Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Levitiko

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Levitiko

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Levitiko

IMWAKA tiiwakaningamana kuzwa ciindi bana Israyeli nobakalubulwa kuzwa mubuzike ku Egepita. Kabali musyobo mupya, bali munzila kuya kunyika ya Kanana. Makanze aa Jehova ngakuti musyobo ooyu uusalala ukakkale okuya. Nokuba boobo, mbobapona ambobakomba bantu bamu Kanana cilausisya. Aboobo, Leza wakasimpe wapa mbungano yabana Israyeli milawo iyoobaandaanya akaambo kamulimo wakwe. Milawo eeyi ililembedwe mu Bbaibbele mubbuku lya Levitiko. Eeli bbuku lyakalembwa amusinsimi Musa munkanda ya Sinai. Kuboneka kuti lyakalembwa mu 1512 B.C.E. Lyaamba buyo zyakacitika mumwezi omwe luzutu. (Kulonga 40:17; Myeelwe 1:1-3) Jehova cakwiinduluka-induluka ulabakulwaizya bakombi bakwe kuti basalale.—Levitiko 11:44; 19:2; 20:7, 26.

Bakamboni ba Jehova sunu tabaceendelezyegwi a Mulawo wakapegwa a Leza kwiinda muli Musa pe. Ilufwu lwa Jesu Kristo lwakaumana Mulawo ooyo. (Ba-Roma 6:14; Ba-Efeso 2:11-16) Nokuba boobo, imilawo iili mubbuku lya Levitiko ilakonzya kutugwasya, ikutuyiisya zinji kujatikizya kukomba Leza wesu Jehova.

ZITUUZYO ZISALALA—ZYAKULIYANDILA ALIMWI AZYEELEDE KUCITA MUNTU WOONSE

(Levitiko 1:1-7:38)

Izituuzyo zimwi azipaizyo zyakali mu Mulawo zyakali zyakuliyandila kakuli zimwi zyakaleelede kucitwa amuntu woonse. Mucikozyanyo, cituuzyo citentwa cakali cakuliyandila buya. Coonse cakali kupegwa kuli Leza, mbubwenya mbuli Jesu Kristo mbwaakasungula buumi bwakwe boonse kuti cibe cipaizyo cacinunuzyo. Cipaizyo cakuliyandila cakulida antoomwe cakali kwaabanwa. Cibeela cimwi cakali kupegwa kuli Leza acipaililo, cimwi cakali kuligwa amupaizi kakuli eeci cimbi cakali kuligwa asikutuula. Mbubwenya buyo aku Banakristo bananike, Ciibalusyo calufwu lwa Kristo ncakulya caabanwa buya.—1 Ba-Korinto 10:16-22.

Zituuzyo zyacibi azyamilandu zyakaleelede kucitwa amuntu woonse. Icituuzyo cakusaanguna cakali cakulekelelwa zibi zyakacitwa kwiinda mukulubizya naa cakutaziba. Icabili cakali cakukkomanisya Leza ikuti naa umwi walubizyila mweenzinyina naa ikumupilusizya zyeelelo zyakwe sikulubizya weempwa naa zyoonse zyobilo. Alimwi kwakali cituuzyo canseke zyazisyango icakali kucitwa ikulumba kupa kwa Jehova cakuvwuzya. Makani woonse aaya alayandika kapati kulindiswe nkaambo zipaizyo zyoonse zyakalaililwa mucizuminano ca Mulawo zyakali kwiiminina Jesu Kristo alimwi acipaizyo cakwe naa mpindu iijanika kuzwa kuli ncico.—Ba-Hebrayo 8:3-6; 9:9-14; 10:5-10.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

2:11, 12—Ino nkaambo nzi buci ncobwatakali kuzuminwa a Jehova kabuli ‘cipaizyo citentwa’? Ibuci bwaambwa aawa tabuli bwanzuki pe. Nokuba kuti tiibwakali kuzumizigwa kuti bube ‘cipaizyo citentwa,’ bwakali bikkilizyidwe akati “[ka]kabalwebalwe . . . yamumyuunda.” (2 Makani 31:5) Kuboneka kuti buci oobu akali meenda aamicelo. Mbwaanga akali kukozya kupapa, tanaakali kuzuminwa kuti abe cituuzyo acipaililo pe.

