Aver yem sha atineakaa

Aver yem sha mver u atineakaa

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Genese—I

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Genese—I

Mkaanem ma Yehova Ma Uma Je

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Genese—I

ITI i í tee ken mgem u Septuajinta u ken zwa Grika, í gem í yer ken zwa Tiv ér “Genese” la inja na ér “mhii” shin “mmar.” Iti ne kôr sha takerada ú í yer ú a mi ne kpian je zua ga, gadia ú pase er yange hii ve sha man tar ve hingir u va lun la, man er yange i sôr tar i ver sha u orumace a̱ tema sha ú kpaa, kua er yange í hii ve uumace va hingir u lun shin tar yô. Lu Mose nger takerada ne ken taaikyôngo u Senai ye, man a̱ shi nan kpa ka ken inyom i 1513 C.S.W. la yange nger ú bee ye.

Takerada u Genese pase se er yange Mngerem ma deemee lu a̱ va ga ve, tar lu la, man kwagh u yange Mngerem ma deemee va kaa kera ve, er la, kua er Yehova Aôndo ngise er kwagh a Aberaham man Isaka man Yakob man Yosev la kpaa. Ngeren ne una sav ôron asember a ken Genese 1:1–11:9, inja na yô kwagh u yange er hii sha igbetar je zan zan va ar sha shighe u Yehova hii u eren kwagh a Aberaham la.

ER TAR LU CII VE MNGEREM MA DEEMEE VA LA

(Genese 1:1-7:24)

Mkaanem ma ken Genese ma í kaa ér “sha hiihii” la, ma ôr ka kwagh u yange er ngise ngise anyom ubiliôn ubiliôn, ica i̱ gbe hegen je í gande ôron yô. Í pase akaa a yange er ken “ayange” a ataratar a igbetar, shin ashighe shon a i lu eren tom u gbanakaa zan a mi ave la sha mnenge u orumace, inja na yô í pase á sha er luun er orumace yange ma nan lu shin tar ma nan lu nengen ve, ma nan pase á la. Iyange i sha ataratar la i̱ ngur yemen u za kuusu yô, Aôndo maa gba or. Er ica kera gba ga tsô orumace hemba ato, Paradiso la maa saa un nahan kpa, Yehova na ishimaverenkeghen. Kwaghôron u profeti u i hii ôron ken Bibilo la je maa ôr kwagh u “vor” ú ua kar a kwagh u isholibo i̱ ve a mi la kera, shi ua cagh Satan ityough kpaa yô.

Ken anyom a a mase karen 1,600 la, Satan na uumace gema ijime a Aôndo cica cii, mase shin di mbajighjigh kpuaa amba er Abel man Enoki man Noa nahan tseegh. U tesen ikyav yô, Kain kôr anngô na Abel wua. “I hii u yilan sha iti i TER” hen shighe ne, kpa lu sha u lahan a laha í, lu sha gbenda u mimi ga. Lameki tese jijingi u eren ipila u yange dumbur sha shighe shon la, a dugh icam a pase er yange wanyekwaor ugen ta num sha ana ve, un wua nan yô. Mbatyomov mba shaav mbagenev hembaato, ve lu ônov mba Aôndo je kpa ve va vôso kasev, ve mar akôraior a vihin tu tsung. Nahan cii kpa, Noa gba tso, shi cighir ishima ta mbagenev icin ér Mngerem ma deemee ma van, nahan a war aahe la vea tsombor na.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

1:16Aluer ka sha iyange i sha unyiin la je i mase gban akaa a nan iwanger yô, Aôndo yange na iwanger sha iyange i hiihii la inja nena? Ishember i̱ ken zwa Heberu i̱ í gem ken ivur i sha 16 ér “er” la, ngi kposo a i̱ í ter ken Genese ityough 1, ivur i sha 1 man 21 man 27 ér “gba” la. Yange i gba “Sha” shon u yange wa akaa a nan iwanger kpa ker la ica i gba cii ve “iyange i hiihii” la i̱ mase hiin kpaa ye. Kpa iwanger i akaa a nan iwanger ne lu a̱ ta i ar shin tar ga. Nahan lu sha iyange shon i hiihii ne “maa iwanger lu” ye, gadia hen shighe ne iwanger la ta shaala kar abeen tsula va ar shin tar. Ka nahan ve tar gba geman, hingir u ua lu a atetan man ime ye. (Genese 1:1-3, 5) Kpa akaa shon a á lu nan iwanger la yô, í lu a̱ gba nengen a á shin tar ve ga. Nahan kpa, ka va kom sha iyange i sha unyiin i igbetar la yô, kwagh gema tseer tseer je lu ashe tugh ga. Í ver iyange man uwer man asan sha, ér “a̱ taan iwanger sha tar.” (Genese 1:17) “Aôndo er” á, inja na yô á na hingir u a nengen a á shin tar.

