Manweledzo A Bvaho Kha Bugu Ya Levitiko
Ipfi Ḽa Yehova Ḽi A Tshila
Manweledzo A Bvaho Kha Bugu Ya Levitiko
ṄWAHA wo vha u sa athu fhela u bva tshee Vhaisiraele vha vhofhololwa vhupulini ngei Egipita. Zwino vho dzudzanywa vha vha lushaka luswa, nahone vha nḓilani ya u ya shangoni ḽa Kanana. Ndivho ya Yehova ndi ya uri lushaka lukhethwa lu dzule henefho. Naho zwo ralo, matshilele na vhurereli zwa Vhakanana zwo vha zwo tshinyala vhukuma. Ngauralo Mudzimu wa ngoho a ṋea tshivhidzo tsha Isiraele milayo ye vha vha vha tshi ḓo i shumisa tshumeloni yawe. Yeneyi milayo yo ṅwaliwa kha bugu ya Bivhili ya Levitiko. Yo ṅwaliwa nga Muporofita Mushe sogani ḽa Sinai, hu ṱoḓaho u vha nga 1512 B.C.E., bugu ine ya katela ṅwedzi muthihi fhedzi wa ḓivhazwakale ya Vhaisiraele. (Ekisodo 40:17; Numeri 1:1-3) Yehova o ṱuṱuwedza lunzhi-lunzhi vhagwadameli vhawe u vha vhakhethwa.—Levitiko 11:44; 19:2; 20:7, 26.
Ṱhanzi dza Yehova ṋamusi a vhaho nga fhasi ha Mulayo we wa ṋewa nga Mudzimu a tshi shumisa Mushe. Lufu lwa Yesu Kristo lwo fhelisa wonoyo Mulayo. (Vha-Roma 6:14; Vha-Efesa 2:11-16) Naho zwo ralo, ndaela dzi wanalaho kha Levitiko dzi nga ri vhuyedza na u ri funza zwinzhi nga ha u gwadamela Mudzimu, Yehova.
U ṊEKEDZA MUDZIMU ZWIṰHAVHELO—NGA U ḒIFUNELA NA NGA KHOMBE-KHOMBE
Zwiṅwe zwiṱhavhelo zwa Mulayo zwo vha zwi zwa u ḓifunela, ngeno zwiṅwe zwo vha zwi zwa khombe-khombe. Sa tsumbo, tshiṱhavhelo tsha u fhiswa tsho vha tshi tsha u ḓifunela. Tsho vha tshi tshi ṋekedzwa Mudzimu tsho fhelela, u fana na musi Yesu Kristo o ṋekedza vhutshilo hawe sa tshiṱhavhelo tshi rengululaho nga u ḓifunela na nga ho fhelelaho. Tshiṱhavhelo tsha mutendelo na tshone tsho vha tshi tsha u ḓifunela. Tshiṅwe tshipiḓa tshatsho tsho vha tshi tshi ṋekedzwa Mudzimu kha aletare, tshiṅwe tshipiḓa tshi tshi ḽiwa nga vhotshifhe, nahone tshiṅwe nga ane a khou tshi ṋekedza. Nga hu fanaho, kha Vhakriste vho ḓodzwaho, Tshihumbudzo tsha lufu lwa Kristo ndi tshiḽiwa tsha mutendelo.—1 Vha-Korinta 10:16-22.
Tshiṱhavhelo tsha zwivhi na tsha mulandu zwo vha zwi zwa khombe-khombe. Tsha zwivhi tsho vha tshi tsha u pfumelela zwivhi zwo itwaho nga vhukhakhi, kana hu si nga khole. Tsha mulandu tsho vha tshi tshi fusha Mudzimu musi muthu o pfuka zwo teaho, kana u vhuyedzedza dziṅwe ndugelo dze dza vha dzo dzhielwa muitazwivhi o rembuluwaho—kana zwoṱhe. Ho dovha ha vha na zwiṱhavhelo zwa zwiliṅwa u itela u ṱhogomela ndugiselelo khulwane dza Yehova. Enea mafhungo oṱhe a a ri takadza nga ṅwambo wa uri zwiṱhavhelo zwo laedzwaho nga fhasi ha mulanga wa Mulayo zwo livhisa kha Yesu Kristo na kha tshiṱhavhelo tshawe kana kha mbuyelo dza tshenetsho tshiṱhavhelo.—Vha-Heberu 8:3-6; 9:9-14; 10:5-10.