2:13—Ino nkaambo nzi munyo ncowakeelede kubikkwa ‘muzipaizyo zyoonse’? Eeci tiicakali kucitilwa kuti zipaizyo zinone pe. Munyika yoonse, munyo ulabelesyegwa ikulesya cintu kubola. Kweelede kuti wakali kulungwa nkaambo wakali kwiiminina kutabola.

Ziiyo Kulindiswe:

3:17. Mbwaanga mafwuta akali kubonwa kuti ncecibeela ciinda kubota, ikukasya kwaalya kweelede kuti cakali kuyeezya bana Israyeli kuti cibeela cibotu ncica Jehova. (Matalikilo 45:18) Eeci cituyeezya kuti tweelede kupa Jehova zintu ziinda kubota.—Tusimpi 3:9, 10; Ba-Kolose 3:23, 24.

7:26, 27. Bana Israyeli tiibakeelede kulya bulowa. Mumeso aa Leza, bulowa bwiiminina buumi. Ibbuku lya Levitiko 17:11 lyaamba kuti: “Mubulowa mobubede buumi bwanyama.” Ikulilesya kubulowa kuciyandika asunu kubakombi bakasimpe bamazubaano.—Incito 15:28, 29.

IBUPAIZI BUSALALA BWATALISYIGWA

(Levitiko 8:1–10:20)

Ino nguni wakalipedwe mukuli wakulanganya milimo iijatikizya zipaizyo alimwi azituuzyo? Ooyu wakali mulimo wabapaizi. Kweelana ambwaakalaililwa a Leza, Musa wakacita pobwe lyakusekelela kutalika kubeleka kwa Aroni kali mupaizi mupati alimwi abana bakwe basankwa bone ibakeelede kuba bapaizi. Kuboneka kuti pobwe lyakali kutola mazuba aali ciloba, eelyo bapaizi bakali kutalika kubeleka mubuzuba butobela.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

9:9—Ino cakali kwiiminina nzi kutila bulowa ansi aacipaililo alimwi akububikka kuzintu ziindene-indene? Eeci cakali kutondezya kuti Jehova wakali kutambula bulowa mukulekelela zibi. Ibubambe boonse bujatikizya kulekelela bwakayeeme abulowa. Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Ncobeni tulakonzya kwaamba kuti, mumakani aa-Mulao bulowa mbobusalazya zintu zyoonse buyo, alimwi takukwe kulekelelwa kwazibi mane do kukutila bulowa.”—Ba-Hebrayo 9:22.

10:1, 2—Ino ncinzi iceelede kuti cakalijatikizyidwe mucibi cabana ba Aroni ba Nadabu a Abihu? Kuzwa ciindi ba Nadabu a Abihu nobakaimpya mukubeleka milimo yabo yabupaizi, Jehova wakakasya bapaizi ikunywa waini naa cintu cikola nobabeleka mutente lyakubunganina. (Levitiko 10:9) Eeci citondezya kuti bana ba Aroni bobilo beelede kuti bakali koledwe bukoko muciindi eeci icaambwa. Pele, ikaambo keni kakapa kuti bafwe nkakuti bakatuulila “[a]mulilo umbi ngwatakalailila [Jehova].”

Ziiyo Kulindiswe:

10:1, 2. Babelesi ba Jehova sunu beelede kucita zintu kweelana ambwaziyanda Leza. Alimwi, tabeelede kulisumpula nobalanganya mikuli yabo.

10:9. Tatweelede kubeleka milimo njotupedwe a Leza katukoledwe bukoko pe.

IKUKOMBA KUSALALA KUYANDA KUTI KATUSALALA

(Levitiko 11:1–15:33)

Milawo yazilyo iijatikizya banyama basalala abatasalali yakabagwasya bana Israyeli munzila zyobilo. Milawo eeyi yakabakwabilila ikutegwa batanjilwi atuzunda alimwi akutondezya lwiindano lwakaliko akati kabo amisyobo yakabazungulukide. Milawo imwi yakali kujatikizya kusofwaala akaambo kamitumba, kusalazya bamakaintu bamana kutumbuka, bubambe bujatikizya cinsenda alimwi akusofwaala akaambo kazintu zizwa kubwaalumi naa kubukaintu. Bapaizi bakaleelede kulanganya makani aajatikizya kusofwaala kwabantu bamwi.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

