Ges-y sẽn be pʋgẽ wã

Ges-y sẽn be sebrã pʋgẽ

Sɩngr sebrã tags-kãsemse—I

Sɩngr sebrã tags-kãsemse—I

A Zeova Gomdã vɩɩme

Sɩngr sebrã tags-kãsemse—I

SƖNGR sebrã wilgda ãndũniyã sẽn maan to-to n wa beẽ, b sẽn segl tẽngã to-to sẽn na yɩl tɩ ãdem-biisã vɩɩmd a zugu, la sẽn yɩ to-to tɩ ninsaalbã wa be a zugu. A Moiiz gʋlsa seb-kãngã Sinayi weoogã pʋgẽ, la tõe tɩ yaa yʋʋmd 1513 sẽn deng Kirist zãmaana la a gʋls-a n baase.

Sɩngr sebrã gomda dũni ning sẽn deng sãoong sa-kãsengã yelle, bũmb ning sẽn zĩnd sãoong sa-kãsengã poor tɛka, la Wẽnnaam a Zeova sẽn tall manesem ning ne a Abrahaam, a Izaak, a Zakoob la a Zozɛfe. Sõs-kãngã na n goma tags-kãsems nins sẽn be Sɩngre 1:1–11:9 pʋgẽ wã yelle, n tɩ ta wakat ning a Zeova sẽn sɩng bu-yaleng ba a Abrahaam sor wilgrã.

DŨNI NING SẼN DENG SÃOONG SA-KÃSENGÃ

(Sɩngre 1:1–7:24)

Sɩngr sebrã pipi goamã sẽn yet tɩ ‘hal sɩngr wakatã,’ gomda yʋʋm milyaar dãmb sẽn loog yelle. Yɛl nins sẽn maan naanegã ‘ray’ a yoobã sasa wã, bɩ naanegã tʋʋm-kãsems sasa rãmbã, b bilg-b lame tɩ zems ne ninsaal sẽn na n be tẽngã zug n getẽ n ne yɛlã to-to wã. Wẽnnaam naana ninsaal rasem a yoob-n-soabã saabẽ. Baa ne sẽn pa kaoos la Arzãnã menem ninsaal tõdgrã yĩngã, a Zeova kõo saagre. Biiblã pipi bãngr-gomd gomda “yageng” sẽn na n yiis yel-wẽndã biis la a bedsa a Sʋɩtãan zugã yelle.

Yʋʋm 1 600 nins sẽn pʋglã, a Sʋɩtãan tõogame n kɩt tɩ nebã fãa bas Wẽnnaam, sã n dok wẽn-sakdb a wãn wala a Abɛlle, a Enok la a Nowe. Wala makre, a Kayẽ kʋʋ a yao a Abɛlle. “Nebã sɩngame n boond ne a Zeova yʋʋrã,” la wõnda rẽ yɩɩ ne paoogr manesem. A Lamek talla nen-kɛglem manesem wa a zãmaana neba. A yɩɩlame n wilg yẽ sẽn kʋ bi-bɩɩg to-to, n yetẽ tɩ yaa sẽn na yɩl n kogl a menga. Nebã vɩɩm sãam n paasame, bala Wẽnnaam komdibli sẽn yaa malɛgs sẽn lebg tõatb rɩgsa pagb n dog kamb sẽn yaa nin-wobd sẽn yɩ nin-toos tɩ b ra boond-b tɩ Nefilim dãmba. La wẽn-sakd a Nowe kaa koom koglgo, la a keoog neb a taabã ne raood tɩ sãoong sa-kãseng n da wate, la yẽ ne a zakã neb põsa sãoong kãngã.

