Saray Pabitar ed Libro na Genesis—I
Say Salita nen Jehova et Mabilay
Saray Pabitar ed Libro na Genesis—I
SAY “Genesis” et mankabaliksay “gapoan,” odino “inkianak.” Saya so matukoy a panawag ed sakey a libro a mangisasalaysay ed no panon a niwala so uniberso, no panon ya imparaan so dalin pian panayaman na too, tan no panon a ginmapon nanayam ditan so too. Si Moises so nansulat ed sayan libro diad kalawakan na Sinai, a nayarin asumpal nen 1513 K.K.P.
Isasalaysay na libro na Genesis so nipaakar ed mundo sakbay na Delap, no anto so agawa sanen ginmapo so panaon kayari na Delap, tan no panon so impideneng nen Jehova ed si Abraham, Isaac, Jacob, tan Jose. Sayan artikulo so mangonsidera ed saray pabitar ed Genesis 1:1–11:9, salanti anggad panaon sanen akideneng si Jehova ed si patriarkan Abraham.
SAY MUNDO SAKBAY NA DELAP
Say manangilukas iran salita na Genesis, a “sanen gapo,” so ontutukoy ed binilyon a taotaon diad apalabas. Saray ebento ed anemiran “agew” a panamalsa, odino saray peryodo na panaon na espisyal iran kimey a panamalsa, so adeskribe unong ed panmoria na maniimaton a too no sikato so wala la ed dalin. Pinalsa na Dios so too diad sampot na komanem ya agew. Anggaman abalang so Paraiso diad kaunoran lapud intunganga na too, si Jehova so angiter na ilalo. Sinaglawi na sankaunaan a propesiya ed Biblia so nipaakar ed “ilalak” odino bini a mamaandi ed saray epekto na kasalanan tan manmekmek ed ulo nen Satanas.
Legan na tinmumbok a 16 a siglo, tinmalona si Satanas a pabenegen so amin a totoo ed Dios nilikud ed pigaran matoor ya indibidual, a singa si Abel, Enoc, tan Noe. Alimbawa, pinatey nen Cain so matunong ya agi ton si Abel. “Ginmapo so totoo ya ontawag ed ngaran nen Jehova,” a mapatnag a diad agmapagalang a paraan. Diad impangipatnag to na maramsak ya awawey diad panaon to, si Lamec so anibukel na sakey ya anlong nipaakar ed impamatey to ed sakey a kalangweran a laki, a nibabagan panangidepensa ed dili. Linmoor iray kipapasen sanen saray matungangan anghelikon ananak na Dios so angasawa na saray bibii tan nanilalak na saray maramsak a higante a tinawag a Nefilim. Ingen, say matoor a toon si Noe so angipaalagey na biong, makmakpel ya amasakbay ed arum nipaakar ed manasingger lan Delubio, kanian sikaran sankapamilyaan so niliktar ed kadederal.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
1:16—Panon ya akapawala so Dios na liwawa diad primeron agew no agni agawa so silesilew angga ed komapat ya agew? Say Hebreon salita ya impatalos a “ginawa” diad Ge 1 bersikulo 16 so agmipara ed salitan “pinalsa” a nausar diad Genesis 1:1, 21, 27 kapitulo 1, bersikulo 1, 21, tan 27. “Saray tawen” a mangilalaktip ed silesilew so abayag lan pinalsa sakbay ni ingen a ginmapo so “sakey [odino unona] ya agew.” Balet say liwawa na saratan so agmakakasabi ed tapew na dalin. Diad primeron agew, “linmesa so liwawa” lapud say makuyep a liwawa so tinmalos ed saray makapal a lurem tan apatnagan la itan diad dalin. Diad ontan et say ontetelek a dalin so ginmapon awalaan na mansublayan ya agew tan labi. (Genesis 1:1-3, 5) Saray panlalapuan na satan a liwawa so siansia nin agnanengneng diad dalin. Balet, diad komapat ya agew na panamalsa, niwala so makatantandan pananguman. Say banwa, say bulan, tan saray bitewen so ginawa pian “mangiter iray liwawa dia ed dalin.” (Genesis 1:17) “Say Dios ginawa to” iratan diad paraan a nanengneng la iratan diad dalin.
