O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai le Tusi o Esoto

O SE tala moni lava i le faasaoina o i latou sa “faapologaina . . . i le faasauā.” (Esoto 1:13) O se tala e faagaeetia ai i le amataga mai o se nuu. O ni vavega ofoofogia, o tulafono e sili ona maualuluga, ma le fausiaina o le fale fetafaʻi, o nisi na o vala mataʻina o loo iai. I nisi faaupuga, o mea na o loo iai i le tusi o Esoto.

Sa tusia le tusi o Esoto e le perofeta o Mose, o loo faamatalaina i le Esoto mea na tutupu i le fanauga a Isaraelu i le silia i le 145 tausaga—mai le maliu o Iosefa i le 1657 T.L.M. seʻia oo i le māeʻa ona fausiaina o le fale fetafaʻi i le 1512 T.L.M. Peitaʻi, o lenei tala ua lē na o se talafaasolopito. O se vaega o afioga a le Atua, po o se feʻau i le fanau a tagata. Afai o le tulaga lenā, o lona uiga la o ‘loo ola ma o loo matuā galue foʻi.’ (Eperu 4:12) O loo iai moni lava la se uiga o le tusi o Esoto mo i tatou.

‘UA FAAFOFOGA LE ATUA I LO LATOU FEOI’

(Esoto 1:1–4:31)

Sa vave tele le faatuputupulaʻia o tagata na tupuga mai iā Iakopo lea na aumau i Aikupito, o le pogai lea na faatonuina ai e le tupu ina ia faapuapuagatiaina i latou i le fai ma pologa. Na oo lava ina faatonuina e Farao le fasiotia o pepe tama uma a Isaraelu. Na sao mai ai le pepe e tolu ona masina o Mose, lea sa fai ma tama a le afafine o Farao. E ui lava sa tausia aʻe o ia i se aiga tautupu, ae ina ua 40 ona tausaga, sa aufaatasi Mose ma ona lava tagata ma fasiotia ai se tagata Aikupito. (Galuega 7:23, 24) Sa manaʻomia ona ia sola ese, ma na ia alu atu ai loa i Mitiana. O inā na ia faaipoipo ai ma ola aʻe o se leoleo mamoe. I le vao lea na mumū faavavega, na tofia ai e Ieova Mose e toe foʻi i Aikupito e taʻitaʻi ese tagata Isaraelu mai le nofo pologa. Na tofia lona uso o Arona e fai ma ana fofoga fetalai.

Ua Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:

3:1—O le ā le ituaiga ositaulaga e iai Ietero? I taimi o augātamā, sa auauna ai se ulu o se aiga e avea ma ositaulaga mo lona aiga. O Ietero la, o se ulu o augātamā o le ituaiga o Mitiana. Ona o tagata Mitiana o tagata e tupuga mai iā Aperaamo e ala iā Kitura, atonu la e iai so latou malamalamaga e faatatau i le tapuaʻiga iā Ieova.—Kenese 25:1, 2.

4:11—O le ā le uiga o le ‘faia o le gutu o le tagata, faia le gūgū, le tutuli po o le tauaso’ e Ieova? E ui lava sa faapogaia e Ieova i nisi taimi le tauaso po o le gūgū, ae e lē o ia e māfua ai i taimi uma nei tulaga lē atoatoa o le tino. (Kenese 19:11; Luka 1:20-22, 62-64) O iʻuga nei o le agasala tuufaasolo. (Iopu 14:4; Roma 5:12) Ona sa faataga e le Atua nei mea e tutupu, e mafai la ona ia fetalai e faapea na ia “faia” le gūgū, le tutuli, ma le tauaso.

4:16—E faapefea iā Mose ona ‘fai ma Atua’ iā Arona? O Mose sa fai ma sui o le Atua. O lea la, sa avea Mose e fai “ma Atua” iā Arona, o lē sa fai ma fofoga taumomoli o Mose.

Lesona mo i Tatou:

1:7, 14. Sa fesoasoani Ieova i ona tagata a o mafatia i Aikupito. O loo faapena foʻi ona ia  tausia ana Molimau i ona pō nei, e oo lava i le feagai ai ma sauaga matuitui.

1:17-21. E manatua i tatou e Ieova e tatou te “manuia ai.”—Neemia 13:31.

3:7-10. E tali mai Ieova i le alaga a ona tagata.

3:14. E taulau Ieova i le faataunuuina o ana fuafuaga. E mafai la ona tatou mautinoa o le ia faataunuuina o tatou faamoemoega e avea ma mea moni e pei ona aumai i le Tusi Paia.