Sogsg sẽn tik verse rãmb zut n paam leokre:

1:16 (NW)—Wãn to la Wẽnnaam da tõe n maan vẽenem pipi daarã, sã n da yaa rasem a naas-n-soabã sasa bal la a maan vẽenem dãmbã? Hebre gom-biig ning b sẽn lebg Traduction du monde nouveau wã pʋgẽ tɩ “maana” verse 16 pʋgẽ wã pa yembr ne gom-biig ning sẽn yaa “naana” b sẽn tũnug ne Sɩngr sak a 1 verse a 1, 21 la 27 pʋgẽ wã ye. B naana vẽenem dãmbã sẽn be “saasã” pʋgẽ wã hal sẽn kaoos tɩ ‘pipi daarã’ na pa sɩng menga. La b vẽenemã ra pa tat tẽn-gãongã ye. Pipi daarã, “vẽenem zĩndame,” bala vẽenemã ra pasga sawatã tɩ b ra ne-a tẽngã zugu. Tẽngã sẽn yilimdã yĩnga, wĩndg la yʋng sɩngame masã n wat n deesd taaba. (Sɩngre 1:1-3, 5) La b ra ket n pa tõe n zĩnd tẽng zug n yã vẽenem kãng sẽn yitẽ wã ye. La naanegã rasem a naas-n-soabã sasa, toeeng kãseng n zĩndi. B ra maaname masã tɩ wĩntoogã, kiuugã la ãdsã “kõ dũniyã vẽenem.” (Sɩngre 1:17) “Wẽnnaam maana” (NW ) bãmb tɩ b tõe n zĩnd tẽngã zug n yã-b masã.

3:8—Wẽnnaam a Zeova goma ne a Ãdem a toor bɩ? Biiblã wilgdame tɩ Wẽnnaam sã n da gomd ne ninsaalbã, a ra nong n tũnugda ne malɛgse. (Sɩngre 16:7-11; 18:1-3, 22-26; 19:1; Bʋkaoodba 2:1-4; 6:11-16, 22; 13:15-22) Wẽnnaam koe-taasd kãsengã ra ya a Biribl yendã a sẽn naanã, b sẽn boond tɩ ‘Gomdã.’ (Zã 1:1) Wõnda Wẽnnaam tũnuga ne ‘Gomdã’ n gom ne a Ãdem la a Hawa.—Sɩngre 1:26-28; 2:16; 3:8-13.

3:17—Wãn to la b kãab tẽn-gãongã wẽngã, la rẽ kaoosa wakat a wãna? Kãab wẽng ning b sẽn kãab tẽn-gãongã ra rat n yeelame t’a koobã ra na n yɩɩ toog wʋsg masã. Tẽn-gãongã b sẽn kãab wẽngã sẽn na n wom biis ne a gõosã sɩd yɩɩ bũmb sẽn nams a Ãdem kambã la a yagensã, hal t’a Nowe ba a Lamek gom “tẽng ninga [a Zeova] sẽn da kãab wẽnga . . . ne tõnd nus tʋʋma tood” yelle. (Sɩngre 5:29) Sãoong sa-kãsengã poore, a Zeova ninga a Nowe ne a komdibli wã barka, n yeel-b t’a ratame tɩ b rog kamb n pid tẽngã. (Sɩngre 9:1) Yaa wa Wẽnnaam yiisa kãab wẽng ning a sẽn da kãab tẽn-gãongã.—Sɩngre 13:10.

4:15—Wãn to la a Zeova “ninga a Kayẽ bãnde”? Biiblã pa yeel tɩ bãnd la b ning a Kayẽ yĩngã zug ye. Wõnda bãndã ra yaa noor b sẽn kõ vẽeneg tɩ neb a taabã ra miẽ la b sakdẽ, tɩ ra kɩtdẽ tɩ ned ra kʋ-a n dok a sũur ye.

4:17—Yɛ la a Kayẽ paam a pagã? A Ãdem “roga kom-dibli la kom-pugli.” (Sɩngre 5:4) Rẽnd a Kayẽ rɩka a tão bɩ a yao ning bi-pugl n maan a paga. Kaoosg poore, Wẽnnaam Tõogã a sẽn kõ Israɛll nebã ra gɩdgame tɩ ned ra kẽ kãadem ne a tão ye.—Maankʋʋre 18:9.

