Go na content

Go na table of contents

Edepenti fu a buku Exodus

Edepenti fu a buku Exodus

A Wortu fu Yehovah de libilibi

Edepenti fu a buku Exodus

A BUKU Exodus na wan trutru tori di e taki fu a frulusu fu den wan di den ben ’dwengi fu tron srafu’ (Exodus 1:13). A de wan span tori sosrefi di e sori a bigin fu wan nâsi. Tumusi moi wondru, kefalek bun wet di ben gi, èn a bow fu a tabernakel, na wan tu moi tori di de fu feni na ini a buku disi. A Bijbel buku Exodus e taki moro furu fu den tori disi.

A Hebrew profeiti Moses skrifi a buku disi. A buku Exodus e taki fu den sani di den Israelsma ben ondrofeni na ini wan pisi ten fu 145 yari; dati ben de fu a ten di Yosef dede na ini 1657 b.G.T. te go miti a ten di a tabernakel ben kaba bow na ini 1512 b.G.T. Toku den tori di skrifi na ini a buku disi no de sani fu a historia nomo. A de wan pisi fu Gado Wortu, noso a boskopu fu Gado gi a libisma famiri. A boskopu disi „de libilibi èn a abi krakti” (Hebrewsma 4:12). Fu dati ede wi kan taki dati Exodus abi furu winimarki gi wi.

’GADO BEN YERE A GEME FU DEN’

(Exodus 1:1–4:31)

Na ini wan syatu pisi ten den bakapikin fu Yakob di e libi na ini Egepte e kon de so furu taki a kownu e gi a komando fu meki den tron srafu so taki a ben kan pina den. Farao e gi a komando srefi taki ala den beibi boi fu Israel musu dede. Moses, wan beibi di abi dri mun e misi fu dede na so wan fasi. Na umapikin fu Farao e teki en fu kweki. Aladi Moses gro kon bigi na ini na oso fu a kownu, toku te a abi 40 yari a e teki a sei fu en pipel èn a e kiri wan Egeptesma (Tori fu den Apostel 7:23, 24). A e go na Midian fu di a musu lowe. Drape a e trow èn a e libi leki wan skapuman. Na wan busibusi di e bron na wan wondru fasi, Yehovah e gi Moses a komando fu drai go baka na Egepte fu tyari den Israelsma komoto fu katibo. En brada Aron, e poti na wroko leki takiman fu en.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

3:1—Sortu priester Yeitro ben de? Na ini a ten fu a Dyu historia, a famiri edeman ben de leki priester gi en osofamiri. Soleki fa a sori, dan Yeitro ben de a famiri edeman fu wan lo fu den Midiansma. Fu di den Midiansma na bakapikin fu Abraham di a ben meki nanga Ketura, meki taki kande den ben sabi fa fu anbegi Yehovah.—Genesis 25:1, 2.

4:11—Na sortu fasi Yehovah e ’meki sma babaw, dofu, nanga breni’? Aladi son tron Yehovah e meki sma breni noso babaw, toku a no de frantwortu gi ala den sortu siki disi (Genesis 19:11; Lukas 1:20-22, 62-64). Sma e kisi den siki disi, fu di dati na a bakapisi fu a sondu di wi kisi (Yob 14:4; Romesma 5:12). Ma fu di Gado gi pasi taki den sani disi pasa, meki a man taki fu ensrefi dati a e ’meki’ sma babaw, dofu, nanga breni.

4:16—Na sortu fasi Moses ben „de leki Gado” gi Aron? Moses ben teki presi gi Gado. Sobun, Moses ben tron „leki Gado” gi Aron, èn Aron ben teki presi gi Moses fu di a ben taki gi en.

Sani di wi kan leri:

1:7, 14. Yehovah ben yepi en pipel di den ben e kisi kwinsi na ini Egepte. Na a srefi fasi a e yepi den disiten Kotoigi fu en, srefi efu den e kisi fu du nanga hebi frufolgu.

1:17-21. Yehovah e memre wi „fu den bun sani” di wi du.—Nehemia 13:31.

3:7-10. Yehovah e du wan sani te a e yere a babari fu en pipel.