Mbudziso Dza Maṅwalo Dzo Fhindulwa:
2:11, 12, NW—Ndi ngani Yehova o vha a sa ṱanganedzi mutoli wo ‘fhiswaho nga mulilo’? Hafha hu nga vha hu si khou ambiwa nga mutoli wa ṋotshi. Naho wo vha u songo tendelwa ‘u fhiswa nga mulilo,’ wo vha u tshi katelwa kha “zwiranzhe . . . zwe zwa mela masimuni.” (2 Koronika 31:5) Wonoyu mutoli zwi vhonala uri wo vha u maḓi, kana muthotho, wa mitshelo. Samusi u tshi vhila, wo vha u sa tendelwi sa tshiṱhavhelo kha aletare.
2:13—Ndi ngani muṋo wo vha wo tea u ṋekedzwa kha ‘misumo yoṱhe’? Hezwi zwo vha zwi sa itelwi u ita uri zwiṱhavhelo zwi ḓifhe. Ḽifhasini ḽoṱhe, muṋo u shumiswa u vhulunga tshithu uri tshi sa sine. Zwi vhonala uri wo vha u tshi shumiswa kha zwiṱhavhelo nga ṅwambo wa uri u imela u thivhela u sina.
Ngudo Ine Ra I Wana:
3:17. Samusi mapfura o vha a tshi dzhiiwa e a khwine kana muraḓo wavhuḓi vhukuma, u thivhelwa ha Vhaisiraele uri vha songo a ḽa zwo vha gudisa uri zwavhuḓi zwi tea u ṋewa Yehova. (Genesi 45:18) Hezwi zwi ri humbudza uri ri fanela u ṋea Yehova zwa khwine-khwine.—Mirero 3:9, 10; Vha-Kolosa 3:23, 24.
7:26, 27. Vhaisiraele vho vha vha songo tea u ḽa malofha. U ya nga mavhonele a Mudzimu, malofha a imela vhutshilo. Levitiko 17:11 i ri: “Vhutshilo [muyatshivhili] ha ṋama vhu kha malofha.” U sa ḽa malofha zwi kha ḓi vha ṱhoḓea kha vhagwadameli vha ngoho ṋamusi.—Mishumo 15:28, 29.
HU VHEWA VHOTSHIFHE VHAKHETHWA
Ndi vhafhio vhe vha vha vho ṋewa vhuḓifhinduleli ha u ṱhogomela mishumo i katelaho zwiṱhavhelo? Wonoyo mushumo wo vha wo ṋewa vhotshifhe. Samusi zwo vha zwo laedzwa nga Mudzimu, Mushe o fara vhuṱambo ha u vhea Aroni, tshifhe muhulu, na ha vharwa vhawe vhaṋa, vhe vha vha vho tea u vha nga fhasi ha vhotshifhe. Zwi vhonala uri honoho vhuṱambo ho fhedza maḓuvha a sumbe, nahone mushumo wa vhutshifhe wa thoma nga ḓuvha ḽi tevhelaho.
Mbudziso Dza Maṅwalo Dzo Fhindulwa:
9:9—Ndi ngani zwo vha zwi zwa ndeme u shela malofha kha sambelo ḽa aletare na u a vhea kha zwithu zwo fhamba-fhambanaho? Hezwi zwi sumbedza uri Yehova u a ṱanganedza malofha uri a shume sa tshipfumeleli. Ndugiselelo dzoṱhe dza tshipfumeleli dzo vha dzo thewa kha malofha. Muapostola Paulo o ṅwala a ri: “Zwi sá ṱanzwiwiho nga malofha a si zwinzhi, hu u ya nga mulayo; na u hangwelwa zwivhi ho vha hu sa konadzei hú si na malofha.”—Vha-Heberu 9:22.