3:8—Kasin direktan akitongtong si Jehova ed si Adan? Ipaparungtal na Biblia a sanen akitongtong so Dios ed totoo, mabetbet a diad panamegley na anghel. (Genesis 16:7-11; 18:1-3, 22-26; 19:1; Uko-ukom 2:1-4; 6:11-16, 22; 13:15-22) Say manunan pinagkasangiyan na Dios et say bogbogtong ya Anak to, a tinawag a “say Salita.” (Juan 1:1, NW) Maseguron akitongtong so Dios ed kinen Adan tan Eva panamegley na “say Salita.”—Genesis 1:26-28; 2:16; 3:8-13.
3:17—Diad anton paraan a nisamba so dalin, tan kaunongan kabayag? Say impangisamba ed dalin et mankabaliksan a magmaliw lan mair-irap so pandalus ed satan. Saray epekto na nisamba a dalin, a walaan na saray sabit tan sisanyas, so pirmin sinagmak na saray kapolian nen Adan kanian sinaglawi nen Lamec, ya ama nen Noe, so “sagpot na saray limalima tayo, nisengeg ed dalin ya insamba na Dios.” (Genesis 5:29) Kayari Delap, benendisyonan nen Jehova si Noe tan saray ilalak to, a sinaglawi To so gagala to a makmakan da so dalin. (Genesis 9:1) Mapatnag ya anampot la ed satan so impangisamba na Dios ed dalin.—Genesis 13:10.
4:15—Panon a si Jehova so “angiyan na sakey a panandaan ed Cain”? Ag-ibabaga na Biblia a walay tanda odino marka ya inyan ed laman nen Cain diad antokaman a paraan. Say tanda et nayarin sakey a seryoson ganggan a kabkabat tan uunoren na arum tan ginetma pian anggapo so ombales a mamatey ed sikato.
4:17—Iner so angalaan nen Cain ed asawa to? Si Adan so “angi-ilalak na lalaki tan bibii ya anak.” (Genesis 5:4) Kanian inala nen Cain bilang asawa so sakey ed saray agagi ton bibii odino nayarin sakey ed saray kaanakan to. Diad saginonor et insebel na say Ganggan na Dios ed saray Israelita so panasawa na sanagi ed laman.—Levitico 18:9.
5:24—Diad anton pantalos ya ‘inala [na Dios] si Enoc’? Mapatnag a napepeligro so bilay nen Enoc, balet ag-inabuloyan na Dios a sikatoy pairapen na saray kabusol to. “Si Enoc . . . so nialis pian agto nanengneng so patey,” so insulat nen apostol Pablo. (Hebreos 11:5) Agkabaliksan na saya a sikatoy inala na Dios diad tawen, a sikatoy nantultuloy a nambilay diman. Si Jesus so sankaunaan a sinmegep ed tawen. (Juan 3:13; Hebreos 6:19, 20) Say ‘inkiyalis [nen Enoc] pian agto nanengneng so patey’ so nayarin mankabaliksan a sikatoy inyan na Dios ed sakey a kipapasen na mapropetikon impaka-alimugaga insan inekal na Dios so bilay to legan a sikatoy walad ontan a kipapasen. Lapud satan, si Enoc so agnanirap, odino ‘agto anengneng so patey,’ panamegley na saray kabusol to.
6:6—Diad anton pantalos a nibagan “nagbabawian” nen Jehova so impanggawa to ed too? Dia et say Hebreon salita ya impatalos na New World Translation a “nagbabawian” so ontutukoy ed impanguman na awawey odino getma. Si Jehova et ayadyari kanian sikato so ag-alingo ed impamalsa to ed too. Balet, anguman so awawey na kanonotan to ed saray marelmeng a kailalakan sakbay na Delap. Say Dios ya Amalsa ed totoo so nagmaliw a managderal ed sikara lapud agto nanliketan so karelmengan da. Say impangiliktar to ed pigaran totoo so mangipatnag a saraman labat so nagmaliw a marelmeng so nagbabawian to.—2 Pedro 2:5, 9.
