Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Ekistos

Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Ekistos

An Jiowa We Kapas Mi Manau

Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Ekistos

EWE puken Ekistos eu poraus mi enlet ussun ngaseloon chokkewe “chon Isip ra nounir amanau.” (Ekistos 1:13) A kapachelong poraus mi mwasangasang ussun poputaan eu muu. A pwal kapachelong porausen manaman mi amwarar, alluk mi fokkun murinno, me kautaan ewe imwen fel mangaku. Ina menlapen poraus seni ewe puken Ekistos.

Ewe soufosun Ipru Moses a makkei ewe puken Ekistos, me ewe puk a awewei porausen chon Israel ren ukuukun 145 ier​—seni maloon Josef lon 1657 B.C.E. tori wesiloon ewe imwen fel lon 1512 B.C.E. Iwe nge esap chok eu uruwo. Puken Ekistos kinikinin an Kot we Kapas, are poraus, ngeni aramas. Ina popun ewe puk “mi manau o manaman.” (Ipru 4:12) Ewe puken Ekistos mei wor watte lamotan fan itach.

“Kot A Rongorong Ar Sio”

(Ekistos 1:1–4:31)

Mwirimwirin Jekop kewe ra fokkun muttir chommongolo me ewe sou nemenemen Isip a alluku pwe repwe kichiniwel. Farao a pwal mwo nge alluk pwe ekkewe monukol at meinisin repwe nninniilo. Emon monukol ulungat maram chok, itan Moses, a manauseni ewe nninni, me noun Farao we fefin a muti. Moses a maarita lon imwen ewe Farao nge, lupwen a 40 ierin Moses a pekini pekin aramasan kewe me a nnielo emon chon Isip. (Fofor 7:23, 24) A suulo Mitian. Moses a pupulu ikewe ie me a eani angangen chon masen siip. Unukkun efoch ira folufol mi ngetenget nge ese karelo, Jiowa a awiisa ngeni Moses wiisan an epwe liwinlo Isip me emmwenawu Israel seni an kichiniwel. Pwiin Moses, Aaron, a wiisen kapas fan iten Moses.

Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:

3:1—Met sokkun samol fel Setiro? Lon fansoun ekkewe semelap lon Paipel, mokuren ewe famili a wiisen samol fel. Setiro a eani wiisan mokuren ewe einangen Mitian. Chon Mitian ir mwirimwirin Eperiam ren Ketura, me eli ina ewe popun a tongeni wor ar sile ussun Jiowa.​—Keneses 25:1, 2.

4:11, NW​—Ifa ussun Jiowa a ‘filata ekkewe mi aumwoch, selingepung’? Inaamwo ika Jiowa a fen efisi an aramas chun me aumwoch fan ekkoch nge, sap minne a efisi an aramas chun me aumwoch meinisin. (Keneses 19:11; Luk 1:20-22, 62-64) Ekkeei osukosuk ra fisita pokiten ewe tipis aramas ra alemwiri seni Atam. (Hiop 14:4; Rom 5:12) Pokiten Kot a mut ngeni an aramas uri ekkeei mettoch, a tongeni apasa pwe i a ‘filata’ io epwe aumwoch, selingepwung me chun.

4:16—Ifa ussun Moses a ussun chok “Kot ngeni” Aaron.

Moses a tupuni Kot. Iwe, Moses “a usun chok Kot” ngeni Aaron, ewe a fos fan iten Moses.

Ekkewe Lesen Fan Itach:

1:7, 14. Jiowa a alisi noun kewe aramas lupwen ra riaffou lon Isip. Epwe pwal alisi noun kewe Chon Pwarata ikenai, lupwen ra riaffou mwaal.

1:17-21. Jiowa a chechchemeni ‘minne mi murinno’ sia fen fori.”​—Nehemaia 13:31, NW.

3:7-10. Jiowa a rongorong lupwen noun kewe aramas ra sio ngeni.

