku ngali ke ʻai, pea ō mo e angamā mo e angafakamaʻumaʻu: ʻo ʻoua ʻe fai ʻaki ʻa e fafatu ʻo e louʻulu, pe ko e koula mo e mataʻitofe mo e kofu mahuʻinga; ka nau fai ke teungaʻia ʻi he ngaahi ngaue lelei, ʻa ia ko e meʻa ʻoku tāu mo e kau fefine ʻoku nau lavutu ke tauhi ki he ʻOtua.” Ko ia ai, ko e kau fefine Kalisitiané—mo e kau tangatá⁠—ʻoku totonu ke nau fai ha fakakaukau ki he faʻahinga fōtunga ʻoku ʻamanekina ʻe he kakai ʻi honau feituʻú mei he faʻahinga ʻoku nau “lavutu ke tauhi ki he ʻOtua.” ʻOku totonu tautefito ki ha Kalisitiane ke ne fai ha fakakaukau ki he meʻa ʻe fakatupunga ʻe hono fōtungá ʻa e niʻihi kehé ke nau fakakaukau ai ki he pōpoaki faka-Tohitapu ʻokú ne fakahokó. (2 Kolinito 6:⁠3) Ko ha Kalisitiane alafaʻifaʻitakiʻanga ʻe ʻikai ke tokanga tōtuʻa ia ki heʻene saiʻia pē ʻaʻaná pe ko e ngaahi totonu ʻoku takú, ka ʻi hono kehé, ʻe tokanga ia ke ʻikai hoko ko ha tupuʻanga ʻo e fakalelu pe ko ha maka tūkiaʻanga ki he niʻihi kehé.​—Mātiu 18:6; Filipai 1:​10.

ʻI hono ʻiloʻi ʻe ha Kalisitiane ʻoku ʻi ai ha kaunga fakahohaʻa pe fakatūkia ʻo ha sitaila pau ʻi he fōtunga fakafoʻituituí ki he niʻihi kehé, ʻe lava ke ne faʻifaʻitaki ki he ʻapositolo ko Paulá ʻaki hono fai ʻa e tokanga ki he lelei fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé ʻo muʻomuʻa ia ʻi heʻene saiʻia fakafoʻituituí. Naʻe pehē ʻe Paula: “Mou hoko ko e kau faʻifaʻitaki kiate au, ʻo hange foki ko ʻeku faʻifaʻitaki ʻaku kia Kalaisi.” (1 Kolinito 10:34 [11:​1PM]) Pea ʻi he fekauʻaki mo Sīsuú, naʻe tohi ʻe Paula: “Nae ikai fakafiemalie a Kalaisi eia.” Ko e poini ʻo e fakahinohino ʻa Paula ki he kau Kalisitiane kotoa pē ʻoku mahino: “Koia ko kitautolu oku malohi oku totonu ke tau kataki ae gaahi vaivai oe vaivai, bea oua naa fakafiemalie kiate kitautolu be. Ke tau taki taha fakafiemalie kotoabe ki hono kaugaabi, ke lelei ai mo laga hake ai ia.”—Loma 15:​1-3PM.

Fakamāsilaʻi ʻEtau Ngaahi Mafai Fakaefakakaukaú

ʻE lava fēfē ke tau fakatupulekina ʻetau mafai fakaefakakaukaú koeʻuhi ke ʻiloʻi ʻa e founga ke fakahōifuaʻi ai ʻa Sihová naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai te ne ʻomai ai ha fakahinohino pau ʻi ha meʻá? Kapau ʻoku tau lau fakaʻaho ʻene Folofolá, ako tuʻumaʻu ia, pea fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku tau laú, te tau hokosia ai ʻa e tupu ʻi heʻetau mafai fakaefakakaukaú. Ko e tupu ko iá ʻoku ʻikai ke hoko vave ia. Hangē ko e tupu fakaesino ʻa ha kiʻi tama, ko e tupu fakalaumālié ʻoku māmālie pea ʻoku ʻikai ke ʻiloʻi vave ia. Ko ia ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu ki he kātakí, pea ʻoku ʻikai totonu ke tau hoko ʻo ongoʻi feifeitamaki kapau ʻoku ʻikai ke tau fakatokangaʻi ha fakalakalaka vave. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e paasi pē ʻa e taimi lahí ʻe ʻikai te ne fakamāsilaʻi ʻe ia tonu ʻa ʻetau mafai fakaefakakaukaú. Ko e taimi peheé kuo pau ke fakafonu ia ʻaki ʻa e fakakaukau tuʻumaʻu ki he Folofola ʻa e ʻOtuá hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi ʻolungá, pea kuo pau ke tau ngāueʻaki ʻa e Folofola ko iá ʻi he lelei taha ʻo ʻetau malavá.​—Hepelu 5:​14.

ʻE pehē nai, lolotonga ʻoku ʻahiʻahiʻi ʻe he ngaahi lao ʻa e ʻOtuá ʻetau talangofuá, ʻoku ʻahiʻahiʻi ʻe heʻene ngaahi tefitoʻi moʻoní ʻa e loloto ʻo hotau tuʻunga fakalaumālié pea mo ʻetau holi ke fakahōifuaʻi iá. ʻI heʻetau tupu fakalaumālié, te tau fokotuʻu ai ʻa e fakamamafa lahi ki he faʻifaʻitaki kia Sihova mo hono ʻAló. Te tau vēkeveke ke fakatuʻunga ʻetau ngaahi filí ʻi he fakakaukau ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi meʻá ʻo hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he ngaahi Konga Tohitapú. ʻI heʻetau ʻai ke fiefia ʻetau Tamai fakahēvaní ʻi he meʻa kotoa ʻoku tau faí, te tau ʻiloʻi foki ai ʻoku tupulekina ʻetau fiefiá tonu.

[Fakatātā ʻi he peesi 23]

Ko e sitaila valá ʻoku kehekehe ia ʻi he feituʻu ki he feituʻu, ka ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú ʻoku totonu ke ne tataki ʻetau ngaahi filí