3:14. Sondro misi, Yehovah e meki den pramisi fu en kon tru. Fu dati ede, wi kan frutrow taki a sa meki den howpu di skrifi na ini Bijbel, kon tru.

4:10, 13. Moses ben e denki taki a no ben man taki bun kwetikweti; srefi di Gado taigi en dati a ben o hori baka gi en, toku a ben aksi Gado tangitangi fu seni wan tra sma fu taki nanga Farao. Ma toku Yehovah ben gebroiki Moses èn a ben gi en a koni nanga a krakti di a ben abi fanowdu fu du a wroko di a kisi. Na presi fu poti prakseri na den sani di wi no man du, dan wi kan frutrow tapu Yehovah èn wi musu preiki èn gi trawan leri na wan getrow fasi soleki fa wi kisi a komando fu du.—Mateyus 24:14; 28:19, 20.

TUMUSI MOI WONDRU E TYARI FRULUSU KON

(Exodus 5:1–15:21)

Moses nanga Aron e kon na fesi Farao, èn den e aksi en fu gi pasi meki den Israelsma hori wan fesa gi Yehovah na ini a gran sabana. Na wan tranga-ede fasi a tiriman fu Egepte e weigri. Yehovah e gebroiki Moses fu tyari a wan rampu baka a trawan kon. Baka a di fu tin plaag noso rampu fosi, Farao e seni den Israelsma gowe. Ma syatu baka dati, en nanga a srudati legre fu en e go esi-esi fu suku den Israelsma. Ma Yehovah e opo wan pasi na ini a Redi Se so taki a pipel fu en kan lowe èn a e frulusu den. Den Egeptesma di de na den baka fu kisi den, e sungu te a se e tapu den aladi den de na mindri.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

6:3—Na sortu fasi Abraham, Isak, nanga Yakob no ben sabi a nen fu Gado? Den famiri-edeman disi ben gebroiki a nen fu Gado èn den ben kisi den pramisi fu Yehovah. Ma densrefi no ben si noso ondrofeni a kontru fu den pramisi fu Yehovah.—Genesis 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.

7:1—Na sortu fasi Moses ben de leki „Gado gi Farao”? Moses ben kisi krakti nanga makti fu Gado èn disi ben de moro leki di fu Farao. Fu dati ede, Moses no ben abi fu frede a kownu dati.

7:22—Pe den priester fu Egepte ben feni a watra di no ben kon tron brudu? Kande den ben gebroiki pikinso watra di den ben teki fu a Nijl-liba bifo a plaag noso a rampu disi kon. Kande den ben teki watra sosrefi di den ben kan dringi, na ini peti di den ben diki na ini a natinati gron di de ini a birti fu a Nijl-liba.—Exodus 7:24.

8:26, 27—Fu san ede Moses ben taki dati den ofrandi fu den Israelsma ben o de wan „tegu sani gi den Egeptesma”? Den sma na ini Egepte ben e anbegi furu difrenti sortu meti. Di Moses ben taki dati den Israelsma ben o tyari ofrandi, dan dati ben abi moro krakti tapu Farao èn a ben o overtoigi en fu seni den Israelsma gowe fu tyari ofrandi gi Yehovah.

12:29—Suma ben de den fosi geborewan? Den fosi geborewan ben de mansma wawan (Numeri 3:40-51). Farao srefi ben de a fosi geborewan, ma a no ben dede. A ben abi en eigi osofamiri. Leki bakapisi fu a di fu tin plaag noso rampu, dan a no a famiri edeman ben dede ma na a fosi gebore manpikin fu na osofamiri ben dede.

12:40—O langa den Israelsma ben tan na ini a kondre Egepte? Den 430 yari di kari dyaso de sosrefi a pisi ten di den manpikin fu Israel ben tan „na ini a kondre Egepte nanga a kondre Kanan” (Luku a futuwortu na ini a Studiebijbel). Abraham ben abi 75 yari di a abra na Eufraatliba fu go na Kanan na ini 1943 b.G.T. (Genesis 12:4) Fu a ten dati te go miti a pisi ten di Yakob go na ini Egepte di a ben abi 130 yari, dati na 215 yari (Genesis 21:5; 25:26; 47:9). Disi wani taki dati den Israelsma di ben libi baka dati, ben tan a srefi pisi ten fu 215 yari na ini Egepte.

