Au Manako Maata mei te Puka o Exodo
E Mea Ora te Tuatua a Iehova
Au Manako Maata mei te Puka o Exodo
E TUA tika tikai ia no te akaoraanga i te aronga tei akariroia ei “[“tuikaa i raro ake i te,” NW] takinga-kino maataia.” (Exodo 1:13) E papaanga rekareka katoa te reira no te anauanga o tetai iti tangata. Te au temeio umere roa, te akanoonooanga ture teitei roa, e te patuanga i te puakapa tei roto i te au tu manako oonu o te reira puka. Ei tumuanga ra, ko teia oki te vai nei i roto i te puka Pipiria o Exodo.
Na te peroveta Epera ko Mose i tata, te akakite maira a Exodo i te au mea i tupu ki te ngati Iseraela e tere atu ki te tuatau e 145 mataiti—mei to Iosepha matenga i te 1657 M.T.N. ki te akaotiia anga te puakapa i te 1512 M.T.N. Inara, kare te papaanga ei manako anga tuatua enua ua. E tuanga te reira no te tuatua a te Atua, me kore e karere, ki te au tangata ravarai. No te reira, ‘e ora oki e te ririnui.’ (Ebera 4:12) E aite anga tikai, i reira, a Exodo no tatou.
“AKARONGO MAIRA TE ATUA I TO RATOU AUE ANGA”
Kua tupu maata mai ta Iakoba uanga e noo ra i roto ia Aiphiti e na roto i tetai akauenga a te ariki kua tamamaeia ratou ei au tavini. Kua akaue katoa a Pharao i te tamate anga i te au pepe tamaroa katoatoa o Iseraela. Ora mai anga no taua akakoro anga ra ko te pepe e toru marama, ko Mose, tei angaiia e te tamaine a Pharao. Noatu e kua utuutuia aia ki roto i te are ariki ra, i te mataiti 40, kua piri atu a Mose ki tona uaorai iti tangata e kua ta atu i tetai tangata Aiphiti. (Angaanga 7:23, 24) Maroia kia oro ke atu, kua aere atu aia ki Midiana. Kua akaipoipo atura aia i reira e noo atura i reira ei tiaki mamoe. I tetai pu ngangaere tei ka temeio ra, kua akaue atura a Iehova ia Mose kia oki atu ki Aiphiti kia arataki mai i te au Iseraela mei roto mai i te tuikaa. Kua ikiia tona tuakana, ko Aarona, ei vaa tuatua nona.
Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:
3:1—Eaa to Ietero tu ei taunga? I te au tuatau o te pateriareka kua riro te upoko ngutuare ei taunga no tona ngutuare tangata. I te akaraanga e upoko pateriareka a Ietero no te kopu o Midiana. I te mea e au uanga te au Midiana no Aberahama na tana vaine ko Ketura, penei paa kua kite ratou no runga i te akamori anga ia Iehova.—Genese 25:1, 2.
4:11—Na roto i teea tu ta Iehova ra ‘akariro anga ei murare, e ei turi, e ei matapo’? Noatu e kua akariro a Iehova i etai taime tokoiti ua i te matapo e te murare, kare nana taua au tu kino katoatoa. (Genese 19:11; Luka 1:20-22, 62-64) Kua tupu mai teia no te ara akatuangaia. (Iobu 14:4; Roma 5:12) I te mea e kua akatika te Atua i teia turanga nei kia vai ua, i na, kua rauka iaia i te tuatua iaia uaorai tei “akariro” i te murare, te taringa turi, e te matapo.
4:16—Akapeea a Mose i riro e ‘ei tupau i te Atua’ kia Aarona? E komono a Mose no te Atua. No reira, kua riro mai a Mose “ei te Atua” kia Aarona, tei tuatua ra ei komono anga no Mose.
Au Apiianga no Tatou:
1:7, 14. Kua tauturu a Iehova i tona iti tangata i to ratou takinokinoia anga i Aiphiti. Te tauturu katoa maira aia i tona Au Kite i teia tuatau, i roto i te takinga kino anga pakari.
1:17-21. Te maara maira a Iehova ia tatou “kia meitaki oki.”—Nehemia 13:31.
3:7-10. Kua akarongo mai a Iehova i te aue anga a tona iti tangata.
3:14. Te rave ua atura a Iehova i tana au akakoroanga kare rava e kore. Ka rauka ia tatou i te irinaki i te reira e ka taui aia i to tatou au manakonako anga tei akatumuia ki runga i te Pipiria ei tika anga tikai.
