Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ubwina Lebi
Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ubwina Lebi
NO MWAKA taupwile ukutula apo Abena Israele balubwililwe ukufuma mu busha mu Egupti. Apo nomba nabateyanishiwa ukubo luko lupya, bali pa lwendo lwa kuya ku calo ca Kanaani. Yehova alefwayo kuti uluko lwa mushilo lwikale muli cilya calo. Lelo, imikalile ne ficitwa mu mipepele ya bena Kanaani nafibipa icine cine. E ico Lesa wa cine apeela ulukuta lwa bena Israele ifipope ifili no kubalenga ukupaatulwa ku kubomba umulimo wakwe. Ifi fipope fyalembwa mwi buuku lya mu Baibolo ilya Ubwina Lebi. Ili buuku lyalembelwe na kasesema Mose mu matololo ya Sinai napamo mu 1512 B.C.E, kabili mwalembwa ilyashi lya bena Israele ilyacitike mu mweshi fye umo. (Ukufuma 40:17; Impendwa 1:1-3) Yehova libili libili acincisha bakapepa bakwe ukuba aba mushilo.—Ubwina Lebi 11:44; 19:2; 20:7, 26.
Inte sha kwa Yehova pali leelo tabakonka Amalango Lesa apeele ukupitila muli Mose. Imfwa ya kwa Yesu Kristu yapwishishe yalya Malango. (Abena Roma 6:14; Abena Efese 2:11-16) Lelo, ifipope fisangwa mu Ubwina Lebi kuti fyatunonsha, ukutusambilisha ifingi pa fya kupepa Lesa wesu, Yehova.
IMITUULO—IYA KUITEMENWA NE YO BONSE BASHINGEMWE UKUTUULA
Imituulo imo na malambo yamo ayalandilwepo mu Malango yali ya kuitemenwa, lelo yambi yali no kupeelwa na bonse. Ku ca kumwenako, ica kuninika caocewa calepeelwa mu kuitemenwa. Calepeelwa kuli Lesa conse fye icituntulu, kwati fye ni fintu Yesu Kristu mu kuitemenwa aipeele umwine onse fye nge lambo lya cilubula. Ilambo lya kuitemenwa ilya mutende lyena baleakana. Iciputulwa cimo ica ili lambo calepeelwa kuli Lesa pa cipailo, cimbi bashimapepo e balelya, kabili cimbi na co uwaleta ilambo e walelya. Ku Bena Kristu basubwa na bo, Icibukisho ca mfwa ya kwa Kristu ca kulya ca mutende.—1 Abena Korinti 10:16-22.
Imituulo ya pa lubembu ne ya pa lutembo, e kuti, pa mulandu, yaletuulwa na bonse fye. Imituulo ya pa lubembu yali ya kukonsolwela imembu ishacitilwe mu kukanaishiba, nelyo ishishali sha ku mufulo. Imituulo ya pa mulandu yalepeelwa kuli Lesa ilyo umo apumfyanya insambu sha bambi, atemwa pa kuti babweseshe umubembu uwalapila insambu nangu amashuko bamupokele. Yalebomba na kuli fyonse fibili. Kwali ne mituulo ya ca buunga iyaletuulwa ku kutasha pa fintu ifingi ifyo Yehova alebapeela. Na ifwe bene kuti twanonkelamo muli aya malyashi pantu amalambo baebelwe ukupeela mu cipingo ce Funde yalelosha kuli Yesu Kristu ne lambo apeele nelyo ku mapaalo yapongoloka ukufuma muli ili lambo.—AbaHebere 8:3-6; 9:9-14; 10:5-10.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
2:11, 12—Mulandu nshi ubuci nga bwapeelwa nge “cakufutumuna ica mulilo” bushalepokelelwa na Yehova? Ubuci bulelandwapo pano te kuti bube buci bupangwa ne nshimu. Nelyo ca kuti tabwasuminishiwe nge “cakufutumunapo ica mulilo,” bwali pa “fisabo fya ntanshi ifya . . . mu filime.” (2 Imilandu 31:5) Ubu buci bufwile bwali menshi ya mu fisabo. Apo ubuci bwa fisabo bwalebila, tabwalepokelelwa nge ca kuninika ca pa cipailo.