10:1, 2—Zwivhi zwa vharwa vha Aroni, Nadaba na Abihu, zwi nga vha zwo vha zwi tshi katela na mini? Nga u ṱavhanya nga murahu ha musi Nadaba na Abihu vho ḓifara nga nḓila i songo teaho musi vha tshi khou ita mishumo ya vhutshifhe, Yehova o mbo ḓi thivhela vhotshifhe uri vha songo tsha shumisa veini kana zwikambi musi vha tshi khou shuma nḓuni khethwa. (Levitiko 10:9) Hezwi zwi amba uri vharwa vhavhili vha Aroni vha nga vha vho vha vhe nga fhasi ha ṱhuṱhuwedzo ya zwikambi kha tshiitea tsho ṱaluswaho hafha. Naho zwo ralo, tshiitisi tshi re tshone tsha lufu lwavho tsho vha tshi tsha u ṋekedza havho ‘mulilo u sili we Yehova a si vha laedze uri vha u ḓise.’
Ngudo Ine Ra I Wana:
10:1, 2. Vhashumeli vha Yehova vha re na vhuḓifhinduleli ṋamusi vha fanela u tendelana na ṱhoḓea dza Mudzimu. Zwiṅwe hafhu, a vho ngo fanela u vha na maṱuwa musi vha tshi khou ita vhuḓifhinduleli havho.
10:9. Ri songo vhuya ra ita mishumo ye ra ṋewa nga Mudzimu ro nwa zwikambi.
VHURABELI HA MUDZIMU VHU ṰOḒA U KUNA
Ndaela dza zwiḽiwa malugana na zwipuka zwo kunaho na zwi songo kunaho dzo vhuyedza Vhaisiraele nga nḓila mbili. Hedzi ndaela dzo vha tsireledza uri vha si kavhiwe nga zwitshili zwi huvhadzaho na u khwaṱhisa u fhambana havho na vhathu vha tshaka dzo vha tangaho. Dziṅwe ndaela dzo vha dzi tshi shuma kha u sa kuna ha zwitumbu, u kunakiswa ha musadzi musi a tshi khou beba, maitele a katelaho mapele, na u sa kuna hu bveledzwaho nga thundela i bvaho kha zwiraḓo zwa u ṱangana nga dzimbeu zwa munna na musadzi. Vhotshifhe vho vha vha tshi fanela u ṱhogomela mafhungo a kwamaho vhathu vhe vha kwamiwa nga honoho u sa kuna.
Mbudziso Dza Maṅwalo Dzo Fhindulwa:
12:2, 5—Ndi ngani u bebwa ha ṅwana hu tshi ita uri musadzi a vhe wa “dzitshika”? Zwiraḓo zwa mbebo zwo vha zwo itelwa u beba vhathu vho fhelelaho. Naho zwo ralo, nga ṅwambo wa mvelelo dzo mamelwaho dza tshivhi, vhutshilo vhu songo fhelelaho na ha tshivhi ha fhiriselwa kha vhana. Tshifhinganyana tsha “dzitshika” tshi tshimbidzana na u beba, u katela na maṅwe mafhungo, u fana na musadzi a tshi ṱamba nga maitele a vhusadzi na u fhalala ha mbeu ya munna, zwo vha zwi tshi humbudza Vhaisiraele nga ha tshivhi tshavho tshe vha tshi mamela. (Levitiko 15:16-24; Psalme ya 51:5; Vha-Roma 5:12) Ndaela dza ṱhoḓea ya u kuna dzo thusa Vhaisiraele u dzhiela nṱha ṱhoḓea ya tshiṱhavhelo tshi rengululaho u itela u thithiedza zwivhi zwa vhathu na u ita uri vhathu vha dovhe vha vhe vho fhelelaho. Nga zwenezwo Mulayo wo vha u ‘mudededzi wavho u vha isaho kha Kristo.’—Vha-Galata 3:24.
15:16-18—U “fhalalelwa nga mbeu” ho ambiwaho kha idzi ndimana ndi mini? Hezwi zwi vhonala zwi tshi ambela kha u fhalala ha mbeu vhusiku u katela na kha u ṱangana ha mbeu ha vhavhingani.
Ngudo Ine Ra I Wana:
11:45. Yehova Mudzimu ndi mukhethwa nahone u ṱoḓa uri vhane vha mu itela tshumelo khethwa vha vhe vhakhethwa. Vha fanela u ṱoḓa vhukhethwa na u dzula vho kuna ṋamani na muyani.—2 Vha-Korinta 7:1; 1 Petro 1:15, 16.
