Mkaanem ma Yehova Ma Uma Je

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Ekesodu

NGEREN ne ka u mimi, ka kwagh u myom u í yima mba í ‘tsule ve, ve lu eren tom u ican’ yô. (Ekesodu 1:13) Shi ka ngeren u ságher iyol kpaa, a ôr kwagh u mhii u ikyurior jimin. Akaa agen a doon tsung a í nger ker yô, ka uivande mba kpilighyol mba í e̱r la, kua atindi a doon tsung á i na ve la, man tabernakel u ve maa la kpaa. U ngeen kwagh ga yô, ka kwagh u í nger ken takerada u Bibilo ú í yer ér Ekesodu la je ne.

Ka Orheberu u lu profeti, í yilan un ér Mose la, nger Ekesodu ye, í pase akaa a yange er Mbaiserael sha iaven i kuman anyom 145 nahan yô—hii shighe u Yosev kpe ken inyom i 1657 C.S.W. la je zan zan va ar sha shighe u í maa tabernakel í bee ken inyom i 1512 C.S.W. la. Kpa, ngeren ne gban kan di tsegh ku mbayiase tsô ga. Un kpa ka mkaanem ma Aôndo, ka loho na hen orumace. Ka nahan yô, “ma uma je,” shi ma aa tahav kpaa. (Mbaheberu 4:12) Inja na yô ngeren u Ekesodu ne ngu a inja hen a vese kpishi je.

“AÔNDO UNGWA MTOGHOR VE”

(Ekesodu 1:1–4:31)

Tsombor u Yakob mar ngee seer a seer ken Igipiti, ve lu seer a seer yemen hemen hemen, je yô tor wa tindi ér i̱ gema ve ve̱ hingir ikpan, i̱ eren ve ican kpaa. Farao shi wa tindi ér hanma kwase ken Mbaiserael u nan mar wan nomso cii yô, i̱ wua wan la. Kpa wanikyundan ugen war ku ú í kaa ér i̱ wuan anikyundanev mba Iserael mba nomso la, lu iwer itiar, í yilan un ér Mose, tsô wan u Farao u kwase tôô un, hingir wan na. Er í yèsè Mose ken ya u tor nahan kpa, va nyer anyom 40 yô, á ta ikyaa a ior nav, á gema á wua Origipiti. (Aerenakaa 7:23, 24) Gande tsô á yevese, á yem ken Midian. Á za vôso kwase ker, á hingir orkuranilev. Iyange igen yô, Mose nenge ageva yegh usu, kpa lu hian ga, nahan lu ape ivande shon er ne je Yehova tindi un ér a̱ hide a̱ yem ken Igipiti a̱ za hemen Mbaiserael a̱ due a ve ken ikpan kera ye. Aôndo gema ver anngô na Aron ér a̱ ôron kwagh sha ci na.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

3:1—Yetero lu nyi pristi jimi? Sha ayange a tsuaa tsuaa a mbayiase la yô, orhemen hen tsombor nan lu pristi hen tsombor u nan. A̱ shi nan kpa Yetero hemen ipaven i Mbamidian igen. Er Mbamidian lu tsombor u Aberaham hen hunda u Ketura yô, alaghga ve kpa ve kav kwagh u mcivir u Yehova kpee.—Genese 25:1, 2.

4:11—Yehova er ‘orkondonikyer, shin orkondonato, shin orapirashe’ nena? Er ashighe agen Yehova na ior pir ashe, shin kondo ikyer nahan kpa, ka un a ne akaa ne á eren hanma or cii ga. (Genese 19:11; Luka 1:20–22, 62–64) Ka dyako u isholibo u se ye la a ve a akaa ne ye. (Yobu 14:4; Mbaromanu 5:12) Nahan kpa er í lu Aôndo a ne ian ve akaa ne a eren yô, una fatyô u kaan ér un “er” orkondonikyer man orkondonato man orapirashe.

4:16—Mose yange hingir “er Aôndo nahan” hen Aron nena? Lu Aôndo tindi Mose ye. Ka nahan ve Mose hingir “er Aôndo nahan” hen Aron, un shon u tilen ôron kwagh sha ci u Mose la ye.

Ityesen hen Avese:

1:7, 14. Yehova súè ior nav shighe u i lu eren ve ican ken Igipiti la. Kape nyian kpa a súén Mbashiada nav je la, shin shighe u tôvacan ka una tser ve tsung je kpaa.