2:13—Mulandu nshi balelungilamo umucele “mu ca kupalamika conse”? Balecite ci, te pa mulandu wa kufwaya ukuti amalambo yomfwike bwino. Mwi sonde lyonse, umucele ulabomfiwa ku kucingilila ifintu ukubola. Ufwile walepeelwa pamo ne mituulo pantu wimininako ukukanabola.
Ifyo Twingasambililako:
3:17. Apo ifuta lyalemonwa ukuti e lyawamisha ku nama, ifunde lya kukanalya amafuta mu kumonekesha lyalelangilila abena Israele ukuti ifyanona fyali fya kwa Yehova. (Ukutendeka 45:18) Ici ciletucinkulako ukuti tufwile ukupeela Yehova ifyawamisha.—Amapinda 3:9, 10; Abena Kolose 3:23, 24.
7:26, 27. Abena Israele balibindilwe ukulya umulopa. Lesa amona umulopa ukuti bumi. Ilembo lya Ubwina Lebi 17:11 litila: “Umweo wa ca mubili uli mu mulopa wa ciko.” Na leelo line bakapepa ba cine bafwile ukutaluka ku kulyo mulopa.—Imilimo 15:28, 29.
BUSHIMAPEPO BWA MUSHILO BWAIMIKWA
Ni bani bapeelwe umulimo wakumine ukupeela amalambo ne mituulo? Uyu mulimo wapeelwe kuli bashimapepo. Nga fintu Lesa alandile, Mose e wabombeele pa kulaashika Aarone, shimapepo mukalamba, na bana bakwe bane abali no kuba bashimapepo banono. Uku kusefya kufwile kwasendele inshiku 7, kabili pa bushiku bwakonkelepo batendeke ukubomba umulimo wabo uwa bushimapepo.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
9:9—Bushe ukwitila umulopa mwi shinte lya cipailo no kuushinga pa nsengo sha cipailo kwalolele mwi? Ici calelangilila ukuti Yehova alepokelela umulopa nge ca kukonsolwela. Imitantikile yonse iya kukonsolwela yashimpilwe pa mulopa. Umutumwa Paulo alembele ati: “Umwabela Amafunde ni cikanga fyonse fisangululwe ku mulopa, e ico umulopa nga tausumiwe te kuti kube ukulekelelwa.”—AbaHebere 9:22.
10:1, 2—Bushe finshi fifwile fyasanshiwe mu lubembu lwacitile Nadabu na Abihu, abana baume ba kwa Aarone? Ilyo fye Nadabu na Abihu babembwike ilyo balebomba imilimo yabo iya bushimapepo, Yehova abindile bashimapepo ukunwa umwangashi nelyo ubwalwa ilyo balebombela pe hema lya kulaishanya. (Ubwina Lebi 10:9) Ici cilelangilila ukuti abana babili aba kwa Aarone bafwile balinwinemo lintu ici cacitike. Lelo, ico bafwilile mulandu wa kufutumuna “umulilo uweni uo [Yehova] ashabebele.”
Ifyo twingasambililako:
10:1, 2. Ababomfi ba kwa Yehova abashingamwa imilimo ndakai bafwile ukucita ifyo Lesa afwaya. Kabinge, tabafwile ukuba abaituumika ilyo balebomba imilimo yabo.
10:9. Tatufwile ukubomba imilimo Yehova atupeela nga natunwamo ubwalwa.