15:8—A watra fu a Redi Se di ben kon „steifi” ben tron ijs trutru? A Hebrew werkwortu di vertaal nanga „steifi” wani taki kon mendri noso kon deki. Na ini Yob 10:10, den wortu di skrifi drape abi fu du nanga merki di kon deki fu di a pori. Fu dati ede, meki a watra di ben kon steifi no wani taki dati a watra ben tron ijs. Efu a „tranga winti fu owstusei” di kari na ini Exodus 14:21 ben de so kowru taki a ben man meki a watra tron ijs, dan a no de fu taki dati a ben o skrifi taki a ben kowru srefisrefi. Fu di nowan sani ben de fu si di ben hori a watra, meki a ben gersi leki a watra ben kon steifi, noso a ben kon deki.

Sani di wi kan leri:

7:14–12:30. Den Tin Plaag noso rampu no ben pasa somarso. A ben taki na fesi dati den rampu ben o kon èn den ben kon soifri leki fa a ben taki na fesi. Den sani disi e sori krinkrin taki a Mekiman man basi a watra, a leti fu son, den insekt, den meti, nanga den libisma! Den plaag noso rampu e sori sosrefi taki Gado man tyari rampu kon tapu den feanti fu en, aladi na a srefi ten a man kibri den anbegiman fu en.

11:2; 12:36. Yehovah e blesi a pipel fu en. A de krin taki a ben sorgu dati now den Israelsma ben o kisi pai fu a wroko di den du na ini Egepte. Den no ben kon na ini a kondre leki katiboman di den ben teki baka wan feti, ma den ben kon leki fri sma na ini a kondre.

14:30. Wi kan de seiker taki Yehovah sa frulusu den anbegiman fu en na ini a „bigi banawtu” di sa kon.—Mateyus 24:20-22; Openbaring 7:9, 14.

YEHOVAH E SETI WAN NÂSI DI ENSREFI E TIRI

(Exodus 15:22-40:38)

Baka dri mun di den Israelsma kisi frulusu fu katibo na ini Egepte, dan den e seti den kampu na a futu fu a Sinaibergi. Drape den e kisi den Tin Komando nanga tra wet, den e sroto wan frubontu nanga Yehovah, èn den e tron a nâsi di Gado srefi e tiri. Moses e tan 40 dei tapu a bergi, a e kisi tirilin di abi fu du nanga a tru anbegi èn a bow fu a tabernakel fu Yehovah, noso wan tempel di den ben kan tyari fu a wan presi go na a trawan. Na a srefi ten, den Israelsma e meki wan pikin kaw fu gowtu èn den e anbegi dati. Te Moses e saka fu a bergi èn e si disi, dan en ati e bron so te taki a e broko den tu plata ston di Gado gi en, na pisipisi. Baka te den ogriwan e kisi a strafu di den frudini, dan Moses e go baka na tapu a bergi èn a e kisi tu plata ston baka. Te Moses e drai kon baka, dan den e bigin nanga a bow fu a tabernakel. Na a kaba fu a fosi yari di Israel fri fu katibo, dan den kaba bow a tumusi moi tenti nanga ala den sani na inisei èn den e seti en moi. Baka dati Yehovah e furu a presi nanga en glori.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

20:5—Na sortu fasi Yehovah e tyari „strafu fu a sondu fu papa” kon tapu den bakapikin di musu kon ete? Te wan sma doro a libi yari pe a man teki en eigi bosroiti, dan ibriwan sma e kisi krutu di abi fu du nanga a fasi fa a tyari ensrefi. Ma di a nâsi Israel du afkodrei, dan a bakapisi ben de taki den tyari pina kon tapu den bakapikin fu den. Srefi den getrow Israelsma ben firi den bakapisi di a nâsi ben fadon na ini afkodrei. A situwâsi disi ben meki en muilek gi den fu tan hori den soifri retifasi.

23:19; 34:26—San a komando wani taki fu no bori wan yongu meti na ini a merki fu en mama? A bori di sma ben e bori wan yongu meti (wan pikin krabita noso wan tra meti) na ini a merki fu en mama, e sori go na wan heiden gwenti. Den sma ben e bribi taki disi ben e meki alen fadon. Boiti dati, a merki fu wan mama na fu sorgu gi a pikin fu en, sobun a ben o de wan ogri-ati sani fu bori den pikin na ini a merki fu den mama. A wet disi ben yepi a pipel fu Gado fu sori sari-ati.