1:17–21. Yehova umbur se, ‘veren se doo doo.’—Nehemia 13:31.

3:7–10. Yehova ongo mliam ma ior nav.

3:14. Hanma kwagh u Yehova a we ishima yô, den kuren un ga. Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ser una kure akaa a ken Bibilo á se lu veren ishima keghen la keng a bunde ga.

4:10, 13. Mose yange huna iyol na kpishi ér un fa kwaghôron ga, je yô er Aôndo kaa ér una súè un nahan je kpa, a zamber Aôndo ér a̱ tindi orgen nana̱ za lam a Farao. Nahan cii kpa, lu Mose shon ne Yehova tindi, shi na un kwaghfan man agee sha u a̱ za ityom i̱ í tindi un la doo doo, a̱ kure i̱ kpaa ye. Nahan se de haren sha mbamyina asev, kpa se gema se suur sha Yehova, ka nahan ve se er tom u pasen kwaghaôndo shi tesen ior la sha gbashima, se kure ú kpaa ye.—Mateu 24:14; 28:19, 20.

 UIVANDE MBA KPILIGHYOL VA A MYOM

(Ekesodu 5:1–15:21)

Tsô Mose man Aron za tile sha ishigh ki Farao, ve sôn un ian ér a̱ de Mbaiserael ve̱ za er Yehova iniongo ken deserti. Orhemen u Mbaigipiti la venda inyigh i môm je. Tsô Yehova gba van a atsan a nyoon tsung sha ikyev i Mose. Kpa Farao de Mbaiserael ér ve̱ yem ga, zan zan Aôndo va a ican i sha pue la cii ve, mase den ye. Kpa, mba den a de Mbaiserael ér ve̱ yem nahan, shi ve kôr zendan ve ijime iuu. Kpa Yehova bugh gbenda shin Zegemnger u Nyian la, nahan yima ior nav. Mbaigipiti mba ve lu zendan ijime van cii zegemnger la kua a ve, ve tim.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

6:3—Aberaham man Isaka man Yakob ve lu̱ a̱ fa iti i Aôndo ga inja nena? Yehova vande tôndon zwa a uter asev mba tamen mbara sha icighanti na la kpur kpur. Kpa, ve lu̱ a̱ fa shin ve kav wanger wanger er Yehova á ne uityendezwa nav cii ve kur nahan, ga.—Genese 12:1, 2; 15:7, 13–16; 26:24; 28:10–15.

7:1—Yange í ver Mose lu “Farao er Aôndo” nahan inja nena? Inja na yô Aôndo na Mose tahav sha Farao. Nahan ityôkyaa lu i una cia tor la ga.

7:22—Upristi mba Igipiti mbara yange ve zua a mngerem ma í vande geman má, má hingir awambe ga la hana? Alaghga yange lu mngerem ma í vande kesen shin Ifi u Nil í ver mape cii ve, í mase van a ican shon yô. Shi a̱ shi nan kpa yange í lu timen azôr hen kpe u Ifi u Nil ape mndorom lu la, zuan a mngerem ma man.—Ekesodu 7:24.

8:26, 27—Er nan ve yange Mose kaa ér naagh ku Iserael una na la ku a lu “kwagh u ndôhôr ishima sha ashe a Mbaigipiti”? Yange i civir ishôso wue wue ken Igipiti. Nahan u teren iniav mbi nan la na yô zamber u Mose lu zamber ér i̱ de Iserael a̱ yem a̱ za na Yehova naagh la hemba kôrough ato cii.

12:29—Ka unô yange í tôô ér mba ônovmbaiundava? Ka ônovmbaiundav mba nomso tseegh yange í tôô ér mba ônovmbainundav ye. (Numeri 3:40–51) Farao iyol na lu waniunda, kpa í wua un ga. Un kpa lu a ya na je. Lu orhemen u hen tsombor nan kpe ican i sha pue la ga, kpa lu waniunda u nomso u hen hanma tsombor nan kpe i̱ ye.

12:40—Yange Mbaiserael tsa ken tar u Igipiti anyom a me? Anyom 430 á í ter heen ne wa shighe u ônov mba Iserael lu “ken tar u Igipiti man ken tar u Kanaan” la kpa ker cii. * Aberaham lu anyom akunduatargber kar ataan zum u á kôr gbenda yemen Kanaan, á za per Ifi u Uferati ken inyom i 1943 C.S.W. la. (Genese 12:4) Hii shighe la zan zan za ar sha shighe u Yakob nyôr anyom 130 ve, za mase nyôron ken Igipiti la, lu anyom 215. (Genese 21:5; 25:26; 47:9) Inja na yô ken Igipiti kpa shi Mbaiserael za tsa anyom 215 di nahan.