3:14. Jiowa a apwonueta an kewe kokkot fansoun meninisn. Ina popun sia tongeni lukulukoch pwe met sia apilukuluku lon ewe Paipel epwe fokkun fisita.

4:10, 13. A kon watte an Moses lukulukummang won an tufichin afalafal pwe a tingormau pwe pwal emon epwe fos ngeni Farao, pwal mwo nge lupwen Jiowa a pwon pwe epwe alisi i. Iwe nge, Jiowa a chuen nounou Moses me a ngeni nafochun tipatchem me manaman pwe epwe tongeni apwonueta wiisan. Sisap ekkekieki ach kewe tufichingau nge, sipwe lukuluk won Jiowa me apwonueta wiisach ach sipwe afalafala me asukula aramas.​—Mattu 24:14; 28:19, 20.

MANAMAN MI AMAIRU RA WATO AMANAUEN ARAMAS

(Ekistos 5:1–15:21)

Moses me Aaron ra chuuri Farao me ra tingor pwe ekkewe chon Israel repwe feilo ngeni ewe fonu poon ren ar repwe pwapwaiti eu fetelap fan iten Jiowa. Farao ese mut ngeni. Jiowa a nounou Moses ren an epwe efisi ekkewe riaffou. Mwirin ewe aengolun riaffou, Farao a angasalo chon Israel. Iwe nge, i me noun kewe sounfiu ra muttir cheer. Nge Jiowa a suuki efoch aal lon ewe Setipar me iei ussun a amanaua noun kewe aramas. Ekkewe chon Isip ra mop lupwen ewe saat a pwonuurelo.

Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:

6:3—Ifa ussun iten Kot esaamwo pwalo ngeni Eperiam, Aisek, me Jekop? Ekkeei semelap ra nounou ewe it mi pin me Jiowa a pwonei sokkopaten mettoch ngeniir. Iwe nge, resaamwo silei are kuna ifa ussun Jiowa a apwonueta an kewe pwon.​—Keneses 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.

7:1—Ifa ussun Moses a ussun chok “eman Kot ngeni Farao”? A wor an Moses manaman me nemenem seni lang won Farao. Iwe, esor popun Moses epwe niueiti ena king.

7:22—Ia ekkewe samol fel lon Isip ra angei me ie konik, mwirin ewe konik a fen wiliiti chcha? Neman ra fen angei ekkoch konik seni ewe chanpupu Nail mwen ewe riaffou. Ra pwal tongeni kutta umumer konik ren ar ttuw ito unukkun ewe chanpupu Nail.​—Ekistos 7:24.

8:26, 27—Met popun Moses a apasa pwe an Israel kewe asor repwe “anioput” ngeni chon Isip”? Chon Isip ra fel ngeni chommong sokkopaten man. An Moses fos ussun asor a apochokkula an kapas pwe Israel epwe feilo asor ngeni Jiowa.

12:29—Io ekkewe mwanichi me mwennoun? Ra kapachelong liemwan chok. (Numperis 3:40-51) Farao, emon mwanichi, ese nninniilo. A wor pwisin an famili. Esap mokuren famili nge mwanichien famili a malo pokiten ewe engolun riaffou.

12:40—Ifa ttamen an Israel nonnom Isip? Ekkewe 430 ier lon ei wokisin ra kapachelong ewe fansoun chon Israel ra “nonom Isip” me Kanaan.” Eperiam a pwerelo epekin ewe Chanpupu Euphrates lon 1943 B.C.E. lupwen a 75. (Keneses 12:4) Seni ena fansoun tori Jekop, lupwen a 130, a feilo Isip, 215 ier a lulo. (Keneses 21:5; 25:26; 47:9) Weween pwe chon Israel ra pwal nonnom Isip ren pwal 215 ier.