3:8, 9Yehova Aôndo ngise ôron kwagh a Adam jighilii shinii? Bibilo pase ér ashighe kpishi Aôndo yange una ôron kwagh a uumace yô, í lu sha ikyev i ortyom u sha. (Genese 16:7-11; 18:1-3, 22-26; 19:1; Mbaajiriv 2:1-4; 6:11-16, 22; 13:15-22) Ka Wan u Aôndo u môm-môm, u̱ í yilan kpaa ér “Imo” la je, lu orshua na u vesen ye. (Yohane 1:1) A̱ shi nan kpa a lu sha ikyev i “Imo” ne Aôndo yange ôron kwagh a Adam man Ifa ye.—Genese 1:26-28; 2:16; 3:8-13.

3:17Yange i wa tar ifan nena, man ifan shon i tsa kuma shighe nena? Yange mba we tar ifan yô, iyiav maa gba eren ican u kahan tsung. Ifan i inya lu a mi iyol la, kua usaa man usagher mba ve mende sha í la cii na tsombor u Adam ican je yô, Lameki, ter u Noa toor iyol ôr kwagh u “ican i yan i sha ave ase sha tar u TER A we u ifan ne.” (Genese 5:29) Kpa Mngerem ma deemee ma karen kera yô, Yehova ver Noa man ônov nav doo doo, pase awashima Na wener ve̱ mar, ve̱ seer a seer, ve̱ iv tar. (Genese 9:1) Nahan a̱ shi nan kpa hen shighe ne Aôndo yange tôô ifan i̱ a wa tar la kera.—Genese 13:10.

4:15Yehova yange “ver Kain ikav” nena? Bibilo ôr ér yange í gber Kain ma ikyav iyol sha ma gbenda ga. Alaghga ikyav shon la lu tindi u Aôndo wa, ior fa shi kuran kpaa, sha u á yange or nana̱ de wuan un sha u oron iyev ga yô.

4:17Kain yange zua a kwase na hana? Adam yange “mar ônov mba nomso man mba kasev.” (Genese 5:4) Nahan alaghga Kain vôso kwase ken atô u anngôôv nav mba kasev mbara, ga yô vôso lu wan u ma anngô na ugen. Ken masejime yô Tindi u Aôndo tswer Mbaiserael u vôson anngô ve u nomso shin u kwase.—Levitiku 18:9.

5:24Aôndo yange “yem” a Enoki inja nena? A̱ shi nan kpa yange kwagh tser Enoki [shin Heno], í lu keren un aa ku, kpa Aôndo kera de ér a̱ ya ican sha ikyev i mbaihyomov nav ga. Nahan apostoli Paulu nger ér: “I yem a Heno Sha . . . , nahan a kera nenge a ku ashe ga.” (Mbaheberu 11:5) Ngun ka u kaan ér Aôndo tôô un yem a na sha, za lu uma shaala her ga. Lu Yesu hii kôndon yemen sha ye. (Yohane 3:13; Mbaheberu 6:19, 20) Alaghga kwagh u i kaa ér “i yem a Heno Sha . . . nahan a kera nenge a ku ashe ga” la inja na yô Aôndo yange na un meer ken mlu u profeti, maa kar a uma na sha, er lu ken mmeer shon her la. Er Enoki lu ken mmeer ne nahan yô, kera ya ican ga, inja na yô kera “nenge a ku ashe” sha ikyev i mbaihyomov nav ga.

6:6Ka sha nyi gbenda a fatyô u kaan ér Yehova yange “vaa afanyô” er un er or sha won yô? Ishember i̱ ken zwa Heberu i̱ í gem heen ér “vaa afanyô” ne ngi ôron kwagh u or geman ishima sha kwagh u nan vande wan ishima u eren la. Yehova ngu vough, gbe kpe ga, nahan yange gba or lu sha mlan ga. Nahan kpa, yange gema ishima sha kwagh u aferaior a á lu̱ sha tar cii man Mngerem ma deemee mase van la. Aôndo gema ishima, kera lu eren kwagh sha inja i Orgbanakaa u á gba uumace la ga, kpa gema eren kwagh a ve sha inja i ortimin sha ci u ishima i̱ i̱ vihi un a aferakaa ve la. Er a yima uumace mbagenev yô, ngula tese ér afanyô na la saa sha mbaaferev tseegh.—2 Peteru 2:5, 9.