15:8—Mimi je mngerem ma “kôrough” ma shin Zegemnger u Nyian mara yange ma kundu ma gba akpoo? Ishemberti i̱ tesen ieren i̱ í gem ér “kôrough” la inja na yô ér kwagh ta ijen shin kôrough. Í ter ishember ne ken Yobu 10:10 sha kwagh u atumbabua a kôrough tan ijen. Nahan mngerem ma kôrough mara tese ér yange ma kundu ma gba akpo kpee ga. Luun er “ahumbe a ken ityoughkitaregh” a taver á í er kwagh u á ken Ekesodu 14:21 la yange a ndôhôr i kom u mngerem ma a gba akpo yô, ma i er kwagh ma í ter wuhe shon u yange ú kôr keghlee la kpaa keng. Er ma kwagh môm u or nana nenge a mi sha ashe kpôghôô yange kôr mngerem mara tile a mi ga yô, ma lu sha ashe inja er ma kôrough, ma kundu, shin ma ta ijen nahan.

Ityesen hen Avese:

7:14–12:30. Atsan a Pue la yange gba van abu tsô ga. Yange í vande tsengan pasen mve u á tsuaa, shi va sha er í pase la nahan vough. Mve u atsan la va sha shighe vough la tese er Orgbanakaa á lu aa tahav sha mnger man sha iyange man ankaam ma lun a ingyur man agbeen, man sha ishôso man uumace kpaa cii nahan je zua ga! Shi atsan la tese kpaa ér Aôndo una fatyô u heren a her van a kwaghtseren sha mbaihyomov nav, kpa una gema a kura mba ve civir un la.

11:2; 12:36. Yehova veren ior nav doo doo. Ikyav tese ér yange wa ikyo ér i kimbi Mbaiserael injartom ve ken Igipiti sha shighe shon. Ve nyôr ken tar la uikyangen ga, shin ve lu er ior mba í ker ve ikpan ken uitya nahan kpaa ga.

14:30. Se fatyô u nan jighjigh gbar gbar ser, Yehova una yima mba ve civir un la sha shighe u “Zegecan” i i̱ lu van la.—Mateu 24:20–22; Mpase 7:9, 14.

 YEHOVA KOHOL IKYURIOR VER, NGU TOR VE

(Ekesodu 15:22–40:38)

Yange mba yem Mbaiserael mba dugh a ve ken Igipiti kera, ka va kom sha uwer u sha utar yô, ve za haa afo hen kpewoo u Uwo u Senai. Lu hen ijiir la í na ve Atindi a Pue kua atindi agenegh kpaa ye, shi ve ya ikyuryan a Yehova, ér vea hingir ikyurior i Aôndo iyol na una lu tor ve yô. Mose tsa sha uwo la ayange 40, í wa un atindi sha kwagh u mcivir u mimi kua er a maa tabernakel u Yehova, u lu antempel u zenden a mi sha la kpaa. Hen iaven ne nahan, Mbaiserael er wanbua sha zenaria, nyôr civir kera kpaa. Mose hongo sha uwo va nengen kwagh ne nahan yô, ishima vihi un kpishi, nahan a gema ikpande í ihiar í Aôndo nger atindi sha mi na un la ta inya, í hembe. Tsô í tsaha mba ve er isholibo la, mba been yô a hide shi a unde a yem sha uwo la a za ngohol ikpande igenegh. Mose shi hidi hongo sha uwo kera yô, maa í hii u maan tabernakel la. Nahan Iserael due ken uikyangen kera inyom lu a̱ bee ga je tsô, i maa tenti u kpilighyol ne, í ver akaa á gba u aa lu ker la kpaa cii bee. Yehova maa iv tenti la a iengem na.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

20:5—Yehova “tsahan mbayev sha ci u iferkwagh i uter” zan zan ikyov ikyov nena? Hanma or ka nana̱ vesen nana̱ waan ikyondo kera yô, i lu kwagh u nan er la í kôr nan sha mi ye. Kpa ngise ikyurior i Iserael i̱ gem civir akombo yô, i̱ ya ican i ieren ve i̱ va a mi la zan zan ikyov ikyov. Mbaiserael mba nan jighjigh je kpa mtsum u ikyurior la bende a ve, gadia ieren ve la i̱ na yô hemba taver u tilen sha mimi cii.