UKUPEPA LESA KUFWAYA TWABA ABA BUSAKA
Ifipope fyapeelwe pa lwa miliile ukukuma ku nama shasanguluka ne shishasanguluka fyanonseshe abena Israele mu nshila shibili. Ifi fipope fyalibacingilile ku kwambula amalwele yafuma ku tushishi twabipisha kabili fyabalengele ukupusanako ku nko shabashingulwike. Ifipope fimbi fyalelanda pa kukowela kwa fitumbi, ukusangululwa kwa banakashi pa numa ya kupaapa, ifya kucita nga umo alwala ubulwele bwa fibashi, e lyo no kukowela kwalebapo pa mulandu wa fya kufuma ku bwaume na ku bwanakashi. Bashimapepo bali no kusakamana imilandu yakumine abantu bakowela.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
12:2, 5—Mulandu nshi ukupaapa kwalelengela umwanakashi ukuba “uwakowela”? Ifilundwa fya mfwalo fyapangilwe ku kuleta abantu bapwililika pe sonde. Lelo, pa mulandu wa fifuma mu lubembu ifyo twapyana, ubumi bushapwililika kabili ubwa lubembu bwalyambukile ubufyashi bonse. Ishi nshita sha kuba “uwakowela” pa mulandu wa kupaapa, ne milandu imbi, pamo ngo kuya ku mweshi no kufuma kwa bwaume bwa cupo, kwalecinkulako abena Israele ulwa lubembu bapyene. (Ubwina Lebi 15:16-24; Amalumbo 51:5; Abena Roma 5:12) Ifipope fyalekonkwa pa kusangululwa fyaleafwa abena Israele ukwishiba ukuti balekabila ilambo lya cilubula ilya kufimba pa membu sha bantunse no kubwesha ubumi bwapwililika. E co Amalango yaishileba ‘kafundisha wabo ukubatungulula kuli Kristu.’—Abena Galatia 3:24.
15:16-18—Bushe ‘Ukufuma kwa bwaume bwa cupo’ ubwalumbulwa muli ifi fikomo e cinshi? Ici napamo cilosha ku kufuma kwa malumina ukucitika ubushiku e lyo na lintu kwaba ukupanga icupo.
Ifyo Twingasambililako:
11:45. Yehova Lesa wa mushilo kabili afwaya abamubombela umulimo washila ukuba aba mushilo. Bafwile ukukonkelela bumushilo no kutwalilila ukuba aba busaka lwa ku mubili na lwa ku mupashi.—2 Abena Korinti 7:1; 1 Petro 1:15, 16.
12:8. Yehova asuminishe abapiina ukupeela ifyuni ngo mutuulo we lambo ukucila ukupeela impaanga iyakosele umutengo. Alalangulukilako abapiina.
BUMUSHILO BUFWILE UKUBAKWA
Amalambo yacindamisha aya pa lubembu yalepeelwa pa Bushiku bwa Kukonsolwela cila mwaka. Ing’ombe yalepeelwa ku kukonsolwela imembu sha bashimapepo na ba mu mukowa wa bena Lebi. Imbushi imo yali ya kupeelwe lambo pa bena Israele abashali mu mikowa ya bushimapepo. Pa numa abantu balesokolwela imembu shabo pa mutwe wa mbushi imbi no kuileka iye iya mweo mu matololo. Imbushi shonse shibili shalemonwa ngo mutuulo wa pa lubembu. Fyonse fyalelosha kuli Yesu Kristu ukuti aali no kwipaiwa no kusende membu.
Ifipope pa lwa kulya inama e lyo na pa lwa milandu imbi fikomaila pa mulandu cacindamina ukuba aba mushilo ilyo tulepepa Yehova. Cali icalinga kuli bashimapepo ukuba aba mushilo. Imitebeto itatu iyalecitwa cila mwaka yali ni nshita ya kusekelela kukalamba kabili yali ni nshita ya kutasha Kabumba. Na kabili Yehova apeele abantu bakwe ifipope fyakumine ukupontelwa kwe shina lyakwe ilyashila, ukusunga Amasabata no kusefya Umwaka wa Ntandala, ifya kusunga abapiina, e lyo ne fya kusunga abasha. Balibalangile amapaalo yali no kufuma mu kumfwila Lesa e lyo ne fitiipu fyali no kwisa pali bene nga babulwa icumfwila. Kwaba ne fipope pa lwa mituulo iyakuma imilapo ne ndalama balingiilwe, ibeli lya fitekwa, no kupeela conse ica pe kumi ku “kube ca mushilo kuli Yehova.”