12:8. Yehova o tendela vhashai vha tshi ṋekedza zwiṋoni nṱhani ha nngu dzi ḓuraho sa tshiṱhavhelo. U a vhilaelela vhashai.
RI FANELA U DZULA RI VHAKHETHWA
Zwiṱhavhelo zwa ndeme zwa tshivhi zwo vha zwi tshi ṋekedzwa Ḓuvha ḽa Tshipfumelelo ḽa ṅwaha muṅwe na muṅwe. Ho vha hu tshi ṋekedzwa mbohwana u itela vhotshifhe na lushaka lwa Levi. Mbudzi yo vha i tshi ṋekedzelwa lushaka lwa Isiraele lune lu si vhe vhotshifhe. Iṅwe mbudzi yo vha i tshi litshiwa ya ya sogani i tshi khou tshila musi ho no ḓivhadzwa uri zwivhi zwa vhathu zwo fhela. Mbudzi mbili dzo vha dzi tshi shuma sa tshiṱhavhelo tsha tshivhi. Zwoṱhe hezwi zwo vha zwi tshi ombedzela mbuno ya uri Yesu Kristo o vha a tshi ḓo vha tshiṱhavhelo nahone u ḓo fhelisa zwivhi.
Ndaela dza nga ha u ḽa ṋama na nga ha maṅwe mafhungo dzi ombedzela ṱhoḓea ya vhukhethwa musi ri tshi rabela Yehova. Nga ho teaho, vhotshifhe vho vha vho tea u dzula vho kuna. Vhuṱambo vhuraru ha ṅwaha muṅwe na muṅwe ho vha hu zwiitea zwa madakalo vhukuma na zwa u livhuha Musiki. Yehova o dovha a ṋea vhathu vhawe ndaela dzi katelaho dzina ḽawe ḽikhethwa, u pembelela Sabatha na Ṅwaha wa Mihuvho, nḓila ya u fara vhashai, na ya u fara dziphuli. Phaṱutshedzo dzine dza nga vha hone nga u thetshelesa Mudzimu dzo vhambedzwa nga makhaulambilu ane a nga vha hone nga u sa thetshelesa. Hu dovha ha vha na ndaela dza nga ha u ita zwiṱhavhelo malugana na milanga na u eḓanyisa mutengo, madzhivhulo a zwipuka, na u ṋekedza tshafumi sa “tshikhethwa tsha Yehova.”
Mbudziso Dza Maṅwalo Dzo Fhindulwa:
16:29—Vhaisiraele vho vha vho tea u ‘ḓidzima zwiḽiwa’ nga nḓila-ḓe? Enea maitele, e a vha a tshi tevhelwa nga Ḓuvha ḽa Tshipfumelelo, a tshimbidzana na u ṱoḓa u hangwelwa zwivhi. U ḓidzima nga tshenetsho tshifhinga zwi vhonala uri ho vha hu tshi tshimbidzana na u ṱhogomela vhuimo ha tshivhi. Nga zwenezwo, ‘u ḓidzima zwiḽiwa’ zwi vhonala uri zwo vha zwi tshi ambela kha u ḓidzima.
19:27—Ndaela ya u sa “phulwa nḓobo” na u sa “tumulela” ndebvu yo vha i tshi amba mini? Hoyu mulayo zwi vhonala uri wo vha wo fhiwa Vhayuda u itela u vha thivhela uri vha si gere ndebvu dzavho kana mavhudzi nga nḓila ine ya ḓo vha u edzisa miṅwe mikhuvha ya vhuhedeni. (Yeremia 9:25, 26; 25:23; 49:32) Naho zwo ralo, ndaela ya Mudzimu a i ambi uri Vhayuda a vho ngo fanela u gera ndebvu dzavho kana mavhudzi a re kha tshifhaṱuwo.—2 Samuele 19:24.