4:10, 13. Sa faaalia e Mose le leai o sona mautinoa i lona tomai e tautala ai e ui lava ina faamautinoa atu i ai le lagolagosua tauatua, ae na ia faatoga atu lava i le Atua e auina mai se isi e tautala atu iā Farao. E ui lava i lenā, ae sa faaaogā pea e Ieova Mose ma avatu iā te ia le atamai ma le malosi na manaʻomia e tauaveina ai lona tofiga. Na i lo le taulaʻi atu i mea e tatou te vaivai ai, seʻi o tatou faalagolago atu iā Ieova ma faataunuuina ma le faamaoni lo tatou tofiga e talaʻi ma aʻoaʻo atu.—Mataio 24:14; 28:19, 20.

VAVEGA MATAʻINA NA AUMAIA AI LE FAASAOINA

(Esoto 5:1–15:21)

Na ō atu Mose ma Arona iā Farao ma talosaga atu pe mafai ona faataga tagata Isaraelu e ō atu i le vao e fai ai le tausamiga iā Ieova. Sa teena malosi e le pule o Aikupito le talosaga. Sa faaaogā e Ieova Mose e aumaia faasolosolo ai mala mataʻutia. Faatoʻā mafai lava ona tuu atu e Farao Isaraelu e ō, ina ua uma le mala lona sefulu. Peitaʻi, e leʻi umi ae toe tuliloa faanatinati atu e Farao ma lana ʻautau ia tagata Isaraelu. Ae na faaavanoa e Ieova se auala i le Sami Ulaula ma faasaoina ai ona tagata. Sa malelemo uma tagata Aikupito na tuliloaina Isaraelu ina ua toe tafe mai le sami i o latou luga.

Ua Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:

6:3—O le ā le auala na lē faailoaina atu ai le suafa o le Atua iā Aperaamo, Isaako, ma Iakopo? Sa faaaogā e nei augātamā le suafa tauatua ma mauaina ai le faataunuuga o folafolaga mai iā Ieova. Peitaʻi, latou te leʻi iloa pe malamalama, o Ieova na māfua ai ona faataunuu nei folafolaga.—Kenese 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.

7:1—Na faapefea ona fai Mose ma “Atua iā Farao”? Na tuu atu iā Mose le malosi tauatua ma le pule iā Farao. O lea la, sa leai se mea na tatau ai fua ona fefefe i lenā tupu.

7:22—O fea na maua mai ai e ositaulaga Aikupito vai e leʻi liu toto? Sa mafai ona latou faaaogāina ni vai sa aumai i le vaitafe o le Naila a o leʻi tupu le mala. Sa mafai foʻi ona maua vai lelei e ala i le eliina o vai i palapala susū e latalata i le vaitafe o le Naila.—Esoto 7:24.

8:26, 27—Aiseā na faapea atu ai Mose o taulaga a Isaraelu e “inosia e Aikupito”? E tele ituaiga o meaola sa tapuaʻia i Aikupito. O le taʻua o taulaga na faamalosia ma uunaʻia ai Mose e tauanau atu faapea, ia faatagaina Isaraelu e ō atu e fai le taulaga iā Ieova.

12:29—O ai sa manatu i ai o le ulumatua? O le ulumatua sa aofia ai na o tama tane. (Numera 3:40-51) O Farao lava ia o se ulumatua ae leʻi fasiotia. Sa iai lona lava ʻauaiga. E lē o le ulu o le aiga ae o le tama tane ulumatua o se aiga na oti ona o le mala lona sefulu.

 12:40—O le ā le umi na aumau ai tagata Isaraelu i Aikupito? O le 430 tausaga o loo taʻua i inei, e aofia ai le taimi na faaalu e le fanauga a Isaraelu i Aikupito ma Kanana. Sa sopoʻia atu e Aperaamo ua 75 o ona tausaga le vaitafe o le Eufirate i le 1943 T.L.M. a o alu atu i Kanana. (Kenese 12:4) Mai i lenā taimi seʻia oo i le taimi na ulu atu ai Iakopo ua 130 ona tausaga i Aikupito, e 215 tausaga le umi. (Kenese 21:5; 25:26; 47:9) O lona uiga la sa faaaluina e tagata Isaraelu le vaitaimi e 215 tausaga i Aikupito.

