Dintlha tše Kgolo go tšwa Pukung ya Genesi—I
Lentšu la Jehofa le a Phela
Dintlha tše Kgolo go tšwa Pukung ya Genesi—I
LEINA “Genesi” le bolela gore “mathomo” goba “go tswalwa.” Le ke leina leo le swanetšego bakeng sa puku yeo e laodišago kamoo legohle le bilego gona, kamoo lefase le ilego la lokišeletšwa go dulwa ke batho gotee le kamoo batho ba ilego ba thoma go dula go lona. Moše o ngwadile puku ye lešokeng la Sinai, mohlomongwe a e fetša ka 1513 B.C.E.
Puku ya Genesi e re botša ka lefase la pele ga Meetse-fula, seo se diragetšego ge mehla ya ka morago ga Meetse-fula e thoma gotee le kamoo Jehofa Modimo a ilego a dirišana ka gona le Aborahama, Isaka, Jakobo le Josefa. Sehlogo se se tla ahla-ahla dintlha tše kgolo go tšwa go Genesi 1:1–11:9, go ba go fihla nakong ya ge Jehofa a thoma go dirišana le mopatriareka Aborahama.
LEFASE LA PELE GA MEETSE-FULA
Mantšu a mathomo a Genesi ao a rego “mathomong,” a šupa nywageng e dikete tše dimilione e fetilego. Ditiragalo tša “matšatši” a tshela a tlholo goba dinako tša mabaka a kgethegilego a mediro ya tlholo, di hlaloswa ka tsela yeo di bego di tla ba ka yona go motho yo a bogetšego ge nkabe a be a le mo lefaseng. Go ya mafelelong a letšatši la botshelela, Modimo o ile a bopa motho. Gaešita le ge kapejana Paradeise e lahlega ka baka la go se kwe ga batho, Jehofa o fana ka kholofelo. Boporofeta bja mathomo-thomo bja Beibele bo bolela ka “peu” yeo e tlago go tloša ditla-morago tša sebe gomme ya pšhatla Sathane hlogo.
Nywaga-kgolong e 16 e latetšego, Sathane o a atlega go arošeng batho ka moka go Modimo ka ntle le ba sego kae bao ba botegago, ba bjalo ka Abele, Henoge le Noage. Ka mohlala, Kaine o bolaya ngwanabo e lego Abele. “Mehleng yeo ba [thoma] xo rapêla leina la Morêna,” go bonagala ba dira bjalo ka tsela e gobogilego. Ge a bontšha moya wa bošoro wa mehleng yeo, Lamege o ngwala sereto sa mabapi le kamoo a ilego a bolaya lesogana le itšego, e le ge a re o a itwela. Maemo a a mpefala ge barwa ba Modimo bao ba sa kwego ba barongwa ba tšea basadi gomme ba tšweletša dinatla tše šoro tšeo di bitšwago ba-Nefilimi. Lega go le bjalo, Noage yo a botegago o aga areka, ka sebete o lemoša ba bangwe ka Meetse-fula a tlago, gomme o phologa tshenyo ya ona gotee le lapa la gagwe.
Go Arabja ga Dipotšišo tša ka Mangwalong:
1:16—Modimo o be a ka tšweletša seetša bjang ka letšatši la pele ge e ba dietša di be di se tša dirwa go fihla ka letšatši la bone? Lentšu la Sehebere leo le fetoletšwego e le ‘dira’ go temana 16 ga le swane le lentšu ‘hlola’ leo le dirišitšwego go Genesi kgaolo 1, ditemana 1, 21 le 27. “Lexodimo” leo le akaretšago dietša le hlodilwe kgale gaešita le pele ga ge ‘letšatši la pele’ le ka thoma. Eupša seetša sa tšona ga se sa ka sa fihla lefaseng. Ka letšatši la pele, “seetša sa na sa ba xôna” ka gobane seetša se se phatlaletšego se ile sa tsenelela marung gomme sa bonagala lefaseng. Ke moka lefase leo le dikologago le ile la thoma go ba le bošego le mosegare. (Genesi 1:1-3, 5) Methopo ya seetša seo e be e sa dutše e sa bonagale lefaseng. Lega go le bjalo, lebakeng la bone la nako ya tlholo, go ile gwa direga phetogo e kgolo kudu. Letšatši, ngwedi le dinaledi ga bjale di be di dirilwe gore di ‘bonegele lefase.’ (Genesi 1:17) “Ké mo Modimo a [di] dirilexo” ka tsela ya gore ga bjale di ka bonwa lefaseng.