5:24—Wãn to la Wẽnnaam ‘dɩk a Enoke’? Yaa wa a Enok yõorã ra bee yell pʋgẽ, la Wẽnnaam pa bas t’a nams a bɛɛbã nusẽ ye. ‘A Enok paamame tɩ b yiis-a dũniya t’a pa bãng kũum ye.’ Woto la tʋm-tʋmd a Poll gʋls-yã. (Hebre dãmba 11:5, Sebr Sõngo) Woto pa rat n yeel tɩ Wẽnnaam dɩka a Enok n kẽng saasẽ t’a ket n vɩ be ye. Ya a Zezi n yɩ pipi n kẽng saasẽ. (Zã 3:13; Hebre dãmba 6:19, 20) B sẽn ‘yiis a Enok dũniyã t’a pa bãng kũumã’ rat n yeelame tɩ vẽnegr pʋgẽ, Wẽnnaam kẽes-a-la bũmb sẽn wõnd zãmsd pʋgẽ, n kɩt t’a vɩɩmã kell n yals rẽ sasa. Woto, a Enok pa namse, bɩ a pa “bãng kũum” a bɛɛbã nusẽ ye.

6:6—Wãn to la b tõe n yeel t’a Zeova “sũur sãama” a sẽn maan ninsaalã? Ka wã, hebre gom-biig ning b sẽn lebg tɩ “sũur sãama” tɩ loee ne tagsg bɩ raab toeengo. A Zeova sẽn zems zãnga yĩnga, a pa tudg a sẽn naan ninsaalã ye. La a sɩd toeema a tagsg ne nin-wẽnsã zãmaan ning sẽn deng sãoong sa-kãsengã. Wẽnnaam sẽn da yaa ninsaalbã Naandã a toeemame n na n lebg b sãamda, a sũurã sẽn da pa noom ne b wẽnemã yĩnga. A sẽn kogl neb kẽerã wilgdame t’a sũurã ra sãama ne neb nins sẽn lebg wẽnsã bala.—2 Pɩɛɛr 2:5, 9.

7:2—Bõe zug la b ra tik n maand welgr rũm-yɩlem la rũm-dẽgd sʋka? Yaa wa welgrã ra tɩ loee ne b sẽn tõe n dɩk b rãmb n maan maandã tũudmã pʋgẽ wã, lakae a ra pa tɩ loe ne b sẽn tõe n dɩ b rãmb bɩ b sẽn pa tõe n dɩ b rãmbã ye. Sẽn deng sãoong sa-kãsengã, ninsaalbã ra pa wõbd rũmsã nemd ye. B sɩng n gomda rɩɩb sẽn yaa yɩlemd la sẽn yaa “bõn-dẽgd” yell ne a Moiiz Tõogã bala, la rẽ tũu ne a Moiiz Tõogã n looge. (Tʋʋma 10:9-16; Efɛɛz rãmba 2:15) Yaa wa a Nowe ra mii bũmb ning sẽn da zems ne maoong a Zeova balengã pʋgẽ. A sẽn yi koglgẽ wã bala, a “mee tẽn-kugr [a Zeova] yĩnga. Le yẽ yãka rũm sõama wã buud fãa rũng a ye-ye la bõn-yɩgdɩ wã sẽn yaa sõama wã buud fãa me a ye-ye n maan maand sẽn yõogd bugum tẽn-kugra zugu.”—Sɩngre 8:20.

7:11—A Nowe wakatẽ sa-kãsengã koom yii yɛ? Naanegã sasa bɩ “daar” a yiib-n-soabã wẽnde, b sẽn da wa n maan “sa-gãong” sẽn gũbg tẽngã, koom n da be “sa-gãonga tẽngra” tɩ koom be “sa-gãonga zugẽ.” (Sɩngre 1:6, 7) Koom ning sẽn be “tẽngra” ra yaa koom ning sẽn da zoe n be tẽng zugã. La koom ning sẽn da be “zugẽ” wã ra yaa walem sẽn yaa wʋsg-wʋsg n da luund tẽngã zugu, n da yaa ‘bog-zulums ko-nini.’ Ko-kãng n dʋʋg tẽngã zug a Nowe wakatã.