15:8—Po o vai na “toʻa” i le Sami Ulaula o ni vai na liu aisa? O le veape Eperu lea e faaliliuina i le “toʻa” o lona uiga ua mimigi pe ua mafiafia. I le Iopu 10:10, o loo faaaogā ai le faaupuga e faatatau atu i se suāsusu toʻa. O le faaupuga la vai na toʻa e lē faapea e uiga i taimi uma i vai ua malo ua liu aisa. Afai o le “matagi tele mai sasaʻe” lea e pei ona taʻua i le Esoto 14:21 sa lava lona mālūlū e liu aisa ai le suāvai, e mautinoa lava sa tatau ona iai nisi faamaumauga e taʻua ai le tulaga matuā mālūlū sa iai. Ona e leai ma se mea na aliali mai na taofia le suāvai, o le ala lea sa foliga mai ai ua toʻa, pe malō.

Lesona mo i Tatou:

7:14–12:30. O mala e sefulu e lē o ni mea na teʻi lava ua tutupu. Sa valoia ma na taunuu tonu lava e pei ona valoia. O le aumaia o mala e sefulu, na matuā manino mai ai le puleaina e Lē na Foafoaina Mea o le suāvai, malamalama, iniseti, meaola, ma tagata! O loo faaalia foʻi i mala e faapea, e mafai ona aumaia e le Atua mala i ona fili a o ia puipuia ona tagata tapuaʻi.

11:2; 12:36. Sa faamanuia e Ieova ona tagata. E manino mai sa faamautinoa e Ieova ua tauia le pologa o ona tagata i Aikupito. Sa latou ō atu i Aikupito o ni tagata saʻoloto, ae lē o ni pagota o taua e faapologaina ai.

14:30. E mafai foʻi ona tatou mautinoa, o le a laveaʻia e Ieova ona tagata tapuaʻi i le “puapuaga tele” o loo fotuaʻi mai.—Mataio 24:20-22; Faaaliga 7:9, 14.

FAAMAOPOOPO E IEOVA SE NUU NA TE PULEAINA

(Esoto 15:22–40:38)

I le masina lona tolu ina ua mavae lo latou faasaʻolotoina mai Aikupito, ona tolauapi lea o Isaraelu i lalo o le Mauga o Sinai. O i inā na avatu ai iā i latou Tulafono e Sefulu ma isi tulafono, ma latou ulu atu ai i se feagaiga ma Ieova, ma avea ai ma nuu e pulea e le Atua. E 40 aso sa iai Mose i luga o le mauga, na ia mauaina ai faatonuga e faatatau i le tapuaʻiga moni, ma le fausiaina o le fale fetafaʻi o Ieova, o se malumalu e fesiitaʻi. O le taimi lea, ua faia e tagata Isaraelu se tamaʻi povi auro ma tapuaʻi i ai. A o alu ifo Mose i le mauga, na ia vaaia ai lenei mea ua tupu ma ua matuā toʻatamaʻi ai, lea na ia nutililii ai papamaa e lua na tuuina atu e le Atua iā te ia. Ina ua uma ona faasalaina ma le tonu tagata amioleaga, ona ia toe alu aʻe foʻi lea i le mauga ma toe aumaia ai isi papamaa e lua. Ina ua toe foʻi ane Mose, ona amata fauina loa lea o le fale fetafeaʻi. E oo ane i le iʻuga o le  tausaga muamua o le faasaʻolotoina o tagata Isaraelu, ua māeʻa ona fausia lenei fale fetafaʻi matagofie ma ona teuteuga ma ona faatulagaga uma. Ona faatumuina lea e Ieova o le fale i lona mamalu.

Ua Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:

20:5—E faapefea iā Ieova ona ‘taui atu i fanau le amiolētonu a ō latou mātua’? Pe a oo ina matutua, ona faamasinoina lea o tagata taʻitoʻatasi e tusa ai ma a latou amio ma uiga. Peitaʻi ina ua liliu atu le nuu o Isaraelu i ifoga i tupua, sa pagatia ai i āuga o ana amioga ia le tele o tupulaga mulimuli ane ai. E oo lava i tagata Isaraelu sa faamaoni na latou lagonaina aafiaga o amioga leaga faaletapuaʻiga a le nuu, lea sa avea ma mea e faigatā ai ona tausisia lo latou faamaoni.