15:8, NW​—Ewe konik mi “foulo nge mi mongumong” wesewesen ais? Weween ewe kapas lon fosun Ipru a siwil ngeni “foulo nge mi mongumong” a ekis ussun chok soolo are punusulo. Lon Hiop 10:10 NW, ei kapas a awewei met a fis ngeni milik lupwen a ngauolo. Iwe, sap minne ewe saat a wiliiti ais. Ika ewe “enienin otiu mi fokun pochokul” lon Ekistos 14:21 a nafochun patapat pwe epwe wor ais, iwe, epwe ita wor poraus ussun patapatan. Pokiten aramas rese tongeni kuna och mettoch a pinei ewe saat, a ussun ita pwe ewe saat a foulo nge mi mongumong.

Ekkewe Lesen Fan Itach:

7:14–12:30. Chon Isip rese chok sereni ekkewe engol riaffou. A fen oesini pwe repwe fis me ra titchikin fisita me ren ekkewe oesini. Ekkewe Engol Riaffou ra pwarata an ewe Chon Ffor nemenem won saat, saram, nikken me nong, man, me aramas! Ekkewe engol riaffou ra pwal pwarata ifa ussun Kot a tongeni wato feiengau won chon koputan atun a tumunu chokkewe mi fel ngeni.

11:2; 12:36. Jiowa a efeiochu noun kewe aramas. A ussun ita a akkota pwe chon Israel repwe angei peioffur fan iten ar angang lon Isip. Lupwen ra feilo Isip, ir mi free, rese ussun chok aramas mi kichiniwel pokiten ra kkuf lon maun.

14:30. Sia tongeni lukulukoch pwe Jiowa epwe amanaua chokkewe mi fel ngeni i lon ewe “riaffou lapalap” epwe feito.​—Mattu 24:20-22; Pwarata 7:9, 14.

JIOWA A AKKOTA EU MUU FAN AN NEMENEM

(Ekistos 15:22–40:38)

Lon ewe aulungatin maram mwirin ar towu seni Isip, Israel a nonnom unukkun ewe Chuuk Sainai. Ikewe ie ra angei ekkewe Alluk Engol me pwal ekkoch alluk, a fisita eu pwon lefiler me Jiowa, me ra wiliiti eu muu fan an Kot nemenem. Moses a nom won ewe chuuk 40 ran ia a fen angei awewe ussun fel mi enlet me kautaan ewe imw mangaku mi tongeni aimufesen kinikinin kewe fan iten ar repwe uweifetalei. Ekkewe chon Israel ra fori me fel ngeni ewe kukkun kou mi ffor seni kolt. Moses a kuna met ra fori lupwen a feitiu seni won ewe chuuk me a kon watte an song pwe a ataielo ekkewe sileit fau a fen angei seni Kot. Mwirin ekkewe chon foffor mwaal ra kapwungulo, Moses a totasefal won ewe chuuk ren an epwe angei pwal ekkoch sileit fau. Lupwen a liwintiu, a poputa angang won ewe imw mangaku. Mwirin eu ier seni ar towu seni Isip, a fen wes ei imwen fel mi amwarar me pisekin kewe meinisin, me Jiowa a auralo ren lingan.

Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:

20:5—Ifa ussun Jiowa a “liwini an samasam foforingau won nour kana” tori aulungatin are aruaanuun tappin aramas? Mwirin an emon asimauolo, emon me emon a kuna kapwung me ren pwisin an kewe foffor me ekiek. Nge mwirin Israel a poputa le fel ngeni lios, fitu tappin aramas mwirin ra riaffou. Pwal mwo nge ekkewe chon Israel mi tuppwol ra riaffou seni an ewe muu lukumach lon pekin ngun pokiten a weiresilo ar amwochu tuppwol.

23:19; 34:26—Ifa lamoten ewe alluk pwe aramas resap kuku emon apanen siike lon chonun oupwun inelapan? Ekkewe chon lukun ra kan kuku apanen siike lon chonun oupwun inan pokiten ewe luku pwe ar fori epwe efisi pungutiuen ran. Pwal och, pokiten ewe chonun oupw a fan iten pochokkuleloon ewe kukkun, an emon kuku lon, eu foffor mi wesewesen kirikiringau. Ei alluk a alisata an noun Kot kewe aramas sufoliiti manauen aramas me man.