3:8—Na Jehofa Modimo o ile a bolela le Adama ka go lebanya? Beibele e utolla gore ge Modimo a be a bolela le batho, gantši o be a diriša morongwa. (Genesi 16:7-11; 18:1-3, 22-26; 19:1; Baahlodi 2:1-4; 6:11-16, 22; 13:15-22) Mmoleledi yo mogolo wa Modimo e be e le Morwa wa gagwe yo a tswetšwego a nnoši, yo a bitšwago “Lentšu.” (Johane 1:1) Mohlomongwe Modimo o be a bolela le Adama le Efa ka go diriša “Lentšu.”—Genesi 1:26-28; 2:16; 3:8-13.
3:17—Ke ka tsela efe lefase le ilego la rogwa, gomme ka lebaka le le kae? Thogako yeo e ilego ya tsebatšwa go lefase e be e bolela gore go bjala go lona ga bjale go be go tla ba thata kudu. Ditla-morago tša lefase leo le rogilwego, le meetlwa le ngwang ya lona, di ile tša kwa e le ka kgonthe ke bana ba Adama moo e lego gore tatago Noage e lego Lamege o ile a bolela ka “ditapišêxo tša matsôxô a rena tše di tšwaxo lefaseng lé le Morêna a le roxilexo.” (Genesi 5:29) Ka morago ga Meetse-fula, Jehofa o ile a šegofatša Noage le barwa ga gagwe, a bolela morero wa Gagwe wa gore ba tlatše lefase. (Genesi 9:1) Go bonagala go roga ga Modimo lefase go ile gwa fedišwa.—Genesi 13:10.
4:15—Ke bjang Jehofa a ilego a “bea Kaine seká”? Beibele ga e bolele gore leswao goba seka se ile sa bewa mmeleng wa Kaine ka tsela le ge e le efe. Mohlomongwe seka e be e le taelo e tiilego yeo e bego e tsebja le go latelwa ke ba bangwe le yeo e bego e reretšwe go thibela gore a bolawe e le go itefeletša.
4:17—Kaine o hweditše mosadi wa gagwe kae? Adama o ile “a ba le barwa le barwedi.” (Genesi 5:4) Ka gona Kaine o ile a tšea yo mongwe wa dikgaetšedi tša gagwe goba mohlomongwe yo mongwe wa batlogolo ba gagwe a mo dira mosadi. Ka morago, Molao wa Modimo go ba-Isiraele ga se wa ka wa dumelela go nyalana ga ngwanabo motho le kgaetšedi ba nama.—Lefitiko 18:9.
5:24—Ke ka tsela efe Modimo a ilego a ‘tloša Henoge’? Go bonagala Henoge a be a le kotsing ya go bolawa, eupša Modimo ga se a ka a mo dumelela gore a tlaišege ka diatleng tša manaba a gagwe. Moapostola Paulo o ngwadile gore: “Henoxe [o ile] a tlošwa a se bône lehu.” (Ba-Hebere 11:5) Se ga se bolele gore Modimo o mo išitše legodimong, moo a ilego a tšwela pele a phela. Jesu e bile wa mathomo wa go rotogela legodimong. (Johane 3:13; Ba-Hebere 6:19, 20) Go ‘tlošwa ga Henoge gore a se bone lehu’ go ka bolela gore Modimo o ile a mo nweletša ka mo go tseneletšego ponong ya boporofeta ke moka a kgaotša bophelo bja gagwe ge a be a le boemong bjoo. Ka tlase ga maemo a bjalo, Henoge ga se a ka a tlaišega, goba go ‘bona lehu,’ ka diatleng tša manaba a gagwe.
6:6—Ke ka kgopolo efe go ka bolelwago gore Jehofa o ile a “šexama” ka baka la ge a bopile motho? Mo lentšu la Sehebere leo le fetoletšwego e le go “šexama” le šupa go go fetoga ga boemo bja kgopolo goba boikemišetšo. Jehofa o phethagetše gomme ka go rialo ga se a dira phošo ka go bopa motho. Lega go le bjalo, o ile a fetoša boemo bja gagwe bja kgopolo mabapi le moloko o kgopo wa pele ga Meetse-fula. Modimo o ile a fetoša boemo bja gagwe bja kgopolo go tloga go bja go ba Mmopi wa batho go ya go bja go ba mofediši wa bona ka baka la go se kgahlišwe ke bokgopo bja bona. Ntlha ya gore o ile a phološa batho ba bangwe e bontšha gore go itshola ga gagwe go be go bontšhwa feela go bao ba ilego ba ba kgopo.—2 Petro 2:5, 9.