4:10, 13. Kua akaari maata mai a Mose i te ngere anga o te irinaki i roto i tona tu kia tuatua noatu rai e kua akapapuia mai te tauturu anga tu-Atua, kua pati aia i te Atua kia tono i tetai tangata ke kia tuatua kia Pharao. Noatu rai, kua taangaanga a Iehova ia Mose e kua oronga atu kiaia te pakari e te maroiroi tei anoanoia no te rave i tana angaanga. I te mea e ka akara atu ki to tatou tu kite kore, kia irinaki ra tatou ki runga ia Iehova e te akatupu tiratiratu anga i ta tatou akauenga kia tutu aere e kia apii.—Mataio 24:14; 28:19, 20.
APAI MAIRA TE AU TEMEIO UMERE ROA ATU I TE AKAORAANGA
Kua aere mai a Mose raua ko Aarona ki mua ia Pharao, te pati anga e kia akatikaia mai to Iseraela ra kia akono i te oroa kia Iehova i roto i te metepara. Kua patoi marokiakia mai te tutara o Aiphiti. Kua taangaanga a Iehova ia Mose kia apai mai i tetai tumatetenga ririnui na muri ake i tetai e tetai. I muri ua ake i te mate ngauru i tuku ei a Pharao kia aere ke atu te au Iseraela. Inara, kare i roa ana, kua arumakiia mai aia e tona pupu vaeau. Inara kua akatuera mai a Iehova i tetai mataara akaora anga na roto i te Tai Muramura e kua akaora mai i tona iti tangata. Kua maremoia te au Aiphiti e arumaki maira i te tapoki mai anga te tai ki runga ake ia ratou.
Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:
6:3—I roto i teea tu i kore ei i akakiteia atu te ingoa o te Atua kia Aberahama, Isaaka, e Iakoba? Kua taangaanga teia au pateriareka i te ingoa tu-Atua e kua rauka mai te au taputou no ko mai ia Iehova. Inara, kare ratou i kite i te tupu anga e ko Iehova tei akatupu i teia au taputou kia oti tikai.—Genese 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.
7:1—Akapeea a Mose i te maaniia anga ei “Atua kia Pharao”? Kua orongaia kia Mose te mana tu-Atua e te mana taoonga i runga ake ia Pharao. No reira, kare e anoanoia kia mataku atu i taua ariki ra.
7:22—No ea mai te vai a te kau taunga o Aiphiti tei kore i akariroia ei toto? Penei kua rave mai ratou i tetai vai no roto mai i te Kauvai Nile i mua ake i teia mate. I te akaraanga kua rauka mai te vai kare i kino na te ko anga i te au punavai i roto i te one mauu i te pae i te Kauvai Nile.—Exodo 7:24.
8:26, 27—Eaa a Mose i karanga ai e “e mea rikarika ïa i to Aiphiti nei” te au atinga a Iseraela? E tukeke te au manu e manganui tei akamoriia i Aiphiti. Te taiku mai anga i te au atinga te kapiti maira i reira i te tika anga e te akakeuanga ki ta Mose raurau anga e kia akatikaia to Iseraela kia aere ke atu kia akaatinga atu kia Iehova.
12:29—Koai tei taikuia e ko te tama mua? Ko te tane anake ua te tama mua. (Numero 3:40-51) Ko Pharao, uaorai te tama mua, kare aia i tamateia. E ngutuare tangata tona uaorai. Kare e ko te upoko o te ngutuare mari ra ko te tama mua o te ngutuare tangata tei mate tei tupu maira no te mate ngauru ra.
12:40—Eaa te roa te noo anga te ngati Iseraela i roto i te enua o Aiphiti? Te 430 mataiti e taikuia maira i konei te kapiti maira i te tuatau i noo ei te au tamariki a Iseraela “i roto i te enua o Aiphiti e i roto i te enua o Kanaana.” (Akara i te tataanga i raro ake, NW.) Kua tikoti atu a Aberahama 75 mataiti ra i te Kauvai Eupharati i te 1943 M.T.N. i tona aere atu anga ki Kanaana. (Genese 12:4) Mei reira mai e tae ua atu ki te tuatau i tomo atu ei a Iakoba i te mataiti 130 ia Aiphiti e 215 mataiti. (Genese 21:5; 25:26; 47:9) Te aite anga o teia e kua akapou aiteite te ngati Iseraela i muri maira i tetai tuatau e 215 mataiti ki Aiphiti ra.
