Mepuzho Afuma ku Batanga

Nanchi Bakamonyi ba kwa Yehoba baswa tubibese tucheche twa mashi nyi?

Uno mukumbu wafuma mu Kyamba kya Usopa kya June 15, 2000.

Mukumbu wanema ke wa kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi baswa kwibabika mashi ne. Twaitabila kuba’mba mizhilo ya Lesa yaamba pa mashi kechi ipimpulwa kuba’mba ikwatankane na milanguluko ya bantu ne. Nangwa byonkabyo, kuji makatazho akonsha kwiya na mambo a kuba’mba luno mashi bakonsha kwiabanya mu bibese bikatampe bina ne tubibese tucheche twa bino bibese bikatampe. Pa kufuukulapo inge wakonsha kuswa tuno tubibese nangwa ne, mwina Kilishitu kechi ulangulukatu pa byawama byakonsha kufumamo ne bizumba bijimo ne. Kintu kyanema kyo afwainwa kuteshako muchima ke byaambapo Baibolo ne bintu byo akeba kufuukulapo byo byakonsha kulengela bulunda bwanji na Lesa wa Bulume Bonse kuwama nangwa kutama.

Bishinka bikatampe bya kulangulukapo kechi byakatazha ne. Pa kuba’mba tuyuke ene mambo o kyaikela bino, langulukai pa byaambapo Baibolo, bintu byamwekele kala ne byo balenga muchi.

Yehoba Lesa wabuujile mushakulu wetu Nowa amba mashi ke kintu kyanema bingi. (Ntendekelo 9:3, 4) Mu kuya kwa kimye, mizhilo Lesa yo apele bena Isalela yamwesheshe’mba mashi azhila. Yaambile’mba: “Muntu yense mu bena Isalela nangwa muntu wafuma ku kyalo kingi . . . waja mashi a byepi nangwa a byepi, nkakana awa yense ukaja mashi. Umvwe mwina Isalela walengulula mizhilo ya Lesa, wakonsheshe kulengela bakwabo kulondela byubilo byanji byatama. O ene mambo Lesa o anungijilepo’mba: “Nkamuchibako ku balongo banji.” (Bena Levi 17:10) Kulutwe, batumwa ne bakulumpe byo bakonkene pamo mu Yelusalema, bakambizhe kuba’mba twafwainwa ‘kukana mashi.’ Kuba bino kujitu pamo na kukana kuba bulalelale ne kupopwela bankishi.​—Byubilo 15:28, 29.

“Kukana” kwalumbulwilenga ka mu myaka kitota kitanshi? Bena Kilishitu kechi bajanga mashi, nangwatu achimba nangwa kuja nyama ye babula kukingya ne. Bintu bikwabo byo babulanga kuja ke kajo ko bavwangako mashi. Kuja mashi mu ano mashinda onse kwajinga kuzhilulula mizhilo ya Lesa.​—1 Samwela 14:32, 33.

Kwesakana na byanembele shayuka aye Tertullian (kitota kya myaka kya bubiji ne kya busatu C.E), bantu bavula mu myaka ya kala kechi baakamwanga pa bya kuja mashi ne. Kabiji waambile’mba “bantu batomanga mashi a bantu bo baipayile pa kuba’mba babuke bantu bajinga na kikola kya kashita.”

Abino bisho (nangwa kya kuba bena Loma baingijishenga bino bintu kuba’mba bekale ne butuntulu bwa mubiji bwawama) bena Kilishitu kechi bafwainwe kwibilondela ne. Tertullian wanembele’mba: “Atweba kechi tuvwanga mashi a banyama mu bya kuja byetu ne.” Bena Loma baingijishanga kajo ko babikamo mashi pa kuba’mba besekelemo bena Kilishitu ba kine. Tertullian wanungilepo’mba: “Bena Kilishitu ba kine kechi baja mashi a banyama ne. Onkao mambo, kyayilamo bingi kuba’mba bena Kilishitu kechi bafwainwa kutoma mashi a bantu bakwabo ne.”

Bantu bavula lelo jino, kechi baswa kuba’mba mambo akatampe bingi kuswa kubikwa mashi mu mubiji inge dokotala wibabuula kuba bino ne. Atweba Bakamonyi ba kwa Yehoba tukeba kwikala na bumi. Bino tukebesha bingi kukookela mukambizho wa Yehoba wa kukana mashi. Pano twafwainwa kukookela byepi mukambizho wa Lesa waamba pa mashi lelo jino?