7:2—Antoy inusar a pinagkabasiyan pian nibiig iray malinis tan agmalinis ya ayayep? Mapatnag a say basiyan na panangibiig et manutukoy ed panangusar na saray bagat ed panagdayew ya aliwan unong ed no anto so nayari tan agnayari a kanen. Say laman na ayep so agkabiangan ed tagano na too sakbay na Delap. Pinambiigan lambengat iray “malinis” tan “aliwa a malinis” a tagano sanen niwala so Mosaikon Ganggan, tan anampot iratan a panameget sanen naandi so Mosaikon Ganggan. (Gawa 10:9-16; Efeso 2:15) Mapatnag a kabat nen Noe no anto so matukoy a bagat diad panagdayew ed si Jehova. Kapaway ton tuloy ed biong, sikatoy “angipaalagey na sakey a panagbagatan a nipaakar ed Jehova; tan angalaan to so amin a malinis ya ayep, tan saray amin a malinis a manok ya atap, et angiyapay na poolan a bagbagat ed tapew na panagbagatan.”—Genesis 8:20.
7:11—Iner so nanlapuan na danum ya anelap ed interon globo? Diad komaduan peryodo na panamalsa, odino “agew,” sanen aporma so “firmamento” a manitibukel ed atmospera na dalin, walara so danudanum diad “silong na firmamento” tan danudanum diad “tapew na firmamento.” (Genesis 1:6, 7) Saray danum ed “silong” et saramay sipor lan walad dalin. Saray danum diad “tapew” et say abalbaleg a tugyop na danum a manbitbitin ed tagey na dalin, a panlalapuan na “angkakabaleg a kaaralman.” Sarayan danum so pinmelag ed dalin diad panaon nen Noe.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
1:26. Lapud apalsa so totoo unong ed indengan na Dios, sikara so walaan na abilidad a mangipatnag ed saray atributos na Dios. Siempre, kaukolan itayon manggunaet a mamayubo ed saray kalidad a singa say aro, panangasi, kaabigan, kamaongan, tan anos, a mangipapatnag ed saman so Sakey a nanggawa ed sikatayo.
2:22-24. Say panangasawa et uksoyan na Dios. Say bedber na panamaley so permanente tan sagrado, a say asawan laki so pinagkaulo na pamilya.
3:1-5, 16-23. Say liket so akadepende ed pamidbir tayo ed inkasoberano nen Jehova diad personal a bilay tayo.
3:18, 19; 5:5; 6:7; 7:23. Say salita nen Jehova et lawas matua.
4:3-7. Apaliket si Jehova ed bagat nen Abel lapud sikato so matunong a too a walaan na pananisia. (Hebreos 11:4) Diad biek a dapag, impatnag na saray kiwas nen Cain a sikato so andian na pananisia. Marelmeng iray gawa to, ya atekepan na panimon, panggula, tan panamatey. (1 Juan 3:12) Niarum ni, maseguron agto ninonot a maong so imbagat to tan paspasaray so impangiyapay to ed satan. Agta saray bagat na panangidayew tayo ed si Jehova et kaukolan ya interon-puso ya atekepan na manepeg ya awawey tan dugan kondukta?
6:22. Anggaman kinaukolan so dakel a taon pian nipaalagey so biong, ginawa nen Noe so unong ed ingganggan na Dios. Diad ontan et si Noe tan say pamilya to so niliktar ed Delubio. Mitatalosan si Jehova ed sikatayo panamegley na nisulat a Salita to tan iwawanwan to itayo panamegley na organisasyon to. Say italineng tan itulok tayo so parad pakagunggonaan tayo.
7:21-24. Saray matunong so agderalen nen Jehova a kaiba na saray marelmeng.
