Lutani apo pali nkhani

Kasi Nyengo Zose Mukukhumbikwira Dango Lakudunjika la mu Baibolo?

Kasi Nyengo Zose Mukukhumbikwira Dango Lakudunjika la mu Baibolo?

Kasi Nyengo Zose Mukukhumbikwira Dango Lakudunjika la mu Baibolo?

APO mukaŵa ŵana, panji ŵapapi ŵinu ŵakamupaninge malango ghanandi chomene. Mukati mwakura mukamanya kuti ŵapapi ŵinu ŵakamupaninge malango, chifukwa chakuti wakamutemwaninge kweniso kumukhumbirani viwemi. Panji pasono muchali kugwiliskira ntchito malango ghanyake agho ŵapapi ŵinu ŵakamupani, nangauli mungaŵa kuti mukukhala pamwekha.

Yehova, Adada ŵithu ŵakuchanya, nawo ŵakutipa malango ghanandi ghakudunjika kwizira mu Baibolo. Mwachiyelezgero, ŵakukana kusopa vikozgo, uzaghali, uleŵi, kweniso kwiba. (Ekisodo 20:1-17; Milimo 15:28, 29) Apo tikukura mwauzimu kweniso “mu vinthu vyose,” tikumanya kuti Yehova wakutikhumbira vinthu viwemi chomene kweniso kuti wakutipa malango kuti watikhawuliske waka yayi.—Ŵaefeso 4:15; Yesaya 48:17, 18; 54:13.

Kweni pali vinthu vinandi ivyo palije dango lakudunjika la mu Baibolo. Ntheura ŵanyake ŵakughanaghana kuti usange pa vyakuchitika vinyake palije dango lakudunjika la mu Baibolo mbwenu ndikuti ŵali na wanangwa wakuchita chilichose icho ŵakhumba. Iwo ŵakuti Chiuta wawonenge kuti nkhani iyi njakuzirwa nadi mphanyi wakapeleka dango lakudunjika la umo ŵangachitira na nkhani iyo.

Kanandi ŵanthu awo ŵakughanaghana nthena ŵakusankha vinthu mwambura kwenelera ivyo paumaliro ŵakudandawura navyo. Ŵakutondeka kumanya kuti mu Baibolo mukusangika malango, kweniso likulongoraso maghanoghano gha Chiuta pa nkhani zakupambanapambana. Para tikusambira Baibolo timanyenge maghanoghano gha Yehova pa nkhani zakupambanapambana, kweniso tisambizgenge makora njuŵi yithu ndipo paumaliro tisankhenge vinthu mwakukolerana na khumbo la Yehova. Para tikuchita nthena, tikondweskenge mtima wa Chiuta ndipo titumbikikenge chomene.—Ŵaefeso 5:1.

Viyelezgero vya mu Baibolo

Para tikuŵazga nkhani zakukhwaskana na ŵateŵeti ŵa Yehova awo ŵakuzunulika mu Baibolo, tikuwona kuti ŵakachitanga vinthu mwakukolerana na umo Chiuta wakuwonera vinthu, nanga pangaŵa kuti pakaŵavyanga dango lakudunjika la mu Baibolo. Mwachiyelezgero, ghanaghanirani nkhani ya Yosefe. Pa nyengo iyo muwoli wa Potifara wakanyengeleranga Yosefe kuti wagone nayo, pakaŵavya dango lakudunjika ilo likakanizganga kuchita uleŵi. Nangauli pakaŵavya dango lakudunjika, kweni Yosefe wakamanyanga kuti para wangachita uleŵi njuŵi yake yimusuzgenge kweniso ndikuti ‘wanangira Chiuta.’ (Genizesi 39:9) Yosefe wakamanyanga kuti kuchita uleŵi kukukolerana yayi na maghanoghano kweniso khumbo la Chiuta, nga umo Chiuta wakayowoyera mu munda wa Edeni.—Genizesi 2:24.

Ghanaghaniraniso chiyelezgero chinyake ichi. Pa lemba la Milimo 16:3, tikuŵazga kuti Paulosi wakamukotora dankha Timote pambere wandambe kwenda nayo. Mu vesi 4 tikuŵazga kuti kufuma apo Paulosi na Timote ŵakenda mu misumba yose kupharazga “kuti ŵasungilire malango agho ŵapositole na ŵalara awo ŵakaŵa mu Yerusalemu ŵakadumura.” Limoza mwa dango ilo ŵakapharazganga likaŵa lakuti Ŵakhristu ŵachali pasi pa dango la Mozesi lakuyowoya vya ukotoli yayi! (Milimo 15:5, 6, 28, 29) Chifukwa wuli pera Paulosi wakawona kuti ntchakwenelera kuti Timote wakotoleke dankha? “Chifukwa cha Ŵayuda awo ŵakaŵa mu malo ghara, pakuti wose ŵakamanyanga kuti awiske [ŵa Timote] ŵakaŵa Mugiriki.” Paulosi wakakhumbanga yayi kuti Ŵayuda kweniso ŵanthu ŵanyake ŵakhuŵare chifukwa chakuti Timote ngwambura kukotoleka. Iyo wakawopanga kuti Ŵakhristu ŵangamba kujilumba ŵekha “pamaso pa Chiuta ku njuŵi ya munthu waliyose.”—2 Ŵakorinte 4:2; 1 Ŵakorinte 9:19-23.