7:2Yange í fa mkposo u inyam i wang man i wang ga la nena? Yange í fa mkposo la sha kwagh u iniav mbi nan sha ci u mcivir, mkposo la lu sha kwagh u a fatyô u yan shin a fatyô u yan ga ze. Uumace yange ve yaan inyam ga, ka er Mngerem ma deemee va kar kera nahan ve, ve hii u yan inyam ye. Ka Tindi u sha ikyev i Mose la yange na ve í gema ôron kwagh u a lu “wang” u a fatyô u yan, kua u á lu “wang ga” ye, kpa yange mba karen a tindi ne kera je, maa mher u heren a her inyam ne kpa kure. (Aerenakaa 10:9-16; Mbaefese 2:15) A̱ shi nan kpa Noa ngise fa kwagh u a fatyô u tôôn nan Yehova naagh a mi sha u civir un yô. Yange dugh ken tsô je tsô, maa a “ta atse a nanden TER nagh sha mi, a pande hanma injanyam i wang, man hanma injanyon i wang, a na nagh ku nanden sha atse la.”—Genese 8:20.

7:11Mngerem ma deemee ma yange ma tser tar cii la yange ma va hana? Sha “iyange” i sha uhar i̱ igbetar, i̱ í gba “kwavaôndo” la, mngerem lu “shin kwavaôndo,” shi magenem lu “sha kwavaôndo” kpaa. (Genese 1:6, 7) Ma “shin” mara lu ma má vande lun shin inya je la. Ma “sha” kwavaôndo mara di lu zege ityungu mnger i̱ i̱ lu shaala, i̱ kohol i̱ hingir “ambor a aiv a mnger” yô. Lu mngerem man ma nôô shin tar sha ayange a Noa la ye.

Ityesen hen Avese:

1:26. Er i er uumace sha ibeen i Aôndo yô, vea fatyô u lun a aeren a Aôndo la. Sha mimi yô doo u se nôngo se lu a aeren er dooshima man mhôônom ma zungwen man sar sar man erdoo man ishima i wan nahan, ka nahan ve se lu kaven Un shon u a er se la ye.

2:22-24. Ka Aôndo a ver mserakaa u ivesegh la ye. Mkange u ken ivese la ka u tsan gbem sha won shi ka icighan mkange kpaa, gba u ka nom nana lu ityough hen tsombor ye.

3:1-5, 16-23. Aluer ka u se zua a msaanyol yô, gba u se kav hementor u Yehova ken uma wase asange asange.

3:18, 19; 5:5; 6:7; 7:23. Mkaanem ma Yehova ma gbe kpe mayange ga, ka ma kure vough keng.

4:3-7. Yehova yange lumun aa naagh ku Abel, sha ci u un lu orperapera u nan jighjigh je. (Mbaheberu 11:4) Kpa gema Kain yô, ieren na tese ér lu a jighjigh u nan ga. Aeren a na cii lu a bo, lu iyuhwe man ihyom man iwoo-or. (1 Yohane 3:12) Heela tseegh ga, a̱ fa eren ga naagh ku yange na la je kpa kwagh fa gban un sha ku kpee ga, gba nan di ku sha mkanan tsô. Ka a inja u iniav mbi iwuese mbi se ne Yehova la mbia kua inja i mimi man mhen u vough kpaa sha mi gaa?

6:22. Er Noa gba tso la anyom imôngo cii man mase been nahan kpa, á er kwagh u Aôndo kaa un la cii, á er sha mi vough. Sha nahan yô, i yima Noa aa tsombor na cii, ve war Mngerem ma deemee mara. Yehova er kwagh a vese ken Mkaanem nam ma i nger la shi tesen se gbenda sha ikyev i nongo na kpaa. Aluer se mba ungwan imo na shi dondon í kpaa yô, nahan a lu se a inja je.

7:21-24. Yehova kohol mbaperapera kpa timin ve imôngo vea mbaaferev cii ga.

ORUMACE VA AR SHA IAVEN I HE

(Genese 8:1-11:9)

Er tar ú ú lu̱ cii man Mngerem ma deemee mase van la ngu karen kera yô, hen shighe ne orumace ar sha iaven i he. I na uumace ian ér ve̱ ya inyam, kpa í wa ve tindi ér ve̱ palegh awambe. Yehova wa tindi ér or u nan woo or yô, nan kpa i̱ wua kpee, shi er ityendezwa wener mayange una kera va a Mngerem ma deemee magenem ga, nahan a ver ikyume ér i̱ lu ikyav i̱ ityendezwa na ne. Ônov mba Noa mba utar mbara hingir uter mba uumace cii, kpa Nimrodi u lu wan na u kov u sha utar la yô, hingir “ortato u ageegh sha ishigh ki TER,” hingir or u hendan kwagh a Yehova. U ior ma samber ma seer a seer ma iv tar yô, ve de ve gba mi maan gar, i yila un ér Babel, shi ve maa gôgôyou u taven sha kpaa, sha u iti ve i̱ za gwa sha won yô. Yehova nzughul awashima ve la kua zwa ve kpaa, nahan a sambe ve, ve yem sha ajiir wue wue sha tar.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La