12:2, 5—Ino nkaambo nzi kutumbuka ncokwakali kupa kuti mutumbu ‘asofwaale’? Izibeela zyamubili zyakuzyalila zyakabambilwa kuti kakuzyalilwa bantu balondokede. Nokuba boobo, akaambo kabusungu bwacibi bwakakonwa, ibuumi butalondokede alimwi ibubisya bwakatambukila akubana. Iziindi zili mbozibede ‘zyakusofwaala’ akaambo kakutumbuka alimwi atwaambo tumbi mbuli mazuba aakutondwa kwamukaintu alimwi akusowa bwaalumi, zyakapa kuti bana Israyeli bazibe bubi mbubakakona. (Levitiko 15:16-24; Intembauzyo 51:5; Ba-Roma 5:12) Milawo yakulisalazya yakali kuyandika yakali kukonzya kubagwasya bana Israyeli kubona mbocakali kuyandika cipaizyo cacinunuzyo kutegwa civwumbe zibi akupilusya kulondoka kwabantu. Nkaambo kaako Mulawo wakababeda “simalelo mane kusikila kuciindi nca[akazya] Kristo.”—Ba-Galatiya 3:24.

15:16-18—Ino ‘kusowa bwaalumi’ kwaambwa mutupango ootu ncinzi? Kuboneka kuti eeci caamba kusowa bwaalumi ciindi muntu nali muŋonzi alimwi amukoonana.

Ziiyo Kulindiswe:

11:45. Jehova Leza ulasalala alimwi uyanda kuti aabo ibabeleka milimo yakwe iisetekene kabasalala. Beelede kuyandisya kusalala alimwi akuzumanana kusalala kumubili akumuuya.—2 Ba-Korinto 7:1; 1 Petro 1:15, 16.

12:8. Jehova wakali kubazumizya bacete ikutuula tuyuni muciindi cambelele iidula kacili cipaizyo cakutuula. Ulababikkila maano bacete.

KUSALALA KULAYANDIKA LYOONSE

(Levitiko 16:1–27:34)

Icipaizyo cazibi ciyandika kapati cakali kutuulwa amwaka mu Buzuba Bwakumanya Milandu. Imupoho wakali kutuulilwa bapaizi amusyobo wa Levi. Impongo yakali cipaizyo camisyobo ya Israyeli yatakali yabapaizi. Impongo aimbi yakali kutolwa munkanda kailanga, izibi zyabantu zyamana kwaambwa alinjiyo. Mpongo zyobilo zyakali kubonwa kuti ncituuzyo comwe cazibi. Zyoonse eezi zyakali kwiiminina kuti Jesu Kristo wakali kuyoopaizigwa alimwi wakali kuyoobweza zibi zyabantu.

Milawo yakali kujatikizya kulya nyama alimwi atwaambo tumwi yakali kukankaizya mbokuyandika kusalala notukomba Jehova. Cakweelela, bapaizi bakeelede kuti kabasalala. Mapobwe otatwe aamwaka zyakali ziindi zyakukkomana kupati alimwi akupa kulumba ku Mulengi. Alimwi Jehova wakapa bantu bakwe milawo iijatikizya makani aakubisya zina lyakwe lisalala, kubamba buzuba bwa Sabata alimwi akusekelela mwaka wamakumi osanwe, kulanganya bacete alimwi akweendelezya bazike. Izilongezyo zyakali kunoojanika akaambo kakuswiilila Leza zyakaindanizigwa akusinganya kwakali kukonzya kujanika akaambo kakutaswiilila. Alimwi kuli milawo iijatikizya zituuzyo ziswaangene akukonka alimwi amuulo, banyama bataanzi kuzyalwa alimwi akupa cibeela cakkumi kazili ‘zintu zisalalisya kuli Jehova.’

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

16:29—Ino muunzila nzi bana Israyeli mbobakali ‘kubombya myoyo yabo’? Ibubambe oobu bwakali kucitwa mu Buzuba Bwakumanya Milandu, bwakaliswaangene akulomba kulekelelwa zibi. Kuboneka kuti kuliimya kulya muciindi eeci kwakaliswaangene akuzumina kubisya. Aboobo, ‘kubombya myoyo’ caamba kuliimya kulya.