Umu ndimo Paulosi na Timote ŵakawoneranga vinthu nthena. Para tikuŵazga lemba la Ŵaroma 14:15, 20, 21 na 1 Ŵakorinte 8:9-13; 10:23-33, tikuwona kuti Paulosi wakaghanaghaniranga chomene umoyo wauzimu wa ŵanthu, chomenechomene awo ŵakakaŵanga yayi kukhuŵara na nkhani izo panji zikaŵa ziwemi waka nthena. Ndipo pakuyowoya vya Timote, Paulosi wakalemba kuti: “Nilije munyake uyo wali na maghanoghano ghakuyana na ghake, uyo wazamupwelelera nadi vya imwe. Chifukwa ŵanyake wose ŵakupenja vyakukhumba vyawo, vya Yesu Khristu yayi. Kweni mukumanya ukaboni uwo wakalongora, kuti nga ni mwana na wiske, wakateŵetera pamoza na ine pakupharazga makani ghawemi.” (Ŵafilipi 2:20-22) Kuyowoya unenesko, Timote na Paulosi ŵali kutilekera chiyelezgero chiwemi chomene mazuŵa ghano! M’malo mwakugwamira waka pa ivyo iwo ŵakutemwa na kukhumba, pa nkhani izo palije dango lakudunjika, iwo ŵakayezganga chitemwa cha Yehova na Mwana wake, ndipo wakaghanaghaniranga umo vyakusankha vyawo vikhwaskirenge umoyo wauzimu wa ŵabali ŵawo.

Ghanaghanirani vya Yesu Khristu, uyo tose tikwenera kumuyezga. Pa upharazgi wake wa pa Phiri, Yesu wakalongosora kuti waliyose uyo wakulipulikiska dango la Chiuta, walutilirenge kuchita vinthu mwamahara nanga pangaŵa pa nkhani izo palije dango lakudunjika. (Mateyu 5:21, 22, 27, 28) Yesu, Paulosi, Timote, kweniso Yosefe, ŵandaghanaghanepo kuti pa nkhani izo palije dango lakudunjika, munthu wangachita chilichose icho mweneko wakhumba. Kuti ŵachitenge vinthu mwakukolerana na maghanoghano gha Chiuta, ŵanalume aŵa ŵakalondezganga ivyo Yesu wakati ni dango likuru chomene kuluska ghose, dango lakuti utemwenge Chiuta na mzengezgani wako.—Mateyu 22:36-40.

Kasi Ŵakhristu Mazuŵa Ghano Ŵakwenera Kuchita Wuli?

Mbunenesko kuti tikwenera kuwona Baibolo nga umo ŵanthu ŵakuwonera malango gha boma yayi, kuti kalikose kakwenera kuchitika nkhanira ndendende. Yehova wakukondwa chomene para tikuchita vinthu ivyo vikukolerana na kaghanaghaniro kake, nanga pangaŵa pa nkhani izo palije dango lakudunjika la mu Baibolo. Apa fundo njakuti tikwenera kukhazga kuti Chiuta watipenge dango pa kalikose yayi, kweni tikwenera kughanaghana tekha na ‘kulutilira kumanya khumbo la Yehova.’ (Ŵaefeso 5:17; Ŵaroma 12:2) Chifukwa wuli Yehova wakukondwa para tachita nthena? Apa ndikuti tikulongora kuti tikukhumba kumukondweska Chiuta kufumira pasi pamtima, m’malo mwakulondezga waka malango agho wakutipa. Tikulongoraso kuti tikuwonga chomene chitemwa icho wakutilongora ndipo nase tikukhumba kuyezga iyo pa nkhani ya kulongora chitemwa. (Zintharika 23:15; 27:11) Chinyake ntchakuti, para tikuchita vinthu kuyana na ivyo tikuŵazga mu Malemba, tikuŵa ŵakukhwima mwauzimu kweniso tikuŵa na thupi liwemi.

Tiyeni tiwone umo munthu wangalondezgera fundo iyi pa nkhani ya kusankha vyakuchita.