8:11Aluer Mngerem ma deemee mara yange ma vihi ikyon cii saa ishe yô, atii la yange zua a ihômon i olev hana? Mbamhen mbá sha kwagh ne uhar. Er kon u olev ú tsusugh yum yô, alaghga yange ú lu shin atô mnger iwer imôngo shighe u Mngerem ma deemee va la, kpa ú kpe ga. Mngerem ma ngur uman yô, kon u olev ú yange ú mire shin mnger la maa ú due sha tar, ú gba hômon. Shi alaghga ihômon i olev i̱ atii yange tôndo za na Noa la yange lu ihughugh ki denge denge ki yange mngerem uma cii ve, í hii u menden yô.

9:20-25Yange er nan ve Noa wa Kanaan ifana? A̱ shi nan kpa Kanaan yange nzughul a Noa, ter na u tamen la sha ma gbenda u hôngorough kpee. Shin er Ham, ter u Kanaan nenge kwagh ne nahan kpa, a er kwagh sha mi ga, kpa ka inja er or ti yange gema lu zenden samber a samber a kwagh ne sha ato a ior nahan. Kpa Shem man Yafeti, ônov mba Noa mbagenev mba uhar mbara yô, ve mough fese ve za cir ter ve ikyondo. Nahan sha ityôkyaa ne yô, í ver ve doo doo, kpa Kanaan yô, í gema í wa un ifan, shi Ham kpa ya ican sha ci u kunya u a va a mi sha tsombor na la.

10:25Yange “ior pav sha ityar ityar” sha ayange a Pelegi la nena? Pelegi lu sha won hii er ken inyom i 2269 zan zan 2030 C.S.W. la nahan. Lu “sha ayange na la” Yehova va a zege mpav hen mba ve lu maan Babel la, shi nzughul aa zwa ve kpaa, sambe ve, ve samber sha tar wuee ye. (Genese 11:9) Kape yange “ior pav sha ityar ityar” sha ayange a Pelegi la.

Ityesen hen Avese:

9:1; 11:9. Ma iniôngon i orumace i môm kpa ia fatyô u yangen awashima u Yehova ga.

10:1-32. Ngeren u tsombor u í nger cii man Mngerem ma deemee—ken ityough 5 man 10 la—kua u a dondo sha kwagh u Mngerem ma deemee la kpaa tese ér orumace sha tar cii due hen or u hiihii la, ka Adam je la, sha ikyev i ônov mba Noa mba utar mbara. Mbaashiria man Mbakaldi man Mbaheberu man Mbashiria, kua mbagenev ken ikwe i Arabia kpaa cii due ken tsombor u Shem. Gema ior i Etiopia man Mbaigipiti man Mbakanaan kua ikweior igen ken Afrika man Arabia di yô, ka ken tsombor u Ham ve dugh ye. Gema di ijô i ken Yuropa cii i war duen ken tsombor u Yafeti. Uumace cica cii mba kwagh môm ve kaha ga, shi ve cii i mar ve mba kwagh môm sha ishigh ki Aôndo. (Aerenakaa 17:26) Gbenda u se eren kwagh a mbagenev la u̱ tesen ér se fa mimi ne kpee.

Mkaanem ma Aôndo Ma aa Tahav

Vegher u hiihii u takerada u Genese ne ngu a ngeren u vough u mhii u tsombor u orumace, man ka ngeren ne tswen á lu u vough sha kwagh u mhii u tsombor u orumace ye. Ken ngeren ne, se zua a mkav sha awashima u Aôndo lu a mi ve, ver orumace shin tar yô. Er se fe ser orumace nana nôngo nan nan kpa, nana fatyô u yangen m-iv u awashima ne ga nahan, kwagh ne na se ishimataver kpishi. Ambaaior er Nimrodi nahan ngise nôngo kpa kan shio!

Ú nguren ôron Bibilo sha u wan ago a zan Makeranta u Henen Tom u Hemen u Aôndo la yô, time sha kwagh u í nger sha gbaa itinekwagh u a kaa ér, “Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La,” nahan ngeren la una wase ú ú kav avur a Ruamabera agen a á taver u kaven yô. Shi kwagh u í nger sha gbaa itinekwagh u a kaa ér, “Ityesen hen Avese” la kpa una wase ú, ú zua a mtsera ken Bibilo you i̱ ôron ken hanma sati la. Shi aluer gba doo yô, a fatyô u tôôn ngeren la nengen sha gbayol u hen ijiir a mi ken Mkombo u Henen Tomshiren kpaa. Sha mimi yô Mkaanem ma Yehova ma uma je, shi ma á fatyô u lun aa tahav ken uuma asev kpaa.—Mbaheberu 4:12.