23:19; 34:26—Tindi u yange í wa ér i̱ de jiir wanivo sha atumba a ngô na ga la, inja na ér nyi? Mbafanaôndoga yange ve jiir wanivo (shin wan u ma zendenya ugen) sha atumba a ngô na sha u sôron akombo ér ura u̱ nôô. Heela tseegh ga, er i gbe u atumba a ngô aa kundu a kundu wan iyol yô, u jiir wan shin á la a lu twsam u eren. Tindi ne wase ior mba Aôndo u kaven ér doo u vea luun a mhôônom ma zungwen.

23:20–23—Ka hanma ortyom í er kwagh na heene, man iti i Yehova lu “ken a Na” inja nena? A̱ shi nan kpa ortyom ne lu Yesu shighe u lu a va hingir orumace ga la. Lu un í tindi ér a̱ hemen Mbaiserael gbenda a̱ yem a ve ken Tar u Ityendezwa ye. (1 Mbakorinte 10:1–4) Iti i Yehova ngi “ken a Na” sha ci u, ka Yesu hiihii á kende a iti i Ter na sha tseng shi a tsegh í kpaa ye.

32:1–8, 25–35—Yange er nan ve í tsaha Aron sha wanbua u zenaria u á er la ga? Aron yange lumun a akombo a civir la ga. Shi a̱ shi nan kpa yange kohol Mbalevi mbagenev ken masejime, ve cii ve ta ikyaa a Aôndo ve tagher kwagh a mba ve lu hendan a Mose la. Mba woo mbaiboov mbara kera cii yô, Mose umbur ikpelaior la ér ve er isholibo i vesen, nahan kwagh ne tese ér lu Aron tseegh Yehova zungwe un mhôônom ga, zungwe mbagenev kpaa.

33:11, 20—Aôndo ngise ôron kwagh a Mose “ishigh a ishigh” inja nena? Ishember ne tese ér yange ve tumen idyu imôngo. Mose ôron kwagh a ortyom u Aôndo, shi Yehova naan un mkaanem nam sha ityumbuzwaagh i ngula kpaa. Kpa Mose nenge a ishigh ki Yehova ga, gadia ‘or á fatyô u nengen a Aôndo shi lun uma ga.’ Sha kpôô yô, Yehova iyol na ôr kwagh a Mose ga. Mbagalatia 3:19 kaa ér í na Tindi “sha mkaa u mbatyomov mba Shaav sha ikev i orhimen.”

Ityesen hen Avese:

15:25; 16:12. Yehova we ior nav ikyo.

18:21. Ior mba í tsough ve í ver sha aan a tom ken tiônnongo la kpa saa vea lu mba fan kwagh, mba ve cie Aôndo, ve lu a mimi, shi ve lu mba tangen iyol ga kpaa keng.

20:1–23:33. Ka Yehova a lu uhemban sha won cii u a we Atindi ye. Yange Mbaiserael vea kuran atindi na yô, kwagh la a wase ve u civir un sha inja sha inja shi civir un a iember kpaa. Yehova ngu a nongo u un iyol na a hemen ú nyian yô. Aluer se mba ken ijoughave a ú yô, nahan a saan se iyol, shi se lu ken mkpeyol kpaa.

Ngu Se a Inja Kpishi Je

Takerada u Ekesodu pase kwagh u Yehova kaa ér nyi? Ú tese ér ka un a ne se akaa sha dooshima, shi a paan se sha gbenda u kpilighyol, shi a kur mbaawashima nav cii ye. Ka un je a lu Aôndo u a hemen nongo na ye.

Ú nguren ôron Bibilo i̱ í ôron ken hanma sati la sha u wan ago a zan Makeranta u Henen Tom u Hemen u Aôndo la yô, kwagh u ú hen ken Ekesodu ne una kôr ú ken ishima kpee je. Ú ôr kwagh u i nger hen gbaa itinekwagh u a kaa ér “Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La” yô, ú hemba zuan a mkav sha avur a Icighanruamabera agen seer. Akaa a í nger hen gbaa itinekwagh u a kaa ér “Ityesen hen Avese” la una tese ú er ú kaa ve ú zua a mtsera ken Bibilo you i ôron ken hanma sati yô.

[Footnote]