23:20-23—Suma ben de na engel di kari dyaso, èn na sortu fasi a nen fu Yehovah ben „de na ini en”? Kande na engel disi ben de Yesus di a no ben tron libisma ete. Gado ben gebroiki en fu tiri den Israelsma di den ben de na pasi fu go na a Pramisi Kondre (1 Korentesma 10:1-4). Yehovah en nen „de na ini en” fu di Yesus na a moro prenspari sma di e hori a nen fu en Tata hei èn a sma di e santa a nen fu en Tata.

32:1-8, 25-35—Fu san ede Aron no ben kisi strafu di a meki a pikin kaw fu gowtu? Aron no ben agri nanga na anbegi fu falsi gado. Soleki fa a sori, dan bakaten en makandra nanga den tra Leifisma ben teki a sei fu Gado èn den ben kakafutu gi den wan di ben de teige Moses. Baka di den sma di du afkodrei kisi pori, dan Moses ben memre a pipel taki den du wan bigi sondu; disi e sori taki boiti Aron dan tra sma sosrefi ben kisi pardon fu Yehovah.

33:11, 20—Fa Gado ben taki nanga Moses „fesi na fesi”? Den wortu disi e sori taki Gado nanga Moses ben abi wan krosibei takimakandra. Moses ben taki nanga na engel di ben taki gi Gado èn a kisi rai fu Yehovah nanga yepi fu san na engel taki. Ma Moses no ben si Yehovah, fu di ’nowan libisma kan si Gado èn toku tan na libi’. Fu taki en leti, Yehovah srefi no ben taki nanga Moses. A Wet „ben tyari kon nanga yepi fu engel na a anu fu wan mindriman”, na so Galasiasma 3:19 e taki.

Sani di wi kan leri:

15:25; 16:12. Yehovah e sorgu bun gi a pipel fu en.

18:21. Den man di kisi a frantwortu na ini a Kresten gemeente musu de man di man tyari a frantwortu, den musu abi frede gi Gado, sma musu man frutrow den, èn den no musu prakseri densrefi nomo.

20:1–23:33. Yehovah na a moro heiwan di e gi Wet. Te den Israelsma ben o gi yesi na den Wet dan den ben o man anbegi en na wan fasi di fiti èn den ben o du dati nanga prisiri. Tide na dei, Yehovah abi en organisâsi di a e tiri. Te wi e wroko makandra nanga na organisâsi dan wi sa de koloku èn sani sa waka bun gi wi.

A warti gi wi

San a buku Exodus e tyari kon na krin fu Yehovah? A e sori taki en na a Sma di e sorgu wi na wan lobi-ati fasi, en na wi Frulusuman di wi no kan teki gersi nanga nowan trawan, èn en na a Sma di e meki den prakseri fu en kon tru. En na a Gado di e tiri a pipel fu en.

Te yu sa leisi na alawiki leisipisi fu Bijbel fu sreka yusrefi gi a Theokrasia Diniwroko-skoro, dan a no de fu taki dati den sani di yu e leri fu Exodus sa naki yu ati trutru. Te yu sa poti prakseri na san skrifi na ondro na edeprakseri „Piki tapu den aksi fu Bijbel” dan yu sa man frustan spesrutu bijbeltekst moro bun. Den sani di skrifi na ondro na edeprakseri „Sani di wi kan leri” sa sori yu fa yu kan kisi wini fu na alawiki leisipisi fu Bijbel.

[Prenki na tapu bladzijde 24]

Yehovah ben gi a safri-ati man Moses a wroko fu tyari den Israelsma komoto fu katibo

[Prenki na tapu bladzijde 25]

Den Tin Plaag noso rampu e sori taki a Mekiman e basi a watra, a leti fu son, den insekt, den meti, nanga libisma

[Prenki na tapu bladzijde 26, 27]

Nanga yepi fu Moses, Yehovah orga den Israelsma leki wan nâsi di ensrefi e tiri