19:27—Ino ncinzi cakali kupandululwa amalailile aakuti “mutalikululi kuzyooko zyamitwe” naa kuti “utabisyi zyooko” zyacilezu? Kulibonya kuti mulawo wakapegwa wakali kukwabilila Bajuda kuti kabatageli malezu naa masusu ikwiiya zilengwa zimwi nzyobakali kucita batakombi Leza. (Jeremiya 9:25, 26; 25:23; 49:32) Nokuba boobo, malailile aa Leza tanaakali kukasya Bajuda kugela malezu pe.—2 Samuele 19:24.

25:35-37—Sena cakalilubide lyoonse kubana Israyeli kubbadalisya cinyonamucila? Ikuti naa mali akakweletwa akaambo kakuyanda kucita makwebo, sikukweletesya wakali kukonzya kubbadalisya cinyonamucila. Nokuba boobo, Mulawo wakali kukasya kubbadalisya cinyonamucila kucikwelete cakali kubwezegwa kutegwa muntu amane bucete. Ikujana mpindu kuzwa kuli simukobonyina mucete kwiinda mucinyonamucila tiicakaluzi pe.—Kulonga 22:25.

26:19—Ino mbuti ‘ijulu mbolyakali kunooba mbuli lubulo alimwi anyika mbuli mukuba’? Akaambo kakubula mvwula, ijulu ku Kanana lyakali kunoolibonya mbuli cibulo ciyumu citajisi tusena-sena. Akaambo kakubula mvwula, inyika yakali kunoolibonya mbuli musyobo wamukuba, ikuŋaima kwalubulo.

26:26—Ino ncinzi cipandululwa kuti ‘banakazi bali kkumi bayoojikila nsima mucijikilo comwe’? Mukaintu umwi aumwi weelede kuti kajisi cakujikila zyoonse zyayanda kujika cimugemi. Imajwi aaya akali kupandulula kukatazya kwacakulya cakunga cijikilo comwe cakali kukonzya kubelesyegwa abamakaintu bali kkumi. Eeci cakali ncecintu cimwi cakasinsimwa kuti cakali kulangilwa kucitika akaambo kakwaalilwa kusalala lyoonse.

Ziiyo Kulindiswe:

20:9. Imuuya walusulo alimwi alunya zyakali zibi zili mbuli kujaya mumeso aa Jehova. Aboobo wakalailila kupa cisubulo kumuntu uusampaula bazyali cikozyene acakubajaya buya. Sena eeci tacitukulwaizyi kuyanda basyomima?—1 Johane 3:14, 15.

22:32; 24:10-16, 23. Izina lya Jehova talyeelede kusampaulwa pe. Muciindi caboobo, tuleelede kulumbaizya zina lyakwe akupailila kuti lisalazyigwe.—Intembauzyo 7:17; Matayo 6:9.

IBBUKU LYA LEVITIKO MBOLIBUJATIKIZYA BUKOMBI BWESU

Bakamboni ba Jehova sunu tabaceendelezyegwi a Mulawo pe. (Ba-Galatiya 3:23-25) Nokuba boobo, mbwaanga zyaambwa mubbuku lya Levitiko zilatupa busongo kweelana azintu Jehova mbwazibona mumakani aaindene-indene, zilakonzya kubujatikizya bukombi bwesu.

Mbomuyaabubala Bbaibbele ansondo ikulibambila Cikolo Camulimo Weendelezyegwa a Leza, kakunyina kudooneka muyookondwa akaambo kakuti Leza wesu uyanda kuti babelesi bakwe kabasalala. Alimwi bbuku eeli lyamu Bbaibbele liyoomukulwaizya kupa Mupatikampatila zintu ziinda kubota, lyoonse kamusalala akaambo kakumukomba.

[Cifwanikiso icili apeeji 19]

Zipaizyo zyakali kutuulwa mu Mulawo zyakali kwiiminina Jesu Kristo acipaizyo cakwe

[Cifwanikiso icili apeeji 20]

Ipobwe lya Zinkwa Zitakwe Bumena cakali ciindi cakukkomana kapati

[Cifwanikiso icili apeeji 21]

Mapobwe aamwaka, mbuli Pobwe Lyazilawo, zyakali ziindi zyakulumba Jehova