GINMAPO SO KATOOAN ED BALON PERYODO NA PANAON
Diad impakaderal na mundo sakbay na Delap, ginmapo so katooan ed balon peryodo na panaon. Naabuloyan so totoo a mangan na karne balet niganggan ya ompaliis ed dala. Inabuloyan nen Jehova so dusa ya ipapatey ed siopaman a manamatey tan inletneg to so sipanan panamegley na kabulalakaw, a sikatoy aglan balot mangitarok na sananey a Delubio. Say taloran ilalak nen Noe so nagmaliw ya inmunan atateng na interon rasa na too, ingen say apo to’d pueg a si Nimrod so nagmaliw a “maong ya umaanop ed arap nen Jehova.” Imbes ya onkayat ira pian makmakan da so dalin, ginetma na totoo so mangipaalagey na syudad a tinawag da a Babel tan sakey a tori pian say ngaran da so nirayrayew. Naamper iray getma ra sanen winetwet nen Jehova iray pansasalita ra tan nitaytayak ira ed interon dalin.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
8:11—No saray kakiewan so aderal ed Delap, iner so angalaan na malapati ed bulong na olibo? Wala so duaran posibilidad. Lapud say olibo et mapaot a kiew, nayari a nansiansian mabilay itan ed dalem na danum diad loob na pigaran bulan leleg na Delubio. Sanen inmekat iray danum, say kiew ya olibo ya alipos nensaman so niwala lamet ed amagan dalin tan amawala na saray bulong. Nayarin say bulong na olibo ya awit na malapati so inala manlapud malangwer nin simit kayarin inmekat iray danum.
9:20-25—Akin ya insamba nen Noe si Canaan? Maseguron nankasalanan si Canaan diad impangabuso ed si laki ton Noe. Anggaman anengneng itan nen Ham, ya ama nen Canaan, satan so pinaulyanan to tan ompatnag ya intalabutob to so agawa. Balet, say duara nin ilalak nen Noe, si Sem tan Japet, so kinmiwas pian sakbongan so ama ra. Lapud saya et sikaray abendisyonan, balet insamba to si Canaan, tan sinagmak nen Ham so irap bilang resulta na nitarok a kababaingan ed ilalak to.
10:25—Panon a say dalin so “naapag” diad saray agew nen Peleg? Nambilay si Peleg manlapud 2269 anggad 2030 K.K.P. “[Diad] saray agew to” et pinawala nen Jehova so pirmin inkaapag-apag diad impanwetwet to ed pansasalita na saramay mangipapaalagey na Babel tan intaytayak to ira ed amin a tapew na dalin. (Genesis 11:9) Diad ontan, ‘say dalin [odino, saray manaayam ed dalin] so naapag’ diad saray agew nen Peleg.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
9:1; 11:9. Anggapo so pakana odino sagpot na too a makaamper ed gagala nen Jehova.
10:1-32. Say duaran rekord nipaakar ed linya na kapolian a walad Biblia antis tan kayari na salaysay nipaakar ed Delap, salanti, say kapitulo 5 tan 10, so mangisisiglaot ed interon rasa na too diad inmunan too, si Adan, panamegley na taloran ilalak nen Noe. Saray Asiryano, Caldeo, Hebreo, Siryano, tan arum a tribu ed Arabia, so kapolian nen Sem. Saray Etiope, Ehipsio, Canaanita, tan arum a tribu ed Aprika tan Arabia so nanlapu ed poli nen Ham. Saray Indo-European so nanlapu ed poli nen Japet. Amin a totoo so mankakanayon, tan amin so nianak a parepareho ed imaton na Dios. (Gawa 17:26) Sayan katuaan so nepeg a mangimpluensya ed panmoria tan panagtrato tayo ed arum.
Mapuersa so Salita na Dios
Lugan na unonan parte na libro na Genesis so alenleneg a suston salaysay nipaakar ed akadkaunan awaran na too. Panamegley na sarayan pahina, onaralem so pakatalos tayo nipaakar ed gagala na Dios ed impangipasen to na too diad dalin. Agaylan makapaseseg a naamtaan ya anggapo iray sagpot na too, singa saramay sagpot nen Nimrod, a makaamper ed pakasumpal na saratan!
Legan mon gagawaen so sinimban panagbasa ed Biblia bilang preparasyon ed Teokratikon Eskuelaan Parad Ministeryo, say pangonsidera ed say nidatak ed silong na seksion a “Makasulatan Iran Tepet a Naebatan” so ontulong ed sikan natalosan so pigara ed saray mairap a teksto ed Biblia. Saray komento ed “Saray Leksion Parad Sikatayo” so mangipanengneng no panon kan nagunggonaan ed pambasa na Biblia ed satan a simba. Sano matukoy, nayarin usaren iratan a pangibasiyan ed lokal iran pankaukolan a parte ed Service Meeting. Say Salita nen Jehova so talagan mabilay tan walaan na puersa ed kabibilay tayo.—Hebreos 4:12.