Zãmsg tõnd yĩnga:

1:26. B sẽn naan ninsaalbã Wẽnnaam wõnegã yĩnga, b tõe n talla Wẽnnaam zʋg-sõma wã. Sɩd-sɩda, d segd n modgame n tall nonglmã, nimbãan-zoeerã, sõmblmã, maan-neerã la sũ-marã, n wõneg d Naandã.

2:22-24. Kãadem yaa Wẽnnaam seglgo. Kãadem loetsã yaa wakat fãa loetse, la rẽ pa reem yell ye. Yaa sɩdã la zaka soaba.

3:1-5, 16-23. Sũ-noogã bee ne tõnd sẽn na n sak a Zeova naam sẽn ka to wã d vɩɩmã pʋgẽ.

3:18, 19; 5:5; 6:7; 7:23. A Zeova gomda pidsda wakat buud fãa.

4:3-7. A Zeova sũur yɩɩ noog ne a Abɛll kũunã, bala a ra yaa tẽeb neda. (Hebre dãmba 11:4) La a Kayẽ ra pa tall tẽeb ye. A tʋʋmã ra yaa wẽnse. A ra tara sũ-kiiri, kisgri, la a ra yaa nin-kʋʋda. (1 Zã 3:12) Sẽn paase, a pa tall naneb ne a kũunã ye, n maan-a ne rok-m-zugẽ. Rẽ yĩnga, tõnd sẽn kõt a Zeova pẽgr maandã pa segd n yɩ ne d sũy fãa la ne tagsg la manesem sẽn zems sɩda?

6:22. Baa koglgã kaab sẽn kaoos yʋʋm wʋsgã, a Nowe maana Wẽnnaam sẽn da yeel t’a maanã bal kɛpɩ. Rẽ n so tɩ Wẽnnaam kogl a Nowe ne a zaka neb tɩ b põs sãoong sa-kãsengã sasa. A Zeova tũnugda ne a Gomdã sẽn gʋlsã n gomd ne tõndo, la a kõt-d sor-wilgr ne a siglgã maasem. Tõnd sã n kelg la d sake na n naf-d lame.

7:21-24. A Zeova pa naagd nin-tɩrs ne nin-wẽns n sãam ye.

ÃDEM-BIISÃ KẼE ZÃMAAN-PAALG PƲGẼ

(Sɩngre 8:1–11:9)

Dũni ning sẽn deng sãoong sa-kãsengã sẽn loogã, ãdem-biisã kẽe zãmaan-paalg pʋgẽ. Wẽnnaam kõo ninsaalbã sor tɩ b wãb nemdo, la a yeel-b lame tɩ b lak b mens ne zɩɩm. A Zeova kõo sor tɩ ned sã n kʋ ned bɩ b kʋ-a, la a lugl saag gomtɩʋʋg kaoole, n pʋlem t’a ye pa na n wa ne sãoong sa-kãseng ye. Ya a Nowe komdibli a tãabã n yɩ ãdem-biisã fãa yaab rãmba, la a yageng a Nimrood lebga “tãoos sẽn tar daood” n kɩɩsd a Zeova. Ninsaalbã pa sãeeg n pid tẽngã ye, b yãka yam n na n me galʋ-tẽng yʋʋr sẽn boond tɩ Babɛll sẽn na yɩl n bao yʋʋr b mens yĩnga. A Zeova gɩdga b raabã n gẽdem b goamã n sãeeg-b tẽngã gill zugu.

Sogsg sẽn tik verse rãmb zut n paam leokre:

8:11—Sãoong sa-kãsengã sã n sãama tɩɩsã, yaa yɛ la wallã paam oliiv tɩɩgã vãoogo? Tõe n tɩ rẽ tũu ne manesem a yiibu. Sẽn mik tɩ oliiv tɩɩg tara pãngã yĩnga, tõe t’a ra ket n vɩɩ koomã pʋgẽ sẽn na maan kiis a wãn sãoong sa-kãsengã sasa. Koomã sẽn wa n boogã, oliiv tɩɩg koom sẽn da lim pĩnd ra tõe n leb n toba vãad tẽn-koɛɛng zugu. Tõeeme me tɩ yaa oliiv tɩ-poll sẽn yi sãoong sa-kãsengã koom sigb poor vãoog la wallã yãk n tɩ kõ a Nowe.