15:8—Kua “toka” tikai ainei te au vai o te Tai Muramura ei au vai anu ra? Te tuatua Epera tei uriia no te verepa “toka” tona aite anga kia unui me kare kia akapupuru. Ia Iobu 10:10, kua taikuia te tuatua no te u toka. No reira, kare e tau kia manakoia e ko te au vai toka ra e au vai anu, e e aiti. Naringa e i anu kino te “maoake viviki ra” tei taikuia ia Exodo 14:21 kia akariro i te au vai kia toka, kare e ekoko anga e ka akakiteia mai i reira e e anu kino tei tupu. I te mea kare i kite mataia tetai apinga te tapu ra i te au vai, kua akara anga te reira mei te mea e kua toka, marokiakia me kare kua pupuru.
Au Apiianga no Tatou:
7:14–12:30. Kare te Mate Ngauru ei au mea tupu ua. Kua akakiteia mai te reira e kua tae tikai mai mei tei akaariia mai. Te akaari taka meitaki maira te reira i ta Tei Anga akatere anga ra i runga ake i te vai, te marama o te ra, te au manumanu, te au animara, e te au tangata! Te akaari katoa maira te au mate e ka rauka i te Atua i te iki i te apai mai i te kino ki rungao i tona au enemi iaia e paruru ra i tona au tangata akamori.
11:2; 12:36. Kua akameitaki a Iehova i tona iti tangata. I te akara anga te akapapu maira aia i te reira e kua orongaia i teianei ki to Iseraela te au tutaki anga no ta ratou angaanga i Aiphiti. Kua tomo atu ratou ki roto i te enua ei iti tangata rangatira, kare ei tangata opuia no te tamaki kia riro mai ei tavini ra.
14:30. Kua papu ia tatou e ka akaora a Iehova i tona aronga akamori i te “mate maata” te aere mai nei.—Mataio 24:20-22; Apokalupo 7:9, 14.
KUA AKAPAPA A IEHOVA I TETAI ITI TANGATA TEOKARATIKI
I te toru o te marama i muri ake i to ratou akaoraia mai anga mei Aiphiti, kua noo puakapa to Iseraela i raro ake i te Maunga ra ko Sinai. I orongaia mai ei te Ture Ngauru kia ratou e tetai ua atu au ture, kua o atu ki roto i tetai koreromotu kia Iehova, e kua riro mai ei iti tangata teokaratiki. E 40 ra o Mose noo anga i runga i te maunga, te orongaia mai anga te au ikuikuanga no runga i te akamori anga mou e te maani anga i to Iehova ra puakapa, e iero ka apai aereia. I taua taime rai, kua maani e kua akamori to Iseraela i tetai punua puakatoro auro. Te eke mai anga mei te maunga ra, kua kite a Mose i teia e kua tupu te riri otooto kua vavai iora i nga papa e rua tei orongaia mai e te Atua. I muri ake i te oronga anga i te utunga tau ki te aronga rave i te tarevake, kua aere akaou atu aia ki runga i te maunga e kua oronga akaouia mai tetai nga papa toka. I to Mose oki mai anga, i akamataia ai te puakapa i te patuia. Te tae anga ki te mataiti mua o to Iseraela rangatira anga, kua oti e kua akatuia teia puakapa umere roa e tona ra au apinga katoatoa. E oti akera kua akaki a Iehova i te puakapa ki tona kaka.
Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:
20:5—I akapeea a Iehova i te apai mai anga i te “tutaki anga i te ara a te aronga metua” ki runga i te au uki i te tuatau ki mua? I te tae anga ki nga mataiti kua pakari mai tetai, kua akavaia te tangata tataki tai na runga i te tumu anga o tona uaorai tu akono e te tu manako. Inara i te ariu keanga te iti tangata Iseraela ki te akamori itoro, kua mamae ratou i te au kino tei tupu mai no runga i te reira no te au uki katoa oki i muri mai. Kua kite katoa te ngati Iseraela tiratiratu i tona tupu anga no te mea kua akatupu te akonoanga tau kore o te iti tangata ei mea ngata no ratou te mataara no te tiratiratu.
23:19; 34:26—Eaa te aite anga tikai no te akauenga e auraka e tunu i te punua puakanio i te u o tona ra tinana? Te tunu anga i te punua puakanio (te puakanio ou me kore tetai ua atu manu) i te u o tona ra tinana e mea matauia e akonoanga peikani tei manakoia e ka rauka mai te ua. Tei runga ravao, i te mea e mea akamatutu anga te u o te tinana no tana punua, te tunu anga i tana punua i roto i te reira e ravenga kino tikai ia. Te tauturu ra teia ture i te akaari ki te iti tangata o te Atua e kia tangi aroa rai ratou.