7:2—Ke’ng seo se ilego sa dirišwa e le motheo wa go dira phapano magareng ga diphoofolo tše di hlwekilego le tše di sa hlwekago? Go bonagala motheo wa go kgethologanya o be o šupa go go dirišwa ga dihlabelo borapeding e sego go seo se bego se ka jewa le seo se bego se ka ilwa. Batho ba be ba sa je nama ya phoofolo pele ga Meetse-fula. Mantšu se se “hlwekilego” le se se “sa hlwekago” bakeng sa dijo a be a le gona Molaong wa Moše feela, gomme a ile a fela ge o be o fedišwa. (Ditiro 10:9-16; Ba-Efeso 2:15) Go bonagala Noage a be a tseba seo se bego se swanelega bakeng sa sehlabelo borapeding bja Jehofa. Kapejana ka morago ga ge a tšwile ka arekeng, o ile a “axêla Morêna aletare, a nthša tše dingwê xó diruiwa ka moka tše di sa ilwexo, le xo dinonyana ka moka tše di sa ilwexo, a dira dihlabêlô mo aletareng.”—Genesi 8:20.
7:11—Meetse ao a ilego a baka Meetse-fula a lefaseng ka moka a be a e-tšwa kae? Lebakeng la bobedi la tlholo, goba “letšatši,” ge “leratadima” la lefau-faung la lefase le be le hlangwa, go be go e-na le meetse “ka tlase xa leratadima” le meetse ka “xodimo xa lôna.” (Genesi 1:6, 7) Meetse a “ka tlase” e be e le ao a bego a šetše a le lefaseng. Meetse a “ka xodimo” e be e le monola o montši wo o bego o išitšwe ka godimo ga lefase, o hlama ‘methopo ya bodiba bjo bogolo.’ Meetse a a ile a tšhologela lefaseng mehleng ya Noage.
Dithuto Bakeng sa Rena:
1:26. Ka ge ba dirilwe ka seswantšho sa Modimo, batho ba na le bokgoni bja go ekiša dika tša Modimo. Ka ntle le pelaelo re swanetše go leka go hlagolela dika tše bjalo ka lerato, kgaugelo, botho, go loka le go se fele pelo, e le ge re ekiša Yo a re bopilego.
2:22-24. Lenyalo ke tokišetšo ya Modimo. Tlamo ya lenyalo ke ya ka mo go sa felego le e kgethwa, moo monna a šomago e le hlogo ya lapa.
3:1-5, 16-23. Lethabo le ithekgile ka go lemoga ga rena bogoši bja Jehofa maphelong a rena ka noši.
3:18, 19; 5:5; 6:7; 7:23. Ka mehla seo Jehofa a se boletšego se a phethagala.
4:3-7. Jehofa o ile a thabela sehlabelo sa Abele ka gobane e be e le monna yo a lokilego wa tumelo. (Ba-Hebere 11:4) Ka lehlakoreng le lengwe, Kaine o be a se na tumelo, bjalo ka ge mediro ya gagwe e bontšhitše. Mediro ya gagwe e be e le e kgopo, e bonagala ka lehufa, lehloyo le polao. (1 Johane 3:12) Go feta moo, o swanetše go ba a ile a se naganišiše ka sehlabelo sa gagwe gomme a fo se neela ka go ithola morwalo. Na dihlabelo tša rena tša theto go Jehofa ga se tša swanela go newa ka pelo ka moka le go ba tšeo di sepedišanago le boemo bjo bo nepagetšego bja kgopolo gotee le boitshwaro bjo bobotse?
6:22. Gaešita le ge go aga areka go tšere nywaga e mentši, Noage o ile a dira sona seo Modimo a bego a mo laetše. Ka go rialo Noage le lapa la gagwe ba ile ba phološwa Meetse-fuleng. Jehofa o bolela le rena ka Lentšu la gagwe le le ngwadilwego gomme o nea tlhahlo ka mokgatlo wa gagwe. Go a re hola go theetša le go kwa.
7:21-24. Jehofa ga a fediše baloki gotee le ba kgopo.
BATHO BA TSENA MEHLENG E MEFSA
Ge mehla ya pele ga Meetse-fula e fetile, batho ba tsena mehleng e mefsa. Batho ba newa tumelelo ya go ja nama eupša ka taelo ya gore ba ile madi. Jehofa o dumelela kotlo ya lehu bakeng sa polao gomme o hloma kgwerano ya molalatladi, a holofetša gore le ka mohla a ka se ke a tliša Meetse-fula a mangwe. Barwa ba Noage ba bararo ba ile ba fetoga bo-rakgolokhukhu ba moloko ka moka wa batho, eupša setlogo-tlogolwana sa gagwe e lego Nimirode o fetoga “motsomi yo matla pele xa Morêna.” Go e na le go phatlalala gore ba tlale lefase, batho ba phetha ka go aga motse wo o bitšwago Babele gotee le tora bakeng sa go itirela leina la go tuma. Maikemišetšo a bona a a palelwa ge Jehofa a raraganya leleme la bona gomme a ba phatlalatša lefaseng ka bophara.