23:20-23, NW—Io ewe chonlang lon ei wokisin, me ifa ussun iten Jiowa a “nonnom lon i”? Eli ei chonlang ina i Jises mwen an feito fonufan. A eani wiisen sou emmwen fan iten chon Israel lupwen ra liwiniiti ewe Fonu Mi Pwoneitiu. (1 Korint 10:1-4) Weween iten Jiowa a “nonnom lon,” pwe Jises ewe emon a kan atekiata me epinalo iten Seman we.

32:1-8, 25-35—Met popun Aaron ese kapwungulo lupwen a fori ewe apanen kou mi ffor seni kolt? Aaron ese unusen tipeeu ngeni ena fel ngeni lios. Mwirin, a fiti chienan kewe chon Lifai lupwen ra pekini pekin Kot ngeni chokkewe mi u ngeni Moses. Mwirin ekkewe chon tipis ra fen nninniilo, Moses a achema ngeni aramas pwe a mmen watte ar tipis, weween pwe ekkewe ekkoch lukun Aaron ra pwal pwapwaiti an Jiowa umoumoch.

33:11, 20—Ifa ussun Kot “a fos newenewen ngeni Moses”? Ei kapas a weneiti an ruuemon porausfengen. Moses a fosfengen me emon mi tupuni Kot me a rongorong aitien Jiowa ren ena emon. Nge Moses ese kuna Jiowa, pun ‘esap wor eman epwe manau ika epwe kuna won mesan.’ Pwungun pwe Moses ese rongorong ngingin Jiowa. Alon Kalesia 3:19, ewe alluk a kawor “ren ekkewe chonlang le poun emon chon affor.”

Ekkewe Lesen Fan Itach:

15:25; 16:12. Jiowa a atufichi noun kewe aramas.

18:21. Ekkewe mwan mi filita fan iten wiiser lon ewe mwichefelin Kraist repwe angangoch, repwe niueiti Kot, repwe lukuluk, me resap maicha.

20:1–23:33. Jiowa ewe Sou Ffor Alluk mi tekia seni meinisin. Lupwen Israel a alleasochisi an kewe alluk, ra tongeni fel ngeni fan kkotoch me pwapwa. Mei wor an Jiowa mwicheich mi theocratic ikenai. Ach angangfengen me ena mwicheich a emmwen ngeni ach pwapwa me menemenoch.

Mi Auchea Fan Itach

Met ewe puken Ekistos a pwalo ngenikich ussun Jiowa? A pwaralo pwe Jiowa emon Chon Awora mi tong, ewe Chon Amanaua aramas mi murinno seni meinisin, me ewe Chon Apwonueta an kewe kokkot. Jiowa, ewe sou nemenem mi tekia seni meinisin, emon Kot mi akkotaochu noun kewe aramas fan pwisin nemenian.

Atun om alleaani ewe Paipel iteiten wiik ren om ammonlata fan iten ewe Sukulen Afalafal, ese mwaal ewe poraus kopwe kaeo lon ewe puken Ekistos epwe achungu letipom. Om pwungupwung won minne a mak fan “Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel,” epwe alapalo om weweiti ekkoch wokisin lon Paipel. Ekkewe poraus fan “Ekkewe Lesen Fan Itach” epwe aiti ngonuk ifa ussun kopwe feioch seni alleaan Paipel iteiten wiik.

[Sasing lon pekin taropwe 28]

Jiowa a awiisa ngeni emon mwan mi mosonoson, Moses, wiisan an epwe angasalo chon Israel seni ar kichiniwel

[Sasing lon pekin taropwe 29]

Ekkewe Engol Riaffou a pwaralo an ewe Chon Ffor nemenem won konik, saram, nikken me nong, man, me aramas

[Sasing lon pekin taropwe 30]

Ren Moses, Jiowa a akkota eu muu mi theocratic, muun Israel