Kufumatu papwijile Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse, badokotala batendekele bingi kwingijisha mashi. Pakuba Bakamonyi ba kwa Yehoba bayukile’mba kuswa kubikwa mashi mu mubiji ke kulala mizhilo ya Lesa yaamba pa mashi. Kufumatu kyokya kimye kufika luno, kuji mashinda akatataka a kubukilamo bantu kwingijisha mashi. Lelo jino, bavula bo babika mashi mu mubiji kechi bengijisha mashi onse ne, bino bengijisha tubibese twa mashi ene nabiji: (1) maselo achila; (2) maselo atoka; (3) maselo alengela mashi kuchimba; (4) maselo a mema a mu mashi (serum). Kwesakanatu nabiji muntu wakolwa, badokotala bakonsha kufuukulapo kumupa maselo achila, maselo atoka, maselo alengela mashi kuchimba nangwa maselo a mema a mu mashi. Na mambo a kuba’mba bibese bya mashi bebyabanya mu bibese bibese, mashi bakonsha kwiengijisha kubukilako bantu bakolwa. Bakamonyi ba kwa Yehoba baitabila kuba’mba kuswa mashi onse nangwa bibese bikatampe bina bya mashi ke kulala muzhilo wa Lesa. Onkao mambo, Bakamonyi ba kwa Yehoba balondela byaamba Baibolo kabiji kuba bino kwibazhikijila ku bintu byavula bingi nabiji kusambula kikola kivimbisha muchima ne AIDS. Abino bikola bantu bebitambwila mu mashi.

Nangwa byonkabyo, abino bibese bikatampe bya mu mashi bakonsha kwibyabanya mu tubibese tucheche bingi. Nanchi ñanyi bintu byafwainwa kukwasha mwina Kilishitu kuswa nangwa kukana kwingijisha bibese bya mashi kwi aye?

Mashi bealenga na bintu byapusana pusana. Mambo nangwatu maselo a mema a mu mashi mutaanwa bintu byavula bingi nabiji ma hormones, mukele, enzymes, nutrients kuvwangakotu ne minerals ne shuka. Mu maselo a mema a mu mashi muji bulume bukwasha kuchimbisha mashi ne kuzhikijila ku bikola. Badokotala bavula bafumyako bintu byavula bingi ku maselo a mema a mu mashi. Bulume bo bafumya ku ano maselo a mema a mu mashi beengijisha kulekesha mashi kupita. Inge kya kuba muntu watambula kikola, badokotala bakonsha kumunembela maguya a gamma globulin kabiji bakonsha kwengulako mashi a mu maselo a mema a mu mashi azhikijila ku bikola. Kuji bintu bikwabo badokotala byo bafumya ku mashi a mu maselo a mema a mu mashi. Abino bishinka byonse byamwesha patokatu too kuba’mba bakonsha kufumyako ku bibese bikatampe bina bya mashi tubibese tucheche twa mashi. *

Byonkatu maselo a mema a mu mashi byo bakonsha kufumyako tubibese twa mashi twapusana pusana, mashi ene a (maselo achila, maselo atoka ne maselo alengela mashi kuchimba) nao bakonsha kufumyako tubibese tucheche. Bibese bimo bikatampe bya mu mashi bakonsha kufumyako tubibese tumo twa mashi kubukilako kikola kya kansa ne bikolatu bikwabo. Maselo atoka ne maselo alengela mashi kuchimba bakonsha kwiengijisha kubukilako bilonda. Kabiji michi ikwabo beilenga kufuma ku bibese bya mashi. Kutambula ino michi kechi kubena kulumbulula’mba mwaswa kwimubika mashi ne. Pano bino, bamulenga kufuma ku bibese bikatampe bina bya mashi. Nanchi bena Kilishitu bafwainwa kutoma ino michi yo balenga kufuma ku bibese bya mashi nyi? Kechi twakonsha kwimufuukwilako bya kuba ne. Baibolo kechi waambapo pa kubukwa kwa uno mutundu ne. Onkao mambo, muntu mwine wafwainwa kwifuukwilapo bya kuba pa kuba’mba atwajijile kukosesha bulunda bwanji ne Lesa.

Bena Kilishitu bamo bakana michi yonse yo balenga kufuma ku mashi nangwatu yoya izhikijila ku bikola. Abino byobyo balondela mukambizho wa Lesa wa kuba’mba ‘kanai mashi.’ Mukambizho Lesa ye apeele bena Isalela pa mashi wajinga wa kuba’mba mashi o bafumya mu nyama bafwainwe “kwiiechila panshi.” (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 12:22-24) Pano nga kino kinembelo kyakwatankana byepi na kwingijisha tubibese twa mashi? Pa kuba’mba banengezhe muchi ye batela’mba gamma globulin, bintu bikwasha mashi kuchimba ne bikwabotu kikebewa mashi beafumya ne kwiengula bulongo. Onkao mambo, bena Kilishitu bamo bakana muchi ye balenga bino byonkatu byo bakana kwibabika mashi mu mubiji wabo kwingijisha bibese bikatampe bya mashi. Twafwainwa kunemeka mo bafuukwilapo bene.

Kabiji bena Kilishitu bakwabo bafuukulapo mu jishinda japusanako. Nabo bakana kwibabika mashi mu mubiji muji bibese bikatampe bina bya mashi, ko kuba’mba maselo achila, maselo atoka, maselo alengela mashi kuchimba nangwa maselo a mema a mu mashi. Pano bino, bakonsha kuswako tubibese twa mashi to bafumya ku bibese bikatampe bya mashi. Nangwa byonkabyo, bena Kilishitu bafuukulapo mwapusana pusana. Mwina Kilishitu umo wakonsha kuswa muchi ye bafumya ku bibese bya mashi nabiji maselo a mema a mu mashi. Bino wakonsha kukaana kutambula muchi ye balenga kufuma ku maselo achila nangwa maselo atoka. Pano mambo ka bena Kilishitu bamo o baswila kwibabika mashi mu mubiji?