9:20-25—Bõe yĩng t’a Nowe kãab a Kanaã wẽnga? Wõnda a Kanaã ra tʋma wɩɩbd ne a yaab raoog a Nowe. Baa ne a Kanaã ba a Kam sẽn maan kaset ne rẽ wã, a pa gɩdg-a ye, la yaa wa a yelga kɩbarã. La a Nowe komdibli a taaba, a Sɛm la a Zafɛt baoome n na n lud b ba wã yãnde. B paama bark rẽ yĩnga, la a Kanaã paama kãab wẽnga, t’a Kam namse, yãndã sẽn wa a kambã la a yagensã zutã yĩnga.

10:25—Wãn to la dũniyã “welg” a Pelɛg wakatã? A Pelɛg vɩɩmda yʋʋmd 2269 n tɩ ta yʋʋmd 2030 sẽn deng Kirist zãmaanã. Ra yaa yẽ “wakat” la a Zeova wa ne welg-kãseng n gẽdem Babɛll metbã goam n sãeeg-b tẽngã gill zugã. (Sɩngre 11:9) Woto, ‘dũniyã [bɩ tẽngã nebã] welga’ a Pelɛg wakatã.

Zãmsg tõnd yĩnga:

9:1; 11:9. Ninsaal sɩlem bɩ a modgr pa tõe n gɩdg a Zeova raabã ye.

10:1-32. Yaab rãmb rotã sõdgr a yiibã sẽn be Biiblã pʋgẽ sẽn deng sa-kãsengã kɩbar la a poorã, sẽn dat n yeel tɩ sak a 5 la 10, loee ãdem-biisã buud gill ne pipi rao a Ãdem, ne a Nowe komdibli a tãabã maasem. Asiri rãmbã, Kalde rãmbã, Hebre dãmbã, Siri rãmbã la Araab rãmb buud sãnda ya a Sɛm yagense. Etiopi rãmbã, Ezipt rãmbã, Kanaã rãmbã la Afirik ne Araab rãmbã buud kẽer ya a Kam yagense. Ẽnd la Erop nebã ya a Zafɛt yagense. Ãdem-biisã fãa kĩi ne taaba, la b fãa rogem sasa b zema taab Wẽnnaam nifẽ. (Tʋʋma 17:26) Sɩd kãng segd n talla pãn-tusdga, tõnd sẽn get neb a taabã to-to wã la d tar manesem ning ne-bã zugu.

Wẽnnaam Gomdã tõe n talla pãng ned zugu

Yaa Sɩngr sebrã pipi babgã bal n tar kɩbar sẽn zems takɩ ãdem-biisã sɩngr wɛɛngẽ. Seb-kãng pʋgẽ, d bãngda Wẽnnaam daabã sẽn da ya a soaba, a sẽn wa n ning ninsaalbã tẽng zugã. Ad sɩd kengda pɛlga, d sẽn bãng tɩ ninsaal modgr ba a yembre, wala a Nimrood sẽn maanã buudu, pa tõe n gɩdg Wẽnnaam daabã pidsgã.

Y sã n wa karemd Biiblã semen fãa n segend Wẽnnaam Tʋʋmdã Lekolle, bɩ y ges b sẽn togs babg ning sẽn yet tɩ “Sogsg sẽn tik verse rãmb zut paama leokrã,” tɩ na n sõng-y lame tɩ y wʋm verse rãmb kẽer sẽn yaa toog võore. Goam nins sẽn be “Zãmsg tõnd yĩngã” pʋgẽ wã na n wilga yãmb y sẽn tõe n dɩ Biiblã kareng semen fãa wã nafa to-to. Sã n zemsame, b tõeeme n tik rẽ zug n wɛgs sõsg sẽn tɩ loe ne yɛl sẽn pak tigingã Tʋʋmd Tigisgã sasa. A Zeova Gomdã sɩd vɩɩme la a tõe n talla pãng tõnd vɩɩmã pʋgẽ.—Hebre dãmba 4:12.