23:20-23—Koai te angera tei taikuia maira i konei, e i akapeea te ingoa o Iehova i riro mai ei e “tei iaia”? Penei, ko Iesu teia angera i roto i tona tu i mua ake ka riro mai ei tangata ra. Kua taangaangaia aia kia arataki i te ngati Iseraela i to ratou aere anga atu ki te Enua i Taputouia. (1 Korinetia 10:1-4) To Iehova ra ingoa “tei iaia” e ko Iesu tikai te mea maata tei akangateitei e tei akatapu i te ingoa o tona Metua.
32:1-8, 25-35—Eaa ra te tumu i kore ei a Aarona i akautungaia ai no te maani anga i te punua puakatoro auro ra? Kare a Aarona i manako ngakau ariki tikai ana i te akamori itoro. I muri mai, i te akara anga kua piri atu aia ki te au taeake ngati Levi i te turanga mou no Iehova e i te maro atu i te aronga tei patoi ia Mose ra. I muri ake i te tamateia anga tei apa ra, kua akamaara atu a Mose i te iti tangata e kua maata ta ratou ara i rave ana, i te akaari mai anga e kua rauka i tetai papaki i te pae atu ia Aarona i to Iehova ra aroa ua.
33:11, 20—Akapeea te Atua i te tuatua anga kia Mose ki “te mata e te mata”? Te akakite maira teia tuatua i te tuatua pirianga vaitata o nga tuanga e rua. Kua tuatua a Mose ki to te Atua komono e kua akakite tuatuaia mai te ikuikuanga no ko mai ia Iehova na roto iaia. Inara kare a Mose i kite ana ia Iehova, i te mea e ‘kare rava oki tetai tangata e ora kia akara i te Atua.’ Te tika anga, kare a Iehova uaorai i tuatua tika ana kia Mose. Ko te Ture ra kua ‘tukuia mai na roto i te tupati angela i te rima o te arai ra,’ i ta Galatia 3:19 e akakite maira.
Au Apiianga no Tatou:
15:25; 16:12. Na Iehova i akono i tona iti tangata.
18:21. Te au tane tei ikiia no te au taoonga tau i roto i te putuputuanga Kerititiano e tika katoa kia tau, mataku i te Atua, irinakiia, e te karapii kore.
20:1–23:33. Ko Iehova te Oronga Ture maata rava. Na te akarongo anga, kua tauturu tana au ture i to Iseraela kia akamori iaia na roto i tetai mataara tau e te rekareka. E akaaerenga teokaratiki ta Iehova i teia tuatau. Na te kauraro anga ki te reira te taki atura ki to tatou mataora e te tinamou.
Aite Anga Tikai no Tatou
Eaa ta te puka o Exodo e akaari maira no runga ia Iehova? Te akakite maira te reira iaia Tei Oronga aroa mai, ei Akaora kare e rauka i te akaaiteia, e Tei Akatupu i tana au akakoroanga. Koia te Atua o te akaaerenga teokaratiki.
Ia koe e rave ra i te tatau anga i te Pipiria o te epetoma i te akateateamamao anga no te Apii Orometua Teokaratiki, kare ekoko anga ka akakeu oonuia koe i taau i kite mei roto ia Exodo. I toou akamanako anga eaa tei akakiteia mai i roto i te tuanga “Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu,” e maata roa atu te kite ka rauka mai ia koe i roto i tetai au irava Tuatua Tapu. Te au tuatua i raro ake i te “Au Apiianga no Tatou” te akaari maira kia koe e akapeea koe e puapingaia ai i te tatau anga i te Pipiria no te epetoma ra.
[Tutu i te kapi 24, 25]
Kua akaue atura a Iehova i te tangata maru ko Mose kia arataki mai i te ngati Iseraela mei roto mai i te tuikaa
[Tutu i te kapi 25]
Te akaari maira te Mate Ngauru i ta Tei Anga ra akatere anga i runga ake i te vai, te marama o te ra, te au manumanu, te au animara, e te au tangata
[Tutu i te kapi 26, 27]
Na roto ia Mose, kua akapapa a Iehova i te au Iseraela i roto i tetai iti tangata teokaratiki