Kibaaba kya “Mepuzho Afuma ku Batanga” kiji mu Kyamba kya Usopa kya June 1, 1990, kyaambile kuba’mba bibese bya maselo a mema a mu mashi afuma ku mwanamukazhi waimita aya ne ku mwana ukyangye kusemwa. Mwanamukazhi waimita upako mwananji ukiji munda bibese bya maselo akumuzhikijila ku bikola. Inge maselo a mwana mucheche ukyangye kusemwa akoma, bibese bimo bya maselo bibwela kwi inanji kabiji uno mwana kechi ukatwajijila kwikala na onka ano maselo akota kala ne. Bena Kilishitu bamo bakonsha kutendeka kulanguluka’mba byo kiji kuba’mba bibese bimo bya mashi biya ku muntu mukwabo, bakonsha kuswa kutambula muchi ye balenga kufuma ku maselo a mema a mu mashi nangwatu maselotu akwabo.

Byo kiji kuba’mba kechi bena Kilishitu bonse bafuukulapo kintutu kimo pa mambo a kuswa muchi ye balenga kufuma ku bibese bya mashi ne, nanchi kino kibena kulumbulula’mba bafuukulapo kutama nyi? Ine mwane ne. Kufuukulapo kwabo bulongo kwanema bingi. Bino kishinka kine kyaumvwanyika. Bakamonyi ba kwa Yehoba bakana kwibabika mashi mu mubiji wabo nangwatu kutambula muchi ye balenga kufuma ku bibese bina bya mashi. O ene mambo Baibolo o akambizhizha bena Kilishitu ‘kukana bintu byo batapishisha bankishi, mashi ne bulalelale.’ (Byubilo 15:29) Saka tukyangye kufuukulapo kuswa nangwa kukana bibese bikatampe bina bya mashi, twafwainwa kulangulukapo bingi bulongo ne kulombapo kwi Yehoba kwitukwasha kufuukula bulongo.

Bantu bavula ano moba baswatu muchi uji yense na mambo a kukeba kuba’mba bakose nangwa kya kuba kutoma yewo muchi kwafwainwa kwibaletelela. Pakuba bena Kilishitu balanguluka pa kintu kyanemesha, ko kuba’mba bulunda bwabo ne Lesa kechi pa butuntulu bwabo bwa mubiji ne. Bakamonyi ba kwa Yehoba bakeba muchi wafwainwa kabiji balangulukapo bingi bulongo saka bakyangye kuswa yewo muchi nangwa kumukana. Pano bino, kuswa muchi ye bafumya ku bibese bya mashi, Bakamonyi ba kwa Yehoba balangulukapo bingi pa byaamba Lesa ne pa bulunda bwabo na mwine upana bumi.​—Salamo 36:9.

Kyawama bingi atweba bonse kwikala byajinga nyimbi wa Salamo wanembele’mba: “Yehoba Lesa jo juba jetu kabiji jo jikebo jetu; upana bupe ne lukumo. Yehoba kechi ukebatana bintu byawama aba benda mu bulumbuluke ne. Anweba Yehoba . . . , ye mwine wa lusekelo waketekela mwi anweba.​”—Salamo 84:11, 12.

[Tubyambo twa mushi]

 [Kitenguluzha]

MEPUZHO O MWAFWAINWA KWIPUZHA DOKOTALA

Umvwe kampe babena kukeba kwingijisha mashi pa kwimutumbula, mwipuzhai’mba:

Nanchi badokotala bonse basakuntumbula, bayuka kuba’mba amiwa byo nji Kamonyi wa kwa Yehoba nakana kumbika mashi, (ko kuba’mba mashi onse, maselo achila, maselo atoka, maselo alengela mashi kuchimba nangwatu mema a mu mashi) nangwa kikatazhepotu byepi nyi?

Inge kibena kukebewa’mba bampe muchi ye balenga kufuma ku maselo alengela mashi kuchimba, maselo achila, maselo atoka nangwa maselo a mema a mu mashi, ipuzhai dokotala amba:

Nanchi muchi ye mukeba kumpa bamulenga kufuma bibese bikatampe bina bya mashi nyi? Inge ibyo, ndumbulwilai jishinda jo balengelamo uno muchi.

Uno muchi ye balenga kufuma ku mashi ye bakeba kumpa wavula byepi kabiji mambo ka?

Inge kya kuba jiwi jami ja mu muchima janswisha kumbuka na uno muchi, makatazho ka akonsha kufumamo?

Inge kya kuba jiwi jami ja mu muchima jankanya kumbuka na uno muchi, ñanyi michi ikwabo ijipo yo mwakonsha kwingijisha kumbukilamo?

Inge kya kuba mpwishe kulangulukapo bulongo, ñanyi kimye kyo nafwainwa kwimubuula kintu kyo nafuukulapo?