Kusankha Vyakusanguluska

Mughanaghanire waka za munyamata uyo wakukhumba kugura alubamu ya sumu. Iyo wakondwa chomene na sumu izo wapulika mu alubamu iyi, kweni chithuzi cha pa chikopi cha alubamu iyi chikulongora kuti sumu zinyake mu alubamu iyi ni zakutuka kweniso ni za uzaghali. Kweniso kuti ŵanthu ŵanandi awo ŵali kwimbako sumu izi ŵakutemwa kutuka, kuyowoya mwaganyavu kweniso mbakali. Pakuŵa muteŵeti wa Yehova, munyamata uyu wakughanaghanirapo chomene umo Yehova wakujipulikira kweniso umo wakuwonera vinthu. Kasi wangachita wuli kuti wachite vinthu mwakukolerana na khumbo la Chiuta pa nkhani iyi?

Mu kalata iyo mpositole Paulosi wakalembera Ŵagalatiya, wakazunuramo milimo ya thupi kweniso vipambi vyamzimu wa Chiuta. Vipambi vyamzimu wa Chiuta ivi ni: chitemwa, chimwemwe, mtende, kuzikira, lusungu, uwemi, chipulikano, kuzika, na kujikora. Kweni kasi ni mikhaliro wuli iyo ni milimo ya thupi? Paulosi wakalemba kuti: “Sono milimo ya thupi yikuwonekera, ndipo ni uzaghali, ukazuzi, ukwakwa, kusopa vikozgo, kuchita vyamizimu, maulwani, zawe, sanji, kukalipa, mphindano, kugaŵikana, kugaluka, bina, uloŵevu, kwenda mu viphikiro ivyo mukuŵa vyongo, na vinyake vyanthena. Pa vinthu ivi nkhumuchenjezgeranithu, nga umo nkhamuchenjezgerani kale, kuti awo ŵakuchita vinthu ivi ŵazamuhara yayi Ufumu wa Chiuta.”—Ŵagalatiya 5:19-23.

Mwawona mazgu ghaumaliro agho Paulosi wakayowoya? Wakati “na vinyake vyanthena.” Mazgu agha ghakung’anamura kuti Paulosi wakazunura vyose yayi ivyo vili mu gulu la milimo ya thupi. Ntheura munthu waleke kughanaghana kuti, ‘Nili na wanangwa wakuchita vyose ivyo Paulosi wandavizunurepo ivyo vili pa gulu la vinthu ivyo ni milimo ya thupi.’ M’malo mwake, waliyose wakwenera kugwiliskira ntchito nkhongono yake yakughanaghana kuti waleke kuchita vinthu ivyo Paulosi wakati “na vinyake vyanthena.” Wose awo ŵakuchita vinthu ivyo pa lemba ili vyazunulika kuti “na vinyake vyanthena” kwambura kupera wazamuhara yayi Ufumu wa Chiuta.

Ntheura tikwenera kumanya, na kughanaghanirapo chomene vinthu ivyo vikukwiyiska Yehova. Kasi ntchakusuzga kuchita nthena? Tiyelezgere kuti dokotala wamuphalirani kuti muryenge chomene vipasi na mphangwe ndipo wakuti muleke kurya vinthu vinyake nga, ice cream, na vinyake vyantheura. Kasi apa nthena mungahangayika na kujifumba kuti, kasi keke wali mu gulu ndini apa? Sono, weleranipo pa vipambi vyamzimu wa Chiuta kweniso milimo ya thupi. Kasi alubamu ya sumu yira tanguyizunura pakwamba yira yili mu gulu ndi? Ntchakuwonekerathu kuti sumu yira yikulongora yayi vipambi vyamzimu ivyo ni chitemwa, uwemi, kujikora, panji vinthu vinyake ivyo vili mu gulu la vipambi vyamzimu wa Chiuta. Munthu wangakhumbikwira dango lakudunjika la mu Baibolo yayi kuti wamanye usange sumu zanthena zikukolerana na maghanoghano gha Chiuta. Fundo iyi ndiyo tikweneraso kulondezga para tikuŵerenga mabuku, kuwonelera mafilimu, mapulogiramu gha pa TV, kuseŵera magemu ya pa kompyuta, kunjira pa Intaneti na vinyake vyantheura.

Umo Tikwenera Kuwonekera

Mu Baibolo muliso fundo izo zingatovwira pa nkhani ya umo tingavwalira na kujitozga. Fundo izi zikovwira Mkhristu waliyose umo wangasankhira vyakuvwara kweniso kujitozgera. Apa napo, muteŵeti wa Yehova wakwenera yayi kuchita vinthu ivyo vikukondweska iyo pera, wakwenera kuchita vinthu ivyo vikukondweska Adada ŵake ŵakuchanya. Nga umo tawonera kale, fundo yakuti Yehova wakupeleka dango lakudunjika pa kalikose yayi, yikung’anamura kuti wakuleka kupwelerako yayi ivyo ŵanthu ŵakuchita. Ŵanthu ŵakuvwara mwakupambapambana kuyana na ku malo uko ŵakukhala, ndipo nyengo zinyake masitayelo nayo ghakusintha para pajumpha nyengo. Ndipouli Chiuta wakupeleka fundo izo zikovwira ŵanthu ŵake nyengo zose, kweniso kulikose uko ŵali.