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
16:29—Ni mu nshila nshi Abena Israele bali no “kuipetamika”? Ukuipetamika, ukwalecitwa pa numa ya Bushiku bwa Kukonsolwela, kwalelangilila ukulomba ubwelelo pa membu. Pali ilya nshita ukuleko kulya kufwile kwalelangilila ukuti umo nasumino lubembu. Kanshi, ‘ukuipetamika’ kufwile kwalelosha ku kuleko kulya.
19:27—Bushe ifunde lya ‘kukanabeya mu misoso ya mitwe’ nelyo ‘ukukanaputulako ku fifutu fya mwefu’ lyalola mwi? Ili funde lifwile lyapeelwe ku kucingilila abaYuda ukukanabeya umwefu nelyo imishishi nga filya abasenshi balecita. (Yeremia 9:25, 26; 25:23; 49:32) Na lyo line, ifunde lya kwa Lesa talyalolele mu kuti abaYuda tabali na kubeya umwefu.—2 Samwele 19:24.
25:35-37—Bushe calilubene lyonse ku bena Israele ukupoka ica kwingilishapo? Nga ca kuti umo aashima indalama ku kucito bukwebo, uwa-ashimisha kuti alomba nsonsela. Lelo, Ifunde lyalibindile ukulundapo nsonsela pa ndalama shali no kwaafwa abapiina. Ukunonkela pa bapiina kwalilubene.—Ukufuma 22:25.
26:19—Ni shani fintu ‘imyulu ingaba icela ne calo ukuba umukuba’? Pa mulandu wa kubulwa imfula, imyulu pa calo ca Kanaani yali no kulamoneka ngo mukuba, iyakosa. Ukwabula imfula, isonde lyali no kuba ne langi lya mukuba, ukulabeeka nge cela.
26:26—Bushe calola mwi ukuti “abanakashi ikumi(10) bakafumbika icilyo mwi buku limo”? Nga kukonka ifyo caleba, cila mwanakashi alekwata ibuku lyakwe umwa kufumbika fyonse ifyo alefwaya ukufumbika. Lelo aya mashiwi yalelangilila ukuti ifilyo fyali no kubula ica kuti ibuku fye limo lyali no kubomfiwa ku kufumbikamo ifilyo fyali no kufumbikwa na banakashi 10. Ici cali ni cimo pa fyasobelwe ukuti fyali no kutumbuka mu kukanasungilila bumushilo.
Ifyo Twingasambililako:
20:9. Mu menso ya kwa Yehova, ukuba no lupato e lyo no bunkalwe cali fye cimo cine no kwipayo muntu. E co onse uwatuka abafyashi ali no kwipaiwa pantu cali fye cimo cine no kubepaya. Bushe ici tacifwile ukutucincisha ukutemwa abasumina banensu?—1 Yohane 3:14, 15.
22:32; 24:10-16, 23. Ishina lya kwa Yehova talifwile ukupontelwa. Lelo, tufwile ukulilumbanya no kupepa ukuti lishishiwe.—Amalumbo 7:17; Mateo 6:9.
IFYO IBUUKU LYA UBWINA LEBI LYAKUMA UKUPEPA KWESU
Inte sha kwa Yehova ndakai tabakonka Amalango. (Abena Galatia 3:23-25) Apo ifyalandwa mwi buuku lya Ubwina Lebi fitulenga ukwishiba ifyo Yehova amona imilandu yapusanapusana, kanshi kuti lyakuma ukupepa kwesu.
Ilyo mulebelenga Baibolo cila mulungu ku kupekanishisha Isukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa, ukwabula no kutwishika mukomfwikisha ukuti Lesa wesu afwaya ababomfi bakwe ukuba aba mushilo. Ili buuku lya mu Baibolo na kabili likamulenga ukupeela Uwapulamo ifyawamisha, lyonse ukusungilila bumushilo ku kumulumbanya.
[Icikope pe bula 21]
Amalambo yalepeelwa nga fintu casoselwe mu Malango yalelosha kuli Yesu Kristu na kwi lambo lyakwe
[Icikope pe bula 22]
Umutebeto wa Mukate Ushatutumuka yali ni nshita ya kusekelela kukalamba
[Icikope pe bula 23]
Imitebeto ya cila mwaka, pamo ngo Mutebeto wa Nsakwe, yaleba ni nshita ya kutasha Yehova