Go Arabja ga Dipotšišo tša ka Mangwalong:
8:11—Ge e ba dihlare di ile tša fedišwa ke Meetse-fula, leeba le hweditše kae letlakala la mohlware? Go na le dikgonagalo tše pedi. Ka ge mohlware e tloga e le woo o tiilego, o ka ba o ile wa dula o phela ka tlase ga meetse ka lebaka la dikgwedi tše mmalwa nakong ya Meetse-fula. Ge meetse-fula a dutše a fokotšega, sehlare sa mohlware seo se bego se khupeditšwe se be se tla boela se be mmung o omilego gomme se be se ka hloga matlakala. Letlakala la mohlware leo le ilego la išwa ke leeba go Noage mohlomongwe le ka ba le tšerwe lehlogeding le lefsa leo le hlogilego ka morago ga ge meetse-fula a fokotšegile.
9:20-25—Ke ka baka la’ng Noage a ile a roga Kanana? Go bonagala Kanana a be a e-na le molato wa go swara rakgolo’agwe e lego Noage gampe ka tsela e itšego. Gaešita le ge tatago Kanana e lego Hama a ile a bona se, ga se a ka a tsena ditaba gare eupša go bonagala a ile a gaša taba. Lega go le bjalo, barwa ba bangwe ba babedi ba Noage e lego Seme le Jafeta, ba ile ba gata mogato ka go khupetša tatago bona. Ba ile ba šegofatšwa ka baka la go dira seo, eupša Kanana o ile a rogwa, gomme Hama o ile a tlaišega ka baka la dihlong tšeo di ilego tša tlela bana ba gagwe.
10:25—Lefase le ile la ‘aroganywa’ bjang mehleng ya Pelege? Pelege o phetše go tloga ka 2269 go ya go 2030 B.C.E. E bile “mehleng ya xaxwe” moo Jehofa a ilego a baka karogano e kgolo ka go raraganya leleme la baagi ba Babele gomme a ba phatlalatša lefaseng ka bophara. (Genesi 11:9) Ka go rialo, “lefase [goba badudi ba lefaseng] le ile la arogana” mehleng ya Pelege.
Dithuto Bakeng sa Rena:
9:1; 11:9. Ga go na leano la batho goba maiteko ao a ka thibelago morero wa Jehofa.
10:1-32. Dipego tše pedi tša meloko tšeo di lego mabapi le taba ya Meetse-fula—dikgaolo 5 le 10—di tswalanya meloko ka moka ya batho le motho wa pele e lego Adama, ka barwa ba Noage ba bararo. Ba-Asiria, ba-Galatia, ba-Hebere, ba-Siria le ditšhaba tše dingwe tša ma-Araba ke ditlogolo tša Seme. Ba-Ethiopia, ba-Egipita, ba-Kanana le meloko e mengwe ya ma-Afrika le ma-Arabia ke ditlogolo tša Hama. Ma-India le ma-Yuropa ke ditlogolo tša Jafeta. Batho ka moka ba a tswalana gomme ka moka ga bona ba belegwe ba lekana pele ga Modimo. (Ditiro 17:26) Therešo ye e swanetše go kgoma kamoo re lebelelago ba bangwe ka gona le kamoo re ba swarago ka gona.
Lentšu la Modimo le ka ba le Matla
Karolo ya pele ya puku ya Genesi e na le pego e nnoši yeo e nepagetšego ya histori ya mathomong ya batho. Matlakaleng a, re hwetša temogo ka morero wa Modimo wa go bea batho lefaseng. Ke mo go beago pelo gakaakang go bona gore ga go na maiteko a batho ao a swanago le a Nimirode ao a ka thibelago go phethega ga ona!
Ge o dutše o bala mmalo wa Beibele wa beke le beke bakeng sa go lokišeletša Sekolo sa Bodiredi sa Pušo ya Modimo, go lebelela seo se boletšwego ka tlase ga karolo ya “Go Arabja ga Dipotšišo tša ka Mangwalong” go tla go thuša go kwešiša tše dingwe tša ditemana tše thata ka Mangwalong. Ditlhaloso tše di lego ka tlase ga “Dithuto Bakeng sa Rena” di tla go bontšha kamoo o ka holwago ke mmalo wa Beibele wa beke yeo. Ge go swanetše, e ka ba motheo wa tšeo di nyakegago tša phuthego karolong ya Seboka sa Tirelo. Ka kgonthe Lentšu la Jehofa le a phela e bile le ka ba le matla maphelong a rena.—Ba-Hebere 4:12.