23:19; 34:26—O le ā le uiga o le faatonuga e aua le tunu se tamaʻi ʻoti i le suāsusu o lona tinā? O le tunu o se tamaʻi ʻoti (se tama a se ʻoti po o se isi lava meaola) i le suāsusu o lona tinā e faamatalaina faapea o se tū faapaupau sa fai ina ia maua mai ai le timu. E lē gata i lea, ona o le suāsusu o le tinā e mo le tausia lelei o lana tama, o le tunuina la o lana tama i lona suāsusu o se faiga sauā. O lenei tulafono e fesoasoani i tagata o le Atua e iloa ai, e tatau ona latou lagona le alofa mutimutivale.

23:20-23—O ai le agelu o loo taʻua i inei, ma e faapefea ona “iā te ia” le suafa o Ieova? E foliga mai o le agelu o loo taʻua i inei o Iesu, a o leʻi avea ma tagata. Sa faaaogā o ia e taʻitaʻia tagata Isaraelu a o malaga atu i le Nuu o le Folafolaga. (1 Korinito 10:1-4) E “iā te ia” le suafa o Ieova, ona o Iesu o le tagata autū lea e na te faasilisilia ma faapaiaina le suafa o lona Tamā.

32:1-8, 25-35—Aiseā na lē faasalaina ai Arona i le faia o le tamaʻi povi auro? Sa lē fiafia le loto o Arona i le ifo i tupua. E aliali mai mulimuli ane, na ia aufaatasi atu ma aumea sā Levī e tutū mo le Atua ma teena i latou na tetee atu iā Mose. Ina ua uma ona faaumatia i latou na taʻusalaina, ona faamanatu atu lea e Mose i tagata e faapea na latou matuā agasala lava, e faailoa mai ai na iai foʻi isi na maua le alofa mutimutivale o Ieova e ese mai iā Arona.

33:11, 20—Na faapefea ona talanoa “fesagaʻi” le Atua ma Mose? O lenei faaupuga o le fesagaʻi, e faaalia ai se talanoaga māfana na faia. Sa talanoa Mose ma le sui o le Atua ma mauaina ai faatonuga tuusaʻo mai iā Ieova e ala mai i lona sui. E leʻi vaai Mose iā Ieova, ona e ‘leai se tasi e vaai i le Atua ma ola pea.’ O le mea moni lava ia, e leʻi fetalai moni mai Ieova iā Mose. Ua taʻua i le Kalatia 3:19 e faatatau i tulafono e faapea: “Sa saunia e agelu na aumaia e le tautuu upu.”

Lesona mo i Tatou:

15:25; 16:12. E tausia lelei e Ieova ona tagata.

18:21. O tane ua filifilia i tulaga aloaʻia i le faapotopotoga Kerisiano, e tatau foʻi ona agavaa, ia matataʻu i le Atua, faatuatuaina, ma ia lē manatu faapito.

20:1–23:33. O Ieova o le Faitulafono silisili. O taimi na usitaia ai ana tulafono, na mafai ai ona tapuaʻi atu Isaraelu iā te ia i se auala e sologa lelei ma maua ai le fiafia. E iai se faalapotopotoga faatiokarate a Ieova i aso nei. O le galulue faatasi ma lenā faalapotopotoga e maua ai lo tatou fiafia ma le saogalemu.

Le Uiga Moni mo i Tatou

O le ā ua faaalia mai e le tusi o Esoto e faatatau iā Ieova? Ua faaalia ai o ia o sē agalelei e Saunia Mea, o lo tatou Faaola e lē mafaatusalia, ma o Lē e Faataunuuina ana fuafuaga. O ia o le Atua e faamaopoopoina ona tagata i lalo o lana pule.

A o faia lau faitauga Tusi Paia faalevaiaso e sauniuni ai mo le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate, e lē taumatea o le a faagaeetia oe i mea ua e aʻoaʻoina mai le tusi o Esoto. Pe a e faitauina mea o loo taʻua i le vaega “Ua Taliina Fesili Faale-Tusi Paia,” o le a e mauaina ai se malamalamaga tele i nisi o vaega o Mau o loo talanoaina ai. O manatu o loo i lalo o le ulutala “Lesona mo i Tatou” o le a faaalia ai le auala e te maua ai aogā mai le faitau Tusi Paia o le vaiaso.

[Ata i le itulau 24]

Na tofia e Ieova Mose o se tagata agamalu, e taʻitaʻi ese tagata Isaraelu mai le nofo pologa

[Ata i le itulau 25]

Na faataʻitaʻia mai i Mala e Sefulu le pulea e Lē na Foafoaina Mea le suāvai, malamalama, iniseti, meaola, ma tagata

[Ata i le itulau 26]

Sa faatulaga e Ieova Isaraelu e avea o se nuu na te puleaina e ala iā Mose