Mwachiyelezgero, lemba la 1 Timote 2:9, 10 likuti: “Mwakuyana waka, ŵanakazi ŵajitozgenge na vyakuvwara vyakwenelera, mwasoni ndiposo mwamahara, na masitayero gha kuluka sisi yayi, nesi na golide panji ngale panji chakuvwara cha mtengo wapatali. Kweni ŵajitozgenge mwakwenelera nga mbanakazi awo ŵakuti ŵakusopa Chiuta, kwizira mu milimo yiwemi.” Ntheura Ŵakhristu wose, ŵanakazi na ŵanalume, ŵakwenera kughanaghanirapo chomene usange umo ŵakuvwalira na kujitozga vingapangiska ŵanthu uko ŵakukhala kuŵawona kuti “ŵakusopa Chiuta.” Ntchakuzirwa chomene kuti Mkhristu waghanaghanirengepo umo vyakuvwara vyake kweniso umo wakujithozgera vikukhwaskira uthenga wa mu Baibolo uwo wakupharazga. (2 Ŵakorinte 6:3) Mkhristu uyo wakulongora chiyelezgero chiwemi wakughanaghanira waka umo wakuvwalira na kujitozgera yayi, kweni kuti waleke kuŵa chakutimbanizga panji chakukhuŵazga ku ŵanthu.—Mateyu 18:6; Ŵafilipi 1:10.

Usange Mkhristu wasanga kuti sitayelo yinyake iyo wakuvwara yikutimbanizga panji kukhuŵazga ŵanyake, wangayezga Paulosi, kudangizga vyakukhumba vya ŵanyake m’malo mwa vyake. Paulosi wakalemba kuti: “Muyezge ine, nga umo nane nkhuyezgera Khristu.” (1 Ŵakorinte 11:1) Ndipo pakuyowoya vya Yesu, Paulosi wakalemba kuti: “Chifukwa nanga ni Khristu wakajikondweska yekha yayi.” Ulongozgi uwo Paulosi wakapeleka ku Ŵakhristu ngwakupulikikwa makora chomene, iyo wakati: “Kweni ise tili ŵakukhora tikwenera kuŵazizipizgira awo mbakulopwa mu chipulikano, ndipo tingajikondweskanga taŵene chara. Waliyose wa ise wakondweske mzengezgani wake pakuchita icho ntchiwemi kuti wamuzenge.”—Ŵaroma 15:1-3.

Zoŵezgani Nkhongono Zinu za Kaghanaghaniro

Kasi tingazoŵezga wuli nkhongono zithu za kaghanaghaniro nanga mpha nkhani izo palije dango lakudunjika? Tingazoŵezga nkhongono zithu za kaghanaghaniro usange nyengo zose tikuŵazga Mazgu ghake, kughasambira nyengo zose, na kughanaghanirapo ivyo tikusambira. Pakutora nyengo kuti munthu wazoŵezge nkhongono zake za kaghanaghaniro. Nga umo mwana wakukulira, kuti munthu nayo wakure mwauzimu pakutora nyengo. Ntheura tikwenera kuzikira ndipo tingakwiyanga yayi usange munthu wakuchedwa kukura mwauzimu. Kweniso munthu wakuzoŵezga nkhongono zake za kaghanaghaniro chifukwa chakuti wakhala vyaka vinandi yayi. Nga umo tayowoyera kale pakwamba munthu wakuzoŵezga nkhongono zake za kaghanaghaniro para wakuŵerenga Mazgu gha Chiuta na kuchita ivyo ghakuyowoya.—Ŵahebere 5:14.

Usange munthu wakulondezga malango gha Chiuta wakulongora kuti wakumupulikira, ndipo para wakulondezga fundo zake wakulongora kuti ngwakukhwima mwauzimu kweniso wakukhumba kumukondweska nyengo zose. Apo tikulutilira kukura mwauzimu, tilutilirenge kuyezga Yehova na Mwana wake. Ndipo vyose ivyo tisankhenge pa umoyo withu vikolerenange na maghanoghano gha Chiuta, kweniso vijinthenge mu Baibolo. Para tikulutilira kukondweska Adada withu ŵakuchanya, nase tikondwenge chomene.

[Vithuzithuzi]

Kavwaliro kakupambanapambana kuyana na uko tikukhala, kweni tose tikwenera kwendera fundo za mu Baibolo