25:35-37—Naa zwo vha zwo khakhea tshifhinga tshoṱhe uri Vhaisiraele vha ṱoḓe nzwalelo? Arali tshelede yo kolodwa nga zwiitisi zwa vhubindudzi, we a hadzimisa tshelede o vha a tshi nga ṱoḓa nzwalelo. Naho zwo ralo, Mulayo wo vha u tshi hana u ṱoḓa nzwalelo kha tshelede yo hadzimiswaho u itela u fhelisa vhushai. U ṱoḓa mbuyelo kha wahau a re zwiimoni zwi si zwavhuḓi zwa dzitshelede zwo vha zwo khakhea.—Ekisodo 22:25.
26:19—‘Lutombo lwa ṱaḓulu lwo nga tsimbi nahone shango ḽa nga tsimbi-tswuku’ nga nḓila-ḓe? Nga ṅwambo wa u sa wana mvula, lutombo lu re nṱha kha shango ḽa Kanana lu ḓo vhonala lu tshi nga tsimbi yo omaho, lu si na mabuli. Nga u sa wana mvula, ḽifhasi ḽi ḓo vha na muvhala wa tsimbi-tswuku i penyaho.
26:26—Zwo vha zwi tshi amba mini uri “vhasadzi vha ná fumi vha ḓo bika vhuswa nga khali nthihi”? Nga ho ḓoweleaho, musadzi muṅwe na muṅwe u ḓo ṱoḓa khali yawe kha zwoṱhe zwithu zwine a khou ṱoḓa u zwi bika. Fhedzi haya maipfi a sumbedza ṱhahelelo ya zwiḽiwa lune khali nthihi ya ḓo vha yo lingana u itela u bika zwiḽiwa zwine zwa nga bikwa nga vhasadzi vha fumi. Heyi ndi iṅwe ya mvelelo dze dza dzula dzo ambiwa dza u kundelwa u dzula vhe vhakhethwa.
Ngudo Ine Ra I Wana:
20:9. Vengo na tshiṱuhu zwo vha zwi zwivhi vhukuma kha Yehova u fana na u vhulaha. Ndi ngazwo o amba uri u sema vhabebi zwi fana na u vha vhulaha. Naa izwi a zwi ri sudzuluseli u sumbedza lufuno kha vhatendi nga riṋe?—1 Yohane 3:14, 15.
22:32; 24:10-16, 23. Dzina ḽa Yehova a ḽo ngo fanela u imelelwa luvhi. Nṱhani hazwo, ri fanela u hulisa dzina ḽawe na u ḽi rabelela uri ḽi huliswe.—Psalme ya 7:17; Mateo 6:9.
NḒILA INE LEVITIKO YA KWAMA NGAYO VHURABELI HASHU
Ṱhanzi dza Yehova ṋamusi a dziho nga fhasi ha Mulayo. (Vha-Galata 3:23-25) Naho zwo ralo, samusi zwo ambiwaho kha Levitiko zwi tshi ri ṋea luvhonela lwa mavhonele a Yehova kha zwithu zwo fhamba-fhambanaho, i nga kwama vhurabeli hashu.
Musi ni tshi ita muvhalo wa Bivhili wa vhege ni tshi khou lugiselela Tshikolo tsha Vhuḓinḓa ha lwa Ṱaḓulu, a zwi timatimisi uri ni ḓo takadzwa nga mbuno ya uri Mudzimu u ṱoḓa vhashumeli vhawe vha tshi vha vhakhethwa. Heyi bugu ya Bivhili i nga dovha ya ni sudzulusela u ṋea Wa Ṱaḓulu-ṱaḓulu zwa khwine-khwine, tshifhinga tshoṱhe ri tshi dzula ri vhakhethwa u itela u mu hulisa.
[Tshifanyiso kha siaṱari 21]
Zwiṱhavhelo zwo ṋekedzwaho nga fhasi ha Mulayo zwo livhisa kha Yesu Kristo na kha tshiṱhavhelo tshawe
[Tshifanyiso kha siaṱari 22]
Vhuṱambo ha Zwinkwa Zwi si na Dini ho vha hu tshiitea tsha dakalo ḽihulu
[Tshifanyiso kha siaṱari 23]
Vhuṱambo ha ṅwaha muṅwe na muṅwe, u fana na Vhuṱambo ha Mishasha, ho vha hu zwiitea zwa u livhuha Yehova